Źródła trudności dydaktyczno-wychowawczych.
Według Izdebskiej są to problemy stwarzane przez dziecko rodzicom i nauczycielom w procesie swego psychofizycznego i społecznego rozwoju. Terminem tym operuje się w przypadkach kiedy dziecko napotyka trudności i doznaje niepowodzeń lub narażone jest przez dorosłych na wstrząsy, stresy, a także wówczas gdy mamy do czynienia ze zjawiskami pozytywnymi z punktu widzenia ogólnego rozwoju wychowanka, ale stawiającymi rodziców i nauczycieli wobec sytuacji nietypowych wymagających zmian dotychczasowych metod wychowania, przykładem takim są jednostki wybitne.
Źródła:
- trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych
- błędy wychowawcze w środowisku rodzinnym
- nieprawidłowe funkcjonowanie rodziny
- rozbieżności między oczekiwaniami rodziców a marzeniami dzieci
- trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi
- trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka
- trudności związane z dojrzewaniem
Przyczyny zależne od ucznia
Biologiczne
Problem dotyczy anomalii chromosomatycznych. Zależne jest to od wieku kobiet, bardzo szkodliwe warunki pracy, uszkodzenie układu nerwowego
- w okresie płodowym(embriopatia)- od wirusów na skutek zarażenia się pierwotniakami toksoplazmagonli wywołane nieodpowiednią dietą, embriopatie toksyczne, konflikt serologiczny.
- okołoporodowy- zamartwica spowodowana wydłużającą się akcją porodową, urazy czaszki
- po urodzeniu- na skutek wypadków, bardzo wysokiej temperatury
b) Biopsychiczne
-debilizm fizyczny- zależy od niskiej odporności organizmu
- nieprawidłowości w rozwoju umysłowym
- wysoka reaktywność- wysoka aktywność na bodźce pobudzające
- występowanie czynników decydujących o powstawaniu zaburzeń koncentracji
- strs, jeżeli jest długotrwały
c) Zaburzenia tempa i rytmu psychoruchowego
- deficyty rozwojowe w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych
● opóźnianie funkcji wzrokowych
● braki w liczeniu pamięciowym
● opóźnianie funkcji słuchowych
● obniżanie sprawności ruchowych i anomalnych
● zabrzenie procesu lateralizacji
- zaburzenia rozwoju mowy
● mowa rozwinięta w prawidłowym czasie
●dzieci zaczynają mówić we właściwym czasie, ale ich mowa jest nieprawidłowa
●mowa późna i nieprawidłowa
Wady wymowy:
- reranie, seplenienie,szeplenienie, kappacyzm( nieprawidłowa wymowa głoski r), jąkanie ikloniczne( powtarzanie tej samej głoski tonicznie), jąkanie rozwojowe.
d) Zachowań
- ADHD
- Zahamowanie psycho-ruchowe- charakteryzuje się spowolnionym tempem reakcji, myślenia,.
- neurotyczność- objawia się w 3 typach:
● zaburzenia neurowegetatywne- zaburzenia snu, torsje, biegunka
●zaburzenia sensomotoryczne- wzmożona ruchliwość, jąkanie, nadmierna nieśmiałość, zmienność nastroju
●zaburzenia charakterologiczne- wagary, kradzieże, ucieczki z domu
- odchylenia od normy w zachowaniu- psychopatia, charakteropatia, socjopatia
●psychopatia- zaburzenia o podłożu dziedzicznym
●charakteropatia- uszkodzenia mózgu w wyniku wypadku, pobicia.
●socjopatia- jest reultatem błędnych wzorców ze środowiska rodzinnego.
- infantylizm- zdziecinniałość, rozwój takiego człowieka zatrzymał się na etapie rozwoju dziecka, brak wytrwałości w dotarciu do celu, fantazjowanie, kłamliwość.
2. Koncepcje w systemie klasowo-lekcyjnym.
Metoda poglądowości- polega na stopniowaniu trudności. Nauczyciel ma za zadanie popierać swoje słowa, pomocami naukowymi.
W XIX w. pojawia się Jan Fryderyk Herbert. Według niego nauczanie powinno przyjąć charakter wychowujący, tzn. że osoba ucznia ma być sprowadzona do przedmiotu, który ma się podporządkować metodą nauczania nauczyciela. Ma być ponad to zdyscyplinowany.
Każda lekcja była poświęcona nowym treścią. Składa się z 4 warstw:
Zainteresowanie lekcją
Przekazanie nowego tematu
Usystematyzowanie nowych wiadomości
Wykorzystanie wiadomości w praktyce
Modernizacja systemu herbertowskiego:
Umiarkowane zmiany- zwolennicy uważali, że lekcja powinna mieć taką samą budowę, ale zwracano uwagę na pobudzenie aktywności u uczniów, zastanawiali się jak dostosować tempo pracy do uczniów.
Zwolennicy: Rudolf Steiner, Antony Sickinger.
Radykalnych zmian- uważali, że formy klasowo-lekcyjne powinny zostać zastąpione inną formą, np. wyprowadzenie uczniów z klas.
Zwolennicy: Helena Parkhurst, John Dewey.
W 1919- Rudolf Steiner założył szkołę Waldorfowską (funkcjonowała do lat 30). Jest nie zależna programowo i finansowo od państwa. Nauka trwa 12 lat.
Dzieli się na:
Niższy i średni szczebel trwający 8 lat
Wyższy szczebel trwający 4 latac
Przyjmuje się dzieli od siódmego roku życia.
Nauczanie:
Przedmioty są dzielone na grupy:
Główne- język ojczysty, historia, matematyka, geografia, fizyka, biologia, chemia
Artystyczne- zajęcia plastyczne (historia sztuki, rzeźba, grafika, malarstwo), warsztatowe(technika), zajęcia umuzykalniające (śpiew, obowiązkowa nauka gry na gitarze, eurytmia)
Dodatkowe/uzupełniające- dwa języki uzupełniające(obowiązkowo); religia i gimnastyka(dodatkowo)
Szkoła zaczyna się od 8 rano a kończy od 17. Dzieci nie mają zadawanych prac domowych. Uczeń ma być rozwijany wszechstronnie.
Cechy dodatkowe:
Nie ma dyrekcji
Jest kolektyw siedmio osobowy wytypowany z pośród nauczycieli
Jest lekarz zatrudniony na etapie nauczyciela- prowadzi zajęcia w gimnazjum (stopień wyższy) z biologii I higieny
Rodzice nie kupują podręczników
Dzieci pracują na kserówkach otrzymanych od nauczyciela, musza mieć jedynie zeszyty i segregatory.
Świadectwo jest otrzymywane co roku, matura jednak jest bezpośrednią decyzją ucznia.
3. Uczeń zdolny.
Zdolni uczniowie:
- uczniowie, którzy dobrze się uczą
- uczniowie, na których jest wywierana presja rówieśnicza- dziecko wybitne wykonuje zadania szybko, łatwo przez co może narzucać tempo pracy pozostałym dzieciom. Nauczyciele cenią sobie taki układ przez co może dojść do konfliktu miedzy uczniem zdolnym a resztą klasy.
- dzieci przyjmujące postawę konformistyczną- ukrywają swoje zdolności bo nie chcą być inne niż rówieśnicy
- uczniowie zdolni nudzący się w szkole- nie są zainteresowane łatwymi zadaniami szkolnymi, przez co zaczynają przeszkadzać w klasie. Przez nauczycieli uważani są za uczniów sprawiających trudności.
- dzieci, które rozmyslnie ukrywają swoje zdolności
● dzieciaki, które dążą do ograniczenia czasu do minimum wyznaczonego na wykonywanie zadań, aby zyskać jak najwięcej czasu na zajmowanie się tego co lubią.
● dzieci, które wykorzystują zdolności do robienia żartów nauczycielom
● dzieciaki, które dążą do realizacji wałasnych celów bez zwrócenia uwagi na ewentualną krzywdę
Formy pomocy dla dziecka zdolnego:
- przyznanie stypendium naukowego
- szukanie fundacji, które opiekują się dziećmi zdolnymi
- obozy naukowe
- wymiany młodzieży
- udział w konkursach, olimpiadach
- koła zainteresowań
- indywidualny tok nauczania
4. Rodzina, funkcje rodziny.
Rodzian- to mała grupa społeczna składająca się z rodziców, dzieci oraz krewnych. Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dziećmi łączy więź rodzicielska stanowiąca podstawę wychowania rodzinnego, jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie.
FUNKCJE RODZINY wg Tyszki:
(Funkcje rodziny –to ogół czynności i ich skutków związanych z wykonywaniem zadań na rzecz rodziny.
Funkcje rodziny - to cele do których zmierza życie i działalność rodzinna oraz zadania, które pełni rodzina zaspakajając potrzeby członków i całego społeczeństwa)
1.biopsychiczne:
- prokreacyjna – zaspokajanie potrzeby bycia matką/ojcem; zasilenie społeczeństwa
- seksualna – nie wiąże się z posiadaniem potomstwa, a z zaspokojeniem głodu, potrzeb seksualnych
2.ekonomiczna
- materialno-ekonomiczna – zaspokojenie potrzeb materialnych jednostce(zapewnienie dachu nad głową, wyżywienia, odzieży, lekarstw)
- opiekuńczo-zabezpieczająca – troska nad dziećmi, osobami starszymi i chorymi. Wyraża się w zabezpieczeniu członków rodziny w środki niezbędne do życia oraz wspomaganie, opieka w rodzinie nad osobami, które tego wymagają (opieka nad małym dzieckiem, starszą osobą)
3.społeczno-wyznaczająca
- klasowa (stratyfikacyjna) – wyznaczanie dzieciom pozycji w strukturze społecznej i zawodowej społeczeństwa. Znów istnieje podział społeczeństwa na klasy: bogate, średnie i biedne; mezalianse nie są mile widziane.
- legalizacyjno-kontrolna – legalizacja określonych typów zachowań oraz sprawowanie wzajemnej kontroli członków rodziny (np. przyzwyczajenie dziecka do nagości; dziecko lekarza często zostaje lekarzem – wpływ życia rodzinnego na to kim będzie)
4.socjopsychologiczna
- socjalizacyjno-wychowawcza – przygotowanie potomstwa do pełnienia w sposób zadawalający ról społecznych poza rodziną. Jest to także wychowanie wewnątrz rodziny polegające na dopasowaniu osobowości poszczególnych członków rodziny
- kulturalna – przekazywanie młodemu pokoleniu dziedzictwa kulturowego; w pierwszej kolejności
5. Sposoby poznawania uczniów.
a) obserwacja pedagogiczna- dotyczy zachowania uczniów w różnych sytuacjach, relacje dzieci między sobą lub nauczycielem, wygląd zewnętrzny, stosunek ucznia do przejawianych wartości.
Rodzaje obsewacji:
- jawna/ ukryta
Jawna polega na tym, że podmiot obserwowany jest poinformowany o obserwacji. Odwrotnością jest obserwacja ukryta.
-celowa/ swobodna
Celowa jest wtedy kiedy wynika z jakiegoś problemu by ją wyjaśnić. Swobodna jest prowadzona w sposób naturalny, jest to bieżący kontakt nauczyciela z wychowankami.
- jednostkowa/ kompleksowa
Jednostkowa dotyczy jednej osoby, kompleksowa dwóch lub więcej.
- zewnętrzna/ uczestnicząca
Zewnętrzna polega na tym, że obserwator nie jest naturalnym członkiem grupy, ogląda podopiecznych jakby z zewnątrz. Uczestnicząca ma miejsce wtedy, kiedy obserwator należy do grupy.
- całościowa/ częściowa
Całościowa ma miejsce wtedy kiedy dotyczy wszystkich zjawisk dotyczących przedmiotu. Częściowa skupia się tylko na wybranych zjawiskach, która koncentruje się na danym problemie.
- ciągła/próbek czasowych
Ciągła ma miejsce, gdy obserwujemy kogoś przez dłuższy okres czasu, nieprzerwanie.
Próbek czasowych polega na obserwacji w wybranych odcinkach czasu.
- dzienniczek obserwacyjny- służy do obserwacji kompleksowej bądź jednostkowej, może być ciągły lub podzielony na próbki czasowe.
b) ankieta
Pewna procedura, która polega na:
-sformułowaniu problemu badawczego
- wyborze populacji
- opracowaniu pytań
- przeprowadzeniu badania
- podsumowanie, wnioski
Narzędzia:
- kwestionariusz- zawiera szereg pytań
Kryteria pytań:
- muszą być sformułowane w sposób jasny, przejrzysty
- nie powienny sugerować odp
- ankieta jest anonimowa
- można powtórzyc pytanie w innej formie by podkreślić prawdziwość odp
c) Wywiad
- jest mniej ekonomiczną metodą niż ankieta
- służy poznawaniu opinii, poglądów na dany temat
- rozmowa w cztery oczy
Rodzaje:
- swobodna rozmowa- kontakt rodzica z auczycielem, luźna wymiana poglądów.
- formalny( nakierowany)- wymaga przygotowania kwestionariusza wywiadu. Formowanie pytań jest takie samo jak w kwestionariuszu ankiety, jest pozbawiony jedynie metryczki. Należy ograniczać emocje w trakcie wywiadu.
d) analiza dokumentów
Przybiera ona przeważnie charakter metody uzupełniającej, a nie podstawowej. Dzieje się tak często z powodu braku możliwości jednoznacznej interpretacji badanych dokumentów, a tym samym pewnego niedosytu co do trafnej i rzetelnej ich analizy. Analiza dokumentów polega na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod kątem problemu (celu) badawczego lub także hipotezy roboczej. Charakterystyczną jej cechą jest to, że dotyczy ona w dużej mierze nie tylko materiału otrzymanego w procesie zainicjowanych specjalnie badań, lecz także w wyniku działań nie związanych bezpośrednio z podejmowanym procesem badawczym. Analiza dokumentów w badaniach pedagogicznych umożliwia badanie takich zmiennych, jak: postawy, potrzeby, motywy, dążenia, zainteresowania, a także zdolności i uzdolnienia w zakresie poznania i myślenia.
e) socjometria
Socjometria jest zespołem czynności werbalnych i manipulacyjnych mających na celu poznanie uwarunkowań istoty i przemian nieformalnych związków międzyosobowych w grupach rówieśniczych.
Socjometria posługuje się kilkoma technikami i podstawową techniką jest:
1) TEST SOCJOMETRYCZNY zwany także klasyczną metodą ?moreno?.
Do zastosowania testu socjometrycznego potrzebne jest spełnienie następującego warunku: - musi zaistnieć sytuacja jednakowa dla wszystkich członków grupy i uzasadniająca wyrażenie opinii lub dokonania wyboru spośród wszystkich członków grupy.
WYNIKI I INTERPRETACJA TESTU SOCJOMETRYCZNEGO
- Wyłanianie gwiazd socjometrycznych, czyli osób najliczniej wybieranych, najbardziej popularnych i lubianych.
-Odrzuceni są to osoby nie lubiane, celowo odrzucane, darzone niechęcią.
- Izolowani są to osoby przez nikogo nie wybierane, obojętne.
-Pary są to osoby wzajemnie się wybierające.
-Paczki jest to grupa osób wzajemnie się wybierających, tworzących zamknięty krąg.
-Łańcuchy socjometryczne jest to określony układ wyborów przechodnich, wzajemnych lub zamykających się w kręgu.
2) TECHNIKA ZGADNIJ KTO?
W technice tej chodzi o poznanie ról pełnionych w grupie przez poszczególnych jej członków. Poznanie ich cech jakimi się odznaczają oraz cech, za które są lubiane lub nie lubiane.
3) TECHNIKA PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHĘCI
Polega na ustaleniu skali, którą ocenia badany swój stosunek do pozostałych członków grupy. Skala może posiadać dowolną ilość stopni, jednak silnie różnicująca jest pięciostopniowa skala wyglądająca następująco:
-bardzo lubię
- trochę lubię
- 0 jest mi obojętny
- raczej nie lubię
-- bardzo nie lubię
4) TECHNIKA SZEREGOWANIE RANGOWE
5) TECHNIKA OSZACOWAŃ
6) TECHNIKA PREMII
Techniki socjometryczne pozwalają badać małe grupy. Przy ich pomocy możemy uzyskać wiele informacji o trudno uchwytnych zjawiskach zachodzących wewnątrz grupy.
Do najważniejszych należą:
? Rola poszczególnych jednostek w grupie.
Rodzaj i natężenie związków emocjonalnych między członkami grupy.
- Zmiany jakim grupa ulega pod wpływem określonych członków.
- Różnice między grupami, ich natura i znaczenie wychowawcze.
- Struktura wewnętrzna grupy.
Socjometria dostarcza nieocenionych informacji i wiedzy koniecznej do czynności wychowawczych, do kierowania rozwojem emocjonalnych jednostek i grup wychowawczych. Jest ona szczególnie pomocna wychowawcom placówek kolonijnych, instruktorom placówek przedszkoli i szkół oraz psychologom.
6.Podmiotowość.
Pojęcie podmiotowości pojawiło się wraz z rozwojem koncepcji personalistycznej (twórcy: Mounier i Renouvier. Koncepcja ta dotyczy poglądów rozwijających się wobec: pochwały godności ludzkiej, szacunku dla jej indywidualności, wolności woli). Zadaniem nauczyciela było traktowanie ucznia w inny sposób niż dotychczas.
Podmiotowość to :
Uświadomiona działalność, inicjowana i rozwijana przez jednostkę według własnych wyborów i standardów.
Podmiotowość wychowanka zwiększa się, o ile zapewni mu się prawo do wyboru jednego zadania z wielu, jak również prawa do szukania na własną rękę możliwych do rozwiązania problemów, oraz prawa do własnej oceny zarówno wykonania zadania i osiągniętego wyniku.
Dlaczego jest ważna? Ponieważ uczniowie traktowani podmiotowo:
Są skłonni traktować sytuacje życiowe, jako sytuacje zadaniowe
Są realistyczni w wykonywaniu działań
Są wrażliwi na informacje, sami ich poszukują, by ułatwić sobie rozwiązanie zadań
Mniej liczą się z opinią innych, a bardziej cenią sobie samodzielne działania
Uczą się przede wszystkim na własnych doświadczeniach
Mają silniejsze poczucie odpowiedzialności
Są odporniejsi na stres i frustrację
Ponad to dzięki traktowaniu ucznia w sposób przedmiotowy rozwija się w nim: kreatywne, samodzielne myślenie.
Cechy ułatwiające podmiotowe traktowanie uczniów:
Wzajemne zaufanie
Lojalność wobec uczniów
Humanistyczne podejście
Otwartość
Empatia