1 - Podstawowe wskaźniki osiągnięć rozwojowych w zakresie lokomocji i manipulacji.

Wstęp – ogólny rozwój motoryczny dziecka:

-pierwszy rok to okres najintensywniejszego rozwoju,

-rozwój motoryczny dzielimy na: lokomocję i rozwój postawy oraz na manipulację przedmiotami,

-wyróżniamy dwie zasady rozwoju, kontrola ciała rozwija się zgodnie z:

-kierunkiem głowo-ogonowym (od głowy do stóp, szybszy rozwój góry),

-kierunkiem centro-obwodowym (części centralne szybciej się rozwijają),

-wszelkie zmiany uwarunkowane są dojrzewaniem układu nerwowego i mięśniowego,

-tempo rozwoju motorycznego zależy od warunków prenatalnych, porodu, oraz opieki rodziców w pierwszym roku życia,

-tempo rozwoju zależy również od czynników genetycznych, wpływających na konstrukcję fizyczną i inteligencję (wyższe IQ to szybszy rozwój motoryczny),

Temat główny – najważniejsze wskaźniki osiągnięć rozwojowych:

1. Miesiąc:

-wrodzone odruchy: ssania, chwytania sutka, połykania, chwytny, pływania itd.

2. Miesiąc:

-koordynacja wzrokowo-ruchowa,

-manipulacja przedmiotami, (chwytanie, potrząsanie, wkładanie do ust, patrzenie),

3. Miesiąc:

-początki pełzania,

-siadanie z podparciem,

-trzymanie sztywno głowy, obracanie jej,

4.Miesiąc:

-koordynacja ruchów kończyn (naprzemienne ruchy),

-odpychanie się nogami,

-chwytanie palcami,

5. Miesiąc:

-chwytanie i manipulacja przedmiotów obiema rękami z użyciem kciuka,

-początki raczkowania

6. Miesiąc:

-siedzenie bez podparcia,

-turlanie się i pełzanie,

-chwytanie ruchomych przedmiotów,

7. Miesiąc:

-krótkie utrzymywanie ciężaru ciała na nogach,

-chwyt szczypcowy (pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym),

8. Miesiąc:

-raczkowanie,

-krótkie stanie, podciąganie się na rękach do pozycji stojącej,

9. Miesiąc:

-szybkie raczkowanie,

-samodzielne siadanie (również z pozycji stojącej),

10. Miesiąc:

-pierwsze kroki (z przytrzymywaniem),

-wstawanie z podparciem,

-przewracanie kartek książki,

11. Miesiąc:

-pewne stanie i stawanie kroków,

-swobodne manipulowanie przedmiotami, obracanie tułowia,

-bazgranie kredką po papierze,

12-14. Miesiąc:

-samodzielne chodzenie,

-precyzyjne ruchy,

-płynne siadanie, kładzenie się wstawanie,

15. Miesiąc:

-wchodzi po schodach na czworaka,

-pcha zabawki na kółkach,

18. Miesiąc:

-wchodzi po schodach przy pomocy dorosłego,

-ciągnie przedmioty za sznurek,

20-25. Miesiąc:

-biega i skacze,

-samo wchodzi po schodach,

25-30. Miesiąc:

-schodzi ze schodów bez trzymania się poręczy,

36. Miesiąc:

-jeździ na trzykołowym rowerku i stoi na palcach.

Zakończenie – podsumowanie tematu:

-najważniejsze osiągnięcia w pierwszym roku życia to: przejście od leżenia do postawy stojącej oraz celowa manipulacja przedmiotami

-rozwój zależy też od rasy, płci czy warunków społecznych, dziedziczności i wychowania,

-nieznaczne opóźnienia w rozwoju fizycznym dziecka nie są powodem do niepokoju.

2 - Aktywność dziecka w fazie noworodka.

Wstęp – aktywność:

-naukowcy wyróżniają 5 różnych stanów aktywności dziecka, zwanych stanami świadomości,

-stany te to:

-głęboki sen (brak ruchu, regularny oddech, zamknięte oczy),

-sen aktywny (drobne drgania, nieregularny oddech, zamknięte oczy),

-ciche wybudzenie (brak ruchu, regularny oddech, otwarte oczy)

-czynne wybudzenie (ruch ciała, nieregularny oddech, otwarte oczy),

-płacz i hałasowanie, (energiczne ruchy, płacz i hałas, otwarte oczy)

-stany te są cykliczne, mają swój określony rytm,

-cykl trwa około 2 godzin,

-cykl przedstawia się następująco: głęboki sen -> lżejszy sen -> niespokojne zachowanie i głód -> czujne wybudzenie -> po nakarmieniu powrót do snu,

Sen:

-noworodki przesypiają 90% czasu,

-od około 6-8 tygodni ilość snu maleje, dziecko przyswaja rytm dobowy snu,

-do 6 miesiąca życia dziecko ciągle śpi około 14 godzin na dobę,

-ilość snu dziecka na dobę jest sprawa indywidualną,

-nieregularność snu może byś spowodowana problemami neurologicznymi,

Płacz:

-dzieci płaczą od 2% do 11% czasu, w którym ukazują swoje niezadowolenie,

-płacz nasila się od pierwszych tygodni a jego szczyt to połowa 2 miesiąca,

-na początku dzieci płaczą mocniej wieczorami, potem przed karmieniem,

-płacz służy sygnalizowaniu potrzeb przez dziecko, zwraca on na nie uwagę,

-dzieci płaczą inaczej gdy czują głód, ból, złość itp.,

-gdy dziecko płacze należy reagować natychmiastowo zaspokajając jego potrzebę, chyba że jest to łagodny płacz nie sygnalizujący niczego,

Jedzenie:

-nie jest ono stanem, lecz często wykonywaną przez dziecko czynnością,

-z początku dziecko może jeść nawet 10 razy dziennie, po pierwszym miesiącu już tylko około 5 razy,

-dzieci karmione butelką jedzą tyle samo co te karmione piersią,

-karmienie piersią jest lepsze ze względu na przekazywane dziecku przeciwciała chroniące je przed chorobami.

3 - Podstawowe odruchy.

Wstęp – odruchy dziecka:

-dziecko rodzi się wyposażone w zestaw odruchów,

-odruch jest to mimowolna fizyczna reakcja wyzwalana przez określone bodźce,

-odruchy możemy podzielić na:

-przystosowawcze (pomagają mu przetrwać),

-prymitywne (sterowane przez prymitywne części mózgu; rdzeń i śródmózgowie).

-około 6 miesiąca życia odruchy prymitywne zanikają, zostają wypierane przez korę mózgową, która jest pełniej rozwinięta,

Odruchy przystosowawcze:

-odruch ssania,

-odruch połykania,

-odruch poszukiwawczy; automatyczny obrót główki w stronę dotykanego policzka, pomaga to dziecku uchwycić brodawkę podczas karmienia,

-odruch rozszerzania i zwiększania się źrenicy w reakcji na światło,

-odruch cofania przed bolesnym bodźcem,

-odruch chwytny, pozostały po naszych małpich przodkach, niczemu nie służy, dziecko zaciska rączkę na podanym mu przedmiocie,

Odruchy prymitywne:

-odruch Babińskiego: pogłaskanie stopy powoduje wyciągnięcie paluszków w górę, a następnie podkurczenie ich,

-odruch Moro: występuje w odpowiedzi na gwałtowny bodziec; zmianę położenie ciała, hałas, ostry dźwięk. („Noworodek reaguje energicznym wyprostowaniem rąk i nóg, wygięciem pleców w łuk i odchyleniem głowy do tyłu, po czym zaciska pięści, a odrzuconymi wcześniej na boki rękami wykonuje ruch objęcia klatki piersiowej.”)

-odruch pływania.

4. Etapy rozwoju ruchowego według Szumana

-ruchy błędne - spotykane u noworodka oraz w pierwszych miesiącach niemowlęctwa; nie są skierowane na żaden cel; jest to ogólna reakcja ciała,

-ruchy sensomotoryczne - dojrzewanie układu nerwowego oraz powtarzające się sytuacje wpływając na współzależności między sferą czuciową i ruchową; równoczesne działanie różnych bodźców(dziecko wyciąga ręce starając się schwycić przedmiot dostrzegany),

-ruchy manipulacyjne -dziecko manipuluje przedmiotem, poznaje jego cechy oraz stosunki przestrzenne różnymi zmysłami,

-praksje - świadczą o intelektualizacji rozwoju motorycznego; dziecko różnicuje przeznaczenie przedmiotów, zmienia zespoły ruchów w zależności od przedmiotu zabawy,

Nie są to wyraźnie oddzielone etapy: manipulacje mogą występować wraz z ruchami sensorycznymi i apraksjami,

5.Prawa rozwoju fizycznego i ruchowego

-kierunek cefalokaudalny (głowowo-ogonowy)-postępuje od głowy do stóp(dziecko najpierw porusza głową, raczkuje, siedzi),

-kierunek proksymodystalny (odśrodkowy)części ciała położone bardziej centralnie szybciej znajdują się pod kontrolą ; najpierw występują ruchy całych kończyn(ręce dłonie palce),

-mielinizacja i kostnienie zachodzi zgodnie z kierunkiem cefalokaudalnym i proksymodystalnym,

-koordynacja aktywności kończyn dokonuje się zgodnie z określoną sekwencją: dz. koordynuje najpierw jedną stronę ciała np. praw ą ciągnąc drugą za nią ,później koordynuje lewą zaniedbując prawą, następnie koordynuje obie strony(raczkowanie),

-kontrola nad synchronizacją ruchów(idąc do przodu zaczynając od lewego kolana prawe ramię pozostaje z tyłu),

-początkowo występują reakcje ogólne angażujące duże grypy mięśni, później następuje wyspecjalizowanie się zlokalizowanych reakcji specyficznych,

-wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych niż acyklicznych,

-hypertomia - przewaga pobudzenia nad hamowaniem w ośrodkach nerwowych (nadmierne napięcie mięśniowe),

-kombinacja ruchowa – „akordy działań” łączenie niektórych ruchów w czynności równoczesne,

6. Prawidłowości rozwoju motorycznego

Okres równowagi przedszkolnej:

-dynamika rozwoju motorycznego,

-przyswajanie kilku umiejętności ruchowych naraz,

-„głód ruchu” biologiczna potrzeba ruchu dziecka,

-mechanizm samoregulacji wysiłku (zapobiega przemęczeniu),

-dymorfizm płciowy zróżnicowanie w sprawnościach i zainteresowaniach ruchowych wśród chłopców i dziewczynek,

Etap dz. Doskonałego:

-precyzja ruchów,

-ekonomiczność przebiegów ruchowych,

-im mniej kontaktów z wieloma formami ruchy tym dzieci są gorzej rozwinięte motorycznie,

-wzrost zwinności, szybkości itp.,

Okres pokwitający:

-występują zaburzenia rozwojowe, zmniejszenie harmonii ruchu,

-dymorfizm płciowy, inne zainteresowania i sposób© wykonywania,

-wahania nastroju, apatia, niepokój motoryczny,

Drugi poziom okresu dojrzewania:

-wysoki poziom rozwoju motorycznego,

-ruchy nabierają akcentów indywidualnych,

-motoryczność dziewcząt bez ćwiczeń się nie rozwija

Dorosłość:

-kształtują się ruchowe przyzwyczajenia,

-budowa aparatu ruchowego,

-jeszcze większy dymorfizm płciowy,

10. Trzy rodzaje konfliktów motywacyjnych

1. konflikt dążenie-dążenie

występują wówczas, gdy dwa jednocześnie występujące dążenia nie dają się jednocześnie zrealizować i trzeba dokonać wyboru. Na ogół nie maja znaczniejszych negatywnych następstw emocjonalnych

1. konflikt unikanie-unikanie

ma miejsce wówczas, gdy wybór, jakiego trzeba dokonać, jest wyborem między dwiema równie przykrymi możliwościami – człowiek nie może uniknąć deprawacji którejś z potrzeb i jedynie jest w stanie wpłynąć na to, jakiej deprawacji uniknie. Oba wyjścia z sytuacji są równie przykre. Konflikty tego rodzaju wywołują silne napięcie i jeśli występują często, mogą doprowadzić do poważnych zaburzeń emocjonalnych.

1. konflikt dążenie-unikanie

powstaje wtedy gdy jeden i ten sam obiekt ma dla człowieka zarazem pozytywną i negatywną wartość – deprywuje jedne, a zaspokaja inne potrzeby, przez co wywołuje ambiwalentne reakcje emocjonalne i sprzeczne tendencje: dążenia do kontaktu i do unikania go. Choć zarówno pozytywna, jak negatywna wartość danego obiektu zwiększa się w miarę przybliżania się do niego, ta ostatnia przyrasta szybciej. Powoduje to często wycofanie się w ostatniej chwili z działań, które wcześniej wydawały nam się atrakcyjne, a po oddaleniu się z sytuacji zagrożenia – ponowny wzrost tej atrakcyjności co powoduje powstanie u człowieka poczucie frustracji i niezadowolenia. Dlatego uważa się ten konflikt za szczególnie niekorzystny dla zdrowia psychicznego.

11. Rodzaje relacji przywiązania

Przywiązanie dziecka do rodziców

• faza 1. niesprecyzowane ustosunkowanie i sygnalizacja

- w tej fazie można dopatrzyć się korzeni przywiązania

- dziecko buduje swoje oczekiwania, schematy i zdolność odróżniania taty od mamy

- poprzez pewne zworce zachowań noworodek sygnalizuje swoje potrzeby

• faza 2. skupienie na jednej lub większej ilości osób

- przywiązanie dziecka nie jest jeszcze kompletne

- dziecko w wieku ok.3 miesięcy zaczyna zwężać pole działania własnych gestów przywiązania

- dziecko nie wykazuje szczególnego zaniepokojenia wywołanego oddzieleniem od rodziców, ani strachu przed obcymi

- częściej uśmiecha się do osób, które regularnie spotyka, a już nie tak ochoczo do obcych

• faza 3. zachowanie oparte na bezpiecznej bazie

-ok. 6 miesiąca życia u dziecka pojawia się szczere przywiązanie

- zmiana głównego repertuaru zachowań na wskutek rozwoju ruchowego (pełzanie, raczkowanie)

- „najważniejsza osoba” stanowi bezpieczną bazę, z której dziecko może wyruszać na badanie otaczającego go świata

Wewnętrzne modele operacyjne związków z rodzicami i innymi ważnymi osobami

-są wytworzone wskutek różnicy w jakości przywiązania

-zawiera takie elementy jak:

-przekonanie dziecka lub jego brak o tym, że jego obiekt przywiązania będzie dla niego dostępny i niezawodny

-oczekiwania co do odtrącenia lub siły uczucia

-poczucie pewności, że dana osoba naprawdę stanowi bezpieczną bazę

-zaczyna się tworzyć pod koniec pierwszego roku życia

-w wieku 5 lat dziecko posiada wyraźny model wewnętrzny matki/opiekuna , model siebie i model związków

Przywiązanie bezpieczne i pozabezpieczne

• przywiązanie bezpieczne dziecko z łatwością znosi rozłąkę z opiekunem i szybko angażuje się w badanie otoczenia; w poczuciu zagrożenia lub lęku aktywnie poszukuje kontaktu i łatwo je uspokoić, nie unika i nie opiera się kontaktowi zainicjowanemu przez matkę. Po powrocie matki ciepło ja wita.

• przywiązanie pozabezpieczne: odłączenie/unikanie dziecko unika kontaktu z matką, zwłaszcza gdy spotyka się z nią po jej nieobecności. Nie przeciwstawia się wysiłkom matki w nawiązaniu kontaktu, ale też go nie poszukuje. Nie stawia matki ponad obcym.

• przywiązanie pozabezpieczne: opór/ambiwalencja dziecko wykazuje niewielkie zainteresowanie badaniem otoczenia, jest nieufne wobec obcego. Bardzo się niepokoi gdy zostanie oddzielone od matki, lecz nie uspokaja się po jej powrocie. Czasami szuka, a czasami unika kontaktu. Może okazywać złość wobec matki po jej powrocie i jest oporne na próby nawiązania kontaktu z jej strony.

• Przywiązanie pazabezpieczne: dezorganizacja/dezorientacja oszołomienie, zagubienie lub obawa. Dziecko może jednocześnie wykazywać przeciwstawne wzorce zachowań takie jak ruchy w kierunku matki przy jednoczesnym odwracaniu od niej wzroku.

Źródła przywiązania:

- bezpiecznego podstawowym czynnikiem jest akceptacja i gotowość reagowania rodziców na sygnały dziecka

- pozabezpiecznego występuje w rodzinach, w których zdarzają się wszelkiego rodzaju nadużycia, lub w takich gdzie u matki stwierdzono głęboką depresje

ambiwalentna struktura jest spotykana w rodzinach gdzie kontakt matki z dzieckiem jest nie ciągły lub pozorny

12)Znaczenie wzoru przywiązania dla prawidłowego rozwoju społeczno– emocjonalnego w dzieciństwie i okresach późniejszych

Teoria przywiązania:

• jej autorem jest John Bowlby (lekarz i psychoanalityk ) , a także Goldfarb Robertson (etolog zajmujący się tym zagadnieniem),

• teoria ta zajmuje się opisem negatywnego wpływu, jaki wywiera na rozwój małego dziecka utrata obiektów znaczących (ojca, matki bądź innego opiekuna) w wyniku nie poświęcenia takiej ilości czasu i uwagi ile potrzebuje dziecko podasz swojego rozwoju emocjonalnego co może ujawnić się w późniejszym okresie życia .

Zachowania przywiązania:

• zachowanie to jest aktywowane w momencie gdy jednostka traci poczucie komfortu (np. jest glodna, odczuwa niepokój itp.), lub gdy figura przywiązania (osoba będąca obiektem więzi uczuciowej) przestaje być dostępna (fizycznie lub psychicznie). Do podstawowych wzorców zachowań Bowlby zaliczył między innymi ssanie, płacz, przywieranie, inicjowanie kontaktu, wołanie, podążanie za, oraz wykonywanie poleceń.

Style przywiązania :

• jest to nieświadome przekonanie dotyczące tego czego możemy się podziewać w relacjach z im mymi ludźmi,

• wyróżniamy trzy style przywiązania:

styl unikający – osoba u której objawia się ten styl unika bezpośredniego kontaktu z ludźmi, tylko czasami spotyka się z bliższymi osobami, ale zależy jej na tworzeniu jakichkolwiek związków między ludźmi, spowodowane jest to brakiem poświęcenia uwagi wobec tej osoby we wczesnym dzieciństwie.
styl lękowo ambiwalentny- osoba która posiada taki styl przywiązania, boi się utraty osób bliskich, stara się odnaleźć osobę z którą będzie mogła spędzić resztę życia i robi wszystko żeby spędzać z nią jak najwięcej czasu, w momencie, gdy brakuje osoby z którą łączy ją wieź przywiązania zaczyna się bać, że ja straci, styl ten występuje u osób , którym w dzieciństwie nie poświęcono wystarczająco dużo uwagi.
styl oparty na poczuciu bezpieczeństwa – taka osoba która posiada taki styl przywiązania daje swojemu partnerowi kredyt zaufania i czuje się bezpiecznie w związku, ponieważ we wczesnej fazie swojego rozwoju był objęty uwagą obiektów znaczących i nie boi się o utratę osób bliskich.

Fazy przywiązania

FAZA I

Orientacja i sygnalizowanie bez wyróżniania figury

0 – 12 tydzień

niemowlę wysyła sygnały

brak ukierunkowania sygnałów

przewaga aktywności opiekuna

FAZA II

Orientacja i sygnalizowanie skierowane do wyróżnionej figury

3 – 6 miesiąc

wyodrębnienie figury przywiązania

niemowlę przejmuje część kontroli

łańcuchowe systemy zach. przywiązaniowych

zachowania celowe

inicjowanie interakcji przez dziecko

kształtowanie się podstaw strategii przywiązaniowych

FAZA III

Utrzymywanie bliskości z wyróżnioną figurą

6 msc. – 2,5 r.ż.

aktywne utrzymywanie bliskości do figury przyw.

kontrolowanie poziomu bliskości

podążanie za figurą, radość z kontaktu z nią

figura jako „bezpieczna baza”

lęk separacyjny

konsolidacja przywiązania

FAZA IV

Kształtowanie relacji partnerskiej

od ok. 2,5 r.ż.

postrzeganie figury jako odrębnej osoby

wgląd w motywy figury

uzgadnianie celów

zdolność do spójnego funkcjonowania pod nieobecność figury

figura jako „bezpieczna baza”

Konsekwencje jakości przywiązania dla społecznego i emocjonalnego funkcjonowania dziecka: Funkcjonowanie emocjonalne w zależności od wzorca przywiązania:

Wzorzec bezpieczny:
- figura przywiązania jako „bezpieczna baza”,
- swobodna eksploracja
- dobry kontakt z otoczeniem
-swobodne zwracanie się do opiekuna po wsparcie
-przekonanie o własnej wartości
-pozytywna atrybucja wydarzeń
-pozytywna atrybucja innych ludzi
-zdolność do diadycznej , a później samodzielnej regulacji emocji
-skuteczne obniżanie nadmiernego napięcia
-zdolność do zróżnicowania stanów emocjonalnych i odpowiadającej im ekspresji emocji

Wzorzec ambiwalentny:
-niepewność w kontakcie figura przywiązania
-brak swobodnej eksploracji
-silny lęk przed separacją
-zmienność nastrojów (złość grymaszenie)
- niepewność co do własnej wartości
-przekonanie o nieprzewidywalności świata zewnętrznego
-sprzeczna atrybucja wydarzeń i intencji
-rozszczepienie stanów emocjonalnych (złość, strach, porządanie)
-manipulacyjne wykorzystywanie ekspresji emocjonalnej
-dostosowanie własnej emocjonalności do otoczenia
-niebranie odpowiedzialności za regulowanie swoich stanów emocjonalnych

Wzorzec unikający:
-pozorna zależność od figury przywiązania
-unikanie bliskiego kontaktu z figurą przywiązania
-brak bezpośredniego poszukiwania wsparcia w sytuacji stresu
-przekonanie o niskiej wartości własnej
-negatywna atrybucja zachodzących wydarzeń
-negatywna atrybucja intencji innych ludzi
-hamowanie uczuć złości
-prezentowanie fałszywego afektu
-trudności w rozpoznawaniu własnych emocji

Dezorganizacja wzorcowa:
-brak spójnego wzorca przywiązania
-lęk przed figurą przywiązania
-dezorientacja w kontakcie z figura przywiązania
-dezorientacja co do obrazu siebie i innych
-zmienne, lękowe atrybucje intencji
-atrybucja świata zewnętrznego jako niebezpiecznego
-zawężenie świadomości własnych stanów emocjonalnych
-nagłe zmiany w ekspresji różnych emocji
-niezdolność do normatywnej samoregulacji emocji

13)Zmiany rozwojowe w zakresie emocji: zmiany źródeł emocji, kontrola emocji, kształtowanie się uczuć wyższych itp.

EMPATIA – poznawcza świadomość i rozumienie emocji oraz uczuć innej osoby. Jest to intelektualne lub pojęciowe uchwycenie i zrozumienie stanu emocjonalnego innej osoby. 

EMOCJA – stan psychiczny (lub proces) o charakterze pozytywnym lub negatywnym, za pośrednictwem którego jednostka odzwierciedla swój stosunek do  bodźców napływających z otoczenia.  

      • Komponenty emocji:

- intensywność (natężenie) – poziom pobudzenia zależny od znaczenia, jakie        jednostka nadaje bodźcowi

- znak – pozwala na rozróżnienie emocji ze względu na ich pozytywny lub negatywny charakter

- treść – pozwala na rozróżnienie emocji ze względu na ich źródło oraz formę ich przejawiania. 
 

       Funkcje emocji: 

• - informacyjna – emocje mogą stanowić dla człowieka źródło wiedzy o rzeczywistości

• - komunikacyjna – wyrażanie emocji informuje otoczenie o stanie, w jakim znajduje się jednostka oraz o jej potrzebach

• - motywacyjna – emocje nakłaniają do działania oraz uczestniczą w wyznaczaniu motywów działań

- regulacyjna (przystosowawcza) – emocje regulują kontakty społeczne,ułatwiają przystosowanie się do życia w społeczeństwie. 
 
 
Źródła emocji: 

- pierwotne bodźce emocjonalne

Bodźce te mają dla dziecka znaczenie od pierwszych dni  życia. Wywołują one reakcje o charakterze bezwarunkowym. 

Do  pierwotnych źródeł emocji zalicza się:

Bodźce związane z zaspokajaniem potrzeb fizjologicznych – głodu, niedoboru tlenowego, senności itp.

Doznania zmysłowe pochodzące z zewnątrz, np. doznania wzrokowe, słuchowe czy dotykowe.

Reakcje związane z wrażeniami kinestetycznymi – dotyczą aktywności ruchowej, a w późniejszym okresie także aktywności intelektualnej.

 - wtórne bodźce emocjonalne

Znaczenia tych bodźców dziecko uczy się w toku rozwoju. Bodźce te mogą wywoływać emocje dzięki powiązaniom z bodźcami pierwotnymi. 

Do  wtórnych źródeł emocji zalicza się:

Słowa – nabierają one wartości emocjonalnej towarzysząc pozytywnym bądź negatywnym przeżyciom

Procesy i schematy poznawcze Opinie społeczne oraz opinie o samym sobie Procesy wyobrażeniowe –marzenia, wyobrażenia, oczekiwania, poglądy itp.

 INTELIGENCJA EMOCJONALNA -  kompilacja zdolności doskonalonych w toku rozwoju. Należą do nich m.in. zdolność do rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób,  zdolność do wyrażania emocji oraz do ich regulowania.  

Podstawowy nastrój uczuciowy – stan połączonych wpływów uczuciowości i fizjologicznego funkcjonowania organizmu. Nie musi być jednolity, cechuje je duża rozpiętość: od smutku po uczucie radości, zniechęcenia, rozdrażnienia. Na jego podstawie rozróżnia się 4 typologie człowieka (melancholik, sangwinik, choleryk i flegmatyk)

Uczucia archaiczne = prymitywne, cechuje je krótkie trwanie przeżyć uczuciowych przy silnym nasileniu przeżywania. Są związane z przeżywaniem elementarnych potrzeb, najsilniej ujawniają się u dzieci. To głównie negatywne uczucia jak zazdrość, gniew, strach. Lecz mogą być też pozytywne; pożądanie, miłość pierwotna.

Uczucia wyższe – pojawiają się po dostrzeżeniu ich u innych osób, dominują uczucia dodatnie, są mniej intensywne niż uczucia dodatnie ale stoją wyżej w hierarchii. Centralny punkt przeżywania jest przesunięty z „ja” na innych ludzi. Rozwój uczuć wyższych wiąże się zmianami osobowości, wyzwala życzliwość, bezinteresowność.

Uczucia proste – np. smutek, gniew, radość – uczucia, które można zaobserwować, rozpoznać już u niemowlęcia.

Uczucia złożone – np. poczucie winy, tęsknota – zależą głównie od sytuacji oraz potrzeb, które je prowokują.

Uczucia ambiwalentne- uczucia przeciwstawne; jednoczesne przeżywanie miłości i nienawiści, radości i smutku. Sytuacja taka jest źródłem zagubienie i niepewności, a wynika najczęściej z nieustalonego systemu wartości i przekonań.

Lęki społeczne – Cechuje je różne nasilenie oraz formy uzewnętrznienia. W pierwszej fazie dorastania lęk głównie przed odpowiedzialnością, niepowodzeniem; często ma postać nieśmiałości. W drugiej fazie lęki łączą się z przyszłością, decyzjami. Specyficznymi lękami są lęki szkolne, oparte na interakcji nauczyciel-uczeń, obawie przed złymi ocenami i rywalizacji.

Dojrzałość uczuciowa- przejście od zależności uczuciowej do niezależności, od niekontrolowanego i nieopanowanego uzewnętrzniania uczuć do ich kontroli, od egocentryzmu do socjocentryzmu. Czas, stopień i zakres osiągnięcia pełnej dojrzałości uczuciowej jest sprawa indywidualną.

Kierunki zmian rozwojowych – Na początku dojrzewania duża labilność emocjonalna, bardzo silne pobudzenie emocjonalne, pojawiają się wszechstronne emocje związane nie tylko z aktualna sytuacja. Wzrasta potrzeba intymności, pojawia się bunt. Dominują emocje ujemne.

W drugiej fazie więcej emocji dodatnich, zależy to od otoczenia. Zmniejsza się zmienność emocji, pojawia się skłonność do „nastrojów”, uczucia ambiwalentne (przeciwstawne) wywołują konflikty. Rozwijają się uczucia społeczne, powstają grupy rówieśnicze, zawiązują się przyjaźnie.

Wraz z rozwojem człowiek staje się coraz bardziej indywidualny, kształtują się uczucia wyższe (estetyczne, moralne, patriotyczne), pojawiają się pierwsze zakochania. Rozwój dąży ku niezależności uczuciowej człowieka, umiejętności rozpoznawania własnych (lecz także cudzych) emocji, kontrolowania ich i powściągliwości w reakcji.

Emocje ludzi starszych – pozornie emocjonalność ludzi starszych jest zubożała, wewnętrznie są oni często przygnębieni, samotni ze względu na zaawansowany wiek , starzejące się ciało, świadomość zbliżającej się śmierci. Mają oni dystans i potrafią powściągać okazywanie emocji (zarówno pozytywnych jak i negatywnych). Stwierdzenie, że u ludzi starszych słabiej na emocje reaguje autonomiczny układ nerwowy okazało się nieprawdziwe – reagują oni stosownie jeżeli sytuacja ich dotyczy (choroba, samotność, śmierć bliskich), jeżeli jest dla nich nieaktualna wykazują dystans. Często w tym wieku dokonuję się bilansu życia, jeżeli wypada niepomyślnie dodatkowo pogłębia przygnębienie.

Teoria selektywności społeczno-emocjonalnej:
-zdolność do regulacji jakości emocji zwiększa się z wiekiem, regulacja oznacza umiejętność podtrzymywania pozytywnego afektu i minimalizowanie afektu negatywnego. Według tej teorii ludzie w sposób świadomy i nieświadomy także zdają sobie sprawę z tego ile jeszcze życia im pozostaje przed nimi, im krótszy jest ten czas , tym większą wagę przykładają do znaczących emocjonalnie aspektów życia.

14) Emocjonalność w wieku dojrzewania

W okresie dojrzewania pojawiają się duże zmiany w zakresie emocji. Wynika to z:

- przemian fizjologicznych

- jakościowo nowych możliwości umysłu, związanych z myśleniem formalnym

W okresie dorastania obserwuje się nasilone pobudzenie emocjonalne. Uzewnętrznia się ono w intensywności zachowania, najlepiej widocznej, gdy młodzież przebywa w grupie (hałaśliwy śmiech, pokrzykiwania, przepychanki)

W początkowej fazie dorastania można obserwować dużą chwiejność (labilność) emocji.

Znaki emocji w okresie dorastania:

Przewaga pozytywnych lub negatywnych stanów emocji zależy od rodzaju doświadczeń społecznych, jakich doznają dorastający. Gdy mogą realizować swoje dążenia, odnoszą sukcesy, są akceptowani i rozumiani – przeważają emocje dodatnie.

Pierwsza faza dorastania:

• duża zmienność znaku emocji spowodowana:

- wzmożoną pobudliwością nerwową związaną z intensywnym rozwojem fizycznym i zmianami hormonalnymi

- niewielką umiejętnością kontrolowania własnych emocji

* lęki społeczne

Druga faza dorastania

• zaniknięcie labilności emocjonalnej

• lęki społeczne związane z przyszłością dorastającego

• pojawienie się skłonności do występowania nastrojów (definicja: nastrój: słabo nasilone stany emocjonalne o dodatnim lub ujemnym znaku oraz nieokreślonej treści uczuciowej.)

• pojawienie się uczuć

- prostych (radość, smutek, gniew)

- złożonych (poczucie winy, żalu, tęsknoty)

Uczucia zależą od rodzaju sytuacji które je wyzwalają, oraz od potrzeb które je wzbudzają.

Dla dorastających charakterystyczne są uczucia ambiwalentne – równoczesne przeżywanie np. miłości i nienawiści, radości – smutku : nadaje to uczuciom nieokreślony, niezróżnicowany charakter, co jest powodem zgnębienia i niezrozumienia siebie.

Uczucia społeczne młodzieży znajdują wyraz w kształtowaniu się grup rówieśniczych:

- paczki (kliki) – małe, blisko ze sobą zżyte grupy, w tym samym wieku, o podobnych zainteresowaniach, z podobnego środowiska

- grupy – liczniejsze niż paczki, mniej określony charakter, jej członkowie łączą się na zasadzie podobnych zainteresowań, orientacji zawodowych

-związki przyjaźni – obejmują zazwyczaj jednego, dwóch przyjaciół, bardzo zżytych, blisko związanych, kontakty oparte na lojalności i zaufaniu

W okresie dorastania ważnym i częstym uczuciem jest też gniew. Jego przyczyny to: frustracje, trudne kontakty z rodzicami;

U osób młodszych występuje gniew jawny, u starszych jest on kontrolowany, tłumiony;

Na okres dorastania przypada kształtowanie się uczuć wyższych, do których zalicza się uczucia estetyczne, moralne, patriotyczne itp.

Podsumowanie: rozwój uczuć w okresie dorastania zmierza w kierunku uzyskania dojrzałości uczuciowej. W wieku dojrzewania występuje duża labilność emocji, ale także chęć ich ukrycia. Dominujące w czasie dojrzewania uczucia to : przyjaźń, gniew, miłość,

bunt;

15) Przejawy dojrzałości emocjonalnej

Dojrzałości emocjonalnej (uczuciowej) nie osiąga się w okresie dorastania, jej ukształtowanie przypada na lata dalsze i różni ludzi uzyskują ją w różnym wieku i czasie. Dzieje się tak dlatego, że na dojrzałość składa się całe uprzednie życie człowieka, jego doświadczenia w kolejnych fazach rozwoju.

Cechy dojrzałości uczuciowej:

-przejście od zależności uczuciowej do niezależności uczuciowej

-przejście od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć, to poddania ich kontroli

-przejście od nieopanowanego ulegania uczuciom do ich opanowania

-zdolność do odraczania reakcji, powściągliwości, a czasami do rezygnacji

-umiejętność radzenia sobie z problemami uczuciowymi

Zmiany w zakresie myślenia, rozumowania i umiejętności rozwiązywania problemów w dzieciństwie, wieku dorastania i kolejnych okresach dorosłości.

Okres noworodkowy i niemowlęcy (rozwój sensomotoryczny)

• zachowanie dziecka jest odruchowe w chwili narodzin

• pod koniec 2. miesiąca życia zaczyna dokonywać pierwszych rozróżnień przedmiotów ze swojego najbliższego otoczenia (głównie poprzez odruch ssania)

• pomiędzy 4. a 8. miesiącem pojawia się koordynacja wzroku z dotykiem

• w połowie 1 roku życia pojawiają się najwcześniejsze formy celowego zachowania – dziecko stara się powtórzyć zdarzenia, które wywołały jego zainteresowanie

• pod koniec 1. roku życia rozwija się pojęcie stałości przedmiotu i świadomość tego, że nie tylko ono samo, ale także inne przedmioty mogą powodować zdarzenia

• na początku 2. roku życia rozwija się zachowanie inteligentne: dziecko konstruuje nowe sposoby rozwiązywania problemów poprzez eksperymentowanie

• pod koniec 2. roku życia staje się zdolne do reprezentowania przedmiotów i zdarzeń w umyśle, co pozwala mu na wymyślanie nowych sposobów rozwiązywania problemów poprzez aktywność umysłową

• dziecko stopniowo nabywa zdolności do podejmowania zachowań intencjonalnych

• wg Piageta w pierwszych dwóch latach życia dziecko konstruuje wiedzę fizyczną (wiedza o fizycznych cechach przedmiotów), a następnie rozwija się wiedza logiczno – matematyczna (pojęcia przyczynowości, przestrzeni i przedmiotu)

• dużą rolę w rozwoju odgrywa afekt, który selekcjonuje i pobudza działania

Rozwój myślenia przedoperacyjnego (ok. 2 – 7 rok życia)

• percepcja ciągle dominuje nad rozumowaniem, jednak myślenie przebiega na poziomie reprezentacji i sekwencje zachowań są odtwarzane w umyśle dziecka, a nie w zdarzeniach fizycznych

• myślenie dziecka nie jest w pełni logiczne, jest raczej prelogiczne

• dziecko nie potrafi jeszcze odwracać operacji, nie rozumie przekształceń, jest egocentryczne, ma skłonność do centracji w postrzeganiu

• myślenie jest stosunkowo powolne i ograniczone, w znacznym stopniu podlega temu, co bezpośrednie, percepcyjne

• w wieku ok. 7 lat dziecko zaczyna rozumieć, że punkty widzenia innych osób mogą się różnić od jego własnego

• doświadczenia afektywne, np. uczucia, są reprezentowane i zapamiętywane, wskutek czego na zawsze zmienia się natura myślenia afektywnego

Rozwój operacji konkretnych (ok. 7 – 11 rok życia)

• dziecko używa w pełni logicznych operacji, ale ograniczonych tylko do świata konkretnego

• myślenie nie jest zdominowane przez percepcję, dziecko potrafi rozwiązywać konkretne problemy

• dziecko nie jest egocentryczne, potrafi przyjąć punkt widzenia innej osoby

• mowa dziecka nie ogranicza się tylko do używania słów w charakterze symboli, ale jest w pełni społeczna i służy porozumiewaniu się

• dziecko potrafi decentrować się w postrzeganiu i radzi sobie z przekształceniami

• rozwinięta jest odwracalność myślenia

• rozwija się szeregowanie (porządkowanie przedmiotów według różnic) i klasyfikacja (grupowanie przedmiotów według podobieństw)

• rozumowanie afektywne regulowane jest przez wolę, która rozwija się w tym okresie

• dziecko zdolne jest do oceniania argumentów, rozważania motywów przy wydawaniu sądów

• nabiera świadomości reguł oraz zasad moralnych

Rozwój operacji formalnych (ok. 12 – 16 rok życia)

• myślenie zostaje uwolnione od treści i konkretu, dziecko potrafi uporać się zarówno z tym, co możliwe, jak i z tym, co rzeczywiste

• pojawiają się dwie formy odwracalności myślenia: inwersja i wzajemność

• rozwijają się rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne (zdolność rozważania hipotez i faktów oraz wnioskowania), rozumowanie naukowo-indukcyjne (myślenie od szczegółu do ogółu) oraz abstrakcja odzwierciedlająca (abstrahowanie nowej wiedzy z wiedzy istniejącej poprzez odzwierciedlenie lub myślenie; wykracza poza to, co jest możliwe do zaobserwowania)

• rozwijają się operacje zdaniowe/kombinatoryczne (podobne do logiki zdań czy logiki symbolicznej, usystematyzowane i abstrakcyjne) oraz formalne schematy operacyjne (prawdopodobieństwo, proporcjonalność)

• myślenie jest tak samo logiczne jak u osób dorosłych

Okres wczesnej dorosłości

• rozwój umysłowy wykracza poza poziom operacji formalnych, jest to tak zwane rozumowanie postformalne

• systematyczne i świadome rozwiązywanie problemów odbywa się w połączeniu z twórczym myśleniem

• myślenie dialektyczne (rozpoznawanie i akceptacja sprzeczności, próby syntezy, spekulacje, że każda idea ma swoje przeciwieństwo)

• zmiany jakościowe i ilościowe myślenia, a więc giętkość umysłowa, adaptacja, inteligencja, utrzymują się na stałym poziomie, a nawet są rozwijane w tym okresie

• etap ten charakteryzuje się wyszukiwaniem problemów (dzięki temu człowiek nabywa umiejętności radzenia sobie z różnymi problemami)

• do rozwiązania problemów, które nie mają wyraźnego rozwiązania lub mają ich wiele, wykorzystuje się kreatywność

• zdolności intelektualne związane z inteligencją skrystalizowaną (wyuczone zdolności: rozumienie słowne, zdolności matematyczne, rozumowanie indukcyjne) i zdolnością przypominania mogą być ćwiczone

Średnia dorosłość

• intelektualna stabilizacja w zakresie większości zdolności

• niewielkie pogorszenie czasu reakcji wpływającego na szybkość reagowania

• wolniejsze pojmowanie i rozwiązywanie problemu związane z lękiem, ostrożnością

• porzucenie logicznego podejścia do problemów, skłanianie się ku podejściu pragamtycznemu

• wraz z wiekiem obniża się poziom inteligencji płynnej (umysłowe działanie, które bazuje na organizacji lub reorganizacji informacji nastawionych na rozwiązanie problemu), a wzrasta poziom inteligencji skrystalizowanej

• pamięć sensoryczna mało zmienia się wraz z wiekiem, pamięć krótkotrwała ujawnia lekki spadek

• pamięć długotrwała charakteryzuje się największym spadkiem, co spowodowane jest coraz mniej sprawnymi procesami odkodowania i odtwarzania

ale:

mimo, że u niektórych osób występują wraz z postępem wiekowym deficyty pamięci, u innych osób może ich wcale nie być

• indywidualizacja inteligencji (skutek zbieranych doświadczeń i podejmowanych przez jednostkę różnych form aktywności)

Starość

• wolniejszy czas reakcji i ruchy

• niewiele braków w rozumieniu słów, świadomości społecznej i umiejętności wykorzystywania doświadczenia

• niewielki spadek poziomu zdolności intelektualnych (lub jego brak) w przypadku ludzi zdrowych

• wyraźne obniżenie się poziomu funkcjonowania intelektualnego osób walczących z chorobą lub bliskich śmierci (ok. 5-7 lat przed śmiercią - teoria krańcowego spadku)

• pogorszenie procesu przypominania, rozpoznawanie na stałym poziomie

• upośledzenie pamięci kontekstualnej (źródłowej)

• trudności z koncentracją

• rzadko stosowane zróżnicowane strategie pamięciowe

• równie łatwo co osoby młodsze rozpoznawanie dobrych rozwiązań, lecz trudniejsze samodzielne ich wymyślanie

Obraz samego siebie (efekt samooceny własnych indywidualnych cech charakteru, woli, temperamentu, uzdolnień, właściwości ciała)

Najważniejsze czynniki warunkujące samoocenę młodzieży:

• opinie i oceny innych ludzi;

• własne sukcesy i niepowodzenia;

• porównywanie siebie z innymi;

• pozycja szkolna ucznia;

• status społeczno - ekonomiczny rodziców.

Obraz samego siebie rozwija się począwszy od pierwszych dni życia dziecka i można go kształtować samodzielnie za pomocą pracy nad sobą.

Cechy pozytywnego (dojrzałego) obrazu siebie

• akceptacja siebie (swoich cech osobowości, różnych myśli, uczuć, emocji i nie blokowanie ich) i dobre traktowanie siebie, pozytywne nastawienie do samego siebie;

• wewnętrzne odkłamanie - zdanie sobie sprawy z tego, jakie naprawdę uczucia w nas tkwią, przyznanie się przed sobą do nich, a nie tłumienie ich

• wiara w siebie

• nie uzależnienie od opinii innych ludzi;

• zdolność do zajmowania elastycznego stanowiska, do zmiany własnej opinii

• umiejętność spojrzenia na siebie z dystansu

• brak uczucia nieśmiałości i zakłopotania wobec innych ludzi

• brak uczucia nienawiści w stosunku do innych ludzi, do ich poglądów, skali wartości i stylu życia

• brak prób dominacji nad innymi, chęć robienia dla nich rzeczy pożytecznych

• przyjmowanie zarówno oznak aprobaty jak i krytyki ze strony innych

Cechy negatywnego (niedojrzałego) obrazu siebie

• BRAK akceptacji siebie - osobowość neurotyczna

• duża rozbieżność pomiędzy ideałem siebie a obrazem samego siebie

• nie docenianie swoich osiągnięć, przeżywanie poczucie winy, krzywdy, pretensje i żal do własnej osoby

• zmniejszenie własnej aktywności i ekspansywności oraz unikanie trudniejszych zadań

• uważanie się za człowieka, który wszystko robi źle.

• Uważa, że zasługuje na karę, i spodziewa się ukarania.

• odczuwanie niechęci do siebie

• myśli o samobójstwie

• użalanie się nad sobą

• duże trudności z podjęciem decyzji

24. SAMOPIS DZIECKA

2-7 roku życia – skupienie się na celach fizycznych

KIM JESTEŚ ? mam brązowe oczy, mam brązowe włosy ,jestem chłopcem.

7-11 – zwrócenie uwagi na swoją przynależność, zdolności umiejętności – dziecko przekazuje to co słyszy od innych

KIM JESTEŚ ? Jestem ładny, dobrze śpiewam, jestem grzeczny

11- … -zwraca uwagę na postawy , cechy osobowości , przekonania

KIM JESTEŚ ? jestem patriotą , jestem istotą ludzką

ZMIANA OBRAZU SAMEGO SIEBIE

Pojęcie własnego JA pojawia się u dziecka w sposób stopniowy w wieku mniej więcej 2 lat .

Wcześniej w myśleniu dziecka dominuje egocentryzm , postrzega siebie i świat jako jednośc. 12 miesiąc określa się jako orientacyjny.

Eksperyment z czerwonym barwnikiem ( LEVIS)

Na nosie małego dziecka zrobiono czerwona kropkę i obserwowano jego reakcje przed lustrem

WYNIKI :

75 % dzieci w wieku ok. 2 lat dotykało swego pomalowanego nosa.

(tylko ) 21% dzieci w wieku 9 -12 dotykało noska pomalowanego .

„JA „ subiektywne – odkrycie, ze człowiek jest oddzielony od innych i jako taki trwa w przestrzeni i czasie ,uświadomienie sobie , że ja istnieję.

--- > zalążki 2,3 miesiąc

--- > pełen rozwój 8-12 miesiąc (gdy zrozumie stałośc przedmiotów )

„JA „ OBIEKTYWNE – zrozumienie że tak jak przedmiot człowiek posiada pewne właściwości np.płec imię rozmiar cechy takie jak nieśmiałość czy odwaga .

26 UCZENIE SIE ROZUMIENIA I PEŁNIENIA RÓL SPOŁECZNYCH

Rozwój „JA” społecznego –kształtuje się w wieku przedszkolnym kiedy dziecko zaczyna rozumieć swoje role które spełnił w grze czy w życiu codziennym. Poczucie roli społecznej szczególnie przejawia się w zabawach tematycznych

„ ty będziesz mamusią a ja tatusiem „

Rozwój pojęcia płci :

1. Tożsamość płciowa

- 9-12 mcy. Rozpoznawania twarzy dwóch kategorii

- 2 lata rozpoznawanie kategorii chłopiec dziewczynka , przypisanie sobie do adekwatnej z nich

- 2-3 nazywanie płci ( to jest chłopiec to jest dziewczynka )

2. Stabilność płci

- o.k 4 roku życia dziecko zdaje sobie sprawę, że przez całe życie zostaje osobnikiem jednej płci .

3. Stałość płci

- o.k 5-6 uznanie, że ktoś zachowuje swoją płec w każdej sytuacji ( zmiana ubrania nie wpływa na płec)

STEREOTYPY PŁCIOWE ( CECHY )

Kobiety :

- słabość delikatnośc uznanie

- miękkośc serca

- ciepło wylewnośc

-brak im niezależności i zdolności logicznego myślenia.

Mężczyźni :

- siła

-agresja

-szorstkość

-pewność siebie

- sprawność

2-3 lata kojarzą pewne przedmioty z płcią mama- odkurzacz tata –samochód

3-4 lata przypisywanie pewnych profesji i ról lekarze – mężczyźni pielęgniarki – kobiety

5 lat – przypisywanie cech osobowościowych

KSZTAŁTOWANIE SIĘ POCZUCIA PŁCI

Teoria schematu płci : schemat płci zaczyna się rozwijać jak tylko dziecko zauważy różnice między kobieta a mężczyzną, pozna swoja płeć i nazwie te 2 grupy.

2-3 rok

-ogólne rozróżnianie zajęć i sekwencji czynności dla swojej płci. Jeśli dziecko stworzyło chociaż prymitywny obraz płci to szybko asymiluje doświadczenia, wykazuje zainteresowanie ta samą płcią i zachowaniami charakterystycznymi dla tej płci.

4-6 rok

- dzieci uczą się powiązań ze swoja płcią o tym co dzieci tej samej płci lubią robić, z kim się spotykają.

8-10 dziecko rozwija pogląd na płeć przeciwną

29. Jak zmieniają się kontakty dziecka z rówieśnikami?

Dziecko ok 1-1,5 r.ż. okazuje swoje zainteresowanie innymi dziećmi poprzez zachowania „zaczepne” takie jak hałasowanie lub pokazywanie zabawki, mające zwrócić uwagę innego dziecka.

Oznacza to że już przed 2 r.ż. pojawia się u dziecka zainteresowanie rówieśnikami, choć towarzystwo dorosłych nadal jest bardziej atrakcyjne, gdyż dziecko nie potrafi jeszcze być inicjatorem zabawy.

Pomiędzy 2 a 4 r.ż dziecko może uczestniczyć w zajęciach przedszkolnych, ponieważ czyni znaczny postęp w zakresie nawiązywania kontaktów z grupą rówieśniczą.

Początkowo dzieci wykonują czynności równorzędne, obserwują się, naśladują, używają takich samych zabawek, ale w ich zabawach nie ma współdziałania.

Podobnie jest z rozmowami, które mają charakter monologów każdego z dzieci.

W późniejszym wieku przedszkolnym zaczynają się tworzyć grupy zabawowe, a dzieci uczą się współdziałania i podziału ról w zabawie.

W wieku 9-12 lat wzrasta liczebność tych grup, tworzą się tzw gangi (paczki, bandy) jednorodne pod względem płci.

Dzieci tracą zainteresowanie taką formą kontaktów z rówieśnikami, dopiero gdy w wieku dorastania pojawia się zainteresowanie płcią przeciwną.

Początek wieku dorastania to także czas pojawiania się zachowań antyspołecznych (u dziewcząt ok 12-13 r.ż a u chłopców 13-14), związanych z przeżywaniem negatywnych emocji, których powodem jest m.in. porównywaniem się do innych.

30.Co to są techniki socjometryczne?

Techniki socjometryczne służą do analizy struktury społecznej wybranej grupy. Diagram obrazujący strukturę grupy może być tworzony na podstawie obserwacji kontaktów pomiędzy członkami grupy lub też poprzez zadawanie pytań każdemu z członków grupy. Pytania dotyczą tego, kogo dana osoba lubi najbardziej/ z kim najchętniej spędza czas/ z kim dziecko chciałoby siedzieć w ławce. W ten sposób na diagramie powstaje sieć powiązań (grubość łączących linii może odzwierciedlać częstość kontaktów w konkretnej relacji).

Diagram socjometryczny pozwala odkryć kto do jakiej kategorii socjometrycznej należy .

Kategorie socjometryczne:

Popularny (Gwiazda socjometryczna)- najwyżej w kategorii lubiany i najniżej w kategorii nie lubiany.

Kontrowersyjny- najwyżej w kategorii lubiany i najwyżej w kategorii nie lubiany.

Odrzucany- najniżej w kategorii lubiany i najwyżej w kategorii nie lubiany.

Lekceważony- najniżej w kategorii lubiany i najniżej w kategorii nie lubiany.

Niewyróżniający się