[e-mail]

Literatura:

1. Malinka W. – Zarys chemii kosmetycznej.

2. Glinka R. – Receptura kosmetyczna.

3. Molski M. – Chemia piękna.

4. Marzec A. – Chemia nowoczesnych kosmetyków.

Terminem kosmetyki – określano zabiegi obejmujące pielęgnowanie skóry, włosów i paznokci.

Skóra – wg Paracelsusa stanowi najistotniejszy organ będący granica wpływu makro- i mikrokosmosu.

Z greckiego „kosmetikos” – oznacza czynnik powodujący ład i harmonię, stąd nauka o pielęgnacji urody – kosmetyka.

Starożytni:

• Hipokrates – ojciec medycyny.

• Kryton – szminki, maści do brwi.

• Dioskurides i Lorgus – środki na defekty skóry np. brodawki.

Grek Ezop – wynalazca lanoliny, natomiast o sztuce upiększania dowiadujemy się z dzieł Homera.

Również starożytni Rzymianie przykładali wielką wagę do higieny i kosmetyki, przykładem tego są:

• Łaźnie publiczne i termy,

• Sieci kanalizacyjne i doprowadzenie wody (woda w termach i prywatnych łazienkach była perfumowana).

Starożytny Rzym – dzieła Celsusa:

• Wiele zmian skórnych np. łysienie plackowate i w kształcie węża.

• Zabiegi odtwórcze.

Galen (130r .n.e.) – lekarz przyboczny Marka Aureliusza) – opisał preparaty lecznicze, ale także kosmetyczne.

Autor:

• Recepty na rem nawilżający (stopiony wosk biały z oliwą + woda + np. pąki róż (czynnik zapachowy).

Średniowiecze – prace de Mondeville’a, a zwłaszcza Gu de Chouliac poświęcone m.in.

• Epilacji owłosienia twarzy,

• Opracowania recept na piegi i wypadanie włosów (zastosowanie siarki, octu, wina i oleju kondarynowego).

• Zmian barwnikowych na skórze (zastosowanie ałunu, boraksu i kwasu cytrynowego).

Farina (Włochy) – woda kolońska.

Wiek XVIII – oddalenie się kosmetyki od zasad higieny i medycyny.

Każda jedna substancja podana w nadmiarze (dużym stężeniu) zagraża zdrowiu i życiu.

Przełom XIX i XX w. – włączanie podstaw higieny oraz rozwój nauk medyczno-chemicznych.

Kosmetyki dzieli się na:

• Kosmetykę upiększającą (dekoracyjną).

• Kosmetykę lekarską, dermatologia kosmetyczna (kosmetologia).

• Kosmetykę pielęgnacyjno-zachowawczą.

Kosmetyka pielęgnacyjno-zachowawcza:

• Zabiegi kosmetyczne przy udziale preparatów kosmetycznych, w skład których wchodzą związki aktywne i substancje pomocnicze.

Budowa i właściwości kosmetyczne tych substancji znajdują się w kręgu zainteresowania chemii kosmetycznej.

Substancje lecznicze, a kosmetyczne

Substancja lecznicza (środek leczniczy) – związek chemiczny (mieszanina związków) o zdefiniowanej aktywności biologicznej, który w odpowiedniej postaci znajduje zastosowanie profilaktyczne.

Ustawy o kosmetykach:

1. Ustawa o kosmetykach (Dz. Ustaw nr 42, poz. 473).

• Wymagania dot. m.in. składu kosmetyków, oznakowania oraz warunki ich obrotu, w zakresie koniecznym dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia ludzi.

Art. 2.1. Definicja kosmetyku:

Stanowi ją każda substancja lub preparat przeznaczony do zewnętrznego stosowania u człowieka na:

• Skórę,

• Włosy,

• Wargi,

• Paznokcie,

• Zewnętrzne narządy płciowe,

• Zęby oraz błony śluzowe jamy ustnej.

Kosmetyki stosuje się wyłącznie i zasadniczo w celu:

• Utrzymania skóry i jej przydatków w czystości,

• Pielęgnacji, ochrony,

• Zmiany wyglądu ciała,

• Polepszenia zapachu.

Kosmetyki wg amerykańskiej ustawy o żywności, lekarz i kosmetykach (Federal Food, Drug and Cosmetic Act) to:

• Substancje, które możemy stosować zewnętrznie np. w postaci płynów, maści, kremów, past itp.

Kosmetyki (trzy grupy):

1. Kosmetyki upiększające (kolorowe) – szminki, cienie do powiek.

2. Kosmetyki zachowawcze – przeciwdziałają zmianom fizjologicznym.

3. Kosmetyki służące higienie.

Wg dyrektywy UE:

• Środek (preparat) kosmetyczny – spójny z amerykańską ustawą.

Zgodnie z art. 1 Ustawy o kosmetykach:

1. Zakazuje się stosowania w kosmetykach komórek, tkanek, a także innych substancji lub ich ekstraktów pochodzących z ciała ludzkiego.

2. Zakazuje się stosowania w kosmetykach substancji uznanych za rakotwórcze, mutogenne lub działających szkodliwie na rozrodczość.

Przykłady kategorii produktów będących kosmetykami:

• Kremy, emulsje, płyny, żele, oliwki,

• Podkłady barwiące,

• Perfumy, wody toaletowe i kolońskie,

• Środki do depilacji,

• Dezodoranty i środki p/poceniu,

• Środki do pielęgnacji włosów,

• Środki do makijażu i demakijażu.

Kosmeceutyki – preparaty będące pomiędzy lekami, a kosmetykami (prof. dermatologii Albert M. Kligman).

Oddzielną grupę kosmetyków stanowią kosmetyki lecznicze określane jako:

• Kosmeceutyki,

• Dermokosmetyki (dermaceutyki),

• Aktywne kosmetyki,

• Kosmetyki funkcjonalne.

Zawierają z reguły środki leczniczy i służą do usuwania niepożądanych skutków zaburzeń fizjologicznych (toniki, kremy przeciwtrądzikowe, szampony przeciwłupieżowe itp.)

Kosmeceutyki – stanowią je:

• Witaminy,

• Ceramidy,

• Hydroksykwasy (AHA, BHA, PHA, LHA), NNKT,

• Związki promieniochronne,

• Enzymy,

• Fitohormony itp.

Skład na ryku kosmetyków wskazuje, że substancje chemiczne zawarte w nich ingerują w czynności komórek.

Woda – działanie na skórę:

• Pęcznienie warstwy rogowej,

• Zwiększa przepuszczalność warstwy rogowej dla wielu substancji czynnych.

• Zmienia przepływ krwi.

Emolienty – wnikając do przestrzeni międzykomórkowej warstwy rogowej stają się jej częścią.

Lanolina – wosk z wełny owczej.

Minoksidil – lek hipotensyjny. Loniten, Lonolax (tabletki).

• Miejscowo na skórę głowy, rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi w skórze głowy.

• Stymulator mitotyczny na komórki mieszków włosowych, pobudza wzrost keratynocytów - po pośrednio prowadzi do wytwarzania dłuższego włosa.

• Nie wykazuje działania antyandrogenowego.

• Zastosowanie: łysienie łojotokowe.

• Loxon 2%, Piloxidil 2%, Regaine: płyn 2 i 5%.

Testosteron – ma działanie antyandrogenowe (hormon męski).

Zablokowanie enzymu DHT – jeśli coś ma działanie antyandrogenowe to jest to bezpieczne dla mężczyzny. Nie traci bowiem popędu seksualnego.

Kerato – od naskórka

Kwas salicylowy:

C ≤ 2% keratoplastyczne (normalizuje rogowacenie naskórka) i bakteriobójczo

C = 5-40% - keratolitycznie

C – stężenie

• Środek odkażający

• Przyżeganie tkanek patologicznych

• Złuszczanie wykwitów łuszczycowych

• Usuwanie nadmiernej potliwości stóp i okolic pach

• W zależności od postaci, stężenia i kompozycji z innymi substancjami ma różne przeznaczenie.

Kwas salicylowy – działa silnie wrzodotwórczo.

Preparaty:

• Duofilm (kwas salicylowy + kwas mlekowy)

• Corn

• Callous

• Salvequick (plastry)

• Head & Shoulders (szampon p/łupieżowy)

• Lorinden A., Loriden T. (flumetazon i kwas salicylowy maść) – stan zapalny skóry (silne działanie).

Wybrane zagadnienia związane z funkcja i budową skóry.

Funkcje skóry:

• Skóra – największy narząd ciała człowieka o powierzchni ok. 2m2 i masie 4-5 kg (u dorosłego człowieka stanowi około 6% masy ciała).

• Grubość skóry waha się w granicach 0,5 - 4 mm i zależy od miejsca ciała.

• Podstawowe funkcje skóry:

• Integracja organizmu ze środowiskiem zewnętrznym.

• Ochrona przed niekorzystnym wpływem czynników środowiskowych –bariera dla:

• Drobnoustrojów,

• Toksyn oraz czynników fizycznych i w pewnym zakresie czynników mechanicznych.

• chroni organizm przed nasilonym działaniem promieniowania słonecznego (powstanie doraźnie ochronnego barwnika (melaniny)

• skóra uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej i tłuszczowej.

• Chroni przed utrata wody, wysychaniem, utratą własnych substancji np. elektrolitów, białka itd.

• Skóra jest związana z takimi gruczołami jak: potowe, zapachowe, łojowe i mleczne u kobiet.

• Skóra dzięki odpowiednim zakończeniom nerwowym stanowi narząd zmysłu.

• Odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego np. bólu, dotyku, ucisku czy też ciepła lub zimna i odpowiada na te bodźce np. ma zdolność termoregulacji temperatury ciała.

• Mobilizuje reakcje całego ustroju.

• Skóra stanowi narząd tworzenia witaminy D3.

• W skórze zachodzą procesy metaboliczne substancji np. utleniania w tym dekarboksylacji, hydrolizy, depolimeryzacji itd.

Skóra w przekroju:

Zasadnicze znaczenie determinujące ochronne właściwości skóry na:

1. Warstwa rogowa naskórka (stratum corneum SC, której głównym zadaniem jest):

• Ochrona przed czynnikami chemicznymi i fizycznymi, a także przed różnymi mikroorganizmami.

1. Tkanka łączna skóry właściwej (ochrona przed urazami mechanicznymi).

2. Naczynia krwionośne i gruczoły (regulacja temperatury).

3. Bakteriostatyczne właściwości kwasów tłuszczowych, a także wyspecjalizowana tkanka limfatyczna skóry, będąca ważna częścią układu immunologicznego człowieka i odgrywająca istotną rolę w mechanizmach nadzoru immunologicznego.

W obronie przed różnorodnymi mikroorganizmami biorą udział zarówno proste jak i złożone mechanizmy.

Do prostych zalicza się m.in.:

• Barierę hydro-lipidową naskórka tzw. film hydro-lipidowy, emulsję, w której fazę hydrofilową tworzy woda wydzielana przez gruczoły potowe w procesach transpiracji i perspiracji.

Natomiast fazę liofilową (olejową) – łój skórny wydzielany przez gruczoły łojowe (około 2 gramy dziennie).

• Powierzchniowe stężenie jonów wodorowych (pH skóry).

• Stopień nawodnienia.

• Grubość naskórka.

Do złożonych mechanizmów w zapobieganiu zwalczaniu infekcji mikroorganizmami obok mechanizmów odpornościowych, istotną role odgrywają również mechanizmy stanu zapalnego będącego następstwem:

• Urazu,

• Zakażenia,

• Działania innych antygenów lub haptenów (antygenów cząstkowych).

• Autoantygenów czy też superantygenów.

Przy ich udziale dochodzi do uwolnienia m.in. wielu:

• Cytokin, w tym również chemokin i rozwoju stanu zapalnego, mającego na celu zlokalizowanie czynnika wywołującego stan zapalny i odseparowanie go od otoczenia.

W ostatnich latach wykryto u ludzi szereg związków głównie o strukturze peptydowej, które powstają w następstwie zakażenia i kontaktu z czynnikiem powodującym infekcje (bakterie, grzyby, wirusy).

Defensyny – działają destrukcyjnie na Staphylococcus ureus i Escherichta coh, jak również na niektóre grzyby i wirusy, przez hamowanie łańcucha oddechowego.

Do tej grupy połączeń zalicza się bogate w cystynę i argininę np. beta – defensyny (HBD – human beta defensin).

Jednak z nich tj. defensyna HBD – 2

• Występuje w normalnej zdrowej skórze, a jej stężenie wzrasta m.in. w łuszczycy, a także w keratynocytach z hodowli stymulowanych antygenami P. aeruginosa bądź TNF-a (tumor necrosis factor, czynnik martwiczy guza).

Typy i budowa skóry.

Zasadnicze typy skóry to:

• Skóra gruba i cienka,

• Skóra gruba – stanowi wewnętrzna powierzchnię podeszw stop i dłoni. Najgrubsza warstwa rogowa: charakterystycznym jest obecność gruczołów potowych, natomiast brak korzeni włosów.

• Na powierzchni obecne są rowki o specyficznym układzie dla danego osobnika. Sa to linie papilarne, listewki skórne (dermatoglify).

Skóra cienka:

• Powłoka skóry cienkiej charakteryzuje się cienkim naskórkiem i cienką warstwą rogowaciejącą.

• Zaznacza się obecność wszystkich typów gruczołów, a także korzeni włosa.

• Szczególnym przypadkiem skóry cienkiej jest skóra owłosiona – pokrywa niemal cała powierzchnię ciała.

Budowa skóry – struktura trójwarstwowa:

• Warstwa zewnętrzna – naskórek.

• Skóra właściwa.

• Tkanka podskórna.

Naskórek (epidermis):

• Warstwa najbardziej zewnętrzna, zbudowana z keratynocytów, ulegających procesowi keratynizacji (rogowacenia).

• W warstwie naskórka występują ponadto komórki nie ulegające keratynizacji tj.

1. Melanocyty – komórki barwnikowe pochodzące z neuroektodermy (ektodermalnej cewy nerwowej). Cytoplazma wypełniona jest ziarnistościami zwanymi melanosomami, zawierającymi melaninę (Eu- i feomalaniny).

Melanocyty występują w warstwie podstawnej naskórka, a także w siatkówce i tęczówce oka.

Od aktywności melanocytów i ilości melanosomów zależy m.in. kolor skóry, a także ochrona jąder komórkowych keratynocytów przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Liczba melanocytów w skórze u ludzi różnego typu jest zbliżona i wynosi około 1200 komórek na 1mm2.

Zróżnicowanie populacyjne i osobnicze koloru skóry jest wynikiem zmienności genetycznej, która warunkuje aktywność tworzenia melaniny.

Osoby określane mianem albinosów (bielactwo) posiadają melanocyty, jednak nie są one zdolne do syntezy melaniny.

1. Komórki dendrytyczne np. komórki Langerhansa (stanowiące 3-8% komórek naskórka i biorące udział w prezentacji antygenu limfocytom T).

Komórki te podobnie jak m.in. keratynocyty mogące pełnić funkcję immunologiczną.

Wchodzą w skład tzw. układu immunologicznego skóry (SIS – skin immune system) i określa się je jako tkankę limfatyczną związana ze skórą (skin associated lymphoid tissue – SALT).

1. Komórki Merkla – które dzięki połączeniom ich części bazalnej z obwodowymi zakończeniami nerwowymi odpowiedzialne są za czucie dotyku.

Keratynocyty jako właściwe komórki naskórka ulegają stałej wędrówce ku powierzchni i stopniowemu złuszczaniu.

Grubość naskórka waha się na poziome 0,4 mm (skóra powiek) – 1,6 mm (skóra dłoni).

Grubość warstwy rogowej (stratum corneum 10-20 µm).

Keratynocyty ulegają podziałom i różnicowaniu się.

W czasie ok. 28 dni stają się komórkami martwymi, tworzącymi najbardziej zewnętrzna warstwę naskórka tzw. warstwę rogową stratum corneum (SC) o grubości w granicach 10-20 µm (grubość naskórka ocenia się na około 100 µm.

Istotną funkcje odgrywają komórki warstwy kolczystej (Stratum Spinosum – SS), które zawieraja specyficzne ziarnistości otoczone błoną (keratynosomy).

Mają one właściwość wytwarzania i wydzielania do przestrzeni międzykomórkowej różnorodnych związków lipidowych, metabolizowane przez różne enzymy m.in. do:

• Tri glicerydów i dalej do kwasów łuszczowych,

• Cholesterolu i jego estrowych pochodnych.

Oraz m.in. lecytyn, ceramidów, sfingomielin.

Składniki lipidowe stanowią tzw. międzykomórkowy cement zespalający zrogowaciałe komórki tj. korneocyty (korneozyty) w warstwie SC naskórka.

Składniki tej wydzieliny zawierają zarówno reszty hydrofilowe (hydratyzowane) jak i liofilowe.

Są one ułożone tak, iż warstwa wodna (z resztami hydrofilowymi struktur lipidowych) i olejowa (z resztami lipofilowymi związków lipidowych) występują naprzemiennie tworząc membrany lipidowo-wodne.

Skóra właściwa:

• Dwuwarstwowa.

• Warstwa brodawkowata – tworzy ją tkanka łączna wiotka leżąca pod błoną podstawną, cieńsza od siateczkowatej, dodatkowo wzmocniona wielokierunkowymi włóknami sprężystymi i kolagenowymi, obecność naczyń włosowatych oraz ciałek Meissnera.

• Grubość skóry jest w granicach 500-1000 µm.

Z punktu widzenia fizykochemicznego skóra właściwa ma postać hydrożelu zbudowanego z różnorodnych elementów łącznotkankowych, takich jak:

• Fibroblasty,

• Fibrocyty,

• Makrofagi,

• Mastocyty.

Substancje białkowe jak kolagen i elastyna tworzą odpowiednio włókna kolagenowe i włókna sprężyste (elastylowe).

Międzykomórkowa substancja podstawowa, stanowi środowisko dla włókien łącznotkankowych i komórek.

Substancja podstawowa jest bezbarwna i klarowna.

Zawiera wodę oraz białka i polisacharydy – określane jako glukozaminoglikany (GAG), zwłaszcza:

• Kwas hialuronowy i chondroitynosiarkowy.

Siarczan keratanu i dermatanu.

GAG są polimerami disacharydu zbudowanego z kwasu uronowego i aminocukru np. N-acetyloglukozaminy lub N-acetylogalaktozaminy.

GAG w połączeniu z białkami tworzą proteoglikany, które dzięki obecności grup karboksylowych i siarczanowych charakteryzują się elektroujemnym ładunkiem.

To sprawia, iż mogą wiązać znaczne ilości wody, tworząc środowisko dla komórek i włókien o charakterze żelu, a to z kolei determinuje istotne funkcje regulatorowe przepływu substancji przez środowisko międzykomórkowe.

Tkanka podskórna (hypodermis tela subcutanea):

• Warstwa najgłębsza, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźniej.

• Zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

• Mocno rozwinięta sieć naczyń.

• Grubość osobniczo różna, zależna od okresu życia oraz stanu zdrowia osoby.

Podział białek według składu:

Białka proste – czyli proteiny lub hemoproteiny (kolagen, keratyna, albuminy, gluteiny, miozyna).

Białka złożone – czyli proteidy (np. chromoproteiny, fosfoproteidy, glikoproteiny, nukleoproteiny).

Białka proste i złożone:

Białka proste – są zbudowane wyłącznie z aminokwasów i ich pochodnych.

Białka złożone – są połączeniem białek prostych z częścią niebiałkową, czyli grupą prostetyczną (sacharydy, lipidy, kwas fosforowy, kwasy nukleinowe). Wiązania między obiema częściami białek złożonych mogą być:

• Kowalencyjne, koordynacyjne, jonowe, wodorowe lub Van der Waalsa.

Włókna łącznotkankowe:

Włókna kolagenowe – najbardziej rozpowszechnione włókna tkanki łącznej. Zbudowane z najpowszechniej występującego w ustroju białka tj. kolagenu.

Kolagen:

• Czołowy przedstawiciel białek fibrylarnych, czyli włókienkowatych.

• Główny składnik białka skóry, tkanki łącznej oraz kości, chrząstek oraz łusek.

• Odznacza się dużą wytrzymałością mechaniczną.

• Nie rozpuszcza się w zimnej wodzie ani w roztworach elektrolitów.

• Niemal 96% łańcuchów kolagenu składa się z powtarzających się tri peptydowych podjednostek Gly-Y-Z.

• Ponad 30% aminokwasu Y stanowi prolina, a Z najczęściej hydroksyprolina.

Obok wymienionych aminokwasów należy wymienić ponadto obecność:

• Alaniny,

• Argininy,

• Kwasu glutaminowego,

• Cysteiny,

• Tryptofanu,

• Lizyny,

• Hydroksylizyny.

W grupie niemal trzydziestu zidentyfikowanych typów kolagenu odpowiadających za specyficzne właściwości różnych odmian tkanki łącznej, rozróżnia się:

• Kolageny włókniste (fibrylarne),

• Kolageny niewłókniste (niefibrylarne),

• Odkryto i poznano 20 genów kodujących różne typy kolagenu.

Budowa cząsteczki kolagenu:

• Podstawową jednostka struktury kolagenu jest tropokolagen.

• Składa się z trzech nici lewoskrętnych polipeptydowych helis, zwiniętych wzajemnie w prawoskrętną superhelisę.

• Odwrotny kierunek skrętu superhelisy względem pojedynczych nici lewoskrętnych polipeptydowych helis zapobiega ich rozwijaniu.

• Cząsteczka tropokolagenu ma zwykle szerokość około 1,5 nm i długość 300 nm.

Wiązania kowalencyjne i wodorowe tworzone przez hydroksylizynę i hydroksyprolinę odgrywają kluczową rolę w stabilizowaniu helisy kolagenu, a także mają silny wpływ na ostateczny kształt włókien zbudowanych kolagenu.

Cząsteczki tropokolagenu łączą się szeregowo tworząc tzw. filamenty, a następnie włókienka kolagenowe o średnicy 10-300 nm, które łączą się w grubsze (1-20 µm) tworzą włókna kolagenowe.

Włókna kolagenowe tworzą tzw. pęczki, które mogą się rozgałęziać.

Typ kolagenu jest determinowany budową chemiczna łańcuchów polipeptydowych tworzących tropokolagen, który z kolei powstaje z prekursora tzw. pro kolagenu wytwarzanego w komórkach tkanki łącznej i wydzielanego przez komórki na drodze egzocytozy do substancji międzykomórkowej. Ważną funkcję odgrywają enzymy – proteazy, które działają poza komórką, odcinają końcowe peptydy uniemożliwiające polimerazę cząsteczek.

Cząsteczki tropokolagenu łączą się szeregowo tworząc fi lamenty, a następnie włókna.

Charakterystyka włókien kolagenowych:

• Brak sprężystości,

• Dają się rozciągnąć w niewielkim zakresie,

• Duża wytrzymałość i odporność na rozerwanie (zmniejsza się powyżej 35 roku życia. W miarę starzenia się organizmu, w tym skóry, procesy syntezy ulegają znacznemu spowolnieniu).

Zaburzenia w syntezie kolagenu – zespoły chorobowe Ehlersa-Danlosa.

Czynniki powodujące zaburzenia:

• Niedostatek witaminy C, biorącej udział w hydroksylacji proliny.

Funkcje dotychczas zidentyfikowanych białek kolagenowych są różnorakie i są rezultatem interakcji między komórką, a substancją międzykomórkową.

Istnienie 12 typów kolagenu

Białka kolagenowe regulują proces:

• Wzrostu,

• Ekspresji genów,

• Metabolizmu,

• Przeżycia i różnicowania.

Niektóre rodzaje kolagenu i ich występowanie:

Typ I – jest to najbardziej rozpowszechniony typ kolagenu w ludzkim organizmie – w tkance tworzącej blizny, w ścięgnach, powiekach i tkance łącznej, części zbitej skóry.

Typ II:

• W chrząstkach stawowych (szklistych),

• W uchu wewnętrznym,

• W rogówce ptaków.

Typ III:

• Włókna siateczkowate obecnie w zrębie narządów limfatycznych (odporność).

• Włókna siateczkowate stanowią część podporową dla komórek.

• Ponadto występują w skórze, w błonie śluzowej jelit i żołądka, a także w wątrobie, szpiku kostnym oraz w gruczołach dokrewnych.

Starzenie się skóry:

Wewnątrzpochodne (chronologiczne):

• Dotyczy skóry w podobnym stopniu jak i innych narządów ciała.

• Wiązane z genetycznie zaprogramowanymi zmianami.

Zewnątrzpochodne:

• Dotyczy przede wszystkich skóry.

• Jest zależne od różnorodnych czynników środowiskowych tj. promieniowanie UV, zanieczyszczenie powietrza itd.

W efekcie:

• Zaczynają przeważać procesy zanikowe – atrofia substancji wewnątrzkomórkowej.

• Spada ilość i aktywność fibroblastów.

• Procesy wytwarzania kolagenu (głównie I i III typu) i elastyny w skórze właściwej jest coraz wolniejszy.

• Struktura włókien kolagenowych ulega uszkodzeniu, skóra staje się cienka, sucha, traci elastyczność.

Promieniowanie UV stanowi najbardziej istotny czynnik zewnątrzpochodnego starzenia się skóry. Długotrwała ekspozycja na to promieniowanie prowadzi do charakterystycznych zmian w obrębie skóry właściwej i naskórka.

Kolagen w kosmetyce – pozyskiwanie:

• Ze skóry wołów, najczęściej krów.

Zaleta: duże podobieństwo do kolagenu ludzkiego.

Wada: obawy przed BSE (chorobą wściekłych krów).

• Ze skóry i pęcherzy ryb.

Zaleta: brak zagrożenia BSE.

Wada: różnice w budowie kolagenu wykluczają większość zastosowań medycznych (wyłącznie podanie na skórę).

BSE – gąbczasta encefalopatia bydła. Występuje prawie w całej Europie.

Kolagen w kosmetyce – zastosowanie:

• Roztwory wodne,

• Żeli lub emulsji,

• Do stosowania na skórę,

• Do iniekcji.

W formie:

• Zhydrolizowanej,

• Zacetylowanej,

• Denaturowanej.

Jako podłoże lub substancja przenosząca często w bardzo innowacyjnych formach np. mikrokapsułki kolagenu.

Kolagen naturalny – iniekcje – technika:

• Przed wykonaniem iniekcji należy wykonać tekst uczuleniowy.

• Implant kolagenowy jest nietrwały. Po 3-12 miesiącach stosuje się niewielkie korekty.

Kolagen – białko proste . Najbardziej powszechne białko w organizmie, Wit. C, jest nierozciągliwe, nietrawialne, typ I i III.

Keratyna

• Białko proste włókienkowate.

• Główny składnik włosów, paznokci i naskórka.

• Nie rozpuszcza się w wodzie ani w roztworach elektrolitów.

• Składa się z długich biegnących równolegle łańcuchów polipeptydowych zbudowanych z 18 rodzajów aminokwasów m.in. Cys, Glu, Ser, Leu, Arg, Asn, Pro.

• Aminokwasy te posiadają dodatkowe grupy funkcyjne aminokwasowe NH2, karboksylowe – COOH, hydroksylowe – OH, triodowe – SH.

Dzięki tym grupom pomiędzy łańcuchami dochodzi do oddziaływać fizycznych i chemicznych.

• Istotną rolę w tworzeniu usieciowanej struktury włosa przypisuje się cysteinie Cys (17% masy keratyny).

• Właściwości keratyny są związane głównie z liczba wiązań disulfidowych łączących podjednostki w strukturze mikrofibry.

• Im mniej tych wiązań tym białko jest bardziej podatne na rozciągliwość, jest miękkie i elastyczne.

• Przykładem daleko idącej elastyczności tego typu struktur jest włókno wełny.

Elastyna

• Białko włókienkowate,

• Główny składnik ścięgien, wiązadeł mięśniowych i ścian naczyń krwionośnych.

• W jej skład wchodzą przede wszystkim takie aminokwasy jak: Gly, Pro i Ala – łącznie około 60% składu aminokwasowego.

Elastyna wytwarzana jest:

• W fibroblastach.

• Komórkach mięśni gładkich.

• Chondrocytach.

Raz wytworzone włókna pozostają w organizmie przez cale życie.

Właściwości elastyny:

• Nierozpuszczalna w zimnej i gorącej wodzie, a także w gorącym roztworze NAOH.

• Odporna jest tez na działanie enzymów trawiennych.

• Ulega hydrolizie pod wpływem elastazy i papainy.

Budowa, a elastyczność skóry.

• Włókna kolagenowe będące głównym składnikiem skóry właściwej.

• Włókna sprężyste.

• Przestrzeń między włóknami jest wypełniona substancją zawierającą:

• Mukoproteidy – połączenia śluzowo-białkowe.

• Mukopolisacharydy – połączenia śluzowo-wielocukrowe (kwas hialuronowy, siarczan chondroityczny, heparyna, siarczan keratanu).

Kwas hialuronowy – polisacharyd:

• Biopolimer polisacharydowy, utworzony z kwasu D-glukuronowego i D-N-acetyloglukozaminy.

• Jest mukopolisacharydem naturalnie występującym w skórze właściwej, łączącym ze sobą włókna kolagenowe i elastylowe.

• Substancja o właściwościach mukoadhezyjnych.

• Kwas hialuronowy jest w stanie związać od tysiąca do czterech tysięcy razy więcej wody niż wynosi jego masa i z tego powodu jest stosowany w produktach kosmetycznych jakom jeden z najbardziej wartościowych czynników nawilżających.

Enzym hialuronidaza – powoduje rozkład kwasu hialuronowego co sprzyja zmniejszeniu lepkości substancji podstawnej i zwiększenia przepuszczalności.

• W trakcie starzenia się organizmu zmniejsza się ilość substancji podstawnej.

Kwas hialuronowy – zwiększa lepkość kremów, powodując działanie zmiękczające, uelastyczniające i odżywcze na skórę.

Metody otrzymywania – naturalnie uzyskiwany jest z kogucich grzebieni lub wytwarzany biotechnologicznie w procesie kontrolowanej fermentacji bakterii Streptocosus zooepidermicus.

Awitaminoza – niedomaganie spowodowane głębokim niedoborem jednej lub kilku witamin np. szkorbut, krzywica, anemia złośliwa, kurza ślepota.

Hipowitamioza – niekorzystny stan pośredni między awitaminozą, a optymalnym zaspokojeniem zapotrzebowania organizmu na określoną witaminę.

Hiperwitaminoza – niedomaganie organizmu wywołane wprowadzeniem dużych dawek witamin:

• Toksyczne działanie obserwuje się szczególnie w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A i D.

• Duże dawki witamin rozpuszczalnych w wodzie są nietoksyczne, ich nadmiar jest wydalany z moczem.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie muszą być dostarczane regularnie, gdyż są wydalane z moczem.

Witaminy grupy B (występują łącznie w pożywieniu):

• B1 Tiamina,

• B2 Ryboflawina,

• PP Niacyna,

• B5 Kwas pantotenowy,

• G6 Pirydoksyna, pirydoksal,, pirydoksamina,

• H Biotyna (B7),

• B12 Kobalamina,

• Folacyna, kwas foliowy,

• C Kwas as korbowy,

• P Bioflawonoidy.

Witamina B1 – Tiamina

• Pochodna pirydyny i tiazolu

• Handlowe formy:

• Chlorek tiaminy,

• Chlorek chlorku tiaminy,

• Monoazotan tiaminy,

• Monofosforan tiaminy,

• Piro- lub tri fosforan tiaminy.

Biogeneza: liczne mikroorganizmy i rośliny wyższe.

Metody otrzymywania: synteza chemiczna.

Witamina B1:

• Jej fosforan to koenzym zwany karboksylazą istotny w metabolizmie węglowodanów,

• Niedobór wywołuje chorobę beri-beri (zaburzenia układu nerwowego, mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych),

• W dużych dawkach wydalana z potem (odstrasza owady),

• Odgrywa zasadniczą role w procesach oddychania tkankowego, głównie w przemianie węglowodanów,

• Wzmaga czynność acetylocholiny, hamuje esterazę cholinową,

• Działa synergicznie z tyroksyna i insuliną, pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych,,

• Przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból.

Witamina B1 – funkcje biochemiczne.

Tiamina w postaci pirofosforanu katalizuje 2 rodzaje reakcji.

Dekarboksylaza oksydacyjna α-ketokwasów tj.:

• Kwas pirogronowy,

• Kwas α-ketoglutarowy,

• α -ketokwasy powstałe w procesie transami nacji aminokwasów rozgałęzionych.

Udział w reakcji transketolacji odbywającej się w cyklu pentozowym.

Źródła witaminy B1

Witamina B1 występuje wszędzie:

1. W tkankach aktywnych metabolicznie: wątroba, serce.

2. Produkty zbożowe grubego przemiału.

3. Mięso, wędliny (szczególnie wieprzowina).

4. Rośliny strączkowe – groch, fasola.

5. Drożdże, orzechy, słonecznik, ryby, owoce i warzywa.

Tiamina jest zgromadzona głównie w warstwie zewnętrznej ziaren zbóż, dlatego procesy technologiczne polegające na łuskaniu i polerowaniu zubażają mąkę w tę witaminę.

Także enzym obecny w surowych rybach: tiaminaza rozkłada tiaminę.

Tiaminę odkrył Kazimierz Funk w 1911 roku.

Witamina B2 – ryboflawina:

• Bierze udział w procesach utleniania i redukcji,

• Współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego,

• Współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg oddechowych, śluzówki przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry,

• Może pobudzać porost włosów,

• Uczestniczy w przemianach aminokwasów i lipidów,

• Odgrywa ważna rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku.

Witamina B2 – skutki niedoboru:

• Opóźnienie wzrostu,

• Uszkodzenie gałek ocznych i rogówki, pogorszenie ostrości wzroku, światłowstręt, łzawienie, łatwe męczenie się oczu i około rogówkowe wrastanie naczyń,

• Wypadanie włosów,

• Kłopoty z koncentracją, zawroty głowy, bezsenność,

• Obrzmienie lub pękanie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie czerwieni warg, języka lub błon śluzowych, pleśniawki, zajady jamy ustnej,

• Łojotok,

• Łuszczące się zmiany skórne okolice nosa, ust, czoła i uszu,

• Choroby układu nerwowego,

• Dystrofie mięśni.

Witamina B2 – źródła występowania:

• W wątrobie,

• Migdałach i orzechach włoskich,

• Jajach,

• Zielonych częściach warzyw,

• Łososiu, pstrągu, makreli,

• Pełnoziarnistym pieczywie,

• Fasoli, grochu, soi,

• Chudych serach, mleku, jogurcie, kefirze, maślance,

• Drożdżach.

Witamina PP – Niacyna (Pellagra Prerenting)

Witamina PP – witamina B3 – wspólna nazwa na określenie dwóch związków:

• Kwasu nikotynowego (niacyny, czyli kwasu 3-pirydylo-karboksylowego).

• Amidu kwasu nikotynowego (nikotynamide).

• Witamina PP jest często stosowana także jako ester kwasu nikotynowego.

Witamina PP – Niacyna (Pellagra Praventing):

Znana jako czynnik przeciw/pelagryczny, stąd nazywa się ją również witaminą PP.

Może być w przeciwieństwie do innych witamin z grupy B, produkowana w organizmie z tryptofanu.

Niedobór: pelagra (wł. pelle agra – szorstka skóra).

Korzystny wpływ na funkcjonowanie skóry i błon śluzowych.

Ogranicza nadmierne wypadanie włosów.

Witamina PP – rola w organizmie:

• Współdziała w syntezie i rozkładzie węglowodanów, kwasów tłuszczowych i aminokwasów,

• Bierze udział w przemiankach metabolicznych mających na celu uwalnianie energii,

• Uczestniczy w tworzeniu czerwonych ciałek krwi,

• Hamuje toksyczne działanie związków chemicznych i leków,

• Reguluje poziom cholesterolu we krwi,

• Rozszerza naczynia krwionośne,

• Oddziałuje korzystnie na system nerwowy i stan psychiczny,

• Poprawia ukrwienie skóry i kondycję włosów.

Niedobór witaminy PP – skutki niedoboru:

• Ogólne osłabienie, bezsenność, bóle głowy, trudności z pamięcią,

• Zaburzenia w działaniu układu nerwowego, agresywne zachowanie, wybuchy złości, niepokój, depresje, nadmierna aktywność,

• Pogorszenie stanu skóry, choroby skórne, owrzodzenie warg, przebarwienia (plamy) na skórze, zespół krowiego języka,

• Pelagra (objawiająca się zapaleniem skóry oraz zaburzeniami ze strony przewodu [pokarmowego),

• Zwiększona wrażliwość skóry na światło słoneczne.

Charakterystyczne objawy to tzw. „zespół 3d”:

• Dermatits – zapalenie skóry,

• Diarrhoea – biegunka,

• Dementi – otępienie.

Źródła witaminy PP:

Występuje powszechnie w produktach roślinnych i zwierzęcych, np. w mięsie, orzechach i ziarnach zbóż.

Do produktów o niskiej zawartości witaminy PP, należy kukurydza i większość owoców.

Kwas pantotenowy

Kwas pantotenowy – organiczny związek chemiczny, bardzo rozpowszechniony w świecie roślinnym i zwierzęcym (pan oznacza „wszystko”, „wszech”, a pantotenowy to inaczej ‘wszechobecny”).

Jest on niezbędny dla każdej żywej komórki, ale w stanie wolnym rzadko występuje w przyrodzie.

Chemicznie kwas pantotenowy jest amidem kwasu pantoinowego i β-alaniny.

Witamina B5, a kwas pantotenowy.

Kwas pantotenowy czasami jest błędnie utożsamiany z witaminą B5.

W rzeczywistości witamina B5 to mieszanina następujących związków chemicznych:

• Kwasu pantotenowego,

• Panteiny (pochodnej kwasu pantotenowego),

• Pantenolu (prowitamina kwasu pantotenowego, z grupy alkoholi), nie występującego w przyrodzie, ale aktywnego biologicznie w stosunku do ludzi i zwierząt),

• Koenzymu A (aktywnej biologicznie formy kwasu pantotenowego).

Działanie kwasu pantotenowego:

• Łagodzi przebieg stanów zapalnych,

• Korzystny, regulujący wpływ na skórę, gruczoły łojowe i błony śluzowe,

• Wspomaga gojenie się ran,

• Zapobiega siwieniu włosów,

• Opóźnia proces starzenia.

Skutki niedoboru kwasu pantotenowego:

• Zaburzenia układu nerwowego,

• Wypadanie włosów, przedwczesna siwizna, łysienie,

• Zmiany skórne, uczucie pieczenia, pęknięcia skóry w kącikach ust i oczu,

• Podatność za zakażenia,

• Złe gojenie się ran,

• Częste infekcje górnych dróg oddechowych.

D-pantenol – prowitamina B:

• Stabilniejszy od kwasu,

• Łatwo penetruje i przenika przez naskórek, korzeń włosa i skórę. Utlenia się do kwasu,

• Łagodzi oparzenia słoneczne, podrażnienia, zaczerwienienie, swędzenie,

• Korzystny wpływ na stopień hydratacji (uwodnienia) skóry i włosów.

Zastosowanie witaminy B5:

• Wpływa na pogrubienie włosów, zapobiega rozdwajaniu, nadaje zdrowy wygląd,

• Kremy na szorstką, pomarszczoną, popękana skórę.

Witamina B6 – pirydoksyna (Adermina)

• Pirydoksyna, pirydoksal, pirydoksamina,

• Formy aktywne biologicznie w postaci ufosforylowanej – koenzymów,

• Nasilniej działa pirydoksal,

• Odpowiedzialne za przemiany aminokwasów: deaminacja, dekarboksylacja, transami nacja.

Witamina B1 – funkcje biochemiczne

Tiamina w postaci pirofosforanu katalizuje 2 rodzaje reakcji.

Dekarboksylacja oksydacyjna α-ketokwasów tj.:

• Kwas pirogronowy,

• Kwas α-ketaglutarowy,

• Α-ketokwasy powstałe w procesie transami nacji aminokwasów rozgałęzionych.

Udział w reakcji transketolacji odbywającej się w cyklu pentozowym.

Witamina H (Haut) – Biotyna (B7)

Pochodna imidazolu

Składa się z pierścieni:

Tiofenowego i imidazolidynowego.

Stanowi koenzym kilku różnych enzymów.

Jest niezbędnym składnikiem karboksylaz biotyno zależnych.

Uczestniczy w przenoszeniu grupy karboksylowej (-COOH) a anionu wodorowęglanu na różne związki organiczne, zależnie od rodzaju danej karboksylazy.

Rola witaminy H w organizmie:

Karboksylazy są enzymami niezbędnymi w wielu ważnych reakcjach biochemicznych np.:

• W procesie tworzenia glukozy – glukogeneza,

• Syntezy kwasów tłuszczowych,

• Cyklu kwasu cytrynowego.

Biotyna wspomaga także:

• Funkcję tarczycy,

• Przemianę dwutlenku węgla,

• Wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz włosów,

• Uczestniczy z witaminą K w syntezie protrombiny – odpowiedzialna za krzepliwość krwi.

Witamina H – Biotyna (B7)

Hamuje aktywność gruczołów łojowych.

W trądziku i czyrakach – stosowana wewnętrznie.

Niedobór:

• Przetłuszczanie i wypadanie włosów,

• Stan zapalny skóry i łuszczenie się naskórka.

Źródła witaminy H

Występuje w:

• Wątrobie,

• Orzechach włoskich i ziemnych,

• Mące sojowej,

• Żółtku jaj,

• Krabach, sardynkach,

• Brązowym (naturalnym) ryżu,

• Mące pełnoziarnistej,

• Szpinaku, marchwi, pomidorach.

Zapotrzebowanie – około 30 µg na dobę.

Witamina H1 – PABA

• Należy do grypy „niby” witamin,

• Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego),

• Stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie dużych ilości witaminy B5 (kwasu pantotenowego),

• Wzmacnia działanie kortyzonu,

• Zapobiega zaburzeniom bezpłodności,

• Zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów – koncentruje się w komórkach skóry – chroni przed szkodliwym promieniowaniem,

• Absorbuje promieniowanie UV (należy do filtrów UV-B),

• Może powstrzymać łysienie, leczyć stany zapalne skóry.

EWitamina H1 – PABA

Estry kwasu p-aminobeznsoesowego: nowokaina i benzokaina stosowane są w lecznictwie jako środki znieczulające.

Analog sulfonowy – kwas sulfanilowy, stanowi strukturę macierzystą sulfamidów o właściwościach głównie bakteriostatycznych.

Witamina B12

• Syntetyzowana przez florę bakteryjną,

• Bierze udział w biosyntezie kwasów nukleinowych (DNA i RNA),

• Niedobór powoduje anemię megaloblastyczną.

Witamina B12 – rola w organizmie

Jest bardzo ważnym koenzymem w reakcjach:

• Metyzacji homocysteiny do metioniny katalizowanej przez syntezę metioninową odtwarzając H4-folian (ważny donor grup jednowęglowych w syntezie puryn) z metylo-H4-folianu.

• Konwersji metylomalonylo-CoA (pochodzącego z propianianu) do bursztynylo-CoA (metabolit cyklu Krebsa) katalizowanej przez mutazę metylomalonylo-Co-A, co umozliwia wprowadzenie propionianiu do cyklu przemian pirogronianu.

Witamina B12 – źródła w pożywieniu:

Produkowana jest przez bakterie żyjące w układzie pokarmowym zwierząt.

U człowieka powstaje w symbiozie z bakteriami układu pokarmowego w dystalnych częściach układu trawiennego, w jelicie grubym – w tych częściach jelita witaminy nie podlegają wchłanianiu.

Witamina B12 występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: wątroba, nerki i serce, a także chudym mięsie, rybach, skorupiakach, serach i jajach.

Zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę B12 wynosi około 1-2 µg na dobę.

Kwas foliowy (fola cyna, witamina B9, witamina M, witamina B11).

Występuje w żywności w postaci folianów, dlatego termin witamina B9 utożsamia się z całą grupą związków.

Ustalono, że może istnieć teoretycznie ok. 150 rozmaitych form kwasu foliowego’ w przyrodzie jest ich nieco mniej, bo około 20 rodzajów.

Kwas foliowy – skutki niedoboru:

• Zahamowanie wzrostu komórek w organizmie,

• Mała ilość czerwonych ciałek we krwi – anemia megaloblastyczna,

• Uczucie przemęczenia i kłopoty z koncentracją,

• Stany niepokoju, lęku, depresja, nadmierna drażliwość,

• Bezsenność, roztargnienie, problemy z pamięcią,

• Stany zapalne języka oraz błony śluzowej warg,

• Przedwczesna siwizna,

• U dzieci i młodzieży zahamowanie wzrostu.

Prawidłowa podaż kwasu foliowego jest niezwykle istotna u kobiet w ciąży. W celu profilaktyki wad cewy nerwowej u płodu, zaleca się przyjmowanie 4 mg kwasu foliowego dziennie, przez okres od trzech miesięcy przed planowana ciążą, aż do 12 tygodnia.

Witamina C (kwas L-askorbowy, kwas askorbowy)

Naturalny kwas askorbowy jest prawoskrętny, o konfiguracji względnej L (konfiguracja absolutna 5R, 6S).

Witamina C jest w roztworach wodnych nietrwała, w tłuszczach nierozpuszczalna.

Stabilniejszy: fosforan askorbylu.

Palmitynian askorbylu rozpuszczalny w tłuszczach, dobrze wchłania się przez naskórek.

Witamina C:

• Udział w wytwarzaniu kolagenu,

• Właściwości antyoksydacyjne,

• Zapewnia sprawne funkcjonowanie układu krwionośnego, a co za tym idzie – serca obniża poziom cholesterolu.

• Wpływa na podnoszenie odporności organizmu (być może właściwości antywirusowe) – pobudza system immunologiczny.

Witamina C – jako antyoksydant

Właściwości antyoksydacyjne posiada forma jonowa witaminy C – przejmuje ona elektron z wolnego rodnika – tworzy się wolny rodnik as korbowy, który jest następnie:

• Utleniany przez oksydazę askorbinową do dehydroksyaskorbinianu (DHA), które reduktaza dehydroksyaskorbinowa redukuje do formy jonowej witaminy, \

• redukowany przez reduktazę semidehydroaskorbinianowej do formy jonowej witaminy.

Witamina C – działanie:

Kwas askorbinowy jest przeciwutleniaczem i jako taki jest stosowany w przemyśle spożywczym, podobnie jak jego sole i estry.

• E300 – kwas askorbinowy,

• E301 – askorbinian sodu,

• E302 – askorbinian wapnia,

• E303 – askorbinian potasu,

• E304 – estry kwasów tłuszczowych i kwasu askorbinowego.

• E304 – palmitynian askorbylu,

• E304 – stearynian askorbylu.

Skutki niedoboru witaminy C:

• Szkorbut,

• Samoistne krwawienie, uszkodzenie naczyń krwionośnych,

• Krwawe wybroczyny, złe gojenie i odnawianie ran,

• Rozpulchnienie dziąseł, zmiany w zębach (np. zgorzel),

• Bolesność stawów i mięśni, obrzęki kończyn, osłabienie,

• Osteoporoza,

• Niedokrwistość,

• Wtórne infekcje,

• Zapalenie błony śluzowej,

• Trudności w leczeniu zakażeń.

Rekomendowane spożycie witaminy C dla człowieka wynosi 45-50 mg/dobę.

Witamina C – w kosmetologii:

• Przeciwutleniające wraz z Wit. E (zapobiega niekontrolowanemu utlenianiu w komórkach).

• Fizjologiczne: hydroksylacja proliny do 4-hydroksyproliny (synteza kolagenu).

• Opóźnia starzenie się organizmu.

• Palmitynian askorbylu w połączeniu z wit. E stosowany jest do leczenia nadmiernej aktywności gruczołów łojowych.

• Zapobiega przechodzenia substancji wchodzących w skład serum w formy nadtlenkowe.

• Obniża poziom cholesterolu.

• Przyspiesza gojenie oparzeń.

Zastosowanie:

• Zapobiega powstawaniu zmarszczek, zaniku jędrności i elastyczności skóry oraz kruchości naczyń włosowatych.

• Zapobiega parodontozie (w pastach do zębów).

• Łagodzi skutki oparzeń słonecznych.

• Środki przeciwłupieżowe (działanie na serum).

Witamina P (Bioflawonoidy)

Rutyna hamuje hialuronidazę, zwiększając ilość kwasu hialuronowego (składnika tkanki łącznej), uszczelniając w ten sposób naczynia krwionośne.

Flawonoidy tworzą połączenia chylatowe z miedzią wchodzącą w skład oksydazy kwasu as korbowego (chronią wit. C) przed utlenieniem.

Działanie:

• Zmniejszają przepuszczalność nas czyn włosowatych,

• Zapobiegają krwawieniom, żylakom i miażdżycy,

• Działają przeciwzapalnie,

• Zmniejszają stężenie lipidów we krwi,

• Właściwości antyagregacyjne i przeciutleniające,

• Vanoruton (troksyrutyna).

Kompozycje wielowitaminowe:

• Cutavit (A, E, F, H) – na skórę suchą, szorstką, łuszczącą się),

• Dragovit F (A, E, F, cholesterol),

• Soluvit-Richter (A, E, F, H, H1, B+ wyciąg z nasion kasztanowca).

Witaminy i ich metabolity pełnią funkcje biokatalityczne, stanowiąc część składową koenzymów, katalizujących i regulujących wielorakie przemiany metaboliczne:

• Tłuszczów,

• Węglowodanów,

• Białek,

• Czy tez uczestnicząc w procesach oksydacyjno-redukcyjnych.

Witaminy (A, D, E, K)

Do ich uzupełnienia niezbędne jest prawidłowe wchłanianie tłuszczów.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:

• A – widzenie, skóra,

• D – gospodarka wapniowo-fosforanowa,

• E – antyoksydant, rozmnażanie,

• K – krzepnięcie krwi,

• F – błony komórkowe i hormony tkankowe.

Witaminy (A, D, E, K, F):

• Apolarne,

• Hydrofobowe,

• Pochodne izoprenu,

• Do ich uzupełnienia niezbędne jest prawidłowe wchłanianie tłuszczów.

Witamina A, retinol – pochodne retinal, kwas retinowy,

Zapotrzebowanie:

Dzienne zapotrzebowanie u dorosłej i zdrowej osoby wynosi ok. 750 µg; wzrasta w okresie wzrostu, ciąży i laktacji.

Należy mieć na uwadze, iż zasoby retinolu w wątrobie, mogą pokryć zapotrzebowanie organizmu na retinol nawet przez kilka miesięcy.

Fizjologiczne stężenie retinolu w osoczu waha się w granicach 30-60 µg/100 mL, natomiast w stanach niedoboru jest poniżej 10 µg/100 mL.

Przeciętne dobowe zapotrzebowanie wynosi około 5000 UI (jednostek międzynarodowych).

Brak lub niedostateczna ilość witaminy A objawia się zaburzeniami widzenia w ciemności określana jako ślepota nocna, wysychaniem spojówek i rogówki oka oraz zmianami nabłonków wyścielających drogi oddechowe.

Powoduje to większą podatność na infekcje dróg moczowych, zaburzenia odczuwania smaku.

Preparaty witaminy A stosuje się w leczeniu zmian skórnych, a ostatnio trwają badania nad ich zapobieganiem przed powstawaniem nowotworów nabłonkowych.

Uwaga: Aktywność preparatów z witaminą A podaje się w jednostkach międzynarodowych (j.m. lub i. u. – international units).

1 j. m Odpowiada aktywności:

0,3 µg retinolu

0,344 µg octanu re tinolu

0, 359 µg propionianiu re tinolu

0, 55 µg palmitynianu re tinolu

1 j. m. Prowitaminy A odpowiada aktywności 0, 8 µg β-karotenu.

Związek ten ulega w organizmie biotransformacji do m.in. retinolu, występującego w formie wolnej, a także w formie estrów z kwasami tłuszczowymi np. z kwasem palmitynowym.

Estrowe pochodne retinolu ulegają enzymatycznej hydrolizie, głównie przy udziale enzymów trzustkowych, a uwolniony retinol jest wchłaniany i odkładany w wątrobie w ok. 90%.

Β-Keraten

• Β-karoten jest prowitaminą A,

• Żółty barwnik mający 1/6 właściwości retinolu,

• Komórki skóry przekształcają go w retinal, który ulega dalszej enzymatycznej redukcji do re tinolu,

• Silny przeciwutleniacz,

• Pochodzenie roślinne.

W kosmetologii beta-karoten znajduje zastosowanie w profilaktyce niektórych zmian skórnych (fotodermatoz) np.:

• Wielopostaciowych świetlanych,

• Pokrzywce świetlnej i in.

Zmniejsza on uwrażliwienie skory na światło w przypadku np. nagromadzenia się porfiryn.

Niektóre doniesienia naukowe sugerują, iż odpowiednie spożycie karotenoidów koresponduje ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób nowotworowych np. raka płuc, raka piersi. Jednak inne doniesienia temu zaprzeczają.

Retinal

• Składowa barwnika wzrokowego rodopsyny odpowiedzialnego za widzenie w słabym świetle.

• Proces izomeryzacji podczas tworzenia rodopsyny z opsyny w pręcikach siatkówki.

Kwas retinowy (kwas retinojowy):

• Al.-trans-kwas retinowy = Tretynoina,

• 13-cis-kwas retinowy = Izotretynoina,

• 9-cis-retinowy – Alitretynoina,

• Synteza glikoprotein,

• Stymulacja wzrostu i różnicowania tkanek,

• Hamowanie wydzielania łoju, normalizacja skóry tłustej i łojotokowej, skuteczność w leczeniu trądziku,

• Korzystny wpływ na elastyczność skóry.

Objawy niedoboru witaminy A:

• Upośledzenie widzenia nocnego (kurza ślepota),

• Keratynizacja nabłonka oka, dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, dróg moczowo-płciowych,

• Zmniejszenie wydzielania śluzu,

• Suchość spojówek (xerophthalmia) prowadząca do ślepoty zmierzchowej, a w ciężkich przypadkach do trwałego uszkodzenia oczu i ślepoty,

• Zmiany w obrębie skory, która staje się sucha, łatwo się łuszczy, ulega zrogowaceniu, pojawia się tzw. gęsia skorka,

• Kruche, wolno rosnące paznokcie,

• Suche, łamliwe włosy,

• Osłabia się działanie gruczołów łzowych, w następstwie czego pojawia się suchość oczu i uczucie pieczenia pod powiekami,

• Zaburzenie w funkcjonowaniu barier skórnych i śluzowych sprawia, że organizm staje się bardziej podatny na infekcje, obniża się jego odporność immunologiczna oraz spowolnieniu ulega także zdolność do gojenia się ran.

U dzieci objawem jest także zaburzenie wzrostu i rozwoju, gdyż witamina A współdziała z hormonem wzrostu.

• Brak apetytu,

• Zaburza się też zdolność do rozmnażania.

Działanie wit. A:

• Przeciwnowotworowe (nabłonek, skóra)

• Różnicowanie komórek,

• Β-karoten jest antyoksydantem.

• Działanie na geny komórek warstwy podstawnej skóry, przyspiesza gojenie ran,

• Niezbędna do peelingu kwasowego i kremów AHA,

• Tretinoina hamuje niszczenie kolagenu i elastyny w skórze,

• Stymuluje wytwarzanie kolagenu (usuwa drobne zmarszczki),

• Przeciwdziała zmianom wywołanym UVA,

• Redukuje ilość wydzielanego łoju (leczeniu trądziku),

• Redukuje pigmentację o ok. 60% (także pozapalna) – znamiona.

Główne wskazania:

• W leczeniu stanów niedoboru witaminy A i profilaktycznie w ich zapobieganiu,

• W terapii różnych chorób skóry w tym m.in. trądziku, łuszczycy, rybiej łuski,

• Miejscowo w leczenie chorobowych zmian skórnych m.in. oparzenia, zmiany popromienne, odmrożenia.

Uwaga:

• W okresie ciąży należy unikać spotęgowanych dawek witaminy A, z uwagi na jej potencjalne działanie deformujące płód.

• W okresie karmienia piersią również zaleca się nie stosowania w dużych dawkach, ponieważ może dojść do objawów przedawkowania u dziecka.

Działania niepożądane:

• Stosowanie witaminy A w dłuższym czasie prowadzi do tzw. hiperwitaminozy A.

Symptomy przedawkowania:

• Uczucie zmęczenia, drażliwość, jadłowstręt, zmniejszenia masy ciała, zaburzenia żołądkowo-jelitowe w tym wymioty, gorączka, powiększenie wątroby i śledziony,

• Zmiany skórne (np. rumień, świąd, złuszczania się skóry), obrzęki tkanki podskórnej, suchość włosów, łysienie, pękanie i krwawienie warg, bóle głowy, bóle kostno-stawowe.

Rola w kosmetykach:

• Przy nadmiernym rogowaceniu skóry pomaga przywrócić jej miękkość,

• Często w połączeniu z wit. E (przeciwutleniacz),

• Przyspiesza regenerację,

• Opóźnia procesy starzenia,

• Leczenie trądziku (tretynoina 0,025% i 0,05%),

• Rozjaśnia przebarwienia.

Preparaty proste z witaminą A

Aksoderm (Gemi, PL) – maść.

Dermosavit (Coel, PL) – maść.

Zastosowanie: oparzenia, trudno gojące się rany, odmrożenia.

Dermovit A (Coel, PL) – oparzenia, trudno gojące się rany, odmrożenia, łuszczyca, rybua łuska, dermatozy pochodzenia nowotworowego.

Preparaty witaminowe zawierające m.in. witaminę A:

• Capivit A+E (kapsułki zawierające octan retinolu i octan tokoferolu).

• Dolovit vitamin A, E + B kompleks (drażetki zawierające palmitynian re tinolu, octan alfa- tokoferolu i witaminy z grupy B (1, 2, 6, 12 i PP).

Zalecenia m. in. :

• W nadmiernym rogowaceniu i złuszczaniu się naskórka,

• W stanach zmęczenia psychicznego i fizycznego,

• W okresie pokwitania i menopauzy.

Witamina D

• Witamina D jest prohormonem steroidowym, powstaje na skutek działania światła na skórę,

• Ergokalceferol (wit. D2), pochodzenia roślinnego (z ergosterolu),

• Cholekaleferol (wit. D3) pochodzenia zwierzęcego (z 7,8- didehydrocholesterolu występującego również u człowieka jako jeden ze składników lipidowych skóry)).

Witamina D3 wytwarzana w skórze człowieka jest identyczna z witaminą D występującą w tranie.

Witaminy D są nietrwałe wobec czynników utleniających i światła.

Przechowywane w roztworach olejowych i w niskiej temperaturze oraz chronione przed dostępem światła i powietrza (tlen) zachowują aktywność witaminową, która w miarę upływu czasu staje się coraz mniejsza.

Działanie:

• Witamina D3 ma niemal dwukrotnie większą aktywność niż wit. D2.

• Witamina D warunkuje właściwą gospodarkę wapniowo-fosforanowej. Jest regulatorem poziomu wapnia przez zwiększenie stężenia fosforanów w przewodzie pokarmowym.

• W wątrobie jest metabolizowana do czynnych metabolitów, m. in. 1, 25 – dihydroksy - czy też 1, 24, 25 – trihydroksy pochodnych witaminy D.

Aktywne metabolity wiążą się ze swoistymi receptorami obecnymi m. in. W skórze, nerkach, kościach czy też w limfocytach T.

Siła wiązania zależy od liczby grup OH i ich położenia.

1, 25 – (OH)2D3 – zwiększa wchłanianie wapnia i fosforanów w jelicie przez pobudzenie wytwarzania w nabłonku jelita białka wiążącego wapń i transportującego do krwi.

Niedobór witaminy D powoduje zwłaszcza u dzieci w okresie wzrostu krzywicę (rachitis), charakteryzującą się zaburzeniami w rozwoju szkieletu kostnego.

Wskazania:

• Krzywica, nadmierne pocenie, niedoczynność przytarczyc, osteomalacja, gruźlica skóry, łuszczyca, posteroidowe zrzeszotnienie kości.

• Działa odwrotnie do parathormonu (PTH).

Parathormon:

Podwyższa poziom wapnia.

Wysokie stężenie magnezu we krwi – hamuje wydzielanie PH.

Podwyższony poziom fosforanów powoduje zmniejszenie stężenia jonów wapnia, pośrednio pobudza wydzielanie PH.

W kościach PH powoduje uwalnianie wapnia w wyniku zwiększenia aktywności osteoklastów.

Aktywność PH – mechanizm receptorowy (rodzina receptorów związanych z białkiem G).

Źródła wit. D:

• Rybi olej, żółtka jaj, wątroba.

Dawkowanie:

• Doustne, dzieci: w zapobieganiu krzywicy,

• Donoszonym noworodkom od 3 r. ż., niemowlętom, a także dzieciom do 2- i 3 r. ż. 420 – 670 j.m/dz

• W leczeniu krzywicy 30 – 10 tys. J. m. przez 4-6 tygodni, po tygodniowej przerwie kurację powtórzyć.

• Osobom w podeszłym wieku z niedoborem witaminy D dawkuje się jak u dzieci.

Witamina E

Funkcję witamin grupy E, spełnia kilka połączeń tzw. tokoferoli (tokole) zawierających układ dihydrochromanu (dihydrobenzopiranu), w którym w pozycji 6 występuje ugrupowanie fenolowe, a w położeniu 2 obecny jest 16- węglowy łańcuch di terpenowy wywodzący się od fitolu.

Dotychczas wyizolowano 8 związków, które wykazują aktywność witaminy E.

Najczęściej spotykana α- tokoferol.

ROO + TocOH → ROOH + TocO

ROO + TocO → ROOH + Produkt utleniania

Rola wit. E:

• Działanie synergistyczne z Selenem,

• Przeciwutleniające (witaminy A, E i C),

• Zmniejsza ryzyko chorób nowotworowych,

• Niedobór: niedokrwistość u noworodków, zaburzenia neurologiczne,

• Zapotrzebowanie wzrasta przy spożywaniu WNKT,

• Chroni przed uszkodzeniami skóry na skutek działania UV,

• Przyspiesza gojenie się ran.

Źródła witaminy E:

• Oleje roślinne,

• Zboża,

• Jaja,

• Dzienne zapotrzebowanie nie jest jednoznacznie definiowane (10-30 mg) i jest zależne od podaży polinienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie.

Witamina E wchłonięta do krwiobiegu jest prawie całkowicie wiązana z beta – lipoproteinami.

Częściowo (ok. 25%) ulega metabolizmowi w wątrobie i jest wydalana z moczem w ok. 75% wydalana z żółcią.

Przenika do mleka matki, słabo przenika przez barierę łożyska.

Interakcje:

Działanie antagonistyczne względem witaminy K i środków p/zakrzepowych oraz estrogenu.

Zwiększa wchłanianie, magazynowanie i wykorzystanie witaminy A.

Ciąża, karmienie piersią: stosować ze wskazań lekarskich.

Działania niepożądane:

• Zwykle dobrze tolerowana.

• Duże dawki mogą spowodować zaburzenia ze strony układu pokarmowego (np. biegunka, bóle brzucha).

• Uczucie zmęczenia.

• Bóle głowy,

• Zaburzenia widzenia,

• Zaburzenia czynności gruczołów płciowych, obniżenie stężenia hormonów tarczycy w osoczu,

• Zmiany skórne (wysypki), a przy miejscowym podaniu kontaktowe zapalenie skóry.

Preparaty:

• Dermovit E (Coel PL, octan, Maść – zmiany troficzne skóry na tle żylaków, kolagenoz, hemoroidów),

• Tokovit E (Hasco – Lek, kapsułki),

• Vitaminum E,

• Sevitren (Krka, SLO, tokoferol, beta-karoten, wit. C, kapsułki).

Witamina E zwana jest często witamina płodności, a nazwa tokoferol wywodzi się z greckiego tocos – potomstwo i pherein – rodzić.

U zwierząt przywraca ona płodność, zaburzonej w wyniku nieprawidłowej diety.

Witamina E hamuje procesy utleniania w warunkach in vivo, a także m. in.:

• Witaminy A,

• Polinienasyconych kwasów tłuszczowych,

• Fosfolipidów wchodzących w skład błon komórkowych,

• Niedobory są najczęściej skutkiem tzw. zespołu złego wchłaniania, zarośnięciem dróg żółciowych oraz biegunką,

• Brak lub obniżony poziom żółci w przewodzie pokarmowym, negatywnie wpływa na przyswajanie witaminy E,

• Działanie wspomagające terapie w przypadku łojotokowych zmian skórnych i trądziku,

• W lecznictwie i kosmetyce stosowane są najczęściej estrowe pochodne tokoferolu, np.

• Octan tokoferolu (Acetyl tocopherolum),

• Wodorobutsztynian tokoferolu (Tocopheryl acid succinate),

• Nikotynian tokoferolu (Tocopheryl nocotinate).

Estrowe pochodne nie wykazują co prawda typowych dla tokoferolu właściwości antyoksydacyjnych, jednak z uwagi na znacznie zwiększona ich trwałość i zachowane właściwości witaminowe, stosuje się je w wielu preparatach kosmetycznych o różnym przeznaczeniu (p/starzeniowe, natłuszczające, do kąpieli itp.)

Witamina K:

• Witamina K (K1 oraz K2 i syntetyczne K3-7) – czynniki koagulacyjne.

• Filochinon = flonadion = mefiton (rośliny),

• Menahinion (jelita, tk zwierzęce).

Witamina K1 (Fitomenadion) występuje najwięcej w:

• W liściastych warzywach zielonych,

• Żółtkach jaj,

• Niektóre zboża,

• Wątroba,

• Mleko.

Rola witaminy K:

• Biosynteza osoczowych czynników krzepnięcia krwi (((, VII, IX, X – czynniki zespołu protrombiny).

• Niedobór powoduje skazę krwotoczną noworodków i zaburzenie krzepnięcia krwi,

• Niedobór występuje u osób z zespołem złego wchłaniania, a także leczonymi doustnymi środkami p/zakrzepowymi, antybiotykami o szerokim spektrum działania.

Rola w kosmetykach:

• Leczenie pękających naczynek,

• Leczenie naczyniaków,

• Zmniejszenie stanu zapalnego po nadmiernej ekspozycji na słońce,

• Likwiduje rumień, przyspiesza wchłanianie siniaków,

• Likwiduje zaczerwienienia po zabiegach zamykania naczyń (skleroterapii), po zabiegach laserowych, estetycznych (np. wypełniania zmarszczek) chirurgii plastycznej,

• Profilaktyka jako: terapia wzmacniająca ścianki naczyń krwionośnych cery naczyniowej.

Witamina F (FF, F99) – zespół niezbędnych dla organizmu egzogennych nienasyconych kwasow tłuszczowych 9NNKT).

Główną rolę odgrywają kwasy:

• Linolowy LA,

• α-linolenowy, LNA,

• γ-linolenowy, GLA

• arachidonowy, AA,

• eikozapentaenowy,

• dokozaheksaenowy.

Rola NNKT w organizmie:

• synteza hormonów tkankowych (PGI, PGE, TXA), istotnych dla funkcjonowania:

• układu krążenia, odpornościowego, oddechowego, nerwowego,

• skład błony komórkowej,

• zapobiegają agregacji krwinek.

Rola witaminy F w kosmetykach:

• zapobiega zmianom koloidowym,

• przyspiesza gojenie ran, oparzeń, owrzodzeń, odleżyn, odmrożeń, wysięków surowiczych w skórze,

• hamuje zmiany zwyrodnieniowe i rogowacenie gruczołów łojowych,

• zapobiega zaczopowaniu ujść gruczołów łojowych,

• nawilża poprzez zahamowanie utraty wilgoci.

Niedobór – objawy:

• suchość lub łojotok skóry, złuszczanie naskórka,

• pękanie warg i kącików ust, krwawienie z nosa, zapalenie dziąseł i języka, przewlekłe stany zapalne powiek i spojówek,

• wypadanie włosów, łamliwość paznokci, rozwarstwianie płytek paznokciowych, plamki na płytkach paznokciowych, brak połysku paznokci, spowolniony wzrost paznokci i włosów,

• zahamowanie regeneracji nabłonków, tkanki łącznej i chrząstek, łamliwość i rozdwajanie końcówek włosów, brak połysku włosów, łupież,

• złuszczanie przewodów słuchowych i małżowin usznych.

Substancje witaminopodobne (quasiwitaminy, witaminy niekompletne)

Grupa połączeń syntetyzowanych w organizmie człowieka, o działaniu witamino podobnym.

Stanowią je substancje o zróżnicowanej budowie chemicznej i różnokierunkowych właściwościach biologicznych, odgrywających istotną role zarówno w ustroju człowieka, w farmakoterapii jak i w kosmetologii.

Niektóre z tych substancji posiada wiele cech charakterystycznych dla witamin (np. kwasy tłuszczowe i ich pochodne (np. fosfolipidy), inozytol, kwas liponowy, kwas pan gamowy, PABA, koenzym Q10, bioflawonoidy.

Często biosynteza tych połączeń jest zbyt mała, a czasem bardzo ograniczona lub niemożliwa (np. biosynteza długołańcuchowych kwasów omega-3-tluszczowych.

W przypadku zaburzonej biosyntezy mawianej grupy połączeń, niewłaściwego odżywiania się, chorób, ciąży itp. nieodzowna staje się ich suplementacja w formie odpowiednich preparatów farmaceutycznych.

Karnityna (Witamina Br) – (Levocarnitine, L-Carnitine, CARNITOR).

(CH3)3N+CH2-CH(OH)-CH2COO-

Maślan-3-hydroksy-4-trmetyloamoniowy

Nazwa karnityny pochodzi od łacińskiego słowa carnis, które znaczy mięso.

Bogatym źródłem karnityny są pokarmy zwierzęce, natomiast pokarm roślinny zawiera jej śladowe ilości.

Karnityna występuje w dwóch postaciach izometrycznych i w formie racemicznej (D1 i L) oraz D. L.)

Aktywna biologicznie jest L-karnityna, natomiast izomer D hamuje działanie L-karnityny.

L-karnityna powstaje dwóch egzogennych aminokwasów:

• Lizyny, która dostarcza szkieletu weglowego L-karnityny,

• Metioniny – dostarczającej grup metylowych.

W biosyntezie karnityny biorą ponadto udział: żelazo Fe2+, oraz witaminy BC i PP.

Karnityna znajduje się głównie w mięśniach szkieletowych i w mięśniu sercowym (98%).

Pozostała niewielka ilość znajduje się w wątrobie, nerkach, mózgu oraz innych narządach.

Karnityna jest związkiem biorącym udział w regulacji poziomu lipidów (tłuszczów) w naszym organizmie.

Jest substancją niezbędną e energetycznych przemianach kwasów tłuszczowych.

Niedobór L-karnityny jest powodem wewnątrzkomórkowego gromadzenia się lipidów, co skutkuje miopatią metaboliczną, która nie leczona może prowadzić do śmierci.

Niezwykle ważnym elementem jej działania jest stabilizacja (regulowanie) poziomu jonów potasu w komórkach, która ma wpływ na zwiększenie zdolności naszej tkanki mięśniowej do wykonywania intensywnych wysiłków fizycznych.

Karnityna odgrywa zasadniczą rolę w utlenianiu kwasów tłuszczowych, poprzez transport kwasy tłuszczowe z cytozolu poprzez błonę mitochondrialną do wewnątrz mitochondriom, gdzie w procesie odpowiednich reakcji (beta-oksydacja kwasów tłuszczowych) uzyskuje się konieczną do funkcjonowania organizmu energię.

Karnityna wykazuje zdolność do obniżania poziomu cholesterolu i tri glicerydów (frakcje tłuszczów).

• Wpływa na procesy detoksykacji, np. eliminacja z ustroju toksycznego amoniaku w wyniku jego przemiany w mocznik wydalanego z moczem,

• Chelatując jony żelaza zmniejsza jego dostępność dla witaminy C, która w obecności żelaza działa jako pro oksydant, indukując peroksydację lipidów w błonach komórkowych,

• Neutralizując wolne rodniki,

• Wpływa na poziom neuroprzekaźników w mózgu (np. gama-aminomasłowego (GABA).

Inozytol (Inositol, cyclohexitol, inosimesol, myoinositol).

Inozytol jest substancją z grupy optycznie czynnych cyklicznych polialkoholi (cykohaksano-1,2,3,4,5,6-heksol) o cechach witaminy, przy czym jak dotąd nie zdefiniowano negatywnych objawów ze strony organizmu w przypadku niedoboru tego związku.

Preparat ten stosowany jest w terapii zaburzeń ukrwienia obwodowego na tle miażdżycowym, w chorobie Raynauda, a także w hiperlipidemii, w tym hipercholesterolemii.

Wg niektórych (niepotwierdzonych) źródeł, inozytol ma wywierać korzystne działanie profilaktyczne w niektórych chorobach skóry i jej przydatków (zapobiega np. wypadaniu i siwieniu włosów).

Inozytol występuje w różnych postaciach (m.in. w formie heksafosforanu (kwas fitynowy), w pełnych ziarnach zbóż, roślinach, owocach, mięsie i w jarzynach.

Kwas liponowy (Thioctic Acid, kwas tioktanowy, pipie acid; kwas 1,2-ditiolano-3-pentanowy).

Kwas liponowy (LA), jako koenzym odgrywa istotną rolę w metabolizmie organizmu człowieka (przemiany glukozy, kwasów tłuszczowych i innych źródeł energii w ATP, oksydacyjna dekarboksylacja α-ketokwasów, utlenianie aldehydów powstających w reakcji dekarboksylacji, formowanie acetylokoenzymu A).

Nie występuje w formie wolnej. Jest związany amidowo z resztą lizyny cząsteczki enzymu.

Właściwości:

• Powoduje obniżenie poziomu lipidów we krwi,

• Dziala moczopędnie, a produkt jego redukcji kwas dihydroliponowy (DHLA) dzięki obecności grup sulfhydrylowych ma właściwości odtruwające,

• Działa antyoksydacyjne,

• Regeneruje glutation (GS),

• Para DHLA/LA regeneruje inne antyoksydanty (Wit. C i Wit. E), podnosi poziom koenzymu Q10, który umożliwia regenerację Wit. E.

Kwas orotowy (Orotic Acid, Animal Galactose Factor, kwas uracyl-6-karboksylowy).

Substancja występująca w naturze, m.in. w warzywach korzennych, skwaszone mlekowy, w niewielkich ilościach produkowana jest florę bakteryjną.

Kwas orotowy stanowi prekursor połączeń nukleotydowych. Obniża stężenie kwasu moczowego i cholesterol we krwi. Stosowany jest w stanach niedoboru białka w ustroju, w tym w geriatrii, uszkodzeniach wątrobowy, a także w ostrej i przewlekłej dnie moczanowej.

Aktywna substancja w profilaktyce p/starzeniowej.

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe można zdefiniować jako wyższe monokarboksylowe kwasy alifatyczne (od kwasu masłowego) zarówno nasycone jak i nienasycone o ogólnym wzorze R-COOH.

W organizmach żywych odpowiednie kwasy tłuszczowe występują przede wszystkim w formie estrów (triglicerydów – tłuszczów), które są magazynowane w komórkach tłuszczowych, fosfolipidów – składników błon komórkowych, a także lipoprotein, czy też sfingo- i glikolipidów.

Ważną rolę odgrywają tutaj lipazy pod których wpływem następuje przekształcenie tłuszczów do kwasów tłuszczowych.

Jest to stymulowanie m.in.:

• Glukagonem,

• Adrenaliną,

• Adrenokortykotropiną.

Układ barwnikowy skóry

Funkcje: - stała synteza barwnika oddawanego otaczającym keratynocytom w postaci ziarenek melaniny,

- jednostka melaninowa = melanocyt +36 keratynocytów,

- ilość melanosonów z ziarnami melaniny jest przyczyną różnic barwy skóry u ludzi,

-zdolnośc do mitozy i migracji w błonie podstawnej,

- ochrona skóry przed światłem.

uwarunkowana melaniną barwa skóry jest określana przez :

- czynnik rasy np. rasa kaukaska, rasy negroidalne ,

- czynniki genetyczne indywidualne

Czynniki hamujące proces melanogenezy:

- przede wszystkim Wit. C

-hormony – zwłaszcza kory nadnerczy np. glikokortykosteroidy.

RODZAJE MELANIN: (MÓWIŁA ŻE TO MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE!)

- FEOMELANINA (żółta do brunatno-czerwonej)

EUMELANINA (brązowo-czarna)

Synteza melaniny odbywa się w melanocytach (podstawna, rozrodcza warstwa naskórka) tworzących skupiska w postaci ziarenek zwanych melanosomami.

Najważniejsze związki i enzymy w biosyntezie:

- tyrozyna (Tyr)

- 3,4 dihydroksyfenyloalanina (DOPA)

- dopachinon

- feo, -eumelaniny, melaniny typu mieszanego

Kluczowe enzymy:

- tyrozynaza (monooksygenaza)

- oksydaza katecholowa ( enzym Cu-zależny)

Właściwości melaniny:

-zdolność neutralizowania wolnych rodników

SAMOOPALACZE

-samoopalacze gwarantują niemal 100% bezpieczną opaleniznę

- są nieocenione w przypadku osób, które nie mogą bądź nie chcą się opalać

- ten rodzaj zabarwienia skóry nie chroni nawet w znikomym stopniu przed działaniem promieni UV.

Jednym z pierwszych związków użytych w preparatach samoopalających był nadmanganian potasowy o wzorze KMnO4.

Jego działanie opierało się na tworzeniu ditlenku manganu(IV)-MnO2, który zabarwiał na brązowo warstwę rogową naskórka.

Obecnie najczęściej stosowanym związkiem w samoopalaczach jest dihydroksyaceton( DHA)

DHA występuje w produktach samoopalających wielu znanych firm w stężeniu 2-5% (od 1959r)

Efekt brązowienia powstaje na skutek reakcji DHA z grupami funkcyjnymi np. NH2, aminokwasów keratyny, w warstwie rogowej naskórka.

W zależności od tego, z którym aminokwasem reaguje DHA daje nieco inne zabarwienie: żółte, brązowe lub pomarańczowe.

W ciągu 2 do 6 godzin od nałożenia preparatu powstają brązowe związki. Ponieważ komórki w warstwie rogowej naskórka ulegają stale procesowi złuszczania, opalenizna z czasem blednie i znika.

DHA jest związkiem:

-łagodnym (może być stosowany przez kobiety w ciąży)

-nie wywołuje podrażnień i alergii

-nie uszkadza naskórka

-nie działa kancerogennie

-nie powoduje reakcji toksycznych

-jest całkowicie bezpieczny działający na poziomie zewnętrznej rogowej warstwy naskórka

-nie wnika głębiej w skórę

-nie zatyka porów przetłuszczającej się skóry

Nowoczesne preparaty samoopalające mają w swoim składzie obok DHA dodatkowe środki:

-składniki nawilżające

-wit. E

-kwasy owocowe

-filtry UVA i UVB

Odcień i intensywność koloru zależy od: ( TO TEŻ MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE !)

-naturalnej grubości warstwy naskórka , która im jest grubsza tym uzyskamy ciemniejszą opaleniznę

-wartości pH skóry

- ilości i rodzaju poszczególnych aminokwasów w skórze

-światło słoneczne nie wpływa na kolor opalenizny

- sztuczna opalenizna nie hamuje naturalnego przyciemniania skóry pod wpływem UV.

ERYTRULOZA

- homolog DHA z grupy ketotetroz

-naturalny węglowodan, o dużym powinowactwie do skóry

- posiada właściwości nawilżające

- nadaje skórze odcień czerwono- brązowy

Ze względu na większy rozmiar cząsteczki i zmienioną liofilowość wolnie wnika w warstwę rogową naskórka

-sprzyja to równomiernemu rozprowadzeniu preparatu

-uzyskuje się bardziej jednolity kolor opalenizny

-większa trwałość opalenizny

JUGLON

1. Brunatny barwnik z grupy miftochinonów uzyskiwany z zielonych łupin orzecha włoskiego, który zabarwia skórę na brązowo.

2. Wykorzystywany także do płukanek i szamponów- nadaje włosom piękne brązowe zabarwienie

1. Jest częściowo wchłaniany przez skórę i może u niektórych osób wywołać uczulenie

W celu wzmocnienia efektu przyciemniającego skórę w wielu preparatach obok juglonu stosuje się wyciągi z kakaowca lub olejek z drzewa hebanowego.

LAWSON

1. Naturalny barwnik z grupy nafto chinonów- żółtawo- czerwony.

2. Pozyskiwany z liści henny

B-karoten (prowitaminaA)

- środek działający na kolor skóry (in-vivo od wewnątrz)

- pomarańczowy keratenoidowy barwnik

- występuje w świecie roślinnym (warzywa, owoce) oraz w żółtkach, maśle itp.

- gromadzi się w naskórku, nadając skórze brązowo- pomarańczowy odcień

- nie wpływa na proces melanogenezy

- posiada cenne właściwości antyoksydacyjne (jest filtrem UV)

Zasady stosowania samoopalaczy:

- kremy i balsamy równomiernie rozprowadzić na oczyszczonej skórze

- przy łuszczącym się naskórku i obszarach łojotokowych należy wykonać wcześniej peeling

- ok. 20 minut po pierwszym nałożeniu preparatu należy go położyć ponownie

- po rozprowadzeniu preparatu umyć ręce, w przeciwnym razie wewnętrzne strony dłoni barwią się na brązowo

- nie należy dopuszczać do kontaktu świeżo posmarowanej skóry z odzieżą – jedwab, nylon, wełna mogą się zabarwić

- zabarwienie utrzymuje się 3-5 dni po tym czasie należy powtórzyć

- najkorzystniej używać podbarwionych preparatów ponieważ wtedy wiadomo gdzie był nałożony.

Formy samoopalaczy:

- kremy

- mleczka

- emulsje

- balsamy

- spraye

- kabiny natryskowe

ZALECA SIĘ OKRESOWE UŻYWANIE.