Geografia – rozdział I Rozwój społeczno - gospodarczy na świecie.

Wskaźnik rozwoju społecznego HDI:

• Oczekiwana długość życia (szacowana dla noworodków urodzonych w danym kraju)

• Odsetek osób dorosłych umiejących czytać i pisać (wskaźnik alfabetyzacji)

• Procent ludności uczęszczającej do szkół na wszystkich poziomach edukacji (wskaźnik solaryzacji)

• PKB (produkt krajowy brutto) w przeliczeniu na 1 mieszkańca

Wskaźnik ubóstwa społecznego HPI

Kraje w których nastąpiło przyspieszenie cywilizacyjne od lat 80 XX wieku:

• Kraje położone nad Zatoką Perską (Kuwejt, Bahrajn, Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie) – zyski z eksploatacji i sprzedaży surowców energetycznych, głównie ropy naftowej.

• Kraje Azji Południowo – Wschodniej i Wschodniej (tzw. Azjatyckie tygrysy, czyli Singapur, Malezja, Tajwan, Korea Południowa, Chiny) – zyski z eksportu towarów i sprawne wykorzystanie środków finansowych pochodzących z krajów wysoko rozwiniętych.

• Kraje Ameryki Południowej (zwłaszcza Chile, Brazylia, Argentyna, Urugwaj) – otwarcie się na inwestycje innych państw.

Sektory gospodarki:

• Sektor I – rolnictwo

• Sektor II – przemysł i budownictwo

• Sektor III - usługi

Postęp społeczno – gospodarczy w krajach wysoko rozwiniętych:

• Postęp technologiczny

• Rewolucja informatyczna

• Modernizacja gospodarki

• Podnoszenie efektywności pracy i sposobów zarządzania

• Edukacji, wiedza, kreatywność i innowacyjność ludzi

• Rozwój profesjonalnych usług

• Nowy styl życia

Zapóźnienia społeczno – gospodarcze w krajach słabo rozwiniętych:

• Eksplozja demograficzna

• Zasoby taniej siły roboczej

• Wysoki przyrost naturalny

• Niski poziom wykształcenia, analfabetyzm

• Przewaga I sektora gospodarki (rolnictwa)

• Bieda

• Niepokoje etniczne, religijne i społeczne

• Postkolonialny podział polityczny

• Wojny domowe, napięcia polityczne

• Klęski głodu

• Korupcja rządzących

Globalizacja – polega na rozpowszechnieniu się jednolitych wzorców kulturowych, społecznych i ekonomicznych oraz polega na występowaniu złożonych relacji między różnymi częściami świata. Globalizacja zachodzi na płaszczyźnie gospodarczej, społeczno – kulturowej oraz politycznej.

Czynniki wpływające na rozwój globalizacji:

• Stała innowacja

• Konkurencja

• Otwarta przestrzeń

Płaszczyzny globalizacji:

• Płaszczyzna technologiczna (postęp naukowy, rozwój komunikacji)

• Płaszczyzna gospodarcza (znoszenie barier handlowych, łatwiejszy przepływ kapitału)

• Płaszczyzna społeczno – kulturowa (powszechność zachowań społecznych, jednolitość zachowań społecznych)

• Płaszczyzna polityczna

Konsekwencje globalizacji:

• Tworzenie sieci

• Nowe podziały przestrzeni i społeczeństw

• Szum informacyjny, nadmiar rozmaitości

• Multikulturalizm

• Antyglobalizm

Płaszczyzny współpracy międzynarodowej:

• Płaszczyzna polityczno – wojskowa

• Płaszczyzna gospodarcza

• Płaszczyzna społeczno – kulturowa

• Płaszczyzna środowiskowa

Cele ONZ – Organizacji Narodów zjednoczonych (1945rok):

• Utrzymywanie zbiorowego bezpieczeństwa na świecie

• Wprowadzenie w życie idei wzajemnego poszanowania i pokojowego współistnienia narodów

• Pomoc gospodarcza i humanitarna

• Opracowywanie planów pomocy

ONZ – należą do tej organizacji 192 kraje świata wspólnie obradujące jako Zgromadzenie Ogólne, w którym każde państwo na jeden głos. Najważniejszym organem ONZ jest Rada Bezpieczeństwa (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, Rosja, Chiny). Na czele ONZ stoli Sekretarz Generalny. Prawne rozstrzyganie sporów między państwami powierzono Międzynarodowemu Trybunałowi Sprawiedliwości.

ONZ Zgromadzenie Ogólne Rada Bezpieczeństwa Rada społeczno – gospodarcza (Rada powiernicza) Sekretariat Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Agendy ONZ

Organizacja wyspecjalizowana	Główny cel działania
FAO (ds. wyżywienia i rolnictwa)	Unowocześnianie rolnictwa, zwalczanie głodu
ILO (ds. pracy)	Poprawa warunków pracy i zabezpieczeń społecznych
UNESCO (ds. oświaty, nauki i kultury)	Wspieranie edukacji, ochrona dziedzictwa kulturowego
WHO (ds. zdrowia)	Poprawa zdrowia, upowszechnienie postępu medycznego
UNICEF (ds., dzieci i młodzieży)	Pomoc dzieciom i rodzicom
WTO (ds. handlu)	Redukcja ceł i ograniczeń w handlu światowym

Organizacje ściśle powiązane z ONZ to Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Inne organizacje o zasięgu globalnym:

• OEDC – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (najbogatsze państwa świata)

• OPEC – Organizacja Krajów Eksploatujących Ropę Naftową (12 państw)

Globalne organizacje pozarządowe:

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca – łagodzenie ludzkiego cierpienia, pomoc humanitarna i minimalizowanie skutków konfliktów zbrojnych, przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, religię, narodowość i przekonania polityczne. (186 3rok)

• Greenpeace – ochrona środowiska geograficznego.

• Amnesty International – zniesienie kary śmierci, łamanie praw człowieka, nierówność płci i wszelkiej dyskryminacji.

• G8 – najbardziej uprzemysłowione i kapitalistyczne kraje świata (Stany Zjednoczone, Niemcy, Włochy, Francja, Japonia, Kanada, Rosja).

• G20 – liderzy gospodarczy (Stany Zjednoczone, Unia Europejska, Wielka Brytania, Chiny, Japonia, Kanada, Rosja, Turcja, RPA, Meksyk, Korea Południowa, Indonezja, Indzie, Brazylia, Argentyna, Australia, Arabia Saudyjska).

Organizacje integralne o charakterze kontynentalnym:

• Unia Europejska – 27 państw

• NAFTA – Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada, Meksyk od 1944 roku. Charakter gospodarczy – zniesienie cła we wzajemnej wymianie handlowej i zbudowanie wspólnego rynku.

• Unia Narodów Południowoamerykańskich – od 2004 roku, 12 państw Ameryki Południowej. Cele integracji gospodarczych i kulturowych.

• Unia Afrykańska – wszystkie kraje afrykańskie z wyjątkiem Maroka. Zacieśnienie więzów politycznych, gospodarczych i kulturowych.

• ASEAN Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo – Wschodniej - 10 państw od 1967 roku. Współpraca gospodarcza, działania na rzecz pokoju w regionie.

Warunki, które muszą być spełnione, aby państwo mogło funkcjonować na arenie międzynarodowe:

• Terytorium

• Ludność

• Suwerenne (niezależne) władze

• Powszechne międzynarodowe uznanie

Przyczyny zmian na mapie politycznej świata:

• Zakończenie wojen:

• I Wojna Światowa – osłabienie Niemiec i Rosji, rozpad Austro – Węgier, powstanie państw niepodległych w Europie.

• II Wojna Światowa – niepodległość odzyskują Indie, Pakistan, Syria, Filipiny i Jordania.

• Dekolonizacja świata

• W latach 60 i 70 XX wieku – niepodległość wielu pokolonialnych państw w Afryce.

• Zmiany w latach 90 XX wieku:

• Rozpad ZSRR, powstanie Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Kazachstanu, Uzbekistanu, Turkmenistanu, Kirgistanu i Tadżykistanu.

• Rozpad Jugosławii (Serbia, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Macedonia, Słowenia, Czarnogóra)

• Rozpad Czechosłowacji (Czechy, Słowacja)

• Połączenie Niemiec ( NRD – Niemiecka Republika Radziecka i RFN – Republika Federalna Niemiec)