KONSPEKT LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
KLASA I LICEUM
TEMAT: „Z dosłowności do przenośni” – „Noc” Wisławy Szymborskiej.
CEL GŁÓWNY: uczeń zna różne możliwe sposoby odczytania biblijnej historii o Abrahamie i Izaaku.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
zna biografię Wisławy Szymborskiej,
potrafi scharakteryzować podmiot liryczny w wierszu „Noc”,
potrafi scharakteryzować ton emocjonalny wiersza,
zna takie pojęcia jak: monolog wewnętrzny, empatia, ironia, pointa, obraz poetycki,
potrafi wyróżnić w tekście środki stylistyczne: pytanie retoryczne, anaforę, porównanie, metaforę, epitet,
METODY: metoda problemowa,
TOK LEKCJI:
Sprawdzenie obecności,
Wprowadzenie w tematykę zajęć:
Zapisanie tematu lekcji,
Przypomnienie przez jednego z uczniów biografii Szymborskiej z podręcznika ze strony 215.
Odczytanie wiersza Szymborskiej „Noc”,
Uczniowie dokonują interpretacji wiersza Szymborskiej, odpowiadają na następujące pytania:
Scharakteryzuj podmiot liryczny wiersza, kim jest i w jakich okolicznościach rozwija swoją wypowiedź? Podaj fragmenty wiersza charakteryzujące podmiot liryczny oraz sytuację liryczną.
Przykładem jakiego typu wypowiedzi jest wiersz Szymborskiej? (monolog wewnętrzny). Czemu służy zastosowanie monologu wewnętrznego?
Jakie emocje można czytając te wiersz? Scharakteryzuj ton emocjonalny wypowiedzi podając fragmenty.
Jakimi środkami stylistycznymi wyrażone zostały wskazane wcześniej emocje? (pytania retoryczne, anafora, porównania, metafory, ekspresywne epitety).
Skąd bierze się tak emocjonalna reakcja osoby mówiącej w wierszu?
Jak to emocjonalne zaangażowanie w biblijną historię wpłynęło na sposób postrzegania, rozumienia i ocenę bohaterów starotestamentowej opowieści?
Jak podmiot liryczny ocenia Izaaka, Abrahama i Boga?
Uczniowie dokonują porównania postaci Abrahama z wiersza Szymborskiej i z tekstu „Ogień i nóż” Tadeusza Żychiewicza odpowiadając na pytania:
Kim był Tadeusz Żychiewicz?
Jak przedstawiony zostaje Abraham? Wymieńcie cechy postaci.
Co różni Abrahama z Tekstu Żychiewicza od postaci jaką kreuje w swoim wierszu Szymborska?
Uczniowie dokonują dalszej analizy wiersza Szymborskiej. Odpowiadają na pytania:
Czym wyróżnia się ostatnia część wiersza? Jaką pełni rolę? (puenta),
Czemu służy zmiana stylu i perspektywy oglądu w ostatniej strofie?
Co oznacza „przeprowadzka z dosłowności do przenośni”?
Czy wiersz Szymborskiej opisuje moment utraty wiary w Boga?
Uczeń czyta fragment artykułu „Zachwyt i rozpacz” („Polityka” nr 6, 8.02 – 14.02.2012 r.)
Jaka jest rola poety wg przytoczonego tekstu?
Jaki problem przedstawia nam poetka w wierszu „Noc”? Jakie zadaje pytania?
Uczniowie dopisują do hasła „noc” skojarzenia tworząc na tablicy mapę myśli.
Pytanie retoryczne:
Co takiego zrobił Izaak,
proszę księdza katechety?
Może piłką wybił szybę u sąsiada?
Może rozdarł nowe spodnie,
gdy przechodził przez sztachety?
Kradł ołówki?
Płoszył kury?
Podpowiadał?
Gdzie się skryję,
gdy biblijne oko boże
spocznie na mnie
jak spoczęło na Izaaku?
Pytanie retoryczne - figura stylistyczna i retoryczna; pytanie zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń na określony temat, podkreślenia wagi problemu; ewentualnie pytanie, na które odpowiedź jest oczywista. Pytanie retoryczne służy wzmocnieniu uwagi odbiorcy, zdobyciu przez nadawcę aprobaty poprzez budowanie wspólnej płaszczyzny refleksji ze słuchaczem. Może podkreślać punkt widzenia osoby mówiącej, w formie aporii wyrażać jej powątpiewanie. Jako środek stylistyczny ożywia intonację wypowiedzi. Może też pełnić funkcję kompozycyjną i być rodzajem przerywnika, nagłówka, oddzielającego poszczególne części i tematy, które nadawca porusza. W życiu codziennym pytania retoryczne bywają używane m.in. w celu: podtrzymania kontaktu, np.: Widzisz? wyrażenie powątpiewania, np.: I po co to wszystko?
Anafora:
Może piłką wybił szybę u sąsiada?
Może rozdarł nowe spodnie,
gdy przechodził przez sztachety?
Pan Bóg uda,
że wefrunął przypadkiem,
że to wcale a wcale nie tutaj,
Ani ufać,
nic nie warte jest ufanie.
Ani kochać,
żywe serce nosić w piersiach.
Gdy się stanie, co się stać ma,
gdy się stanie,
bić mi będzie grzyb suszony
zamiast serca.
Od tej nocy
ponad miarę złego snu,
od tej nocy
ponad miarę samotności,
Anafora (także epanafora, gr. anaphorá "podniesienie") – lit. celowe powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi.
Epitet:
Głupi sen
Czarna noc
Wielkie skrzydła
Długa koszula
Duża trąba
Listopadowe iście
Żywe serce
Suszony grzyb
Zły sen
Epitet – wyraz (przymiotnik, rzeczownik lub imiesłów) określający rzeczownik: "brzydkie kaczątko", "słodki cukierek" ,"zły bandyta", "tętniące myśli". Jest figurą stylistyczną stosowaną w retoryce i poezji.
Porównanie:
i jest czarna
jak gorliwość Abrahama.
Metafora:
Ta noc milczy,
ale milczy przeciw mnie
i jest czarna
jak gorliwość Abrahama.
Gdzie się skryję,
gdy biblijne oko boże
spocznie na mnie
jak spoczęło na Izaaku?
Stare dzieje
Bóg, gdy zechce, wskrzesić może.
Więc naciągam koc na głowę
w mrozie strachu.
Metafora (gr. μεταφορά), inaczej przenośnia – językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów, np. "od ust sobie odejmę", "podzielę się z wami wiadomością" lub "złote serce".
"Metafory i analogie, poprzez zestawienie razem różnych kontekstów, prowadzą do powstawania nowych sposobów patrzenia. Prawie wszystko to, co wiemy, łącznie z poważną nauką, opiera się na metaforze. I dlatego nasza wiedza nie jest absolutna" – profesor Joseph Weizenbaum.
odmiana animizacji, przypisywanie przedmiotom, zjawiskom natury, roślinom i zwierzętom oraz pojęciom abstrakcyjnym cech fizycznych, psychicznych lub zachowań właściwych człowiekowi
noc milczy
obraz poetycki - wyraziście ukształtowany i uruchamiający wyobraźnię odbiorcy fragment świata przedstawionego w utworze. cechuje go plastyczność i zdolność do budzenia emocji, w jego tworzeniu biorą udział środki stylistyczne, przede wszystkim metafory i porównania
Spiż – stop miedzi z cyną, cynkiem i ołowiem, czasem zaliczany do brązów. Zawiera więcej cyny (11%) niż brąz cynowy (do 9%). Zawartości cynku i ołowiu są odpowiednio w granicach 2-7% i 2-6%. Jest odporny na korozję i ścieranie.
Znany już w starożytności, stosowany był do wyrobu broni siecznej, podobnie jak inne stopy miedzi, z uwagi na to, że jest twardszy niż żelazo. W średniowieczu odlewano z niego dzwony (stąd nazwa dzwon spiżowy), zaś w czasach późniejszych armaty. To wspólne zastosowanie stopu stało się przyczyną przetopienia wielu dzwonów na broń. W dzisiejszych czasach stosowany głównie w rzeźbiarstwie i do wyrobu elementów ozdobnych.
W literaturze często był symbolem trwałości i niezmienności.
postawę "sceptyka" (człowiek wątpiący, krytyczny, niedowierzający). Sceptycyzm filozoficzny to pogląd filozoficzny, podważający pełną wiarygodność ludzkiego poznania.
Sceptycy (gr. σκεπτικός, skeptikos, łac. sceptici – wątpiący, rozważający) określenie zwolenników szkoły filozoficznej w I i II wieku naszej ery, gdy działali tacy jej przedstawiciele jak Ainezydemos z Knossos, Agryppa i Sekstus Empiryk.
sceptyk (łc. scepticus z gr. skeptikós) 1. osoba ustosunkowana do wszystkiego nieufnie, krytycznie. 2. filoz. zwolennik sceptycyzmu, także członek szkoły filozoficznej w antycznej Grecji, zajmujący się głoszeniem niepewności ludzkiego poznania.
Empatia (gr. empátheia "cierpienie") – w psychologii zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób[1] (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza).
Ironia – sposób wypowiadania się, oparty na zamierzonej niezgodności, najczęściej przeciwieństwie, dwóch poziomów wypowiedzi: dosłownego i ukrytego, np. w zdaniu Jaka piękna pogoda wypowiedzianym w trakcie ulewy. W klasycznej retoryce ironia stanowi jeden z tropów, jest zaliczana także do podstawowych kategorii w estetyce.
W rozumieniu potocznym ironię utożsamia się z zawoalowaną kpiną, złośliwością, wyśmiewaniem, dystansem.
Puenta, pointa (fr. point = kropka) – zaskakujące sformułowanie podkreślające sens wypowiedzi lub utworu literackiego umieszczone na końcu[1].
Puenta jako zabieg formalny jest wykorzystywana w takich gatunkach literackich, jak epigramat, humoreska czy nowela. Była jednym z ważniejszych narzędzi stylistycznych w konceptystycznych utworach tworzonych w barokowych nurtach gongoryzmu czy marinizmu.
Trąba jerychońska oznacza kogoś głupiego, ofermę, niezdarę, w dodatku hałaśliwą. Zwrot wywodzi się ze Starego Testamentu. Rzeczone trąby odegrały kluczową rolę w zdobyciu przez Izraelitów warownego miasta Jerycha. Księga Jozuego mówi: Siedmiu kapłanów niech niesie przed Arką siedem trąb z rogów baranich. Siódmego dnia okrążycie miasto siedmiokrotnie, a kapłani zagrają na trąbach. Gdy więc zabrzmi przeciągle róg barani i usłyszycie głos trąby, niech cały lud wzniesie gromki okrzyk wojenny, a mur miasta rozpadnie się na miejscu i lud wkroczy, każdy wprost przed siebie. (Joz 6,4-5) Jozue skrzętnie wykonał polecenie Pana, mury Jerycha rozpadły się a miasto zostało zdobyte.