Wstęp do psychologii zdrowia i choroby

Wstęp do psychologii zdrowia i choroby

Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek

Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek

Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS

Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS

Wykład X: Sytuacja lekarz-pacjent jako zagadnienie

Wykład X: Sytuacja lekarz-pacjent jako zagadnienie

psychologiczne

psychologiczne

Plan

Plan

•

Lekarz i pacjent: charakterystyka ogólna

•

Modele relacji lekarz-pacjent:



medyczny



socjologiczny



psychologiczny

•

Komunikacja między pacjentem a lekarzem



werbalna



niewerbalna



bariery

•

Wyniki współpracy między pacjentem a lekarzem

Lekarz i pacjent: charakterystyka

Lekarz i pacjent: charakterystyka

ogólna

ogólna

•

Układ lekarz- pacjent jako podstawa realizacji
celów medycyny

•

Relacja lekarz-pacjent jako zagadnienie
interdyscyplinarne

Model medyczny

Model medyczny

Zmienne medyczne:

•

choroba pacjenta

•

ogólny stan zdrowia pacjenta

•

„wyposażenie medyczne” lekarza (wiedza,
środki)

Wyznaczają czynności lekarza i czynności pacjenta

pod kierunkiem lekarza

Model socjologiczny

Model socjologiczny

•

Lekarz i pacjent jako mała grupa zadaniowa

•

Pozycja lekarza i pacjenta

•

Rola lekarza (bezinteresowność, uniwersalizm,
specyficzność funkcjonalna, neutralizm
afektywny)

•

Rola pacjenta (zwolnienie od odpowiedzialności za
własny stan, zwolnienie od obowiązków,
akceptacja warunkowa, powinność szukania
pomocy i współdziałania w procesie leczenia)

Model psychologiczny

Model psychologiczny

•

Sytuacja dwupodmiotowa, obszar aktywności
zadaniowej i spotkanie dwojga osób:



cele zdrowotne, odchylenia od modelu
medycznego



cele interpersonalne czyli kształtowanie
wzajemnej relacji

•

Zależności między tymi celami

Co dzieje się między lekarzem a

Co dzieje się między lekarzem a

pacjentem

pacjentem

Analiza nagrań magnetofonowych 62 wywiadów

Wypowiedzi lekarza

Wypowiedzi pacjenta

Zwracanie się o

informacje: 25,3%

Zwracanie się o

informacje: 4,3%

Udzielanie informacji:

28,2%

Udzielanie informacji:

66,8%

Oddziaływanie na

zachowanie: 16%

Oddziaływanie na

zachowanie: 0%

Pobudzanie pozytywnych

uczuć: 19,6%

Pobudzanie pozytywnych

uczuć: 21%

Komunikacja między pacjentem a

Komunikacja między pacjentem a

lekarzem

lekarzem

•

Komunikacja werbalna:



wywiad lekarski, charakterystyka psychologiczna



„wywiad” pacjenta, charakterystyka psychologiczna

•

Komunikacja niewerbalna:



dotyk, kontakt wzrokowy, mimika, ton głosu

•

Bariery w komunikacji:



żargon medyczny



dystans społeczny, różnice socjokulturowe



emocje pacjenta



ograniczenia poznawcze pacjenta

Wyniki współpracy między

Wyniki współpracy między

pacjentem a lekarzem

pacjentem a lekarzem

•

Następstwa dla lekarza:



zmiany osobowości pod wpływem doświadczeń
zawodowych

•

Następstwa dla pacjenta:



emocje



informacje



zachowanie

Emocje; satysfakcja

Emocje; satysfakcja

pacjenta

pacjenta

•

Skale Satysfakcji Pacjenta

•

Wskaźniki szczegółowe wysokie

•

Wskaźniki ogólne jeszcze wyższe

•

Najmniej satysfakcjonujące informowanie

Informacje

Informacje

•

Styl radzenia sobie i różnice indywidualne w

zapotrzebowaniu na informacje

•

Zapotrzebowanie pacjentów na informacje w

ocenie własnej i lekarzy

Badania 50 pierwszorazowych pacjentów z

chorobami układu krążenia i ich 10 lekarzy

(Białowąs, 1982)

P> L>F

•

Informacje poszukiwane, uzyskiwane od lekarza a

przyswajane (zrozumienie, zapamiętanie)

•

Poprawa informowania przez wykorzystanie

ogólnych prawidłowości uczenia się

Ogólne prawidłowości uczenia się a

Ogólne prawidłowości uczenia się a

informowanie pacjentów

informowanie pacjentów

•

Warunkiem korzyści z informowania jest

zrozumienie, zapamiętanie i przechowanie

podawanych informacji

•

Pacjenci nie rozumieją około połowy informacji

pochodzących od lekarza (Ley, 1983)

•

Tylko część informacji zrozumianych jest

zapamiętywana; proces zapominania informacji

•

Można poprawić zapamiętywanie informacji:



strukturalizując przekaz informacyjny



podkreślając wagę niektórych informacji

(zalecenia!)



umieszczając ważne informacje na początku

przekazu (Ley, 1972)



powtarzając i konkretyzując ważne informacje

(Ley, 1977)

Zachowanie; stosowanie się do

Zachowanie; stosowanie się do

zaleceń lekarskich

zaleceń lekarskich

•

Problemy metodologiczne

•

Zakres niestosowania się

Reguła 1/3

1/3 w ogóle nie wykonuje

1/3 wykonuje częściowo

1/3 wykonuje całkowicie

•

Warunki wykonania zalecenia ze strony pacjenta:



poznawcze



emocjonalno-motywacyjne



behawioralne i sytuacyjne

Lekarze wobec nieprzestrzegania

Lekarze wobec nieprzestrzegania

zaleceń

zaleceń

•

Ocena rozmiarów

•

Problem frustracji lekarzy

•

Zachowanie lekarzy wobec pacjentów

nieprzestrzegających zaleceń:



38 i 30% zadaniowe



62 i 70 % obronne

•

Wkład przedstawicieli nauk behawioralnych w

poprawę wykonania zaleceń