Wstęp do psychologii zdrowia i choroby

Wstęp do psychologii zdrowia i choroby

Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek

Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek

Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS

Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS

Wykład I: Psychologia a problemy zdrowia i choroby

Wykład I: Psychologia a problemy zdrowia i choroby

SLAJDY NIE MOGĄ

ZASTĄPIĆ OBECNOŚCI

NA WYKŁADACH I

ZNAJOMOŚCI LEKTUR

ZŁUDZENIA W TEJ

SPRAWIE BYŁY

PRZYCZYNĄ

NIEPOWODZENIA W

ZALICZENIU

Plan

Plan

Przyczyny rosnącego zainteresowanie zastosowaniem

Przyczyny rosnącego zainteresowanie zastosowaniem

psychologii zdrowia do obszaru zdrowia i choroby:

psychologii zdrowia do obszaru zdrowia i choroby:



zmiany charakteru chorób i struktury przyczyn zgonów

zmiany charakteru chorób i struktury przyczyn zgonów



dowody znaczenia czynników psychologicznych dla stanu

dowody znaczenia czynników psychologicznych dla stanu

zdrowia

zdrowia



stres medyczny

stres medyczny



krzywa kosztów opieki zdrowotnej

krzywa kosztów opieki zdrowotnej



standardy etyczne badań naukowych z zakresu psychologii

standardy etyczne badań naukowych z zakresu psychologii



aspiracje ludzi do podmiotowości

aspiracje ludzi do podmiotowości

Główne kierunki zastosowania psychologii w obszarze

Główne kierunki zastosowania psychologii w obszarze

zdrowia i choroby

zdrowia i choroby

:

:



medycyna psychosomatyczna

medycyna psychosomatyczna



medycyna behawioralna

medycyna behawioralna



psychologia medyczna

psychologia medyczna



psychologia zdrowia

psychologia zdrowia

Zmiany charakteru chorób

Zmiany charakteru chorób

i struktury przyczyn zgonów

i struktury przyczyn zgonów



Do początku XX wieku najczęstsze były choroby zakaźne o

Do początku XX wieku najczęstsze były choroby zakaźne o

ostrym, często epidemicznym przebiegu (tyfus, gruźlica,

ostrym, często epidemicznym przebiegu (tyfus, gruźlica,

grypa)

grypa)



Te choroby były najczęstszymi przyczynami zgonów

Te choroby były najczęstszymi przyczynami zgonów



Współcześnie wzrost udziału chorób przewlekłych

Współcześnie wzrost udziału chorób przewlekłych



Lista rankingowa przyczyn zgonów:

Lista rankingowa przyczyn zgonów:

choroby układu krążenia

choroby układu krążenia

choroby nowotworowe

choroby nowotworowe

udary mózgu

udary mózgu

wypadki

wypadki



Rola czynników psychospołecznych w powstawaniu,

Rola czynników psychospołecznych w powstawaniu,

leczeniu i rehabilitacji chorób przewlekłych

leczeniu i rehabilitacji chorób przewlekłych

(cywilizacyjnych):

(cywilizacyjnych):

czynniki ryzyka

czynniki ryzyka

czynniki sprzyjające zdrowiu

czynniki sprzyjające zdrowiu

Dowody znaczenia czynników

Dowody znaczenia czynników

psychologicznych dla stanu zdrowia

psychologicznych dla stanu zdrowia



Proste formy zachowania:

Proste formy zachowania:

ryzykowne dla zdrowia, antyzdrowotne (palenie tytoniu)

ryzykowne dla zdrowia, antyzdrowotne (palenie tytoniu)

sprzyjające zdrowiu, prozdrowotne (aktywność fizyczna)

sprzyjające zdrowiu, prozdrowotne (aktywność fizyczna)



Złożone konstelacje:

Złożone konstelacje:

ryzykowne dla zdrowia (Wzór zachowania A)

ryzykowne dla zdrowia (Wzór zachowania A)

)

)

sprzyjające zdrowiu (poczucie koherencji, odporność psychiczna)

sprzyjające zdrowiu (poczucie koherencji, odporność psychiczna)

Współczesna medycyna jako źródło

Współczesna medycyna jako źródło

stresu

stresu

dla pacjentów

dla pacjentów



Inwazyjne metody diagnostyczne i terapeutyczne

Inwazyjne metody diagnostyczne i terapeutyczne



Biurokratyzacja

Biurokratyzacja



Charakter kontaktu lekarz-pacjent

Charakter kontaktu lekarz-pacjent

krzywa kosztów opieki zdrowotnej

krzywa kosztów opieki zdrowotnej

Rosnące koszty opieki zdrowotnej

Rosnące koszty opieki zdrowotnej



Przyczyny wzrostu:

Przyczyny wzrostu:

zmiany struktury demograficznej i wzrost liczby pacjentów

zmiany struktury demograficznej i wzrost liczby pacjentów

wzrost proporcji pacjentów chronicznie chorych

wzrost proporcji pacjentów chronicznie chorych

rozwój kosztownych procedur medycznych

rozwój kosztownych procedur medycznych

Konsekwencją jest m.in. akcent na profilaktykę i promocję zdrowia

Konsekwencją jest m.in. akcent na profilaktykę i promocję zdrowia

Wzrost standardów etycznych w

Wzrost standardów etycznych w

badaniach naukowych z zakresu

badaniach naukowych z zakresu

psychologii

psychologii



Zasada rezygnacji z zadawania cierpienia lub naruszania wartości

Zasada rezygnacji z zadawania cierpienia lub naruszania wartości

cenionych przez osoby badane ujęta w kodeksach etycznych

cenionych przez osoby badane ujęta w kodeksach etycznych



Poszukiwanie do badań odpowiednich sytuacji naturalnych

Poszukiwanie do badań odpowiednich sytuacji naturalnych



Zainteresowanie chorobą jako naturalnym i powszechnym źródłem

Zainteresowanie chorobą jako naturalnym i powszechnym źródłem

stresu

stresu

Wzrost aspiracji ludzi do podmiotowego

Wzrost aspiracji ludzi do podmiotowego

uczestnictwa w rozwiązywaniu

uczestnictwa w rozwiązywaniu

własnych problemów zdrowotnych

własnych problemów zdrowotnych



Przyczyny: wzrost wykształcenia, demokratyzacja,

Przyczyny: wzrost wykształcenia, demokratyzacja,

świadomość udziału w kosztach opieki zdrowotnej

świadomość udziału w kosztach opieki zdrowotnej



Formy: ruch obrony praw pacjenta, grupy

Formy: ruch obrony praw pacjenta, grupy

samopomocy

samopomocy



Udział psychologów: animacja, wspomaganie

Udział psychologów: animacja, wspomaganie

Medycyna psychosomatyczna

Medycyna psychosomatyczna



Początek: lata 30-te ubiegłego wieku (najstarsza)

Początek: lata 30-te ubiegłego wieku (najstarsza)



Twórcami lekarze-psychiatrzy

Twórcami lekarze-psychiatrzy



Holistyczne ujmowanie człowieka w zdrowiu i chorobie,

Holistyczne ujmowanie człowieka w zdrowiu i chorobie,

człowiek jako jedność biopsychospołeczna

człowiek jako jedność biopsychospołeczna



W klasycznej medycynie psychosomatycznej wpływy

W klasycznej medycynie psychosomatycznej wpływy

psychoanalityczne

psychoanalityczne



Współczesna medycyna psychosomatyczna włącza inne

Współczesna medycyna psychosomatyczna włącza inne

wątki teoretyczne i poszerza zakres zainteresowań

wątki teoretyczne i poszerza zakres zainteresowań

praktycznych

praktycznych



Współczesna medycyna psychosomatyczna zbliża się do

Współczesna medycyna psychosomatyczna zbliża się do

medycyny behawioralnej

medycyny behawioralnej

Medycyna behawioralna

Medycyna behawioralna jest

Medycyna behawioralna jest

dziedziną interdyscyplinarną,

dziedziną interdyscyplinarną,

zajmującą się rozwojem i

zajmującą się rozwojem i

integracją wiedzy i technik z

integracją wiedzy i technik z

zakresu nauk behawioralnych

zakresu nauk behawioralnych

i biomedycznych,

i biomedycznych,

pozwalających na

pozwalających na

zrozumienie zdrowia i

zrozumienie zdrowia i

choroby, oraz zastosowaniem

choroby, oraz zastosowaniem

tej wiedzy i technik w

tej wiedzy i technik w

prewencji, diagnozie,

prewencji, diagnozie,

leczeniu i rehabilitacji

leczeniu i rehabilitacji

(Weiss, 1987)

(Weiss, 1987)

Psychologia medyczna

Psychologia medyczna

Przedmiotem psychologii

medycznej są psychologiczne

aspekty powstawania, przebiegu i

leczenia chorób somatycznych, to

znaczy zarówno uwarunkowania,

jak i następstwa stanu

somatycznego, mieszące się w

sferze procesów psychicznych,

osobowości i zachowania

człowieka

(Heszen-Klemens, 1983)

Psychologia zdrowia

Psychologia zdrowia

Psychologia zdrowia to całokształt

Psychologia zdrowia to całokształt

specyficznego, oświatowego, naukowego i

specyficznego, oświatowego, naukowego i

profesjonalnego wkładu psychologii jako

profesjonalnego wkładu psychologii jako

dyscypliny, do promocji i utrzymywania

dyscypliny, do promocji i utrzymywania

zdrowia, zapobiegania i leczenia chorób,

zdrowia, zapobiegania i leczenia chorób,

rozpoznawania etiologicznych i

rozpoznawania etiologicznych i

diagnostycznych korelatów zdrowia,

diagnostycznych korelatów zdrowia,

choroby i zbliżonych dysfunkcji, a także do

choroby i zbliżonych dysfunkcji, a także do

analizy i optymalizacji systemu opieki

analizy i optymalizacji systemu opieki

zdrowotnej i kształtowania polityki

zdrowotnej i kształtowania polityki

zdrowotnej

zdrowotnej

(Matarazzo, 1988)

(Matarazzo, 1988)