PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ – WYKŁADY 2010/2011

Wykład 1, 7.10.2010 r.

45 h wykładu, 15 h ćwiczeń

Egzamin: 15 pytań testowych wielokrotnego wyboru i kazus podobny do tych na zajęciach. Nie odpowiadać jednym zdaniem, nawet wielokrotnie złożonym!

Ustawy:

1. Prawo własności przemysłowej

2. Prawo autorskie

Podręczniki:

1. Prawo własności intelektualnej, J. Sieńczyłło – Klabicz – najnowszy, łączy wszystko

2. Prawo autorskie i prawa pokrewne – zarys wykładu, M. Poźniak – Niedzielska

3. Prawo własności przemysłowej – podręcznik akademicki, T. Szymanek

Podręcznik nieobowiązkowy – ustawy i wykłady wystarczą!

UWAGI OGÓLNE

Prawo własności intelektualnym dotyczy dóbr o charakterze niematerialnym, będących wytworami intelektu. Polski ustawodawca nie używa zwrotu PWI, używają go konwencje międzynarodowe.

Definicja prawa własności - 140 KC. Definicja ta nie pasuje do PWI, bo dotyczy rzeczy. Definicja rzeczy – 45 KC – tylko rzeczy materialne.

Nie jest to prawo własności w znaczeniu kodeksowym.

PW to prawo podmiotowe, skuteczne erga omnes. Sformułowano je negatywnie, To najszersze prawo do rzeczy.

Własność intelektualna nie jest własnością w rozumieniu KC. Pojęcie to jednak nawiązuje do prawa własności rzeczy ze względu na przyjętą konstrukcję tego prawa podmiotowego o charakterze bezwzględnym, skutecznym erga omnes. W ramach własności intelektualnej chronione są:

1. Przedmioty prawa autorskiego i praw pokrewnych, na podstawie ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

2. Przedmioty prawa własności przemysłowej, na podstawie ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej

Ustawy te kreują właśnie własność intelektualną, czyli zespół praw podmiotowych o charakterze bezwzględnym, których przedmiotem są dobra niematerialne.

W zakresie problematyki główny trzon prawa własności intelektualnej tkwi w prawie cywilnym.

- - - - - - - - - - - -

PRAWO AUTORSKIE

Przedmiotem prawa autorskiego jest dobro niematerialne zwane utworem. Ustawa o prawie autorskim w art. 1 zawiera:

1. Definicję klasyczną treściową utworu – ust. 1 – opisuje ten przedmiot

2. Definicję zakresowa niepełna (uzupełniającą definicję z pkt 1) – ust. 2 „w szczególności”

Zastosowana przez polskiego ustawodawcę technika legislacyjna czyli definicja klasyczna utworu jest uważana za bardziej uniwersalną i lepiej chroniącą interesy twórców i samej twórczości. Definicja ta umożliwia objęcie ochroną tych wytworów intelektu, które nie były znane w chwili tworzenia ustawy.

Prawo autorskie zajmuje się ochroną wyłącznie dobra niematerialnego. Nie jest zainteresowane nośnikiem materialnym utworu – corpus mechanicum. Ustawodawca rozdziela los prawny utworu oraz jego nośnika czyli rzeczy. Istnieją utwory prawa autorskiego, które są ściśle związane ze swoimi nośnikami, np. utwory plastyczne, obraz, rzeźba. Większość utworów prawa autorskiego odrywa się od swojego nośnika i może być wykorzystywana wyłącznie w postaci niematerialnej, ulotnej, np. utwory muzyczne.

PRZESŁANKI POZYTYWNE UTWORU PRAWA AUTORSKIEGO

Z definicji klasycznej utworu wynika, że wytwór niematerialny może uzyskać status utworu chronionego prawem autorskim, jeżeli łącznie spełnia 3 przesłanki:

1. Stanowi efekt twórczej pracy człowieka

2. Posiada indywidualny charakter

3. Został ustalony w jakiejkolwiek postaci.

Ad. 1. PRZESŁANKA TWÓRCZEJ PRACY

Pierwszą przesłanką utworu jest istnienie utworu o charakterze twórczym. Zasadą europejskiego prawa autorskiego jest to, że twórcą może być tylko człowiek, istota ludzka. Poza zakresem ochroną pozostają wytwory powstałe wskutek działania sił przyrody, np. malowidła na oknie przez mróz albo będące efektem działania urządzeń techniki.

W znaczeniu potocznym twórczość jest utożsamiana z działalnością artystyczną, ale na gruncie prawa autorskiego nie są to pojęcia równoznaczne. W polskiej doktrynie przyjmuje się, że twórczość jest kreowaniem czegoś nowego, niepowtarzalnego, niebanalnego i współcześnie winna być rozumiana jako przeciwieństwo naśladownictwa lub mechanicznego stosowania określonych reguł. Twórczością jest przejawiający się przez utwór indywidualny sposób rozwiązania problemu.

W jednym z orzeczeń SN przeciwstawił działalność twórczą działalności o charakterze technicznym. Cechą pracy o charakterze technicznym jest przewidywalność i powtarzalność określonego rezultatu. Przy pracy twórczej rezultat podejmowanego działania stanowi projekcję wyobraźni osoby od której pochodzi o nie polega na stosowaniu określonej wiedzy, sprawności, urządzeń bądź techniki. Wyraźnego wyodrębnienia wymaga:

1. Twórcza działalność rozpatrywana z podmiotowego stanowiska twórcy

2. Zobiektywizowany wynik efekt takiej działalności. Twórczości należy upatrywać nie tylko samych czynnościach twórcy, lecz również w efekcie jego pracy.

Literatura i orzecznictwo są zgodne, że każde dzieło, choćby w minimalnym stopniu twórcze, jest objęte ochroną. W takim rozumieniu utworem prawa autorskiego jest ten wytwór twórczej pracy człowieka, który wykazuje nadto cechę oryginalności. Przesłanka twórczego działania jest zatem ściśle spleciona z kolejnym wymogiem istnienia indywidualnego charakteru efektu takiej pracy.

Ad. 2. INDYWIDULANY CHARAKTER UTWORU

Kolejną przesłanką warunkującą objęcie utworu ochroną prawa autorskiego jest istnienie indywidualnego charakteru utworu. Istnieją 2 koncepcje wyjaśniające znaczenie tego terminu

1. Według pierwszej z nich, starszej, indywidualny jest nazwany piętnem osobistym twórcy i oznacza istnienie w utworze takich cech, które pozwalają na przypisanie go określonemu autorowi. W tym rozumieniu działo stanowi odbicie osobowości jego twórcy.

2. W miarę pojawiania się nowych utworów intelektu, np. programów komputerowych, stron internetowych, pojawiła się inna koncepcja, nakazująca upatrywać indywidualności dzieła w samych jego właściwościach, które pozwalają odróżnić ten wytwór od innych wytworów w danej klasie twórczości. Warto przywołać teorię tzw. statystycznej jednorazowości. Wg niej konieczne jest zbadanie:

1. Czy takie dzieło zostało stworzone wcześniej przez inną osobę?

2. Czy istnieje statystyczne prawdopodobieństwo stworzenia go w przyszłości przez inną osobę?

Negatywna odpowiedź na oba pytania potwierdza indywidualny charakter utworu.

Na gruncie polskiej doktryny i orzecznictwa statystyczną jednorazowość (B) dzieła należy dodatkowo łączyć z indywidualnością jego autora (A). Wytwór posiada cechę indywidualności, oryginalności, dlatego, że taki kształt został mu nadany przez określonego twórcę wskutek jego działań twórczych. Druga koncepcja nakazuje szukanie indywidualnego charakteru w samych właściwościach, cechach utworu, w tym, że określony utwór jest niepowtarzalny, niebanalny, jedyny w swoim rodzaju.

Przesłanka indywidualnego charakteru pełni niejako podwójną rolę:

1. Przesądza o objęciu ochroną prawa autorskiego.

2. Wyznacza granice tej ochrony.

Wytwór jest chroniony bowiem w tych granicach w jakich jest indywidualny i oryginalny. Pozostałe jego elementy nie są objęte ochroną prawa autorskiego.

Ad. 3. PRZESŁANKA USTALENIA UTWORU W JAKIEJKOLWIEK POSTACI

Ostatnią z przesłanek objęcia ochroną prawa autorskiego jest konieczność ustalenia utworu w jakiejkolwiek postaci. Utwór zostaje objęty ochroną z mocy samego prawa w chwili jego ustalenia w jakiejkolwiek postaci, choćby to była postać nieukończona.

Ustaleniem utworu jest nadanie mu takiej postaci, która umożliwia potencjalną percepcję przez osoby trzecie, uzewnętrznienie utworu. Jest to moment wydobycia utworu ze sfery intelektu twórcy i nadania mu jakiejkolwiek formy zewnętrznej.

Ustawa nie zawiera żadnych wymogów co do sposobu techniki ustalenia utworu. Utwór może być ustalony, np. przez zagranie na instrumencie, wyrecytowanie, zapisania w pamięci komputera, wykonanie szkicu na tablicy. Ustawa nie wymaga również, aby utwór został ukończony. Ochroną objęte zostają wszystkie fragmenty powstającego utworu (wstępne szkice, scenariusze, plany, wstępne wersje) – oczywiście pod warunkiem, że same w sobie cechy utworu.

Innym pojęciem jest pojęcie utrwalenia utworu. O utrwalenia utworu mówimy wówczas, gdy w wyniku działalności twórcy bądź innej osoby możliwa jest tzw. reprodukcja dzieła, czyli poznawanie go w przyszłości przez inne osoby. Odbywa się to najczęściej przez zapisanie utworu na nośniku materialnym, tzw. corpus mechanicum. Jednak nie moment utrwalenia utworu, lecz moment jego ustalenia jest chwilą objęcia ochroną prawa autorskiego.

PRZESŁANKI NEGATYWNE

Wymienione powyżej 3 przesłanki pozytywne są jedynymi przesłankami decydującymi o tym, że utwór jest objęty ochroną prawa autorskiego. Dla zakwalifikowania określonego wytworu jako utworu prawa autorskiego nie mają znaczenia:

1. Dokonanie przez twórcę jakichkolwiek formalności, np. zarejestrowanie utworu w ZAIKS-ie, oznaczenie go, wystawienie w galerii sztuki;

2. Okoliczności dotyczące osoby twórcy, np. wiek, brak zdolności do czynności prawnych, przebywanie w więzieniu, ubezwłasnowolnienie, bycie pod wpływem środków odurzających;

3. Zamiar stworzenia utworu prawa autorskiego;

4. Naruszanie przez utwór dóbr osobistych osób trzecich albo sprzeczność treści utworu z prawem;

5. Przeznaczenie utworu; cel, dla którego został stworzony;

6. Wartość utworu – chodzi tu o wartość ekonomiczną, naukową, użytkową, artystyczną. PW chroni wszelkie utwory bez względu na ich wartość

Wykład 2, 14.10.2010 r.

DEFINICJA ZAKRESOWA NIEPEŁNA UTWORU PRAWA AUTORSKIEGO

W szczególności utworem prawa autorskiego są utwory:

1. Wyrażone słowem, symbolami matematycznymi (program komputerowy – kombinacja 01 – cyfry, nie symbole), znakami graficznymi (logo przedsiębiorstwa, znak towarowy)

• literackie – powieści, wiersze, biografie, dramaty, treści stron internetowych, blogi,

• publicystyczne – felietony, reportaże, eseje, wywiady,

• naukowe – podręczniki szkolne, akademickie, praca magisterskie, doktorskie,

• kartograficzne – mapy światów fantastycznych, mapy z dodatkami twórczymi, np. opisem teatrów; tylko te twórcze opisy są objęte ochroną

• programy komputerowe – Windows, Office, Photo Shop , wirus komputerowy (narzędzie do stworzenia czegoś nowego) LEX czy strony inne zawierające ustawy, akty prawne, orzecznictwo, komentarze to elektroniczna baza danych, nie program (ale np. wyszukiwarak lexa to program komputerowy)

1. Plastyczne

• obrazy, rzeźby, witraże, płaskorzeźby, freski, grafitti, grafiki, postacie z filmów animowanych (np. Bolek i Lolek), układ graficzny strony Panorama Firm – wg sądu

1. Fotograficzne – np. przerobione zdjęcie przez autora

2. Lutnicze – instrumenty: skrzypce, wiolonczele; to potencjalna możliwość stworzenia instrumentu z niewielkimi zmianami, który daje inny dźwięk

3. Wzornictwa przemysłowego – fason ubrań, wygląd zewnętrzny samochodów, biżuteria, meble, paski

4. Architektoniczne (projekty budynków), architektoniczno-urbanistyczne (projekty wnętrz, projekty ogrodów architekta krajobrazu) i urbanistyczne (układ ulic, mosty)

5. Muzyczne i słowno-muzyczne – piosenki, utwory instrumentalne, zapis nutowy, melodia linie wokalne, dżungle radiowe, ścieżka dźwiękowa do filmu, gry

6. Sceniczne (sztuki), sceniczno-muzyczne (opera), choreograficzne (spektakle taneczne) i pantomimiczne (sztuka bez użycia głosu, mowa ciała)

7. Audiowizualne, w tym filmowe (spot reklamowe, seriale, filmy dokumentalne, animowane, dokumentalne, teledyski, gry komputerowe z fabułą). Gry komputerowe – układanie czegoś, wychowywanie dzieci – strategiczne (np. Sims) – elektroniczne bazy danych

Ochroną prawa autorskiego objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną:

• odkrycia,

• idee,

• procedury,

• metody i zasady działania oraz

• koncepcje matematyczne.

TAK – forma zewnętrzna, realizacja, efekt końcowy

NIE – treść, pomysł

(72¹ KC – sposób na ochronę pomysł; klauzula dobrych obyczajów w trakcie negocjacji, należy zastrzec poufność. Na bazie jednego pomysłu można stworzyć wiele utworów prawa autorskiego.)

Wyliczenie to ma charakter przykładowy i ma na celu podkreślenie, że ochroną prawa autorskiego może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia, forma zewnętrzna, rezultat działalności twórczej. Powstanie każdego utworu ma swój początek w pewnym niechronionym pomyśle, koncepcji działania, idei. Ów pomysł się powoli indywidualnie konkretyzuje wskutek działań twórcy i jest mu nadawana określona forma zewnętrzna. Właśnie ten indywidualny (skonkretyzowany) jest objęty ochroną prawa autorskiego.

Brak ochrony wg orzecznictwa:

• hasło reklamowe Serce jak dzwon – niechronione prawem autorskim

• Fonetyczne i literalne podobieństwo Ciemność widzę, widzę ciemność

• Formaty telewizyjne, pomysły na nie, reality show – kupowane są gotowe scenariusze

• Problem ze sztuką konceptualną i minimalistyczną – one mają zainspirować (np. John Cage 4.43)

• Rekonstrukcje cudzych utworów, np. odszyfrowanie utworu sprzed tysięcy lat

• Fotografie dzieł sztuki w albumach

• Widowiska sportowe – przebieg ich nie jest kontrolowany (ale nie turnieje tańca, balet, taniec na lodzie)

• Neologizmy (SA w W-wie – miksełko)

Tytuł utworu – czy korzystają z ochrony PW? Zależy to od stanowiska sądu

Mocne – Awantury i wybryki małej małpki Fiki- MIki

Słabe – krótkie, kilkuwyrazowe Pan Tadeusz, Antek, Nasza szkapa

Strony internetowe – nie każde są utworem PA. W zasadzie większość z nich korzysta z ochrony PA. Ale istnieją kreatory stron internetowych. Strona stworzona przez kreator – nie.

Dotychczas omówione zostały tzw. utwory samoistne. Obok nich ochroną PA objęte są również:

1. Tzw. utwory zależne (opracowania utworów)

2. Zbiory dzieł, antologie, bazy danych

3. Utwory zbiorowe

AD.1. UTWORY ZALEŻNE

Zgodnie z art. 2 ustawy przedmiotem PA są również opracowania cudzego utwory, tzw. utwory zależne (dzieła z drugiej ręki). Ustawa nie zawiera definicji utworu zależnego, podaje jedynie przykłady takich utworów, wymieniając:

• Tłumaczenia

• Przeróbki

• Adaptacje

W doktrynie wymienia się również:

• streszczenia,

• aranżacje muzyczne i

• inscenizacje dramatu.

Należy bowiem pamiętać, że wymienione powyżej opracowania muszą być wynikiem twórczej pracy i posiadać indywidualny charakter. Specyfika utworu zależnego polega bowiem na tym, że jest on powiązany z Towerem pierwotnym, na podstawie którego powstał. Utwór zależny przejmuje elementy oryginalne z utworu o, a twórca zależny dodaje do tego swoją pracę twórczą. Nie jest opracowaniem cudzego utworu wprowadzenie korekt językowych przez promotora, zmniejszenie/zwiększenie utworu (mała wieża Aifla w ogródku), nadaje formy cyfrowej (digitalizacja), stworzenie idealnej kopii utworu plastycznego.

Opracowaniem utworu pierwotnego może być np.

1. Tłumaczenie na inny język – zazwyczaj praca tłumacza ma charakter twórczy z e względu na istnienie zwrotów idiomatycznych, nie dających przetłumaczyć się wprost na inny język. Wysiłek twórczy tłumaczenia jest skierowany w kierunku odczytania wartości oryginału i ich odtworzenia w innym języku. Jako przykłady twórczych tłumaczeń można wymienić,

Tłumaczenie Kubusia Puchatka, filmu Shrek

Nie są tłumaczeniami twórczymi – tłumaczenia menu w barze mlecznym, napisów końcowych filmach, instrukcje obsługi

1. Przeróbki – chodzi tu zazwyczaj o przeróbki utworów muzycznych – covery, remiksy. Wg SN praca twórcy zależnego polega tutaj na wyborze, zestawieniu i zespoleniu w jedną całość kilku utworów lub ich fragmentów, przy równoczesnym dokonywaniu zmian w rytmice, tempie i stopniu melodyjności utworu. (np. musical mama Mia)

2. Adaptacje utworów – przeniesienie go na inną technikę artystyczną, np. ekranizacje powieści, komiksy na podstawie książki

Zasadą jest, że samo dokonanie opracowania cudzego utworu nie wymaga zezwolenia twórcy utworu pierwotnego.

Zezwolenie takie jest potrzebne dopiero na korzystanie lub rozporządzanie utworem zależnym, np. umieszczenie w Internecie, wydanie w formie książki, wykonanie remiksu w dyskotece. Zasada ta nie dotyczy:

• baz danych

• Programów komputerowych

• Adaptacji na dzieło audiowizualne (realizacja filmu zakłada jego zwielokrotnienie i korzystanie z utworu pierwotnego)

W tych 3 przypadkach zezwolenie autora pierwotnego jest konieczne na samo sporządzenie opracowania.

Prawo autorskie zależne powstaje w chwili ustalenia opracowania. Od tego momentu istnieją 2 grupy praw:

1. Prawa autorskie twórcy utworu pierwotnego, np. kryminał w języku angielskim

2. Prawa zależne do tłumaczenia, opracowania tego utworu, np. przysługujące tłumaczowi, tłumaczenie kryminału na język polski

Istnieją zatem 2 odrębne utwory PA – utwór pierwotny i utwór zależny. Twórca opracowania nie nabywa praw do utworu pierwotnego. Pa twórcy opracowania nazywa się prawem zależnym, gdyż jego wykonywanie jest zależne od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego. Zezwolenie to jest oświadczeniem woli podmiotu uprawnionego i zazwyczaj stanowi składnik zawieranej umowy cywilnoprawnej. Zezwolenie takie nie jest potrzebne, jeżeli autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły (70 lat po śmierci twórcy). Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Odmiennym rodzajem utworu jest tzw. utwór inspirowany. Tutaj zaczerpnięty zostaje jedynie wątek z innego utworu. Utwór jest jedynie impulsem, pomysłem do stworzenia utworu inspirowanego. Utwory inspirowane jest jednak utworem samoistnym i nie jest konieczne uzyskanie zgody, zezwolenia twórcy utworu bazowego.

Np. artykuły prasowe nawiązujące do innych artykułów, reklamy telewizyjne – niby przedłużenie filmu. Podobnie jak dzieła inspirowane są traktowane karykatura, pastisz i parodia. Musa przypominać bowiem utwór inspirujący i mają za zadanie wywoływać sytuacje komiczne, satyryczne, przejaskrawiać pewne cechy dzieła bazowego. Ze względu na swobodę twórczą traktuje się je jako utwory samoistne.

Wykład 3, dn. 21.10.2010 r.

AD. 2. ZBIORY¹, ANTOLOGIE, WYBORY, BAZY DANYCH

Zgodnie z art. 3 ustawy zbiory, antologie, wybory i bazy danych spełniające cechy utworu są chronione prawem autorskim, nawet jeśli zawierają niechronione dane lub informacje, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter. Ochrona przyznana takiemu zbiorowi nie uchybia ochronie utworów włączonych do tego zbioru (podwójna ochrona – utworu i kompilacji).

O tym, czy mamy do czynienia z utworem chronionym prawem autorskim należy rozstrzygać, oceniając twórczy charakter pracy przy tworzeniu tego zbioru. Nie ma żadnego znaczenia nakład tej pracy, wartość ekonomiczna tego zbioru czy sama nazwa, np. baza danych. Nie można dopatrywać się przesłanki twórczości:

1. W doborze informacji lub materiałów, który ma charakter wyczerpujący, np. wszyscy studenci 4 roku lub jest całkowicie zdeterminowany celem zbioru (którzy nie oddali na czas indeksów do dziekanatu)

2. Przy zestawieniu, który ma charakter oczywisty, standardowy, np., kryterium alfabetycznego, chronologicznego (np. książka telefoniczna)

Przykładami chronionych zbiorów są:

1. Słowniki – siatka haseł, która decyduje o ich wtórności lub oryginalności, np. mały słownik Pol-ang

2. Podręczny licznik cholesterolu i kalorii – obrotowe połączone barwne tarcze w wycięciami i przesuwanymi wskaźnikami. Kompilacja wykorzystywała dane powszechnie znane, lecz została uznana za zbiór chroniony prawem autorskim, gdyż wybór, segregacja i sposób przedstawienia tych danych miały znamiona oryginalności

3. Układ graficzny stron internetowych

Ochrona przyznana takiej kompilacji nie uchybia ochronie pojedynczych elementów utworów lub ich fragmentów. Prawo autorskie do takiego zbioru przysługuje z mocy prawa tej osobie, która wniosła twórczy wkład w jego powstanie. Należy jednak zauważyć, że w takim wypadku wysiłek twórczy ma charakter niejako wtórny, gdyż polega na doborze lub układaniu istniejących wcześniej wytworów.

Analizując treść art. 3. Można zauważyć, że ustawodawca posługuje się różnymi pojęciami. Pojęcie zbioru jest pojęciem najszerszym, gdyż oznacza właściwie każdą kompilacje, składającą się z kilku części składowych. Antologią jest taki wybór określonych materiałów (utworów), które zostały dobrane pod kątem określonej tematyki, myśli przewodniej. Najistotniejsze jednak jest wyróżnienie pojęcia bazy danych, dlatego że baza danych spełniająca cechy utworu jest chroniona podwójnie:

1. Wg przepisów ustawy o prawie autorskim, które chronią strukturę tej bazy

2. Wg przepisów ustawy z 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych – ochroną objęta jest zawartość bazy

3. Ewentualnie ustawa o ochronie danych osobowych

Ad. 3. UTWORY ZBIOROWE – ART. 11

W polskiej ustawie brak jest definicji legalnej utworu zbiorowego, choć art. 11 wymienia przykładowo encyklopedia (np. encyklopedia powszechna) i publikacje periodyczne (tygodniki, miesięczniki, kwartalniki, roczniki – GW RP), do których autorskie prawa majątkowe przysługują wydawcy lub producentowi takiego utworu.

Wspólne cechy utworu zbiorowego są następujące:

1. Uczestnictwo w procesie tworzenia więcej niż 1 osoby

2. Istnienie wkładów twórczych pochodzących od tych osób

3. Istotna rola podmiotu zwanego wydawcą lub producentem, który koordynuje lub wpływa na ostateczny kształt tak powstałej całości.

Kategorią utworu zbiorowego można objąć wiele utworów nie tylko wydawanych w formie techniki drukarskiej. Wskazuje na to ustawa, która jako podmiot do tego uprawniony wymienia również producenta.

1. Czasopisma, np. NAJ

2. Słowniki i encyklopedie, np. Mała e motoryzacji

3. Kodeksy z komentarzami lub kompleksowe opradowania, np. System prawa prywatnego, Księgi pamiątkowe

4. Dzienniki telewizyjne, programy publicystyczne

5. Dzieła multimedialne

6. Portale internetowe, np. Onet.pl

7. Kalendarze (z fotografiami znanych artystów)

Utwór zbiorowy jest uważany za szczególną kategorię zbioru materiałów. Przesłanki przyznania ochrony są bowiem analogiczne do tych wymienionych w art. 3 ustawy, czyli dotyczące twórczego charakteru całości przejawiającego się w doborze, zestawieniu lub układzie części składowych składających się na dzieło zbiorowe. Jest to zewnętrzna oryginalność tworzonej kompilacji. O sposobie nabycia praw autorskich przez producenta lub wydawcę mowa będzie przy podmiocie prawa autorskiego.

WYŁĄCZENIA SPOD OCHRONY PRAWA AUTORSKIEGO

Art. 4 ustawy stanowi, że nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1. Akty normatywne lub ich urzędowe projekty

2. Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole

3. Opublikowane opisy patentowe i ochronne

4. Proste informacje prasowe

AD.1. AKTY NORMATYWNE² LUB ICH URZĘDOWE PROJEKTY

Akt normatywny jest aktem prawnym zawierającym normy prawne o charakterze generalnym lub abstrakcyjnym. Konstytucja RP wymienia…., również zarządzenia i uchwały.

Urzędowym projektem aktu normatywnego jest projekt, który określony organ zamawiający ów projekt uznaje jako własny i zaczyna procedurę zmierzającą do jego uchwalenia

AD.2. URZĘDOWE DOKUMENTY, MATERIAŁY, ZNAKI I SYMBOLE

Definicja legalna dokumentu urzędowego znajduje się w KPA i KPC . Zgodnie z tymi definicjami d u jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołany do tego organ władzy publicznej w zakresie jego działalności. Dokument nie spełniający tych przesłanek jest dokumentem prywatnym i podlega ochronie na ogólnych zasadach prawa autorskiego. Dokumentami urzędowymi są np. zaświadczenia o prawie o głosowania, decyzja administracyjna, wyrok sądowy z uzasadnieniami, obwieszczenia, komunikaty.

Pojęciem szerszym jest pojęcie materiału urzędowego. Są nimi materiały pochodzące od organu władzy publicznej wykonującej zadanie publiczne. Wyrokiem z lutego 2009 SN uznał, że specyfikacja istotnych warunków zamówienia nie zalicza się do materiałów urzędowych Orzeczenie to jest bardzo istotne, gdyż zatrzymało dominującą w judykaturze tendencję do stosowania rozszerzonej wykładni materiału urzędowego.

Urzędowe znaki i symbole, np. pieczęć z orłem, herby miast, wzory pieczęci, znaki drogowe, monet, sądowe,

AD. 3. OPUBLIKOWANE OPISY PATENTOWE I OCHRONNE

Są to pojęcia z zakresu praw własności przemysłowej. Jest to np. opis wynalazku z zastrzeżeniami patentowymi i rysunkami. Od chwili ich publikacji przez Urząd Patentowy tracą przymiot przedmiotu prawa autorskiego i należą do domeny publicznej.

AD. 4. PROSTE INFORMACJE PRASOWE

Jest nią informacje pojawiające się w prasie w rozumieniu ustawy Prawo prasowe, ukazujące się np. w czasopismach, serwisach informacyjnych, programach radiowych i telewizyjnych, niektórych stronach internetowych. Musa być proste – pozbawione komentarza, opinii, informujące o samych faktach, będą to np. nagłówki z 1 stron gazet, prognozy pogody, programy telewizyjne, notowania giełdowe, kroniki wypadków.

PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

Rozpoczynając omawianie problematyki podmiotu prawa autorskiego w pierwszej kolejności należy wyróżnić 3 pojęcia:

1. twórca utworu

2. pierwotny podmiot prawa autorskiego

3. podmiot prawa autorskiego

Nie są to bowiem pojęcia równoznaczne!

Ad. 1. TWÓRCA UTWORU

Jest nim zawsze osoba fizyczna, człowiek, której działalność o charakterze twórczym doprowadziła do powstania utworu objętego ochroną prawa autorskiego. Zasadą jest, że twórca jest pierwotnym podmiotem prawa autorskiego.

Ad.2. PIERWOTNY PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

Jest nim ten podmiot, który nabywa autorskie prawa majątkowe z mocy samego prawa, w chwili ustalenia utworu prawa autorskiego. Zgodnie z polską ustawą istnieją 2 wyjątki od reguły, że prawo autorski przysługuje twórcom utworu:

1. przy utworach zbiorowych – art. 11

2. przy pracowniczych programach komputerowych – art. 74 ust. 3

Wydawca lub producent utworu zbiorowego oraz pracodawca twórcy tworzącego program komputerowy nabywają z mocy ustawy w sposób pierwotny (w chwili ustalenia utworu) autorskie prawa majątkowe. Osoby te są zatem pierwotnymi podmiotami prawa autorskiego. W pozostałych przypadkach prawo to powstaje na rzecz twórcy.

Ad. 3. PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

Jest to pojęcie najszersze. Oznacza każdy podmiot, który posiada autorskie prawa majątkowe, które mógł nabyć również w sposób pochodny, zawierając z twórcą umowę.

TWÓRCA

Utwór prawa autorskiego może powstać jedynie w wyniku, bo jedynie człowiek jest istotą twórczą. Działalność twórcza jest działalnością o charakterze faktycznym, nie prawnym, np. umowa. Dlatego bez znaczenia pozostają wszelkie okoliczności, które w świetle przepisów KC są istotne dla skuteczności i ważności oświadczeń woli, np. wiek twórcy, nie posiadanie zdolności do czynności prawnych, ubezwłasnowolnienie, choroba psychiczna, stan wyłączający świadom. Twórcą jest osoba, której faktyczna działalności o charakterze kreacyjnym doprowadziła do powstania dzieła, stanowiącego przedmiot ochrony. Dzieło to musi stanowić przejaw osobistego aktu twórczego, a więc twórca nie może być wyręczony przez inną osobę. Twierdzenie to jest uzasadnione tym, że indywidualny charakter utworu musi być wynikiem działalności jego twórcy. Pomiędzy stworzeniem utworu a działalnością twórczą musi istnieć związek przyczynowy. Nie będzie twórcą dzieła osoba, która dokonywała czynności o charakterze technicznym, organizacyjnym, bez względu na ich znaczenie i niezbędność dla procesu powstania utworu. Nie jest również twórcą osoba inicjująca powstanie utworu, zachęcającą, inspirująca twórcę.

Ocena kto jest twórca dzieła jest łatwiejsza w przypadku, gdy praca twórcza ma charakter własnoręczny. Sprawa komplikuje się wówczas, gdy w procesie tworzenia wykorzystywane są rozmaite materiały i urządzenia, a bezpośrednie działania człowieka są zastępowane lub wspomagane pracą urządzeń elektronicznych lub programów komputerowych. Doktryna stoi jednak na stanowisku, że urządzenia te są jedynie nowoczesnymi środkami pracy artystycznej i z żadnym razie nie przysługuje im miano „twórcy”, chociaż do pewnego stopnia wspomagają lub zastępują czynności kreacyjne człowieka.

Wykład 4, 28.10.2010 r.

WSPÓŁTWÓRCZOŚĆ

Utwór prawa autorskiego może być efektem współpracy kilku osób. Jeżeli działalność tych osób ma charakter twórczy i wkład każdej z nich jest niezbędny do powstania całości, możemy mówić o współtwórczości. Współtwórczość konstytuują 2 cechy:

1. Istnienie porozumienia między twórcami dotyczącego stworzenia wspólnego dzieła - może być to porozumienie choćby dorozumiane, wynikające z czynności konkludentnych. Celem tego porozumienia jest stworzenie wspólnymi siłami jednego utworu.

2. Współdziałanie twórców w procesie tworzenia dzieła - nie chodzi tutaj o jednoczesne wykonywanie dzieła, lecz o to, że miedzy współtwórcami istnieje współpraca, która może polegać na wyminie poglądów, wzajemnej inspiracji. Natomiast każdy ze współtwórców musi być osobą współdecydującą o ostatecznym kształcie dzieła.

Nie jest współtwórcą osoba, która wniosła swój wkład o charakterze technicznym, finansowym, organizacyjnym, pomocniczym lub wprowadzają do dzieła poprawki stylistyczne, ortograficzne.

W obrębie utworów współautorskich możemy wyróżnić:

1. Dzieła autorskie nierozłączne, w których nie ma możliwości wyodrębnienia wkładów poszczególnych współtwórców i w konsekwencji eksploatacji tych wkładów, np. twórcy komiksów, twórca kostiumów

2. Dzieła współautorskie rozłączne, czyli takie, w których wkłady twórcze pochodzące od poszczególnych współtwórców mają samodzielne znaczenia i mogą być poddane odrębnej eksploatacji, np. twórca muzyki do utworu audiowizualnego.

Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części mającej samodzielne znaczenie bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców dzieła.

Wspólne prawo autorskie do utworu powstaje na rzecz współtwórców w sposób pierwotny, z chwilą ustalenia utworu. Prawo to przysługuje im wspólnie. Wielkość udziałów odpowiada wielkości wniesionych przez nich wkładów twórczych. Jeżeli wielkość tych udziałów nie została określona, to ustawa nakazuje domniemywać, ze wkłady te są równe. Stosunki między współtwórcami mogą być między nimi ustalone w drodze umowy cywilnoprawnych i może ona dotyczyć np. zarządu rzeczą wspólną. Do korzystania z utworu współautorskiego w całości potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy z nich może wystąpić do sądu, który orzeknie uwzględniając interesy wszystkich współtwórców.

Zgoda wszystkich współtwórców nie jest natomiast wymagana przy dochodzeniu roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do dzieła wspólnego. Z takim roszczeniem może wystąpić każdy współtwórca bez zgody pozostałych, ale uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom stosowanie do wysokości ich udziałów.

UTWORY POŁĄCZONE

Innym rodzajem utworu są tzw. dzieła połączone (art. 10). Twórcy mogą połączyć swoje odrębne utworu w celu wspólnego rozpowszechniania tak powstałej całości. Dla powstania takiej całości konieczne jest istnienie porozumienia pomiędzy autorami, którzy po stworzeniu przynajmniej 2 odrębnych utworów podejmują decyzje o ich połączeniu w celu wspólnego rozpowszechniania, np.

wiersz z muzyką – poezja śpiewana, kilka najlepszych utworów na jednej płycie, balet – choreografia z muzyką, kilka najlepszych reportaży z danej gazety.

PRACODAWCA

Zgodnie z art. 12 ustawy, o ile ustawa lub umowa o pracę nie stanowi inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą przyjęcia tego utworu autorskie prawo majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Powyższa zasada dotyczy wszystkich utworów pracowniczych, z wyjątkiem:

• Pracowniczych programów komputerowych;

• Utworów naukowych, co do których przewidziano szczególnie regulacje.

Konieczne przesłanki nabycia przez pracodawcę praw autorskich do utworu pracowniczego:

1. Pracodawca nabywa autorskie prawa do utworu powstającego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Zakres podmiotowy art. 12 został zatem ograniczony wyłącznie do relacji zachodzących między pracownikiem a pracodawcą w rozumieniu prawa pracy. Przepis ten nie znajduje zastosowania w przypadku innych umów, np. umowy o dzieło, umowy zlecenia, nawet wtedy, gdy umowy te są zawierane z własnym pracodawcą (obok istniejącej umowy o pracę). Zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, wyboru, mianowania, powołania lub spółdzielczej umowy o pracę

2. Utworem pracowniczym jest ten, którego stworzenie należało do zakresu obowiązków pracownika. Źródłem obowiązków pracownika jest umowa o pracę lub np. zakres powierzonych mu obowiązków lub regulamin pracy obowiązujący u danego pracodawcy. Konkretny utwór jest utworem pracowniczym, jeżeli pomiędzy jego stworzeniem a treścią i zakresem obowiązków pracowniczych istnieje bezpośredni związek przyczynowy polegający na tym, że utwór powstaje w wyniku bezpośredniego wykonywania obowiązków pracowniczych. Nie będzie utworem pracowniczym wiersze pisane przez motorniczego, wiersza księgowej na dokumentach.

3. Pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu pracowniczego z chwilą przyjęcia tego utworu. Mamy zatem do czynienia z nabyciem praw z sposób pochodny, gdyż najpierw prawa te powstają na rzecz jego twórcy, a dopiero w momencie jego przyjęcia przez pracodawcę, przechodzą na inny podmiot. Oświadczenie woli pracodawcy o przyjęciu utworu może być wyrażone w jakiejkolwiek formie i zgodnie z zasadami ogólnymi KC może być złożone również w sposób dorozumiany, na skutek czynności konkludentnych

4. Zakres praw nabywanych przez pracodawcę. Pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu pracowniczego jedynie w zakresie jaki wynika

• z celu zawartej umowy o pracę;

• zgodnego zamiaru stron.

Zakres praw nabywanych przez pracodawcę wynika z celu konkretnej umowy o pracę, można odwołać się również do zakresu prowadzonej prze pracodawcę działalności, charakteru danego zakładu pracy oraz uwzględniać normalne w danym zakładzie pracy przeznaczenie utworu³.

1. Zagadnienie wynagrodzenia. W przypadku, gdy do obowiązków pracownika należy wykonywanie czynności o charakterze twórczym, wynagrodzenie za pracę wypłacane z tytułu umowy o pracę, jest równocześnie wynagrodzeniem z tytułu przejścia na pracodawcę autorskich praw majątkowych.

Pracodawcy szczególni:

PRACODAWCA PRACOWNIKA TWORZĄCEGO PROGRAM KOMPUTEROWY - 74 ust. 3

Jeżeli stworzenie programu komputerowego następuje w wyniku wykonywania obowiązków pracowniczych, zaś umowa o pracę nie stanowi inaczej, pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do programu w sposób pierwotny, w chwili jego ustalenia. Wynika to z art. 74 ust. 3, który stanowi regulację szczególną do omawianego wcześniej art. 12 regulującego problematykę utworu pracowniczego w ogólności. Porównując obie regulacje, należy wskazać ich elementy wspólne czyli interpretację pojęć – stosunek pracy oraz wykonywanie obowiązków pracowniczych przez pracownika. Różnice między tymi regulacjami są następujące:

1. Zakres praw nabywanych przez pracodawcę programisty obejmuje całość tych praw, a więc wszystkie istniejące w chwili tworzenia programu komputerowego pola eksploatacji

2. W przypadku pracowniczego programu komputerowego pracodawca nie ma obowiązku składania jakiegokolwiek oświadczenia woli o przyjęciu utworu. Nabycie praw następuje bowiem automatycznie, z chwilą ustalenia utworu.

3. Najbardziej znamienną różnicą jest jednak sposób nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do programu. Prawa te nabywa on bowiem w sposób pierwotny, w chwili ustalenia programu komputerowego. Prawa autorskie majątkowe do pracowniczego programu komputerowego nie powstają w ogóle na rzecz jego twórcy. Twórca zostaje „wywłaszczony” od samego początku, od powstania tych praw.

INSTYTUCJE NAUKOWE – art. 14

Zgodnie z art. 14 ustawy jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Jest to nazywane tzw. jednorazowym przywilejem, gdyż pierwszeństwo to wygasa w przypadku niewykonania tego przywileju o określonym w ustawie czasie.

Instytucja naukowa może natomiast:

• Korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze naukowym

• Udostępniać ten utwór osobom trzecim, np. swoim studentom.

PRODUCENT LUB WYDAWCA UTWORU ZBIOROWEGO

Istotną cechą utworów zbiorowych jest to, że składają się z szeregu oddzielonych od siebie części, które łączy w jedną całość działalność redaktorska wydawcy lub producenta. Poszczególne części składowe utworu zbiorowego są bowiem dziełami różnych autorów, zaś wydawca lub producent utworu zbiorowego pełni istotną rolę w całym procesie powstawania utworu zbiorowego:

1. Od niego pochodzi zazwyczaj inicjatywa stworzenia określonego utworu, wybór tematu i głównej idei

2. Angażuje środki finansowe i zapewnia organizację techniczną

3. Koordynuje on pracę intelektualną swojego zespołu.

4. Odpowiada za ostateczny kształt utworu

5. Ustala tytuł

6. Zajmuje się rozpowszechnianiem utworu zbiorowego.

Art. 11 ustawy posługuje się zwrotem, że autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego przysługują autorowi lub wydawcy. Oznacza to, że producent lub wydawca nabywa te prawa z mocy prawa w sposób pierwotny. Wydawca utworu zbiorowego jest zatem pierwotnym podmiotem autorskich praw majątkowych do całego utworu zbiorowego, a więc do doboru, uporządkowania, powiązania poszczególnych części kompozycji. Jeżeli nic innego nie wynika z umowy nie nabywa on praw autorskich do utworów – wkładów do utworu zbiorowego. Domniemywa się, ze producent lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu. Producent utworu zbiorowego musi mieć zawarte umowy z poszczególnymi twórcami, którzy tworzą swoje utwory na potrzeby utworu zbiorowego. Utwory te (części składowe) mogą mieć status:

1. Wkładu mającego samodzielne znaczenia, np. felieton gazecie,

2. Wkładu nie posiadającego samodzielnego znaczenia, np. działalność redakcyjna, tworzenie układu strony

Sytuacja prawna twórcy tych wkładów kształtuje się odmiennie, W przypadku braku odmiennej umowy twórcy części mających samodzielne zanczenie mogą wykonywać prawo autorskie do swojej części bez uszczerbku dla praw wydawcy utworu zbiorowego, np. publikując swój artykuł w innym czasopiśmie, umieszczając go na stronie. Natomiast twórcy części nie mających samodzielnego znaczenia nie maja takiej możliwości. Prawo wydawcy (producenta) nie wywłąszcza praw majątkowych twórcy wkładów nie mających samodzielnego znaczenia, gdyż ich prawa autorskie istnieje nadal, choć ze względów praktycznych nie może być wykonywane samodzielnie.

Pomiędzy utworami wspólnymi (art. 9) a utworem zbiorowym (art. 11) istnieje następująca różnica – przy utworze zbiorowym nie mamy do czynienia z istnieniem porozumienia pomiędzy twórcami dotyczącego ostatecznego kształtu utworu zbiorowego. Kształt utworu zbiorowego zależy bowiem do jego wydawcy lub producenta.

Treść prawa autorskiego.

wykład 5, 6.11.2010

TREŚĆ PRAWA AUTORSKIEGO

Polski ustawodawca przyjął dualistyczną koncepcję prawa autorskiego i w związku z tym wyraźnie wyróżnia dwie grupy praw przysługujące do utworu:

1. Autorskie prawa majątkowe (zbywalne, dziedziczne, chronią interesy ekonomiczne podmiotu uprawnionego),

2. Autorskie prawa osobiste (nieograniczone w czasie, nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu, służą zawsze twórcy utworu, ochraniają one interesy pozaekonomiczne)

Autorskie prawo majątkowe – art. 17 ustawy, zostały ukształtowane przez ustawodawcę na wzór prawa własności. Uprawnienia wynikające z autorskich praw majątkowych nie są jednak uprawnieniami wynikającymi z prawa własności w znaczeniu kodeksu cywilnego, lecz podkreślić należy cechy wspólne obu tych praw:

1. Są to prawa podmiotowe bezwzględne (skuteczne erga omnes)

2. Wyrażają najszerszy stosunek danego podmiotu do określonego dobra

3. Prawa te są zbywalne i podlegają dziedziczeniu,

4. w przeciwieństwie do prawa własności apm są ograniczone w czasie

Autorskie prawa majątkowe zabezpieczają interesy ekonomiczne podmiotu uprawnionego, związane z eksploatacją utworu. W doktrynie podkreśla się własnościową koncepcję monopolu autorskiego, co oznacza, że podmiotowi uprawnionemu służy wyłączne prawo do korzystania i rozporządzania utworem, z wyłączeniem innych osób. Oznacza to, że owe inne osoby obowiązane są powstrzymywać się od ingerencji w sferę uprawnień podmiotu uprawnionego, z tytułu autorskich praw majątkowych, chyba że zezwalają na to:

1. przepisy ustawy (dozwolony użytek chronionych utworów)

2. następuje to za zgodą uprawnionego

Taka treść autorskich praw podmiotowych stwarza domniemanie, że osobie uprawnionej wolno czynić wszystko co mieści się w granicach ustalonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego.

Art. 17 wymienia następujące uprawnienia wynikające z apm:

1. wyłączne prawo do korzystania z utworu – dokonywanie czynności o charakterze faktycznym

2. wyłączne prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji – rozporządzanie polega na podejmowaniu wszelkich czynności zmierzających do umożliwienia innym podmiotom eksploatacji dzieła, np. jego rozpowszechniania.

3. Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inne osoby, tzw. tantiemy autorskie. One są wliczone w cenę biletu do kina, na koncert, książki, płyty.

W doktrynie wymienia się również prawo zezwalania na wykonywanie autorskiego prawa zależnego. Samo sporządzenie opracowania nie wymaga zezwolenia twórcy utworu pierwotnego. Dopiero w chwili wykonywania prawa zależnego potrzebne jest zezwolenie podmiotu uprawnionego. To zezwolenie zazwyczaj jest udzielane pod warunkiem uiszczenia wynagrodzenia.

Autorskie prawa majątkowe dopóki służą twórcy nie podlegają egzekucji. Nie będzie to dotyczyć następców prawnych oraz wymagalnych wierzytelności.

Czas trwania autorskich praw majątkowych – są to prawa ograniczone czasowo, gdyż wygasają z upływem 70 lat:

1. Od śmierci twórcy, a w przypadku utworów współautorskich od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych.

2. W przypadku utworów, których twórca nie jest znany od daty pierwszego rozpowszechnienia tego utworu.

3. Dotyczy sytuacji, w których autorskie prawa majątkowe do utworu przysługują z mocy ustawy innej osobie niż jego twórca (dotyczy to wydawcy lub producenta utworu zbiorowego oraz pracodawcy pracownika tworzącego program komputerowy). W takim przypadku 70 letni okres liczy się od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy nie został on rozpowszechniony, od daty jego ustalenia.

4. W odniesieniu do utworu audiowizualnego okres 70 lat liczymy od śmierci najpóźniej zmarłej osoby: głównego reżysera, autora scenariusza, autor dialogów, kompozytor muzyki skomponowanej do filmu.

Okres 70 lat liczymy w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpił zdarzenie, od którego rozpoczyna się bieg terminów.

Pola eksploatacji – art. 50 ustawy

Są to techniczne i ekonomiczne możliwości korzystania z utworu.

APM przysługują podmiotowi uprawnionemu do utworu na wszystkich polach eksploatacji. Pojęcie pól eksploatacji stanowi zatem zasadniczy element definiowania treści tych praw, gdyż określa poszczególne ekonomiczne i techniczne sposoby wykorzystywania utworów. W art. 50 ustawy zawarte zostały przykładowe pola eksploatacji, które zostały uznane przez ustawodawcę za odrębne. Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1. W zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworów – wytwarzanie utworu określoną techniką, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową

2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Wykład 6, 18.11.2010.

1. Pierwsze odrębne pole eksploatacji utworu stanowi jego utrwalanie i zwielokrotnianie w określonej technice, np.

1. Technice drukarskiej (drukowanie książek, ulotek reklamowych)

2. Technice reprograficznej ( kserowanie, nadruki na koszulkach nadruki na kuflach do piwa, na porcelanie

3. Technice zapisu magnetycznego (kasety magnetofonowe, kasety video, dyskietki komputerowe)

4. Technice zapisu cyfrowego utworu (postać pliku mp3, w pamięci komputera, w pamięci telefonu komputerowego, e-booki)

Utrwalanie utworu polega na sporządzeniu pierwszego egzemplarzu utworu, który następnie może służyć do jego zwielokrotnienia czyli sporządzania kolejnych oraz do korzystania z utworu w postaci efemerycznej, ulotnej.

Zwielokrotnianiem jest bowiem zarówno tworzenie kolejnego egzemplarza dzieła, np. ksero książki, jak i inny sposób korzystania z tego utworu, np. zapisanie w pamięci komputera, zapisanie w pamięci poczty e-mail.

1. Jako kolejne pole eksploatacji ustawa wymienia prawo obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utrwalono utwór. Te formy rozpowszechniania powiązane są z istnieniem nośnika materialnego utworu, owego Corpus mechanicum, np. kasety magnetofonowej, płyty CD, książki. Pierwszym polem eksploatacji jest wprowadzanie do obrotu – publiczne udostępnienie oryginału utworu albo jego egzemplarzy dokonane przez twórcę lub za jego zgodą drogą przeniesienia prawa własności nośnika, np. sprzedaż płyty z utworami muzycznymi, sprzedaż książki, darowizna albo zamiana książki

Najem egzemplarza utworu, który polega na przekazaniu do czasowego korzystania w celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej, np. wypożyczenie płyty z filmem.

Użyczeniem jest natomiast przekazanie egzemplarza utworu do ograniczonego czasowo korzystania, nie mające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej, np. wypożyczenie książki w bibliotece

Ostatnie odrębne pola eksploatacji stanowi rozpowszechnianie utworów w inny sposób – są to zazwyczaj te formy rozpowszechnienia, które są związane z ulotnymi, niematerialnymi postaciami utworu

Publiczne wykonanie utworu, zwane wykonaniem na żywo – dotyczy utworów muzycznych, słowno muzycznych, scenicznych, polega na ich recytacji, śpiewaniu, graniu, wystawianiu, pokazywaniu w postaci spektaklu…

Prawo wyświetlania utworu – dotyczy ono utworów audiowizualnych i audiogramów, polega na ich prezentacji, zarówno w miejscach publicznych (kino, autobus PKS), bądź w miejscach zamkniętych dla publiczności, np. oglądanie filmu z wakacji w gronie rodzinnym, filmu BHP

Prawo wystawiania – dotyczy ono oryginałów utworów plastycznych, jak i egzemplarzy ich zwielokrotnień. Może również dotyczyć oryginalnych rękopisów dzieł literackich, makiety. Prawo wystawiania dotyczy zawsze konkretnego egzemplarza utworu, który może być przez odbiorców oglądany.

Prawo nadawania i prawo reemitowania – dotyczą one programu radiowego i telewizyjnego. Nadawanie utworu jest dokonywane drogą emisji radiowej lub telewizyjnej przez podmiot pierwotnie nadający, np. słuchanie programu Radia ZET przez radio samochodowe. Reemitowaniem jest natomiast rozpowszechnianie przez podmiot inny niż pierwotnie nadający drogą przejmowania w całości i bez zmian programu radiowego i telewizyjnego i przekazywania tego programu do powszechnego odbioru, np. telewizja kablowa (platforma cyfrowa Polsatu)

Publiczne odtworzenie utworu – to udostępnienie utworu przy pomocy nośników dźwięku lub obrazu i dźwięku przy pomocy nośników, na których utwory zostały utrwalone, np. odtwarzania z płyt na dyskotekach, z plików mp3; udostępnianie przy użyciu urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego, który utwór jest nadawany, np. puszczanie programu radiowego w taksówce w salonie fryzjerskim

1. Publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez niego wybranym, czyli umieszczanie utworu w Internecie.

WYCZERPANIE PRAWA

Z prawem wprowadzania do obrotu wiąże się problematyka tzw. wyczerpania prawa. Zgodnie z art. 51 ust. 3. wprowadzaniem do obrotu oryginału oraz egzemplarzy utworu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego wyczerpuje prawo do zezwalania na dalszy obrót takim egzemplarzem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nie dotyczy to jednak jego najmu lub użyczenia, lecz obejmuje wyłącznie przeniesienie prawa własności nośnika utworu, np. sprzedaż książki w antykwariacie.

Prawo wyczerpania dotyczy wyłącznie egzemplarzy materialnych, czyli tych utworów, które zostały opublikowane i posiadają swój nośnik materialny. Utworem opublikowanym jest bowiem ten utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie, np. sprzedaż książki w Empiku.

Szerszym pojęciem jest pojęcie rozpowszechniania utworu. Utworem rozpowszechnionym jest bowiem utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie za zgodą twórcy, np. umieszczony w Internecie (za zgodną twórcy, nadany w radiu, telewizji, wykonany na żywo w postaci koncertu.

Nie dochodzi do wyczerpania prawa w przypadku „zakupu” utworu przez Internet, której skutkiem jest udostępnienie utworu jednak bez przeniesienia prawa własności jakiegokolwiek nośnika tego utworu.

DROIT DE SUITE

Jest to swoiste prawo do wynagrodzenia przysługujące twórcy lub jego spadkobiercom i dotyczy oryginalnych egzemplarzy utworów plastycznych i fotograficznych oraz rękopisów utworów literackich i muzycznych. Jak była mowa wcześniej, wprowadzenie do obrotu oryginału albo egzemplarza utworu poprzez jego sprzedaż, darowiznę lub zamianę wyczerpuje prawo autora do zezwalania na dalszy obrót takimi egzemplarzami utworu. Zasada ta oznacza, że twórca nie ma prawa do wynagrodzenia z tytułu dalszej sprzedaży egzemplarza jego utworu, nawet, gdy dalsza sprzedaż ma tylko charakter zarobkowy. Sprzedaż nośnika utworu przynosi wówczas zyski jego właścicielowi, a nie twórcy utworu. Dotyczy to zwłaszcza egzemplarza utworu (oryginału), który z upływem czasu zyskuje na wartości.

Względy słuszności sprawiły, ze ustawodawca zdecydował się wprowadzić swoiste prawo do wynagrodzenie zwane droit de suite. W przypadku dokonywania sprzedaży zawodowej (domy aukcyjne, galerie, muzea) utworów plastycznych, fotograficznych, rękopisów utworów literackich i muzycznych, twórcy lub spadkobiercom należy się określony w ustawie procent ceny sprzedaży tego nośnika. Wynagrodzenie to nie jest należne, jeżeli cena sprzedaży egzemplarza jest niższa niż równowartość 100 euro.

Do zapłaty wynagrodzenia jest zobowiązany zawodowy sprzedawca oraz osoba trzecia, na rzecz której działa. Ich odpowiedzialność jest solidarna. Sprzedawca jest zobowiązany do ujawnienia osoby trzeciej, na rzecz której działa. Z obowiązku tego może się zwolnić płacąc twórcy należne wynagrodzenie.

AUTROSKIE PRAWA OSOBISTE

Z chwilą ustalenia utworu prawa autorskiego obok autorskich praw majątkowych do utworu, powstają autorskie prawa osobiste. Chronią one nieograniczona w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Jest to w szczególności prawo do:

1. Autorstwa utworu i oznaczania go swoich nazwiskiem, pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;

2. Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania

3. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności oraz prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Ochrona autorskich praw osobistych stanowi pewien fragment szerszej ochrony dóbr osobistych prawa cywilnego. Zgodnie z art. 23 KC dobra osobiste człowieka, takie jak m.in. twórczość naukowa i artystyczna pozostają pod ochroną prawa cywilnego nie zależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Ochrona autorskich dóbr osobistych stanowi jedną z postaci ogólnego dobra określonego jako twórczość naukowa i artystyczna.

APO chronią więź twórcy z autorem. W doktrynie podkreśla się, że w zależności od charakteru danego utworu owa więź może być mniej lub bardziej ścisła, a sama treść APO i ich intensywność może się różnie kształtować. Inaczej będziemy bowiem oceniać utwory np. powstające w wyniku stosunku pracy, kiedy pracodawca kieruje i pośrednio wpływa na ostateczny kształt utworu prawa autorskiego, a także przy twórczości zbiorowej, zwłaszcza przebiegającej w warunkach zbliżonych do produkcji przemysłowej i w systemie podziału pracy, jak ma to miejsce np. w twórczości telewizyjnej, filmowej, komputerowej, wzornictwa przemysłowego.

1. autorstwa utworu i oznaczania go swoim nazwiskiem, pseudonimem, albo do udostępniania go anonimowo

Obejmuje ono aspekt negatywny – zakaz przywłaszczania sobie przez innych autorstwa utworu – np. przy zamawianiu pracy licencjackiej oraz aspekt pozytywny – nakaz wskazywania twórcy utworu przy jego rozpowszechnianiu. Określenie pseudonim twórcy obejmuje nie tylko postać werbalną, np. Piasek, Kora, lecz także obrazkową (Tag), czy też dźwiękową. Twórca może wyrazić wolę utajnienia swojego nazwiska i udostępniania utworu anonimowo, ale zgoda ta musi być wyraźna i może zostać w każdej chwili zmieniona

1. prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz do jego rzetelnego wykorzystywania

ochrona integralności utworu, czyli zakazu ingerencji w jego formę (np. kolorowanie filmów czarno-białych), jak i treść (np. przerywanie filmów reklamami), śródtytuły w artykułach nadsyłanych (to też ingerencja) nie mają zakazu absolutnego, lecz doktryna dopuszcza te zmiany utworu, które są konieczne z uwagi na przeznaczenie tego dzieła, albo dany sposób jego wykorzystywania, np. w postaci cyfrowej. Nie każda zatem zmiana utworu prowadzi do naruszenia autorskich praw osobistych, lecz jedynie taka, która „zrywa” lub „osłabia” więź twórcy z danym utworem

1. prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

Są to w istocie dwa uprawnienia:

1. decyzja o tym, czy dzieło jest gotowe (ukończone) i może być ujawnione publiczności

2. wybór miejsca i czasu jego udostępnienia np. data premiery filmu, książki

1. prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Wykład 7, 25.11.2010

Nie będzie wykładu 21 grudnia, tylko 3 grudnia 8.15

DOZWOLONY UŻYTEK UTWORÓW CHRONIONYCH

Jak wspomniano wcześniej, autorskie prawa majątkowe zostały ukształtowane podobnie jak prawo własności jako prawa podmiotowe typu bezwzględnego. Przyjęcie takiej konstrukcji oznacza, że każda ingerencja osoby trzeciej w zakres uprawnień podmiotu tego prawa stanowi naruszenie prawa podmiotowego, o ile nie jest uzasadniona:

1. Zgodą podmiotu uprawnionego (umowa licencji) bądź

2. Nie wynika przepisu ustawy (dozwolony użytek).

Mając na względzie interesy publiczne oraz prawo społeczeństwa do informacji, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie szeregu wyjątków od przyznanych twórcom praw bezwzględnych. Przepisy te nazywają się dozwolonym użytkiem chronionych utworów i obejmują użytek (osobisty) prywatny, jak i użytek publiczny. Ograniczenie monopolu autorskiego polega na możliwości korzystania przez osoby trzecie z cudzego utworu bez konieczności uzyskiwania wcześniej zezwolenia od podmiotu uprawnionego.

W chwili obecnej polska doktryna jest zgodna co do tego, że dozwolony użytek dotyczy również, kopii cyfrowych utwór, korzystania z utworu w Internecie oraz możliwości kserowania utworów. Jednakże za każdym razem należy upewnić się czy określony przepis ustawy dotyczy utworów wczesnej rozpowszechnionych (np. w Internecie) czy jest ograniczony wyłącznie do utworów wcześniej opublikowanych (zwielokrotnione, posiadających nośnik materialny, który był wprowadzony do obrotu).

Przepisy o DU zostały sformułowane w sposób kazuistyczny, co rodzi określone konsekwencje w zakresie ich wykładni. Mianowicie nie można tych wyjątkowo ustawowych stosować w drodze analogii do innych zbliżonych stanów faktycznych ani stosować wykładni rozszerzającej przepisu.

Ustawodawca wprowadził ponadto 3 generalne zasady dotyczące korzystania z utworów w ramach dozwolonego użytku:

1. Dozwolone jest korzystanie z U w ramach DU pod warunkiem wymienienia imienia, nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie tych danych powinno uwzględniać istniejące możliwości

2. Podmiotowi uprawnionemu należy się prawo do wynagrodzenia do korzystania z utworu w ramach DU, jeżeli przepis ustawy wyraźnie to przewiduje.

3. Najważniejszą jednak zasadą jest klauzula generalna, zawarta w art. 35., która ustanawia zasadę, zę dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy – jest to tzw. zasada lojalności, która wyznacza granice DU od strony negatywnej i nakazuje tzw. uczciwe postępowanie z utworem (fair use).

Dozwolony użytek prywatny (osobisty) – art. 23

Zasady dotyczące dozwolonego użytku, zwanego w doktrynie jako użytek prywatny, osobisty reguluje art. 23. Zgodnie z nim wolno nieodpłatnie korzystać (dokonywać czynności faktycznych, np. słuchać, czytać, gra w grę) z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, o ile korzystanie dotyczy pojedynczych egzemplarzy utworu i jest dokonywane przez samego korzystającego oraz krąg osób pozostających z nim w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

O legalności korzystania w ramach art. 23 decyduje przede wszystkim jego cel, który musi być celem osobistym, np. cel naukowy, rozrywkowy, kolekcjonerski, edukacyjny. Nie może to być natomiast cel zawodowy, komercyjny, zarobkowy alb owiązany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zakres podmiotowy tego użytku obejmuje nie tylko samego użytkownika, ale również krąg osób powiązanych z nim osobiście, Niedopuszczalne jest jednak pobieranie od nich jakiegokolwiek wynagrodzenia z tytułu korzystania z utworu. Korzystanie z utworu musi ponadto dotyczyć pojedynczych egzemplarzy i może polegać np. na:

1. Utrwalenie utworu wykonywanego na żywo lub granego w kinie, jeśli nic nie został zastrzeżono

2. Sporządzenie dodatkowej kopii utworu, by ją podarować osobie bliskiej

3. Słuchać utworów na uroczystościach prywatnych; wyłączone są co do zasady wesela – jest większa liczba osób (kucharze, kelnerzy)

DUO dotyczy wszystkich utworów prawa autorskiego, lecz zawiera 3 wyłączenia:

1. Nie ma w ogóle zastosowania do programów komputerowych (wynika to z art. 77)

2. Nie upoważnia do budowania wg cudzego projektu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego

3. W przypadku korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu (np. LEX) obejmuje wyłączenie użytek osobisty samego zainteresowanego, który jest użytkiem naukowym, niezwiązanym z celem zarobkowym. W przypadku elektronicznych baz danych zawężeniu uległ zatem:

1. Zakres przedmiotowy tego użytku, który może dotyczyć tylko celu naukowego

2. Kręgu osób uprawnionych do korzystania, gdyż wyłączona została możliwość legalnego korzystania z bazy przez krąg osób pozostającym w stosunku osobistym z korzystającym.

Korzystanie z utworów w ramach instytucji DUP jest wolne od obowiązku zapłaty wynagrodzenia przez osobę korzystającą. Z uwagi na interesy podmiotów uprawnionych ustawodawca zdecydował się na przyznanie im swoistego wynagrodzenia z tytułu masowego zwielokrotniania utworów na użytek prywatny:

1. Zgodnie art. 20 producenci i importerze określonych urządzeń (kserokopiarek, skanerów, dysków twardych, nagrywarek, itp.) oraz czystych nośników (kaset magnetofonowych, płyt DVD, kartek formatu A4) zostali zobowiązani do uiszczania do organizacji zbiorowego zarządzania, działających w imieniu twórców, opłat do wys. 3% ceny sprzedawanych urządzeń i czystych nośników

2. Posiadacze punktów ksero, którzy prowadzą dg w zakresie zwielokrotnienia utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich są zobowiązane do uiszczania za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania opłat w wys. do 3% wpływów z tytułu zwielokrotnienia dzieła, które stanowi utwór prawa autorskiego.

Dozwolony użytek publiczny

Obejmuje on:

1. Tzw. prawo przedruku

2. Dozwolony użytek na cele naukowe, oświatowe i biblioteczne

3. Prawo cytatu

4. Publiczne odtwarzanie programu radiowego i telewizyjnego

5. Pozostałe licencje

AD. 1. PRAWO PRZEDRUKU

Art. 25 ustawy ustanawia tzw. prawo przedruku, które umożliwia prasie, radiu i telewizji udostępnianie publiczności w celach informacyjnych następujących dzieł, które zostały wcześniej rozpowszechnione w innym miejscu:

a)  sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,

b)  aktualnych artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne,

c)  aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,

d) mów wygłoszonych na (mowy polityków na konferencjach prasowych, n

e) streszczeń rozpowszechnionych utworów, np. opisy spektakli teatralnych, opisy filmów

Prawo przedruku dotyczy wykorzystywaniu utworów zarówno w oryginale, jak i w tłumaczeniu oraz obejmuje umieszczanie niektórych utworów na stronach internetowych (które mieszczą się w pojęciu prasy).

Kolejnym rodzajem publicznego rozpowszechniania jest przewidziany w art. 26 tzw. duży cytat. Wolno bowiem w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach przytaczać utwory udostępnianie podczas tych wydarzeń, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji, np. transmisja wydarzeń WOŚP, gdzie w tle odbywa się koncert zespołu rockowego.

AD. 2. DOZWOLONY UŻYTEK NA CELE NAUKOWE, OŚWIATOWE I BIBLIOTECZNE

Pierwsza licencja dotyczy instytucji naukowych i oświatowych, które mogą w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań:

1. Korzystać z całych rozpowszechnionych utworów w oryginale i tłumaczeniu

2. Sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu.

Instytucje naukowe obejmują np. Szkoły publiczne, niepubliczne, uniwersytety, muzea, szkoły językowe. Korzystanie musi się wiązać z celem dydaktycznym.

Kolejny wyjątek dotyczy bibliotek⁴, archiwów i szkół, które mogą:

1. Udostępniać nieodpłatnie egzemplarze utworów rozpowszechnionych;

2. Sporządzać egzemplarze rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia lub ochrony własnych zbiorów⁵.

AD. 3. PRAWO CYTATU

Kolejna instytucja dozwolonego użytku jest określana mianem i polega na tym, ze dozwolone jest przytaczanie we własnych utworach stanowiących samoistną całość urywków rozpowszechnionych utworów lub drobnych utworów w całości w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizom krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

W ramach tej licencji wolno również w celach dydaktycznych lub naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach. W tym wypadku twórcy przysługuje jednak prawo do wynagrodzenia.

Wykład 8, 2.12.2010.

4. Publiczne odtwarzanie programu radiowego lub telewizyjnego

Wolno rozpowszechniać za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utwory nadawane przez organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną lub naziemną, o ile następuje to w ramach równoczesnego integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania tych programów i przeznaczone jest do z góry ograniczonej liczby osób, znajdujących się w jednym budynku, lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych.

Z tej licencji wyłączone są telewizje kablowe, bo czynią to w sposób odpłatny i najczęściej nie dotyczy to tylko jednego bloku lub poniżej 50 gospodarstw domowych.

Hotele też są wyłączone, bo jest to odpłatne [w cenie pokoju], a ludzie tam mieszkający nie prowadzą tam gospodarstwa domowego.

Posiadacze urządzeń radiowych i telewizyjnych mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszone w miejscu ogólnie dostępny, jeżeli nie łączy się z tym, choćby pośrednio osiąganie korzyści majątkowych. Zgodnie z wyrokiem sądu apelacyjnego z licencji tej nie mogą korzystać duże sieci handlowe.

Wyłączeni są też taksówkarze i kierowcy busów.

4. Pozostałe licencje

• [art. 31] - Dozwolone jest nieodpłatne publiczne wykonywanie utworów podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich oraz oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych, zaś artyści i wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia. Ustawa wyłącza jednak wprost imprezy reklamowe, promocyjne i wyborcze

• [art. 32] - Właściciel utwory plastycznego [nie twórca] może go wystawiać publicznie, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych [krasnale w ogrodach]

• [art. 33¹] - Wolno korzystać z utworu dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystanie nie ma charakteru zarobkowego [audiobooki dołączane do książek, osoba pokazująca językiem migowym w telewizji]

• [art. 33²] - Wolno korzystać z utworu w celach bezpieczeństwa publicznego [wykorzystanie programu zwalczającego wirusa w sieci komputerowej ENEI] lub na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych [proces o plagiat] lub prawodawczych

• [art. 33⁴] - Zezwolone jest korzystanie z utworu w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu [niekoniecznie łapie się tutaj odtwarzanie filmów w sklepie, jak jest ich 50 i grają cały czas].

• Zasady szczególne dotyczące utworów audiowizualnych i programów komputerowych

1. Utwory audiowizualne

Są utworami o specyficznym charakterze, gdyż po pierwsze stanowią rezultat połączenia twórczości należących do różnych dziedzin [muzyka, literatura, kostiumy, dialog] i po drugie co do sposobu ich realizacji, który wymaga zaplecza technicznego i organizacyjnego. Dlatego uregulowane jest to w sposób szczególny.

Utwory audiowizualne zaliczane są do utworów współautorskich.

Współtwórcami takiego utworu są osoby, które wniosły twórczy wkład w powstanie takiego utworu, a w szczególności: reżyser, autor scenariusza, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca muzyki lub utworów słowno muzycznych.

Katalog ten nie jest katalogiem zamkniętym. W doktrynie wymienia się również twórcę kostiumów i rekwizytów operatora dźwięków lub twórców efektów specjalnych.

Współtwórcami natomiast nie są osoby, które wniosły pracę jedynie o charakterze technicznym np. operator kamery.

Obok współtwórców w procesie powstawania utworu istotną rolę pełni jego producent, który koordynuje pracę wszystkich osób i decyduje o powstaniu dzieła audiowizualnego i jego kształcie.

Producent zawiera z twórcami dwa rodzaje umów:

1. umowę o stworzenie utworu

2. umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu na potrzeby utworów audiowizualnych

Domniemywa się, że na mocy tych umów producent nabywa wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości.

Współtwórcom utworu audiowizualnego przysługuje wynagrodzenie za eksploatację tego utworu.

Wynagrodzenie to jest zawarte np. w cenie biletu do kina, z tytułu opłat, które płacą telewizje za emisję filmu.

Współtwórcy zachowują swoje autorskie prawa osobiste, ale istnieją dwa ograniczenia:

1. producent utworu audiowizualnego może bez zgody twórców dokonywać tłumaczeń na różne wersje językowe

2. prawo do nadzoru autorskiego może być przez nich wykonywane jedynie wobec ostatecznej wersji utworu audiowizualnego

1. Programy komputerowe

Kolejnym rodzajem utworów objętych ochroną na zasadach szczególnych są programy komputerowe.

Zgodnie z polską ustawą programy komputerowe podlegają ochronie, jak utwory literackie, o ile przepisy szczególne Rozdziału 7 nie stanowią inaczej.

Ochrona programów komputerowych, jak utworów literackich służy wykonaniu zobowiązań wynikających z konwencji międzynarodowych i ma umożliwić objęcie programów komputerowych ochroną wynikającą z konwencji w sposób bezpośredni [Konwencja Berneńska i Powszechna].

W polskim prawie podobnie jak w prawie UE nie ma definicji legalnej programu komputerowego.

Ustawodawcy unikają definiowania programu z obawy przed tym, że wobec gwałtownego rozwoju techniki stałaby się ona szybko definicją nieaktualną.

Definicję legalną znajdziemy w prawie USA, zgodnie z nią programem komputerowym jest zestaw instrukcji lub rozkazów przeznaczonych do użycia bezpośrednio lub pośrednio w komputerze w celu osiągnięcia danego rezultatu.

Program komputerowy jest szczególnym utworem prawa autorskiego, gdyż stanowi owoc wysiłku intelektualnego podjętego w celu znalezienia metody wykonania określonego zadania.

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Czy każdy program jest objęty ochroną ? Nie. Tylko ten który stanowią efekt twórczej pracy i mają indywidualny charakter. !!!!!!!!!!!!!!!!!

Podobnie jak przy innych utworach ochroną prawa autorskiego nie jest objęta sama treść programu komputerowego.

Zgodnie z regulacją szczególną idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego nie podlegają ochronie. Nie są również objęte ochroną pomysły i metody zastosowania programu komputerowego np. zasada „klik, klik” oraz reguły i algorytmy matematyczne.

Przyjmuje się zatem, iż ochroną prawa autorskiego objęta jest wyłącznie architektura i struktura programu komputerowego, gdyż ona jest sposobem wyrażenia i tą jego częścią w której zazwyczaj przejawia się przesłanka oryginalności.

Podmiotem uprawnionym do programu komputerowego zgodnie z ogólną zasadą jest jego twórca lub współtwórcy.

Jeżeli program komputerowy został stworzony przez pracownika w wyniku wykonywanie przez niego obowiązków ze stosunku pracy, pracodawca tego twórcy nabywa z mocy prawa całość autorskich praw majątkowych to tego programu.

Przy programach komputerowych ograniczony został również zakres autorskich praw osobistych przysługujących twórcy. Służy mu bowiem prawo wyłącznie do autorstwa programu i prawo oznaczania go swoim nazwiskiem, pseudonimem lub udostępniają go anonimowo. Te ograniczenia zostały podyktowane specyficznym, użytkowym charakterem programu komputerowego i jego technicznym przeznaczeniem.

Zakres autorskich praw majątkowych do programu został sformułowany w sposób szczególny w [art. 74 ust. 4]

Jednakże w art. 75 ustawodawca zawarł uprawnienia przysługujące legalnemu posiadaczowi programu komputerowego, które nie mogą zostać ograniczone w drodze umowy zawieranej z podmiotem uprawnionym.

Legalny posiadacz programu komputerowego może bowiem bez zezwolenia podmiotu uprawnionego:

1. modyfikować program, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z tego programu zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym naprawiać błędy [testowanie programu pod względem istnienia wirusów i ich usuwanie, zmiana programu ze względu na zmianę innych parametrów, dostosowanie programu do nowych wymogów techniczny urządzenia] – to może być wyłączone w drodze umowy

2. tworzyć kopię zapasową programu [kopia rezerwowa]

3. dokonywać dekompilacji programu, jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania z innym programem komputerowym

Do programów komputerowych nie stosujemy art. 23 ustawy, czyli dozwolonego użytku prywatnego oraz niektórych postaci użytku publicznego [art. 77].

Umowy dotyczące autorskich praw majątkowych

Autorskie prawa majątkowe są prawami zbywalnymi, zatem w drodze umowy cywilnoprawnej podmiot uprawniony może przenieść te prawa na inną osobę, albo zezwolić na korzystanie z utworu prawa autorskiego.

Umowy dotyczące autorskich praw majątkowych zgodnie z ogólną regułą zawartą w KC mogą być kształtowane przez strony w sposób dowolny, jednakże należy pamiętać o tym, że przepisy Rozdziału 5 ustawy, zarówno te obowiązujące w sposób bezwzględny [imperatywne], jak i mające charakter względnie obowiązujący [dyspozytywne] zostały ukształtowane w ten sposób, aby chronić interesy słabszej strony tego stosunku cywilno prawnego, czyli twórcy.

Ponadto w doktrynie podnosi się, że wszelkie niejasności i wątpliwości wynikające z zapisów umowy winny być tłumaczone na korzyść twórcy.

Wykład 9, 3.12.2010.

Autorskie prawa majątkowe

- dziedziczenie

- umowy cywilnoprawne

• Umowy przenoszące APM (podobne do sprzedaży rzeczy) – forma pisemna pod rygorem nieważności

• Umowy licencyjne (podobne do wynajmu)

• Wyłączne – komuś gwarantują wyłączność na korzystanie z utworu – forma pisemna pod rygorem nieważności

• sublicencja

• niewyłączne

Cel prawa autorskiego – ochrona interesów twórcy

Następujące zasady znajdą zastosowanie do wszystkich umów dotyczących autorskich praw majątkowych:

1. Pola eksploatacji.

1. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. W doktrynie przyjmuje się, że umowny zapis „na wszystkich polach eksploatacji” nie jest wystarczający, a zatem żadne pole eksploatacji nie zostało w umowie wymienione.

2. Kolejną zasadą jest, że umowa może dotyczyć jedynie tych pól eksploatacji, które są znane stronom w chwili jej zawierania, np. umowy zawierane na początku lat 80. nie mogły obejmować cyfrowych kopii utworu oraz wykorzystywania utworu w Internecie lub umieszczania w Lexie, (kazus prof. Ziemianina i Smyczyńskiego)

3. Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy, mających powstać w przyszłości.

1. Wynagrodzenie twórcy.

1. Istnieje domniemanie, ze umowy przenoszące APM i umowy licencyjne są umowami odpłatnymi, jeżeli z umowy nie wynika, ze przeniesienie APM lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

2. Jeżeli w umowy nie określono wysokości tego wynagrodzenia, jego wysokość określa się uwzględniając 2 okoliczności:

• zakres udzielonego prawa oraz

• korzyści wynikające z korzystania z utworu.

1. Ponadto, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnych polu eksploatacji.

1. Forma umowy.

Z uwagi na ochronę interesów twórcy ustawodawca przewidział dla umów przenoszących APM oraz umów licencji wyłącznej obowiązek zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jedynie umowa licencji niewyłącznej może być zawarta w formie dowolnej, również w formie dorozumianej.

1. Ustawodawca przewidział również pewne przypadki szczególne, w których twórca może odstąpić od umowy albo ją wypowiedzieć:

1. Twórca może odstąpić od umowy albo ją wypowiedzieć ze względu na istotne interesy twórcy (doktryna powiada, że muszą to być interesy o charakterze osobistym, a nie majątkowym)

2. Jeżeli nabywca praw lub licencjobiorca zobowiązał się do rozpowszechnienia utworu i nie czyni zadość temu obowiązkowi w umówionym terminie, a w przypadku jego braku w ciągu 2 lat od dostarczenia utworu twórca po bezskutecznym wezwaniu może ją wypowiedzieć lub od niej odstąpić.

3. Jeżeli publiczne udostępnianie utworu jest dokonywanie w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, którym twórca mógłby słusznie się sprzeciwić.

Umowy przenoszące APM

APM są prawami zbywalnymi i dlatego mogą być przenoszone na inne osoby. Z treści umowy musi wyraźnie wynikać, że twórca przenosi na nabywcę APM do utworu. W przeciwnym wypadku ustawodawca nakazuje domniemywać, że doszło tylko do zawarcia licencji. W umowie ponadto powinny zostać wyraźnie wymienione pola eksploatacji. Umowa dla swej ważności musi być zawarta w formie pisemnej.

Ponadto, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie własności egzemplarza utworu (obrazu, książki, płyty) nie powoduje przejścia APM. Natomiast przeniesienie APM nie powoduje przeniesienia na nabywcę prawa własności egzemplarza utworu.

Umowa przenosząca APM jest umowa o podwójnym skutku – zobowiązująco-rozporządzającym. Jeżeli strony nie uzgodnią inaczej w umowie, umowa zobowiązująca do przeniesienia APM, przenosi na nabywcę te prawa dopiero w chwili przyjęcia utworu. Jeżeli zamawiający nie złoży oświadczenia woli o przyjęciu utworu, jego nieprzyjęciu lub przyjęciu z zastrzeżeniem dokonania zmian w terminie 6 miesięcy od przyjęcia utworu, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń.

Umowy dotyczące utworów przyszłych np. o wykonanie projektu architektonicznego, stworzenie strony internetowej na zamówienie, są to najczęściej umowy o dzieło, których przedmiotem jest utwór prawa autorskiego. W takim przypadku należy stosować przepisy szczególne ustawy o prawie autorskim, a nie zasady ogólne, zawarte w KC. Jeżeli twórca jest zobowiązany dostarczyć utwór w umówionym terminie, a gdy termin nie został oznaczony, utwór powinien dostarczyć niezwłocznie po jego zakończeniu. Jeżeli nie wykonuje swojego obowiązku, to jego kontrahent może wyznaczyć mu dodatkowy termin z zagrożeniem odstąpienia od umowy, a po jego bezskutecznym terminie może od umowy odstąpić.

Jeśli dostarczony przez twórcę utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin do ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie, może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia.

Jeśli dostarczony utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić żądać naprawienia wyrządzonej szkody, Wady prawne mogą polegać na tym, że zbywca może nie posiadać APM albo jest tylko współtwórcą utworu, a brak jest zgody pozostałych, utwór zawiera niedozwolone zapożyczenia.

Nawet, jeżeli nabywca nabył od twórcy całość APM, to twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie AP zależnego. Uprawnienie to jest bowiem traktowane jako oddzielne prawo. Zatem jeżeli umowa nie przenosi tego prawa wprost, uważa się, ze pozostało ono przy twórcy.

Umowy licencyjne

Umowy licencyjne upoważniają do korzystania z utworu na wymienionych w tych umowach polach eksploatacji. Dzielą się na:

1. Licencje wyłączne, które zastrzegają wyłączność korzystania z utworu w określony sposób, na określonym terytorium, w określonym czasie. Umowa licencji wyłącznej wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

2. Licencje niewyłączne – w przypadku udzielenia takiej licencji 1 osobie, istnieje możliwość udzielania analogicznych licencji innym osobom. Zatem wiele osób w tym samym czasie może korzystać z utworu na tym samym polu eksploatacji. Ustawa nie zastrzega formy szczególnej dla umowy licencji niewyłącznej. Umowy te mogą zatem przybierać również postać tzw. licencji celofanowych albo licencji zawieranych w obrocie internetowym. Wówczas kontrahent – nabywca w sposób dorozumiany przystępuje do umowy licencyjnej niewyłącznej na warunkach zaproponowanych przez licencjodawcę.

3. Jeżeli umowa licencyjna nie zezwala na udzielenie sublicencji, licencjobiorca nie może upoważnić kolejnej osoby do korzystania z utworu.

Wykład 10, 9.12.2010.

OCHRONA PRAW AUTORSKICH

Ochrona autorskich praw osobistych

Odpowiedzialność z tytułu naruszenia autorskich dóbr osobistych jest odpowiedzialnością obiektywną, niezależną od winy i dobrej lub złej wiary osoby, która się dopuściła naruszenia. Naruszenie tych praw może polegać m.in. na nieujawnieniu autora utworu, popełnieniu plagiatu lub ingerencji w treść lub formę utworu (np. zastąpienie wulgaryzmów innymi równoznacznymi słowami). W razie dokonania takiego naruszenia twórca może żądać:

1. Aby osoba, która dopuściła się tego naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła oświadczenie woli w odpowiedniej formie lub odpowiedniej treści (np. ogłoszenie prawomocnego wyroku w prasie, publiczne przeproszenie lub wyjaśnienie, ujawnienie pewnych faktów)

2. Jeżeli naruszenie było zawinione sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, a na żądanie twórcy zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią kwotę na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Z roszczeniem z tytułu naruszenia autorskich dóbr osobistych może wystąpić twórca, a po jego śmierci może wystąpić małżonek, a w przypadku jego braku zstępni, rodzice, rodzeństwo zstępni rodzeństwa + stowarzyszeni twórców wł ze względu na rodzaj twórczości / org zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Osoby te nie występują w swoim imieniu, lecz wykonują te prawa w imieniu zmarłego twórcy, niejako w jego zastępstwie, jako że prawa te są niezbywalne i nie podlegające dziedziczeniu.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Ochrona praw majątkowych wynikająca z ustawy o prawie autorskim jest przepisem szczególnym wobec ogólnych zasad odpowiedzialności wynikających z KC (art. 415 i następne KC). Roszczenia przysługujące z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych stosuje się również:

1. W przypadku usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń utworu, jeżeli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu;

2. Usuwania lub zmiany elektronicznych informacji dotyczących zarządu prawami autorskimi do tego utworu;

3. Do ochrony praw pokrewnych.

Podmioty uprawnione (posiadające legitymację czynną) do wystąpienia z roszczeniami z tytułu naruszenia APM:

1. Twórca, a w przypadku utworów współautorskich każdy ze współtwórców, choć uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosowanie do wielkości ich udziałów;

2. Pracodawca wobec utworu pracowniczego;

3. Producent lub wydawca utworu zbiorowego lub audiowizualnego;

4. Następcy prawni w/w podmiotów (spadkobiercy albo nabywcy praw);

5. Organizacja zbiorowego zarządzania.

Jeżeli kilka osób dopuścił się naruszenia (współsprawstwo), ich odpowiedzialność jest solidarna.

Roszczenia wynikające z naruszenia APM przedawniają się na zasadach ogólnych:

1. 10 lat w przypadku, jeżeli przysługują one twórcy (z czynu niedozwolonego – 3 – od dowiedzenia się /max 10 – od szkody)

2. 3 lata, jeżeli przysługują innej osobie i są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą – pracodawca, producent lub wydawca.

Jeśli chodzi o roszczenia wynikające z art. 79 ustawy o prawie autorskim istotne jest, ze podmiot uprawniony może domagać się m.in. naprawienia wyrządzonej szkody

Na a/ zasadach ogólnych lub poprzez b/ zapłatę sumy pieniężnej w wysokości dwukrotności, a gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosowanego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne podmiotowi uprawnionemu.

Niezależnie od tego uprawniony może się domagać jednokrotnego lub wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości treści wydanego wyroku.

Odpowiedzialność karna

Obok odpowiedzialności cywilnej istnieje odpowiedzialność karna za naruszenie autorskich praw osobistych. Jest przewidziana m.in. za następujące naruszenia:

1. Popełnienie plagiatu, zarówno ukrytego, jak i jawnego,

2. Naruszenie treści utworu i jego rozpowszechnianie w tym kształcie

3. Za bezprawne rozpowszechnianie cudzych utworów

4. W przypadków paserstwa (umyślne, nieumyślne)

Za pokrzywdzonego jest uważana również właściwa organizacja zbiorowego zarządzania.

OCHRONA WIZERUNKU

Wizerunek jest dobrem prawnym chronionym przez art. 23 KC oraz art. 81 ustawy o prawie autorskim. Pojęcie wizerunku ma 2 znaczenia:

1. W znaczeniu wąskim oznacza naturalne cechy człowieka, jego wygląd zewnętrzny

2. W ujęciu szerokim obejmuje również pseudonim artystyczny, charakterystyczne rekwizyty, maskę artystyczną, charakterystyczny głos.

Generalną zasadą jest, że rozpowszechnienie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Rozpowszechniane wizerunku nie wymaga zgody osoby na nim widniejącej w 3 przypadkach:

1. Jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie, a brak jest wyraźnego zastrzeżenia negatywnego (modele, modelki)

2. Jest to osoba powszechnie znana, a wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, zawodowych lub społecznych, np. oficjalna wizyta prezydenta RP w USA, wizerunek Owsiaka z okazji WOŚP.

Należy pamiętać o tym, ze wizerunek nie może ingerować w sferę prywatności tej osoby, np. zdjęcie posła na działce z rodziną w majtkach w kwiatki

1. Nie wymaga zgody rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenia, krajobraz lub impreza publiczna, np. zdjęcie tłumu z Dni Morza

PRAWA POKREWNE

Ustawa reguluje również prawa pokrewne prawu autorskiemu, które dotyczą innych dóbr niematerialnych. Istnieje zasada numerus clausus, mianowicie z ochrony korzystają wyłącznie:

1. Artystyczne wykonania

2. Fonogramy i wideogramy

3. Nadania programów – organizacje radiowe i telewizyjne, nawet jeśli nie stanowią utworu

4. Pierwsze wydania oraz wydania naukowe i krytyczne – zostały odkryte przez naukowca

Cechy wspólne dóbr chronionych

Prawa pokrewne stanowią pewną zbiorczą nazwę praw służących do ochrony dóbr niematerialnych o różnych właściwościach, którym ustawodawca zdecydował się przyznać ochronę. Ochroną zostały objęte pewne świadczenia o charakterze intelektualnym np. wydania naukowe lub rezultat pracy o charakterze organizacyjnym, np. nadania programów, fonogramy.

Istnieją pewne wspólne cechy praw pokrewnych:

1. Sposób ich powstawania (brak obowiązku dokonywania jakichkolwiek formalności)

2. Czas trwania praw pokrewnych, który wynosi 50 lat.

3. Odpowiednie stosowanie przepisów prawa autorskiego o ochronie APM oraz instytucji dozwolonego użytku

Ad. 1. ARTYSTYCZNE WYKONANIA

Artystyczne wykonanie dotyczy

1. Utworu prawa autorskiego, nawet jeżeli APM już wygasły, np. Balladyna

2. Dzieła sztuki ludowej

Nie jest objęte tym pojęciem wykonania zwane wolnymi, np. występy artystów cyrkowych, klaunów. Artysta – wykonawca bywa nazywany interpretatorem wykonywanego utworu, gdyż artystyczne jego wykonanie prowadzi do swoistej transformacji przez daną osobę. Ustawodawca przykładowo wymienił działania następujących osób

1. aktorów (teatralnych i filmowych

2. Działania mimów

3. Działania recytatorów

4. Działania dyrygentów, instrumentalistów i wokalistów

5. Działania tancerzy (balet, taniec sceniczny, taniec artystyczny)

6. Oraz osoby, które w sposób twórczy przyczyniły się do powstania wykonania

Artyście wykonawcy przysługują 2 rodzaje praw:

1. Prawa o charakterze osobistym, np. obowiązek wskazywania go jako wykonawcy albo zakaz wypaczania, przeinaczania artystycznego wykonania

2. Uprawnień o charakterze majątkowym, które dotyczą wyłącznego prawa do korzystania i rozporządzania artystycznym wykonaniem oraz prawem do wynagrodzenia za korzystanie z tego dobra.

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, zawarcie przez artystę wykonawcę z producentem utworu audiowizualnego umowy o współudział w realizacji tego utworu audiowizualnego przenosi na producenta prawo do korzystania i rozporządzania tym wykonaniem w ramach tego utworu audiowizualnego na wszystkich polach eksploatacji, które były znane w chwili zawierania umowy.

Ad. 2. PRAWA DO FONOGRAMÓW I WIDEOGRAMÓW

Zgodnie z definicją ustawową fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych. Pierwsza rejestracja dźwięku może nastąpić w każdej ze znanych technik utrwalenia i zostać zapisana na dowolnym nośniku. Utrwalone mogą zostać np. odgłosy przyrody, wykonywanie utworu słowno-muzycznego w postaci koncertu lub choćby zwykłe rozmowy. Fonogramem jest jedynie pierwotna rejestracja dźwięku, zaś każde kolejne utrwalenie dokonane w innej niż pierwotnej technice, jest jedynie kopią. Fonogramem są jedynie dźwięki, które powstały dzięki czynnościom utrwalenia, np. naturalnych odgłosów przyrody albo sztucznie wytworzonych odgłosów, przy użyciu odpowiedniego sprzętu.

Wideogramem jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchowych obrazów z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi to utwór audiowizualny, np. filmy przyrodnicze, pierwsze krorki człowieka na Księżycu, film z wesela. Początkowo wideogram wiązano z formą zapisu wideo, natomiast obecnie wideogram może być utrwalony w każdej ze znanych technik Pojęcie wideogramu utworu audiowizualnego wzajemnie się krzyżują. Zatem nie każdy wideogram jest utworem audiowizualnym, np. film z wesela, pierwsze kroki człowieka na księżycu.

Prawo do fonogramu lub wideogramu zostało przyznane jego producentowi, tj. osobie, która we własnym imieniu dokonała jego pierwszego utrwalania. Producentowi przysługuje wyłączne prawo do korzystania i rozpowszechniania oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie przez osoby trzecie z fonogramu i wideogramu.

ORGANIZACJE ZBIOROWEGO ZARZĄDZANIA PRAWAMI AUTORSKIMI I PRAWAMI POKREWNYMI

Zbiorowy zarząd jest terminem pochodzącym z prawa cywilnego i polega na wykonywaniu na rzecz uprawnionych podmiotów określonych atrybutów praw majątkowych w warunkach powtarzalności aktów eksploatacji. Do OZZ stosujemy przepisy prawa o stowarzyszeniach ze zmianami wynikającymi z przepisów szczególnych zawartych w ustawie o prawie autorskim. Organizacje te korzystają z pewnych prerogatyw:

1. Reprezentują twórców i inne podmioty uprawnione, korzystają z ustawowego domniemania, że są organizacją właściwą i uprawnioną do ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządem oraz że maja legitymację procesową w tym zakresie

2. Korzysta z pewnych uprawnień kontrolnych – mogą domagać się udzielenia informacji lub udzielenia lub kazania dok niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych opłat.

Wykład 11, 16.12.2010.

PRAWO WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ

Podobieństwa miedzy ustawą PWI a ustawą PWP

1. Obie ustawy zajmują się ochroną dóbr o charakterze niematerialnych

2. Prawa przyzna podmiotowi uprawnionemu są prawami o charakterze bezwzględnym

Różnice:

1. Obowiązuje w prawie własności przemysłowej zasada numerus clausus

2. Podstawą tej ochrony jest prawomocna decyzja urzędu patentowego, np. decyzja o udzieleniu patentu (formalizm, wnioski, opłaty)

Ustawa PWI reguluje stosunki w zakresie:

1. Wynalazków

2. Wzorów przemysłowych

3. Wzorów użytkowych

4. znaków towarowych

5. Oznaczeń geograficznych

6. Topografii układów scalonych

7. Organizacji i zadań Urzędu Patentowego RP (naczelny org adm pub)

8. Zasady na jakich przedsiębiorcy mogą przyjmować projekty racjonalizatorskie i wynagradzać ich twórców.

Zasada kumulatywnej ochrony

Ustawa PWP wprowadza zasadę kumulatywnej ochrony. Mianowicie przepisy tej ustawy nie uchybiają ochronie dóbr, o których w niej mowa przewidzianej w innych ustawach, np., Ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawie o prawie autorskim

Zasady wspólne dotyczące wynalazków, wzoru przemysłowego, wzoru użytkowego

1. Podmiot uprawniony – prawo do uzyskania patentu prawa ochronnego na wzór przemysłowy i prawa z rejestracji przysługuje:

1. Twórcy tego dobra

2. Współtwórcom

3. Pracodawcy lub zamawiającemu, jeżeli powstanie tego dobra następuje w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy lub wykonywania innej umowy cywilnoprawnej.

1. Podstawową zasadą PWP jest zasada pierwszeństwa.

Pierwszeństwo do uzyskania patentu prawa ochronnego lub prawa z rejestracji oznacza się wg daty zgłoszenia tego dobra do Urzędu Patentowego. Zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono w formie pisemnej do Urzędu Patentowego. Istniej możliwość przesłania zgłoszenia w formie telefaksu lub w postaci elektronicznej, ale wówczas oryginał zgłoszenia powinien być złożony w Urzędzie Patentowym w terminie 30 dni od dnia złożenia faksem lub przez Internet. Jeżeli Telefax jest nieczytelny lub nie jest tożsamy z dostarczonym oryginałem, za datę zgłoszenia będzie się uważać dzień dostarczenia oryginału. Jeżeli oryginał zostanie dostarczony po terminie (30 dni od zgłoszenia), w takim przypadku zgłoszenie będzie się uważać za niebyłe (czyli pierwszym zgłoszeniem będzie tu uznane wpłynięcie oryginału).

Jeżeli zgłoszenie jest dokonane przez przesłane w postaci elektronicznej zawiera szkodliwe oprogramowanie UP nie musi go otwierać. W takim przypadku jak i w sytuacji gdy zgłoszenie jest nieczytelne nie powstaje skutek od dnia zgłoszenia.

Pierwszeństwo z wystawy – pierwszeństwo do uzyskania prawa liczone jest od daty wystawienia wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego w Polsce lub zagranicą na oficjalnej wystawie, jeżeli zgłoszenie do UP zostanie dokonane w terminie 6 miesięcy od tego zdarzenia.

1. W zależności od przedmiotu decyzja będzie miała różną nazwę:

   1. Patent – na wynalazek (20)

   2. Prawo ochronne – na wzór użytkowy (10), znak towarowy (10)

   3. Prawo z rejestracji – na wzór przemysłowy (25), topografie układów scalonych (10), oznaczenia geograficzne (bezterminowo).

WYNALAZKI

Patenty są udzielane na dobra niematerialne, które muszą łącznie posiadać 3 cechy

1. Być nowe

2. Posiadać poziom wynalazczy

3. Nadawać się przemysłowego stosowania.

Od 2004 r. Polska stała się stroną Konwencji monachijskiej i od tej daty na terytorium RP chroni się wynalazki na podstawie

• Decyzji wydanej przez Urząd Patentowy w RP (czasowo i tylko w RP)

• Decyzji wydanej przez Europejski UP w Monachium (wskazujemy kraje w których chcemy ochrony – im więcej tym większa opłata) wniosek i dokumenty muszą być złożone w jednym z 3 języków. W obu postępowaniach przesłanki są te same.

Przesłanki zdolności patentowej są takie same w postępowaniu krajowym i europejskim.

Ad. 1.

Wynalazek musi być nowy. Zaś nowe jest to, co nie wynika ze stanu techniki. Przez stan techniki ustawa rozumie wszystko co przed datą ustalenia pierwszeństwa zostało do wiadomości publicznej, np. w postaci artykułu naukowego, opublikowania prasie, Internecie, wcześniejszego zgłoszenia

Istnieje możliwość uzyskania patentu na wynalazek dotyczący nowego zastosowania substancji, stanowiącej część stanu techniki, np. aspiryna sprzedawana, jako lek dla „sercowców”

Ad. 2.

Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki

Ad. 3.

Nadaje się do przemysłowego stosowania – chodzi tu o wykorzystywanie w skali masowej oraz o istnienie powtarzalności rezultatu.

Istnieją 3 typowe przykłady wynalazków

1. Substancje – leki, składniki kosmetyków, nowy antybiotyk

2. Urządzenia, np. telefon komórkowy

3. Sposoby wytwarzania określonego produktu, np. tańszy, sposób produkcji, proces

WYŁĄCZENIA

Za wynalazki nie uważa się m.in.:

• odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne – to odkrycie czegoś, co nie było znane do tej pory, ale istniało to w rzeczywistości.

• wytwory o charakterze wyłącznie estetycznym – brak im cechy technicznego charakteru

• programy do maszyn cyfrowych – programy komputerowe (ochrona w ramach praw autorskich)

• plany, zasady, metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry – plany stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa i są chronione ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

• przedstawienia informacji

• wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie uznanych i przyjętych zasad nauki.

Patentów nie udziela się na:

• Wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, np. nowe narzędzia tortur, alarm samochodowy odcinający głowę,

• Odmiany roślin lub rasy zwierząt – krzyżówki / i czysto biologiczny sposób hodowli roślin i zwierząt.

• Sposoby leczenia ludzi i zwierząt, m.in. metodami chirurgicznymi, terapeutycznymi oraz diagnostyka / ale patentem objęte może być narzędzi lub substancja do leczenia

Rozpatrywanie wniosku o udzielenie patentu

Po wpłynięciu zgłoszenia do Urzędu Patentowego Urząd nadaje mu kolejny numer i stwierdza datę wpływu. O zgłoszeniu wynalazku Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia w Biuletynie Urzędu Patentowego. Od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą zapoznawać się ze zgłoszonym dobrem i do czasu wydania decyzji przez Urząd Patentowy mogą zgłaszać do tego Urzędu uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie patentu na wynalazek.

Nie informuje się o zgłoszeniu:

1. Wynalazku tajnego

2. Przed terminem ogłoszenia wydano stateczną decyzję o umorzeniu, odmowie udzielenia

Urząd Patentowy wydaje decyzje

1. O odmowie udzielenia patentu, jeżeli stwierdzi, że zgłoszone dobro nie spełnia ustawowych wymagań wymaganych do uzyskania patentu

2. O udzieleniu patentu – oznacza to spełnienie ustawowych przesłanek

Udzielenie patentu następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieuiszczenia tej opłaty prawo wynikające z patentu wygasa z mocy ustawy, a Urząd Patentowy jedynie potwierdza w kolejnej decyzji deklaratoryjnej o wygaśnięciu praw wynikających z patentu. Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego. Udzielenie patentu stwierdza się przez udzielenie dokumentu patentowego.

WYNALAZEK TAJNY

Wynalazek dokonany przez obywatela polskiego może być uznany za tajny, jeżeli dotyczy on obronności (rodzaje broni, sposoby walki) lub bezpieczeństwa państwa polskiego (nowe rodzaje wyposażenia, środki techniczne do czynności operacyjno-rozpoznawczych). Wynalazek tajny stanowi tajemnicę państwową. O tajności wynalazku decyduje odpowiedni minister⁶ lub Szef ABW. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek tajny przechodzi za odszkodowaniem na Skarb Państwa. Wysokość odszkodowania określa się wg wartości rynkowej wynalazku. Nie można się odwołać od decyzji o utajnieniu wynalazku.

DECYZJA O UDZIELENIU PATENTU

Przez uzyskania patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na terytorium RP. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu.

Drugim rodzajem umowy jest umowa licencyjna – umowne upoważnienie innej osoby do korzystania z wynalazku. Umowa o przeniesieniu patentu wymaga pod rygorem nieważności zachowania formy pisemnej. Przeniesienie patentu staje się skuteczne wobec osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego. Umowa licencyjna również wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Istnieją następujące rodzaje licencji:

1. Licencja ograniczona, w której wyraźnie ograniczono zakres korzystania z wynalazku. Np. umieszczanie substancji w kosmetykach do twarzy, ograniczenia co do czasu, terytorium, określonego sposób korzystania lub ilości.

2. Licencja pełna, w której licencjobiorca ma możliwość wykorzystywania wynalazku w takim samym zakresie jak licencjodawca domniemanie tej licencji

3. Licencja wyłączna – dla licencjobiorcy wyłączność na wykorzystywanie wynalazku, np., tylko on może wykorzystywać w kosmetykach do twarzy (tu chyba też uprawniony z patentu może wyłączyć swoje prawo do korzystania)

4. Licencja niewyłączna - Udzielenie licencji niewyłącznej jednej osoby nie wyklucza udzielenia takie licencji innej osobie. Domniemanie tej licencji

5. SUBLICENCJA – stroną jest licencjobiorca. Udzielenie kolejnej licencji przez pierwotnego licencjobiorcę. Jej udzielenie jest możliwe tylko wówczas, gdy następuje za wyraźną zgodą uprawnionego do patentu. Bez tego udzielenie dalszej sublicencji jest niedozwolone

Umowa licencyjna wygasa w chwili wygaśnięcia patentu. W razie przejścia patentu na inną osobę, jeżeli jest on obciążony licencją, umowa licencyjna jest skuteczna wobec następcy prawnego.

LICENCJA OTWARTA

Uprawniony z patentu może złożyć w Urzędzie Patentowym oświadczenie o gotowości udzielenia licencji na korzystanie z jego wynalazku (licencja otwarta – jest to oferta zawarcia umowy licencyjnej). Oświadczenie takie nie może zostać odwołane⁷ ani zmienione. W razie złożenia takiego oświadczenia opłaty okresowe za ochroną wynalazku zostają zmniejszone o połowę. Informacja o gotowości zawarcia umowy licencyjnej podlega wpisowi do rejestru patentowego. Licencja otwarta jest licencją niewyłączną i pełną. DO zawarcia umowy licencyjnej dochodzi przez:

1. Zawarcie umowy licencyjnej z osobą uprawnioną z patentu

2. Przystąpienie do korzystania z wynalazku, lecz w terminie miesiąca przystępujący jest zobowiązany zawiadomić o tym pisemnie uprawnionego z patentu. (Jeśli tego nie zrobimy, dochodzi do naruszenia jego prawa wyłącznego)

UNIEWAŻNIENIE I WYGAŚNIĘCIE PATENTU

Patent może być unieważniony (w całości/części) na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione ustawowe warunki wymaga dane do uzyskania patentu.

Patent wygasa z mocy prawa m.in.:

• po upływie okresu, na który został udzielony,

• w przypadku nieuiszczenia w przewidzianym terminie kolejnej opłaty okresowej

• w przypadku zaistnienia sytuacji trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego materiału biologicznego

• zrzeczenie się, za zgodą osoby która czerpie korzyści z patentu

W przypadku wygaśnięcia patentu Urząd Patentowy wydaje deklaratoryjną decyzję, stwierdzającą wygaśnięcie patentu, w której wskazuje datę tego wygaśnięcia.

WZORY UŻYTKOWE I PRAWA OCHRONNE NA WZORY UŻYTKOWE

Wzorem użytkowym jest

• nowe i

• użyteczne rozwiązanie

• charakterze technicznym,

• dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci (odpadają zatem substancje i technologie),⁸

Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie i pozwala na zaspokojenie określonej potrzeby dotychczas nie zaspokajanej, lub też zaspokojenie tej potrzeby w większym stopniu.

Rozwiązanie uważa się za nowe, jeżeli nie jest częścią stanu techniki.

Wykład 12, 13.01.2010 r.

Prawo ochrony na wzór użytkowy daje wyłączne prawo zawodowego i zarobkowego wykorzystywania wzoru użytkowego na całym obszarze RP w okresie 10 lat od daty jego zgłoszenia do urzędu patentowego. Udzielone prawa ochronne podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych. Prawo ochronne na wzór użytkowy może zostać zbyte i uprawniony może również udzielić licencji. Obie umowy wymagają zachowani formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Ustanie ochrony

Urząd patentowy może na wniosek każdej osoby, która posiada interes prawny unieważnić prawo ochrony na wzór użytkowy jeżeli zostanie ustalone że nie zostały spełnione przesłanki do uzyskania prawa ochronnego.

Prawo ochrony może wygasnąć między innymi na skutek

• upływu okresu na które zostało udzielone,

• nie uiszczenia opłaty w określonym terminie.

• W przypadku zrzeczenia się przez podmiot uprawniony, z zrzeczenia za zgodą osób którym służy prawo wzoru użytkowego

• Trwała utrata możliwości korzystania ze wzoru

Tu też decyzja ma charakter deklaratoryjny.

Wzory przemysłowe

Są to przedmioty codziennego użytku (wygląd zewnętrzny ubrań, laptopów torebek damskich, komórek, samochodów).

Wzór taki jest to

• nowa i

• posiadające indywidualny charakter

• postać wytworów lub jego części

• nadana mu w szczególności przez cechy linii konturów kształtów, kolorystykę lub materiał tego wytworu. (opakowanie, symbol graficzny, kroje pisma typograficznego, ale NIE program komputerowy)⁹

Wytworem jest określony kształt przedmiotu, zatem wygląd zewnętrzny walizki podróżnej, a nie walizka jako taka¹⁰. Wytwór złożony (przedmiot składający się z wielu wymiennych części składowych, które mogą być odłączone i przyłączone do tego utworu); mogą to być części składowe, jeżeli po włączeniu do wytworu zbiorowego pozostają częścią widoczną dla oka (np. rura do odkurzacza)

Polska definicja wzoru przemysłowego jest tożsama ze wzorem wspólnotowym, który powiada że chroniony jest wygląd zewnętrzny produktu lub jego części. Wzory przemysłowe mogą być zgłaszane przez polskich obywateli do

• polskiego urzędu patentowego lub

• do urzędu harmonizacji rynku wewnętrznego - Na podstawie tego podmiot uprawniony uzyskuje ochronę na terytorium UE.

Przedmiotem ochrony mogą być te produkty i ich części które są widoczne dla oka – nie może być zatem wygląd silnika w samochodzie¹¹¹².

Przesłanka nowości wzoru przemysłowego oznacza, że identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przed datą pierwszeństwa.

Wzór przemysłowy posiada indywidualny charakter jeżeli ogólne wrażeni jakie wywołuje różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez inny wzór przemysłowy – wcześniejszy. Aktualnie zorientowany użytkownik jest porównywalny do pojęcia znawcy (z definicji wynalazku). Przy ocenie indywidualnego charakteru bierze się pod uwagę zakres swobody twórczej dostępnej przy opracowywaniu tego wzoru, np. kształt listwy przypodłogowej.

Na wzór przemysłowy jest udzielne prawo z rejestracji – prawo wyłącznego zarobkowego i zawodowego wykorzystywania danego wzoru na terytorium RP. Prawo z rejestracji jest zbywalne i może być do niego udzielna licencja. Zasady dotyczące umów są analogiczne jak przy patentach na wynalazki.

Różnica – wzór przemysłowy¹³, a utwór prawa autorskiego¹⁴ (np. wzornictwo przemysłowe).

Wzór przemysłowy bardzo często stanowi jednocześnie utwór prawa autorskiego. Ochrona praw majątkowych wynikająca z ustawy o prawie autorskim nie ma zastosowani do wytworów wytworzonych według wzoru przemysłowego i wprowadzonych do obrotu po wygaśnięci prawa z rejestracji.

Czas trwania z rejestracji trwa 20 lat w ustawie 25 lat od zgłoszenia początkowego.

Ograniczenia prawa z rejestracji

Ochrona z tytułu prawa z rejestracji wzoru nie przysługuje wytworowi, który stanowi część skladową wytworu złożonego, używana do naprawy tego wytworu złożonego. Osoby trzecie mogą korzystać z takiego wytworu poprzez jego wytwarzanie, oferowanie, wprowadzanie do obrotu, import, eksport lub używanie wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany lub poprzez składowanie takiego wytworu dla takich celów.

Uprawniony z rejestracji wzoru przmyslowego nie może zakazać osobie trzeciej korzystania z wzoru:

1. do użytku osobistego lub niezwiązanego z działalnością gospodarczą

2. w celu doświadczalnym

3. podlegającego dotworzeniu do celów cytowania lub nauczania

4. stosowanego lub zawartego w narzędziach znajdujących się na środkach transportu…, które czasowo przebywają na terytorium RP.

5. Przez wykonanie na indywidualne zamówienie naprawy związanej z odtworzeniem części składowej wytworu złożonego, w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu.

Znaki towarowe

W obrocie gospodarczym uczestniczy wielu przedsiębiorców oferujących swoje towary i usługi znak towarowy jest tym dobrem niematerialnym który pozwala na indywidualizacje tych towarów i usług i ich odróżnienie od pozostałych oferowanych na rynku. Znak towarowy pełni następujące funkcje

1. Odróżniającą – wskazuje odbiorcy producenta towaru i pozwala na odróżnię od towarów tego samego rodzaju. Odróżnia towary i usługi z uwagi na ich pochodzenie.

2. Gwarancyjna i jakościowe- opatrzone tym znakiem towary lub usługi posiadają zazwyczaj stały zestaw cech. Nabywca może zatem zaufać ze nabywany przez niego towar cechy te posiada i ze spełnia on jego oczekiwania.

3. Reklamowa – znak jako taki sam w sobie jest nośnikiem reklamy, gdyż pozwala odróżnić towary w obrocie i zachęca do zakupu towaru oparzonego tym znakiem.

Znak towarowy – każde oznaczenie które można

• przedstawić w sposób graficzny

• jeżeli oznaczeni takie nadaje się do odróżnienia towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innego przedsiębiorstwa.

Znak towarowy musi posiadać funkcję odróżniającą – mogą być zatem tylko te ograniczenia które spełniają 3 cechy – są zmysłowo postrzegane (wzrok, węch, smak, słuch dotyk). Te przykładowe Znaki towarowe:

• Wyraz – np. media Markt, cocakola¹⁵

• Rysunek lub ornament – np. byki redbula

• Kolorystyka – fioletowy kolor wiskasa

• Forma przestrzenna – w tym forma tworu lub opakowania (butelki coli, rafaelo, butelka calsberg)

• Melodia lub inny sygnał dźwiękowy

• Wyklucza się jednak zapachy

Znak musi być jednolity i samodzielny.

• Jednolitość oznacza że jest on łatwy do zapamiętania – nie jest skomplikowany.

• Samodzielność – został on wybrany w sposób dowolny wobec towaru lub usługi dla której został zgłoszony, np. towaru którym są pomarańcze nie możemy oznaczyć rysunkiem pomarańczy lub nazwą pomarańczy.

Znak musi się dać przedstawić w sposób graficzny (muzyka np. w formie zapisu nutowego). Niema możliwości więc zarejestrować znaków zapachowych i smakowych (nie można ich przedstawić w formie graficznej – TSUE stwierdził np. że wzór chemiczny jest dla prawników niezrozumiały, opisać zapachu też nie da się w sposób jednolity i samodzielny, złożyć do depozytu w sposób trwały też się nie da / wyjątek – piłeczka o zapachu ściętej trawy – wystarczył opis „pachnie jak świeża skoszona trawa”).

Aby zarejestrować (w celu uzyskania prawa ochronnego) jako Znak towarowy postępowanie przed urzędem patentowym należy wykazać następujące cechy:

• Zdolność odróżniającą znaku i nie zachodzą przesłanki wymienione w art. 129 ustawy.

• Nie istnieją przeszkody bezwzględne rejestracji tego znaku (art. 129 i 131).

• Oznaczenia które nie nadają się od odróżnienia w obrocie towarów dla których zostały zgłoszone¹⁶.

• Znaki opisowe (nie można ich rejestrować) – składają się z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania rodzaju towaru, pochodzenia, wartości, sposobu wytwarzania, funkcji, przeznaczania, składu towaru ilości jakości – np. kocie języczki – określają jaki to typ towaru, międzynarodowe targi poznańskie, gazeta niedzielna, papierosy mocne, herbatniki tradycyjne,

• Znaki wolne - Określenie to weszło do języka potocznego lub jest zwyczajowo używane w uczciwych i utrwalonych praktykach handlowych – tzw. Znaki wolne – np. jakuzie (na zachodzie marka firmy), adidasy, delicje (oznacza coś smacznego – tak stwierdził sąd, a kształt jest znany powszechnie w innych krajach), agencja ochrony (obecnie zwrot oczywisty), klej butapren (obecnie firma jest utożsamiana z klejem).

• Wtórna zdolność odróżniającą – znak mógł ja nabyć w następstwie jego używania w obrocie. Np. „wiadomości” „dziennik” – te można rejestrować

• Które naruszają prawa majątkowe lub osobiste osób 3 (np. Jan Niezbędny – jest taki pan i nie zgadzał się na oznaczenie worków jego imieniem i nazwiskiem – sprawa została rozstrzygnięta została w drodze ugody).

• Sprzeczność znaku z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.

• Takie oznaczeni które wprowadza odbiorców w błąd co do właściwości towarów lub ich pochodzenia geograficznego (np. margarynę nazwiemy „masłem” / problem np. nazwy butów „Gino Rossi” produkowanych w Słupsku).

• Oznaczenia które zostały zgłoszone do urzędu w złej wierze (zgłoszenia blokujące, np. za granicą powstaje prosperująca firma i ktoś w kraju już wcześniej rejestruje jej nazwę)

• Symbole RP: godło, hymn, flagi / czy organizacji międzynarodowych obce państwa: flaga UE / znak: PCK

• Znaki urzędowe (np. bezpieczeństwa)

• Symbole (religijne, patriotyczne)

Wykład 13, 20.1.2010 r.

Znak towarowy – towary lub usługi (tylko)

Względne przeszkody (art. 132) rejestracyjne:

Nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub podobnych jeżeli ten znak jest identyczny lub podobny do:

• Zarejestrowane oznaczenia geograficznego (oscypek, pierniczki toruńskie, ser feta¹⁷ (tylko z Grecji),

• Znak powszechnie znany i używany na oznaczeni towarów pochodzących od innej osoby (adidas, Nike) „identyczny lub podobny do renomowanego znaku towarowego zarejestrowanego lub zgłoszonego z wcześniejszym pierwszeństwem do rejestracji (o ile znak taki zostanie zarejestrowany) na rzecz innej osoby dla jakichkolwiek towarów, jeżeli mogłoby to przynieść zgłaszającemu nienależną korzyść lub być szkodliwe dla odróżniającego charakteru bądź renomy znaku wcześniejszego. Przepis ten stosuje się odpowiednio do znaku powszechnie znanego.”

• Identyczny znak towarowy dla identycznych towarów¹⁸

• Znak jest identyczny lub podobny do wcześniejszego znaku towarowego i został zgłoszony dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd (odmówiono z tego powodu; polena 2000 (chciano go zarejestrować na proszki, a wcześniej był inne proszki do prania polena) płyn Ludwig (nie Ludwik)

Prawo ochronne

Decyzja wydawana przez urząd patentowy dotycząca znaku towarowego nazywa się prawo ochronne i daje uprawnionemu wyłączne prawo do zawodowego lub zarobkowego używania tego oznaczenia na terytorium RP, prawo ochronne jest udzielane na 10 lat (pod warunkiem opłacenia) dla zgłoszonych do tego znaku towarów lub usług. Prawo ochronne na znak towarowy na wniosek uprawnionego może zostać przedłużone na kolejne okresy 10 letnie dla wszystkich lub części zgłoszonych wcześniej towarów lub usług. Wniosek o przedłużenie ochrony może być złożony przed upływem czasu obwiązani prawa ochronnego, jednak nie wcześniej niż rok przed upływem. W ciągu 6 miesięcy po upływnie czasu ochrony (ale to za dodatkową opłatą).

Używanie znaku towarowego polega w szczególności na:

• Umieszczaniu znaku na towarach i wprowadzaniu tych towarów do obrotu

• Oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem

• Umieszczanie znaku towarowego na dokumentach zwianych z wprowadzaniem znaku do obroty lub świadczeniu usług (wyciągi bankowe, faktury, karty gwarancyjne, paragony)

• Używanie w celu reklamy.

Dla utrzymani ochrony wynikającej z prawa ochrony dla znaku towarowego konieczne jest rzeczywiste używanie znaku towarowego.

Firma, a znak towarowy

• Znak towarowy służy do odróżniania towarów lub usług przed, a firma indywidualizuje samego przedsiębiorcę

• Przedsiębiorca Może mieć jedną firmę i wiele znaków towarowych

• Firmę rejestrujemy w sadzie rejestrowym, albo we właściwym urzędzie gminy, a znak towarowy we właściwym urzędzie patentowym.

• Inne wymogi formalne co do brzmienia w przypadku znaku towarowego istotna jest funkcja odróżniająca i brak podstawowych przeszkód (np. naruszanie praw osobistych i majątkowych). W firmie są człony obowiązkowe (SA, nazwiska wspólnika spółki osobowej, z o.o.)

• Firma może być oznaczona słowem, a znak towarowy może być dźwiękiem ,kompozycją

• Ochrona firmy jest bezterminowa, a znak towarowy co do zasady na 10 lat (bez przedłużenia).

Uprawniony, który otrzymał prawo ochronne na znak towarowy może wskazać że jego znak został zarejestrowany poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku litery ® wpisanej w okrąg¹⁹.

Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy może to prawo ochronne

• zbyć na rzecz innej osoby - Umowa zbycia prawa ochronnego na znak towarowy musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a przeniesienie staje się skuteczne wobec os 3 z chwilą zgłoszenia do rejestru znaków towarowych.

• dziedziczeniu.

• Uprawniony z tego prawa może udzielić innej osobie licencji, czyli upoważnić ją do używania tego znaku towarowego. Umowa tak pod rygorem nieważności musi być zawarta w formie pisemnej. Podobnie jak przy patentach licencja może być pełna lub ograniczona, np. co do określonych towarów, albo wyłączna niewyłączna. Licencjobiorca może wskazać że korzysta ze znaku, na podstawie umowy licencyjnej umieszczając oznaczenie ^lic w sąsiedztwie tego znaku towarowego (często tak dilerzy samochodowi).

Unieważnienie i wygaśniecie prawa ochronnego na znak towarowy

• Prawo ochronne na znak towarowy może być unieważnione w całości lub części, na wniosek każdej osoby która mowa tym interes prawny, jeżeli wykaże ona że nie zostały spełnione ustawowe wymagania do uzyskania tego prawa²⁰.

Wygaśniecie z mocy prawa

• Ustanie okresu 10 letniego ochrony

• Nie używanie znaku towarowego w sposób rzeczywisty, w okresie 5 lat, chyba że istnieją uzasadnione obiektywne przeszkody

• Utrata przez znak towarowy znamion odróżniających, która powstał na skutek działań lub zaniechań uprawnionego i znak towarowy stał się zwyczajowym określeniem (butapren, jacuzzi)

• na skutek działań uprawnionego lub za jego zgodę znak towarowy wprowadza odbiorców w błąd w szczególności co do charakteru towaru, właściwości, lub pochodzenia geograficznego

• wygaśniecie na skutek wykreślenia podmiotu z właściwego rejestru.

• Zrzeczenie się

OZNACZENIE GEOGRAFICZNE

²¹

Towary są indywidualizowane w obrocie przede wszystkim przez znaki towarowe innym sposobem zwrócenia uwagi odbiorców jest wskazanie pochodzenia geograficznego tego towaru, jeżeli rejon ten jest znany z produkcji określonych towarów, np. szampan (wino musujące z Szampanii) oscypek(serek z podhala) pierniczki toruńskie (Toruń), whisky (tylko Szkocja i USA)

Zgodnie z polską ustawą oznaczeniami geograficznymi są słowne oznaczenie towaru które odnoszą się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca lub rejonu które identyfikują orzeczony towar jako pochodzący z tego rejonu, jeżeli określona jakość dobra opinia lub inne cechy tego towaru są przypisywane pochodzeniu geograficznemu tego towaru.

Z wnioskiem do urzędu patentowego o udzielenia prawa z rejestracji na oznaczeni geograficzne może wystąpić

• Organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów działająca na tym terenie, np. związek baców z podhala.

• Organy jednostki samorządu terytorialnego – gmina zakopane

• Organy administracji rządowej właściwej ze względu na miejsce pochodzenia towaru – wojewoda małopolski

We wniosku o udzielnie prawa z rejestracji wskazuje się:

• określenie oznaczenia geograficznego, np. oscypek

• wskazanie towaru z którym jest powiązany oraz właściwości lub sposobów wytwarzania, np. ser z mleka owczego oraz

• wskazanie przedsiębiorców którzy będą używać tego oznaczenia (p. oscypek – 3 powiaty na podhalu).

Prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego jest w zasadzie bezterminowe, lecz bezterminowość ochrony jest obwarowana warunkiem używania tego oznaczenia. Uprawnieni do używania oznaczenia geograficznego, mogą w sąsiedztwie tego oznaczenia używać litery „G” wpisanej w okrąg.

TOPOGRAFIE UKŁADÓW SCALONYCH

Są to miniaturowe układy elektryczne wraz z połączeniami między nimi, które znajdują się na powierzchni wspólnego podłoża (urządzenia elektryczne, elektroniczne).

Udziela się tu prawa z rejestracji. Prawo to jest generalnie na 10 lat.

Oznaczenie że topografia jest objęta ochroną – literka „T” wpisana w okrąg.

URZĄD PATENTOWY

Prowadzi następujące rejestry:

• Rejestr patentowy (z patentami europejskimi)

• Rejestr wzorów użytkowych

• Rejestr wzorów przemysłowych

• Rejestr znaków towarowych

• Rejestr oznaczeń geograficznych

• Rejestr topografii układów scalonych

Rejestry są jawne i domniemywa się że wpisy dokonane w rejestrach są prawdziwe i ze każdemu jest znana ich treść²².

Urząd patentowy wydaje wiadomości urzędu patentowego w których są ogłaszane udzielone patenty prawa ochronne i prawa z rejestracji.

Drugim periodykiem jest Biuletyn Urzędu Patentowego gdzie są ogłaszane zgłoszone wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe i znaki towarowe.

Postępowanie przed urzędem patentowym

Stroną w sprawie uzyskania patentu prawa ochronnego lub prawa z rejestracji jest zgłaszający. Jedynym pełnomocnikiem zawodowym który może zastępować stronę w postępowaniu przed urzędem patentowym jest rzecznik patentowy (NIE MOŻEBYĆ TO ADWOKAT, ALBO RADA PRAWNY).

Pełnomocnikiem osoby fizycznej (zgłaszającego) może być również współuprawniony, albo (osoba bliska:), małżonek, rodzice, rodzeństwo, zstępni i osoby przysposobione.

Urząd patentowy jest urzędem właściwy w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Osobą orzekającą w urzędzie patentowym jest ekspert – mogą być to osoby które odbędą aplikację ekspercką, zdadzą egzamin końcowy i zostaną mianowani na to stanowisko (są bezstronni, niezawiśli, podlegają tylko ustawą).

---

1. W doktrynie: min 5 elementów↩

2. Ustawy becka (i innych wydawców) – przepisy, nawiasy kwadratowe, indeksy rzeczowe – są chronione prawem autorskim.↩

3. Np. agencje reklamowe – tu jest np. szeroki zakres (bilbordy, TV, Internet)↩

4. W powrówniau z prawem UE – zakres tego wyjatku w Polsce jest zbyt szeroki – bo dotyczy wszystkich bibliotek...↩

5. Taka kopia zapasowa musi byc udostepniani zamiast oryginału – bo wtedy chroni orginał przed zniszczeniem↩

6. MON, MSWiA↩

7. Odwołać można ewentualnie z przyczyn wad oświadczeń woli (KC)↩

8. Zastrzeżeniu podlegają takie kwestie jak np. promień łuku, kąt między krawędziami.↩

9. Zbliżona definicja do definicji wzoru wspólnotowego – jego wprowadzenie wiązało się z istnieniem wspólnego rynku (brak takiej regulacji hamował by swobodny przepływ towarów). Tutaj przy złożeniu jednego wniosku również w języku polskim, wyniku pozytywnej decyzji wydanej przez urząd harmonizacji rynku wew. W Alicant uzyskuje się ochronę na całym terytorium UE.↩

10. Która może być np. wynalazkiem↩

11. Chyba że silnik jest na wierzchu↩

12. Samochód:

    Wynalazek – pasy bezpieczeństwa, silnik, poduszki powietrzne, zamek do samochodu

    Wzory użytkowe – nowy kształt foteli wygodniejsze, kształt kierownicy np. rajdowy, chwytaki na kubki, haczyk na torbę (ogólnie rzeczy funkcjonalne, wygodne)

    Wzór przemysłowy – karoseria samochodu, nowe kolory, wzór tapicerki, wygląd deski rozdzielczej, wygląd radia, gałka do zmiany biegów

    Znak towarowy – oznaczeni marki (znaczek np. mercedesa itp.)↩

13. Ochrona krótsza ale mocniejsza↩

14. Ochrona dłuższa ale słabsza↩

15. Zarejestrował też czerwonego mikołaja, biały duży miś – chodzi o ich kształt↩

16. Nazwa piwa „piwo”, ale np. rower możem mieć znak towarowy „piwo” – ale np. znak towarowy piwa „piwo” moznazarejestrować za granicą (bo tam piwo to np. Bear)

    W Polsce nie uznano znaku towarowego:

    „uncje Bens – nie klei się” – bo ryż co do zasady się nie klei

    „żyj bogato” – usługi bankowe – też nie da się odróznić↩

17. Zakaz też: ser typu, rodzaju feta↩

18. Np. spór o tigera↩

19. W USA ™ / © w kółku – copyright by – to znak amerykański - zarejestrowany w urzędzie USA na ochronę praw autorskich↩

20. Brak reakcji w ciągu 5 lat – uprawmiani do tego wygasa, chyba że uprawniony do znaku towarowego działał w złej wierze.↩

21. Utracił to prawo : paprykarz szczeciński, walczą paszteciki szczecińskie

    Ma to prawo: szampan (z Szmapani) , oscypek – oznaczenei G w kółeczku↩

22. Takiej pewności nie ma w prawi autorskim↩