Kroniki: Galla Anonima, Wincentego Kadłubka, Janko z Czarnkowa, Jana Długosza.

Kronika - chronologiczny zapis zdarzeń, utwór dziejopisarski o charakterze publicystycznym lub literackim, typowy dla średniowiecza; zawiera opis zdarzeń i wypadków historycznych. Kroniki są najwybitniejszymi tekstami łacińskimi związanymi z polską rzeczywistością i dotyczące polskich dziejów.

• X/XI w. - Kronika Galla. Autorem jest Gall, cudzoziemiec, przebywający na dworze Bolka Krzywoustego. Kronika ma charakter świecki. Opisuje czyny rycerskie i osoby władców oraz kraj. Zawiera prawdziwe wiadomości. Osobliwą cechą kroniki jest brak dat rocznych. Poszczególne części Kroniki są starannie skomponowane. Na początek wplata wierszowane wstępy. Narrację przeplata poetyckimi wstawkami tzw. carmen. Cechy stylistyczne wywodzą się ze średniowiecznej literatury, tzw. ars dictandi. Proza zrytmizowana i nasycona rymami, pełna elementów retorycznych i epickiej obrazowości.

• XII/XIII w. - Kronika Kadłubka. Kronika o charakterze moralistycznym, pisana z myślą o ideałach i naukach chrześcijańskich. Składa się z 4 ksiąg: 3 pierwsze napisane są w formie dialogu, który toczą osobistości kościelne: arcybiskup gnieźnieński Jan i biskup krakowski Mateusz. Pierwszy opowiada, a drugi wysnuwa wnioski moralne, określa sens danych wydarzeń i porównuje je z wydarzeniami historii starożytnej; 4 - opowieść o czasach współczesnych. Zawiera wiele akcentów hagiograficznych i baśniowych oraz treści patriotyczne. W Kronice Kadłubek miesza różne gatunki literackie: wiersze, mowy, listy, anegdoty, aforyzmy, baśnie. Styl rozwlekły, nieraz uroczysty, często bardzo żywy.

• XIV - Kronika Janko z Czarnkowa. Opowieść o Panowaniu Kazimierza Wielkiego i Ludwika węgierskiego. Jest opowieścią wypadków dziejowych wzbogaconą o uczucia autora (miłość do KW, niechęć do LW). Kronika o charakterze pamiętników.

• XIV - Kronika wielkopolska Janko z Czarnkowa. Opowieść historii książąt i królów od czasów najdawniejszych do 1271 roku. Ukazana świadomość wspólności plemiennej Polaków z innymi Słowianami.

• XV w. - Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza. Historia oparta na faktach, powiązanych przyczynowo i skutkowo, uporządkowana chronologicznie. Zawierają ocenę faktów i wydarzeń oraz elementy historii gospodarczej Polski. Nieszczęśliwe dla kraju wydarzenia są przedstawione jako kara za grzechy.

---