Społeczeństwo obywatelskie

Od rodziny do społeczeństwa (wychowanie a życie w społeczeństwie, według poszczególnych tradycji).

Mianem społeczeństwa obywatelskiego określa się takie społeczeństwo, w którym do minimum ograniczona jest ingerencja władzy politycznej w życie obywateli. W takim społeczeństwie obywatele z własnej inicjatywy tworzą odpowiadające ich potrzebom formy życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego.

Ideą społeczeństwa obywatelskiego jest to, że jego członkowie dysponują własnymi środkami utrzymania oraz w miarę zaspokajania swoich potrzeb samodzielnie organizują się.

W tradycji republikańskiej

Główna idea to przekonanie, że człowiek realizuje się poprzez uczestnictwo w życiu publicznym państwa.

Dobro wspólnoty politycznej wymaga podporządkowania prywatnego „ja”.

Rodzina

Podstawową wspólnotą społeczną jest rodzina. W kontekście różnych innych wspólnot, trzeba podkreślić jej absolutnie podstawową rolę. Jest wspólnotą naturalną, stanowiąc naturalną podstawę społeczeństwa. W rodzinie dokonuje się pierwsza socjalizacja człowieka. Tu uczymy się życia w społeczności, rozumienia dobra wspólnego, solidarności.

Ideałem wychowania w rzymskim republikanizmie jest ideał obywatela. Państwo powierzało kształcenie dzieci rodzicom, nadzorując ich tylko za pośrednictwem „nadzorcy moralności”(cenzora). Sprawdzał on poprawność wychowania obywatelskiego i moralnego. Wychowanie miało charakter prywatny i odbywało się przede wszystkim w domu rodzinnym.

Współczesny styl wychowania republikańskiego bazuje na takich zasadach jak:

- patriotyzm,

- religijność,

- brak poparcia dla aborcji i eutanazji,

- jednocześnie poparcie dla wojen (tylko w obronie własnego kraju)

- dbałość o własność prywatną (posiadanie broni i używanie jej w obronie własności)

- przywiązanie do rodziny i tradycji.

Konsekwencje wychowania

Wychowanie – jedna z form działalności społecznej człowieka; na tę działalność wychowawczą składa się wiele operacji, zabiegów i procesów oraz czynników, mających na celu wpływanie na fizyczny, umysłowy, duchowy i moralny rozwój człowieka.

W obrębie społeczeństwa obywatelskiego wykształci się postawa świadomego obywatela, uczestniczącego aktywnie w życiu politycznym. Postępującego cnotliwie, czyli zgodnie z prawem i zasadami słuszności. Zostanie wymuszona samodzielność myślenia i działania, ograniczana jedynie przez zasady moralne.

Wychowanie republikańskie jest kształtowaniem obywatela:

- dobrze poinformowanego,

- o mocnej tożsamości i nawykach moralnych,

- uczestniczącego w procesach politycznych,

- niezależnego w sądach i decyzjach,

-reagującego politycznie na problemy kraju

- kierującego się szacunkiem dla zasad i dziedzictwa przeszłości.

Społeczeństwo

Społeczeństwo należy do podstawowych kontekstów ludzkiego życia. Życie ludzkie spełnia się przede wszystkim wśród ludzi. Każdy człowiek żyje w określonych strukturach społecznych, politycznych i gospodarczych.

U zarania tradycji republikańskiej społeczeństwo obywatelskie rozumiano jako wspólnotę obywateli. Podstawową wartość w republikanizmie to samowystarczalna wspólnota polityczna realizująca etyczny cel, jakim jest dobre życie obywateli.

Kluczowe pojęcia dla republikanów:

- państwo a wolność - państwo jest skutkiem organizowania się ludzi w ciało polityczne, celem państwa powinno być respektowanie i zachowywanie wolności indywidualnych obywateli.

Wolność publiczna to warunek wolność prywatnej.

- cnota obywatelska-oznaczała sprawność działania na rzecz jakiejś całości politycznej,jaką powinna posiadać każda osoba, składa się to na zbiorową samoświadomość wspólnego współuczestnictwa w społeczeństwie.

Komunitarne społeczeństwo obywatelskie

Jednostki zyskują status obywateli ucząc się identyfikacji z dobrem całości, osobisty rozwój jest możliwy tylko przez udział w życiu wspólnoty.

Rodzina

W komunitaryzmie rodzina stanowi rodzaj wspólnoty.

Celem wspólnoty jest „wspólnota pracy”, dzięki której powstaje dobro wspólne. Dobro wspólne zawiera w sobie dobra osobiste. Zapewnia ono zarówno dobrobyt materialny jak i rozwój duchowy.

Relacja rodzina a społeczeństwo:

- W rodzinie dominują więzy pokrewieństwa; w społeczeństwie - więzy umowy, wymiany dóbr materialnych i wyrachowania.

- Rodzina łączy ze sobą ludzi jako osoby; społeczeństwo - jako „bezosobowych” wykonawców powierzonych ról.

- W rodzinie czynnikiem kontroli jest zwyczaj i tradycja; w społeczeństwie - sformalizowane prawo.

Konsekwencje wychowania

Młody komunitarysta posiada takie cech jak:

- świadomość korzeni-tradycji, zna historie przeszłości,

- patriotyzm,

- przywiązanie do rodziny wspólnoty i narodu,

- jest altruistą,

- wyznaje zasadę równości społecznej,

- troszczy się o dobro własne i wspólnoty,

- ma różne potrzeby - w tym prawdziwe, czyli takie które nie znikają, gdy znika przymus społeczny lub mechanizmy socjalizacji.

Społeczeństwo

Komunitaryści stoją na stanowisku, że społeczeństwo musi opierać się nie tylko na konsensusie proceduralnym, ale także na poszukiwaniu moralnego autorytetu oraz zgodzie co do podstawowych wartości.

Podstawowe zasady komunitaryzmu:

- obowiązki moralne powinny być chronione przez państwo,

- idea wspólnoty i społeczeństwa scalonego wspólnymi wierzeniami moralnymi,

- altruizm wobec bliźnich,

- braterstwo społeczne,

- silne więzi pomiędzy ludźmi

- sprawiedliwość społeczna,

- równość społeczna,

- tradycyjny etos moralny,

- przywiązanie do tradycji,

- przywiązanie do wspólnoty

-troska o dobro własne i dobro wspólnoty,

-poczucie obowiązku wobec wspólnoty, czyli między innymi umacnianie więzi pomiędzy jej członkami,

- wola twórczego działania człowieka i jego skłonności heroiczne jako wartości nadrzędne.

W tradycji liberalnej

Nie wspólnota i jej dobro, lecz jednostka i jej uprawnienia stanowią podstawę społeczeństwa obywatelskiego.

Rodzina

Istotą systemu liberalnego wychowania było zastosowanie idei wolności w dziedzinie nauczania i wychowania. Idea swobody rozwoju dziecka bez kierowania nim przez władzę wychowawczą była nawiązaniem do idei która pierwsza głosił konieczność rozwijania się dziecka jako realizacji „powrotu do natury„ . Wychowanie powinno być naturalne, zgodne z naturą ludzką, bo natura każdego jest indywidualna.

Styl wychowania liberalny bazuje natomiast na całkowitej swobodzie pozostawionej dziecku. Może to wynikać:

-z braku uczuć w stosunku do dziecka,

-z braku zainteresowania jego rozwojem ,

-z bezradności rodziców,

-z brakiem umiejętności egzekwowania jakichkolwiek reguł postępowania,

-z nadmierną miłością i koncentracją na dziecku (głównie odnosi się to do jedynaków lub dzieci najmłodszych w rodzinie),

Rodzice liberalni aprobują każde zachowanie dziecka, są nawet w stanie tolerować zachowanie negatywne. Przyczyna takiego sposobu wychowania dziecka może być protest rodziców przeciw twardej i surowej karności, w jakiej ich wychowano.

Konsekwencje wychowania

Wykształci się postawa konfliktowa. Postawa żądań pretensji oraz nieuzasadnionych wymagań. Dziecko, któremu wszystko wolno, nie umie zachowywać dystansu, co może powodować liczne konflikty. Dziecko takie zawsze chce dominować w grupie, nie umie podporządkowywać się regułom zabawy czy gry. Rodzice starają się zaspokoić wszelkie jego zachcianki ale ono nie umie być szczęśliwe.

Dziecko wychowane liberalnie będzie:

- czuło się obco w społeczeństwie (niedostosowane społecznie),

- żyło chwilą,

- zawsze niewinne,

-charakteryzowało się brakiem znajomości norm moralnych,

-miało problemy z kontrolowaniem swoich emocji.

Społeczeństwo

W doktrynie liberalnej to jedynie suma jednostek, gdzie każda z nich jest od niego ważniejsza. Liberałowie twierdzą, iż bez jednostek nie byłoby społeczeństwa. Zagrożeniem jest silne państwo, które ingeruje w życie poszczególnych ludzi, hamując ich aktywność.

Społeczeństwo liberalne odwołują się do takich haseł jak:

-Wolność i równość. Równość jednak o której mówi liberał, jest tylko równością szans. Dlatego godzą się jednak na istnienie nierówności społecznych, które są swoistego rodzaju gwarancją wolności jednostki.

-Własność prywatna. W doktrynie liberalnej nie ma mowy o granicach posiadania dóbr, istniej możliwość ciągłego bogacenia się. Dla liberała brak własności prywatnej oznacza brak wolności a brak wolności to bezcelowość egzystencji człowieka.

W tradycji socjalistycznej i komunistycznej

Zniesienie własności prywatnej na rzecz własności należącej do całego społeczeństwa.

Rodzina

Twórcy marksizmu uważali, że rozwój wielkiego przemysłu wysuwa konieczność przechodzenia od wychowania rodzinnego do społecznego.

Zmiany w modelu rodziny.

- życie codzienne rodziny skupiało się na zaspakajaniu podstawowych potrzeb,

- zalecany ateizm sprawił, że utrudnione było uczestnictwo w życiu religijnym (Rodziny nie mogły chodzić do kościoła)

Ciekawostka

Powstał program konkretnych żądań w dziedzinie oświaty ludowej: - żądano wydania praw normujących pracę dzieci w fabrykach i zapewniających im przynajmniej wykształcenie początkowe; - upowszechnić nauczanie początkowe.

Konsekwencje wychowania

Przed wychowaniem w ustroju socjalistycznym Marks i Engels stawiali zadanie przygotowania wszechstronnie rozwiniętych członków nowego społeczeństwa. Wg nich zasadnicze składowe wychowania komunistycznego to wychowanie:

-umysłowe,

-fizyczne,

-kształcenie techniczne.

Wychowanie komunistyczne miało kształtować moralne oblicze człowieka, obejmuje więc wychowanie umysłowe, moralne, fizyczne, estetyczne i kształcenie politechniczne.

Krytyka – popełniano błędy pedagogiczne, nie kształtowano społeczeństwa elastycznego, brak indywidualności poszczególnych ludzi, nurt ten cechował się praktycyzmem edukacyjnym (ludzie nadawali się tylko do jednej pracy), odrzucenie tradycji i tożsamości narodowej.

Społeczeństwo

W momencie, gdy społeczeństwo, w którym istniałaby dyktatura proletariatu stałoby się wystarczająco bogate, w momencie, gdy nie istniałaby już klasa kapitalistów, społeczeństwo to miałoby się przekształcić w prawdziwie komunistyczne, czyli:

-egalitarne (równość), nie wymagające rządzących,

-w którym każdy pracowałby według umiejętności, a dostawał - według potrzeb.

W społeczeństwie tym miałby istnieć sprawiedliwy ład społeczny oparty na zasadach rozumu. Według marksistów społeczeństwo komunistyczne to najwyższa, bezklasowa forma organizacji społeczeństwa, następującą po nieuchronnym upadku kapitalizmu.

Jednocześnie komunizm odrzuca ukształtowane w Europie zachodniej koncepcje wolności, prawa i demokracji, dowodząc ich klasowych uwarunkowań.

Personalistyczne, etyczne społeczeństwo obywatelskie

Społeczeństwo obywatelskie w ujęciu etycznym tworzą jednostki, które cechuje nie tylko uprzejmość i życzliwość wobec innych, ale także bezinteresowność i solidarność.

Zasadniczym podmiotem była jednostka a nie zbiorowość.

Rodzina

„Wychowanie służy uczłowieczeniu człowieka. Człowiek będąc człowiekiem od pierwszej chwili swego poczęcia w łonie matki, stopniowo uczy się być człowiekiem- i ta podstawowa wiedza utożsamia się z wychowaniem. Jest on przyszłością swej rodziny i całej ludzkości- jednakże przyszłość człowieka związana jest nierozerwalnie z wychowaniem.”

Karol Wojtyła.

Rodzina w myśli wychowania etycznego:

- dzieci wychowywane są wg zasad i norm moralnych (tzn. mówić prawdę, wyznawać zasadę godności ludzkiej, być uczciwym, uznawać wolność osobistą, być tolerancyjnym wobec innych, świadczyć bezinteresowną pomoc),

- rodzice dostrzegają pragnienia i potrzeby dzieci,

- dziecko jest wychowywane wg ustalonych wcześniej reguł i zasad,

- jest świadome miłości i troski rodziców.

Konsekwencje wychowania

Ludzie wychowani w rodzinach etycznych:

- postępują wg norm moralnych, oraz przykazań Bożych, czyli: (mówią prawdę, wyznają zasadę godności ludzkiej, są uczciwi, uznają wolność osobistą, świętość i zbawienie to dal nich priorytety),

- brak akceptacji nie oznacz dla nich braku tolerancji,

Właśnie takie podstawowe wartości: dobro i prawdy, oraz godność osoby ludzkiej mają wprowadzać człowieka w świat wolności, odpowiedzialności i miłości. Nie można też ograniczać się tylko do wykształcenia, należy uwzględnić w nim wymiary: moralny, społeczny i religijny.

Społeczeństwo

Podstawową sprawą dla etyki społecznej jest koncepcja relacji między osobą a społecznością. Społeczeństwo to sieć relacji . Podstawowym celem społeczeństwa jest rozwój osoby ludzkiej. Zadaniem etyki społecznej jest określenie, jakie ukształtowanie struktur społecznych gwarantuje spełnianie się człowieka.

Cechy społeczeństwa etycznego:

- moralności ( w zależności jakie normy, wartości, wzory postępowania funkcjonują i są akceptowane w społeczeństwie).

- przywiązanie do rodziny, tradycji, kultury i religii,

- działać efektywnie, bez szkody dla innych,

- być sprawiedliwym, dobrym człowiekiem

- bezinteresownie pomagać innym,

- empatii - czyli umiejętności współodczuwania,

- uczciwość,

- wzajemne zaufanie,

- posiada źródła wartości i wzorów postępowania.

W państwach o ustroju demokratycznym

Bez społeczeństwa obywatelskiego nie ma demokracji.

Ernest Gellner

Rodzina

Demokratyczny styl wychowania jest bardzo korzystny dla rozwoju osobowości dziecka. Naczelną jego zasadą jest wzajemne poszanowanie praw wszystkich członków rodziny oraz dopuszczanie dziecka do współudziału w jej życiu.

Styl wychowania cechuje się:

- akceptacją dziecka, ma ona jednak charakter warunkowy tzn. jest zależna od zachowania dziecka,

- dziecku okazuje się aprobatę i serdeczność pozostawiając mu jednocześnie dużą swobodę działania, co nie oznacza braku kontaktu,

- interwencja wychowawcza następuje tylko w istotnych sytuacjach,

- dziecko jest nakłaniane do samodzielności i wykazywania inicjatywy,

- korzysta również ze swobody i wie, że w razie potrzeby czy niebezpieczeństwa może liczyć na pomoc rodziców,

- w rodzinie demokratycznej występuje wypracowanie zakresu praw i obowiązków,

- dziecko może otwarcie mówić o swoich emocjach,

- demokratyczny styl wychowania posiada wszystkie zalety wychowania liberalnego a pozbawiony jest ich minusów.

Konsekwencje wychowania

Wychowanie to sprzyja wytworzeniu się u dziecka uporządkowanej wizji świata i stwarza zachętę do jego samodzielnego poznawania. Umożliwia szybkie opanowanie zachowań akceptowanych społecznie.

Osoby tak wychowane są;

- silne psychicznie,

- dojrzałe społecznie i emocjonalnie,

- odporne na niepowodzenia,

- nie boją się nowości

- posiadają rozległe zainteresowania,

- potrafią rozumieć i interesować się problemami innych ludzi,

- pomagać innym.

Społeczeństwo

Podstawowe kanony społeczeństwa demokratycznego

Definicja demokracji zmieniała się i zmienia się wraz z upływem czasu i reorganizacjami systemów państwowych. Mimo wieloznaczności pojęcia demokracja, można wyróżnić kilka czynników, składających się na kanon społeczeństwa demokratycznego. Są to:

- zasada suwerenności społeczeństwa obywatelskiego

- zasada wolności i równości jednostek w społeczeństwie

- zasada konkurencji podmiotów życia publicznego, zarówno jednostek, jak i organizacji

- zasada większości, będąca fundamentem wyłaniania wszelkich ośrodków władzy i podejmowania decyzji,

- zasada pluralizmu, na mocy której respektuje się różnorodność i odmienność wszelkich podmiotów życia publicznego oraz przyznawanie im równych praw,

- zasada konsensusu, zasada kompromisu.

W państwach o ustroju totalitarnym

Totalitaryzm tępi wszelkie przejawy samodzielności w

działaniu i wszelką myśl wolną.

„W standardowym ujęciu w państwie totalitarnym nie istnieje społeczeństwo

obywatelskie”

Rodzina

Rola rodziny:

• Światem kobiety jest mężczyzna, rodzina, dzieci i dom,

• kult macierzyństwa - rodzina – komórka rozrodcza narodu,

• brak dzieci – dywersja, dezercja z pola bitwy

Wychowanie totalitarne:

- spełnianie obowiązków przez dziecko powoduje miłość do niego,

- nienawiść, gniew, złe zachowania u dziecka można wyeliminować poprzez zakazy,

- rodzice zasługują na szacunek,

- dzieci nie zasługują na szacunek,

- posłuszeństwo czyni dzieci silnymi,

- wysoka samoocena u dziecka czy poczucie własnej wartości są szkodliwe,

- tylko skromność, zaniżona samoocena przysporzy dziecku przyjaciół,

- okazywanie innym miłości i delikatności jest szkodliwe,

- szorstkość i obojętność w stosunkach międzyludzkich oznaczają dobre przygotowanie do życia.

Konsekwencje wychowania

Ukształtowana osobowość wyznaje zasady:

- konwencjonalizm – posłuszeństwo i szacunek wobec autorytetu,

- mocne przywiązanie do drobnomieszczańskiego systemu wartości,

- wiara w przesądy i myślenie stereotypami,

- autorytarna podległość,

- idealizowanie autorytetu połączone z niezdolnością krytykowania czy kwestionowania go,

- agresywne wyszukiwanie autorytetu, odrzucenie wszelkiego naruszania konwencjonalnych wartości,

- dążenie do siły i brutalności, identyfikacja z figurami, które mają to wyrażać,

- destrukcyjność i cynizm, poniżanie osób spoza własnej grupy,

CZYLI

Osobowość totalitarna to:

- sztywne poglądy,

- brak tolerancji słabości (ani u siebie, ani u innych),

- przejawiająca silną skłonność do karania,

- podejrzliwa i mająca niezwykle silny respekt dla władzy.

Społeczeństwo

Główne zasady społeczeństwa totalitarnego:

- istnieje jedna oficjalna ideologia państwowa, która określa wszystkie aspekty egzystencji człowieka i do której wskazań każdy obywatel musi się stosować,

- istnieje masowa monopartia, kierowana przez jednego człowieka (dyktatora, wodza), która jest albo nadrzędna do aparatu państwowego, albo całkowicie z nim zespolona,

- istnieje system terrorystycznej kontroli policyjnej nad społeczeństwem,

- rządząca partia i podległe jej kadry posiadają monopol na wszystkie środki masowej informacji,

- istnieje wszechwładna kontrola partii nad środkami przymusu,

- wszelkiego rodzaju organizacje nie mogła powstać spontanicznie, gdyż

wymagana jest zawsze zgoda państwa,

- w społeczeństwie kierowanym totalitarnie nie ma miejsca na Boga,

- gospodarka jest centralnie sterowana.

Informacyjne społeczeństwo obywatelskie

Dostęp do informacji warunkuje możliwość i umiejętność korzystania w pełni z praw obywatelskich.

Rodzina

W społeczeństwie informacyjnym to dzieci odgrywają znaczną rolę, ponieważ są one bardzo podatne na wpływ, jaki niesie życie w społeczeństwie informacyjnym.

Model rodziny w społeczeństwie informacyjnym:

- dezintegracja życia rodzinnego prowadząca do osłabienia instytucji rodziny,

- osłabienie kontaktów i więzi w rodzinie,
- relacje i hierarchia wartości uległy zmianom,

- oprócz rodziców i nauczycieli trzecim wychowawcą współczesnych dzieci jest telewizja,

- brak zaangażowania rodziców w procesie świadomego korzystania ich pociech z Internetu.

Promowane wartości, modele oraz anonimowość, jaką zapewniają nam technologie informacyjne, dezintegrują życie rodzinne prowadząc do formalnego osłabienia instytucji rodziny.

Konsekwencje wychowania

Wykształci się tzw. autonomizacja, czyli ważniejsze stają się własne cele, mniej istotne stają cię cele wspólne. Dzieje się tak ponieważ zostajemy zostawieni sami sobie a kontakt z drugim człowiekiem coraz częściej jest wirtualny.

Obraz społeczeństwa informacyjnego:

- osłabienie więzi rodzinnych partnerskich,

- zmiana hierarchii wartości społeczeństwa,

- rozwijający się analfabetyzm,

- pasywność w życiu publicznym,

- brak samodzielnego myślenia,

- wyobcowanie, samotność,

- załamanie rytmów biologicznych oraz społecznych powiązanych z pojęciem cyklu życia,

- zmiany kwalifikacji, wzrost znaczenia nauczania skierowanego do ludzi dorosłych,

- anonimowość,

- niezaspokajanie potrzeb wyższego rzędu (samorealizacja),

- fobia społeczna, aspołeczność.

Społeczeństwo

Komunikacja za pomocą Internetu sprawiła, iż ustalił się nowy wzorzec kontaktów międzyludzkich, którego cecha to indywidualizm sieciowy. Niestety coraz więcej ludzi sprawy związane z realnym życiem załatwia w przestrzeni wirtualnej.

Społeczeństwo informacyjne to:

- izolowanie się młodych ludzi,

- brak prawdziwych kontaktów międzyludzkich,

- powstawanie wtórnego analfabetyzmu emocjonalnego,

Za to pozytywne aspekty to:

- społeczeństwo oparte na wiedzy,

- wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa,

- szybki rozwój techniki i informatyzacji,

- szeroki i szybszy dostęp do informacji dla każdego obywatela,

- rozwój edukacji na odległość,

- wzrost świadomości intelektualnej ludzi,

- podnoszenie stopy życiowej społeczeństwa,

- oszczędność czasu i wygoda.

Dziękuję za uwagę!