Urbanizacja jest procesem obejmującym przemiany ekonomiczne, społeczne, kulturowe i przestrzenne prowadzące do powstawania nowych miast, rozwoju miast istniejących oraz wzrostu liczby ludności miejskiej w stosunku do ogólnej liczby ludności kraju.

Osadnictwo jest efektem powolnych i długotrwałych procesów tworzenia sieci osadniczej, na które miały wpływ czynniki: historyczne, polityczne, gospodarcze i społeczne. Sieć osadniczą tworzą rozmieszczone na określonym obszarze miasta i wsie.

Miasto – osada, która przekroczyła pewną liczbę mieszkańców np. Japonia i Chiny

Wieś – niewielka osada stanowiąca skupisko ludności na ogół utrzymującej się z rolnictwa

Największe miasta świata

Czungking, Seul, Meksyk, Nowy York, Sao Paulo, Szanghaj, Los Angeles, Bombaj, Kalkuta, Delhi

Funkcje miasta:

-polityczna – siedziba władz państwowych np. Waszyngton

-administracyjna – np. Monachium siedziba władz administracyjnych

-handlowa – targi, jarmarki, centra handlowe np. Lipsk

-komunikacyjna – węzeł komunikacyjny np. Koluszki

-usługowa – zaspokajanie różnych potrzeb np. Nowy York

-kulturalna – ośrodki kultury np. Cannes

-naukowa – wyższe uczelnie np. Oxford

-uzdrowiskowa – sanatoria, zakłady lecznicze np. Karlowe Wary, Kair, Ateny

-wypoczynkowa – pensjonaty, hotele, obiekty turystyczne np. Innsbruck

-religijna – ośrodki kultu religijnego np. Mekka

-przemysłowa – liczne zakłady przemysłowe np. Magnitogorsk

-militarna – jednostki wojskowe np. Guantanamo, Kaliningrad

Rodzaje urbanizacji

- demograficzna – przenoszenie się ludności ze wsi do miast

- ekonomiczna – wzrost liczby ludności zatrudnionej w zawodach nierolniczych

- społeczna – przejęcie miejskiego stylu życia przez ludność sfer podmiejskich

- przestrzenna – rozrastanie się miast i tworzenie nowych układów sieci miast

Typy zespołów miejskich

>Aglomeracja monocentryczna – zespół miast, z których jedno odgrywa wyraźnie dominującą rolę np. paryska, pekińska, warszawska

>Konurbacja (aglomeracja policentryczna) – skupisko dużych miast, z których żadne nie odgrywa roli dominującej n. GOP, Rabat-Sale w Maroko

>Megalopolis – skupisko bardzo dużych miast połączonych ze strefami zurbanizowanymi, rozciągające się na dużej przestrzeni. Na świecie jest 6megalopolis:

-na wschodnim wybrzeżu USA (Boston – Waszyngton) tzw. Bosnywash

-nad wielkimi jeziorami (Chicago – Pittsburgh)

-zachodnie wybrzeża USA (San Francisco – San Diego, skrót; San-San)

-Tokio-Jokohama

-Osaka-Kobe-Kioto

-pas miast od Lille we Francji przez Brukselę w Belgii po Kolonię w Niemczech

>Metropolia (megamiasto) – połączone, silnie zurbanizowane obszary zespołu miejskiego np. Meksyku, Paryża, Londynu

Układ przestrzenny miast:

-miasto starożytne – zabudowa regularna, w centrum prostokątny plac od którego rozchodzą się ulice które się przecinają pod kątem prostym, miasto otoczone murem obronnym, np. Ateny, Rzym

-miasto średniowieczne – otoczone murem i fasą, w centrum plac, kościół lub ratusz, układ ulic dośrodkowy, np. Kraków

-miasto renesansu – w centrum zamek (twierdza), prostokątny plac, do którego dochodzą ulice w układzie promienisto dośrodkowej, budynki to kamienice z dużo ilością ozdób, w centrum ratusz, np. Zamość

-miasto baroku – pałace z okazałymi parkami, które pełnią rolę ośrodków towarzyskich i reprezentacyjnych, ulice szerokie pełne fontann, ogrodów i rzeźb, np. Paryż – Wersal

-miasto epoki przemysłowej – w centrum kopalnie, fabryki, elektrownie itd. a na obrzeżach domy mieszkalne, budynki podniszczone zamieszkiwane przez klasę średnią a za nimi bogata część willowa właścicieli fabryk, zabudowa regularna, szachownica ulic, np. Katowice

-miasto krajów socjalistycznych – dzielnice wyodrębnione ale blisko siebie, zarówno mieszkaniowe jak i przemysłowe. Chaos zabudowy, zabudowa blokowa o niskim standardzie, np. Wejherowo, Gdańsk Przymorze

-miasto Am. Północnej – zabudowa regularna z wysokimi kamienicami i drapaczami chmur, charakterystyczne jest istnienie odrębnie etnicznych dzielnic

-kolonialne miasto Am. Łacińskiej (Płd.) – regularny układ ulic, szerokie ulice, przy prostokątnym placu centralnym stoi kościół, ratusz, sąd, zabudowa zwarta, dalej natomiast rzadsza, tereny zielone, na obrzeżach miasta dzielnice biedy – slumsów, np. Meksyk.

-muzułmańskie miasta Azji i Afryki Płn. – podział dzielnic pod względem narodowościowym wy wyznaniowym, dzielnice poprzecinane są plątaniną wąskich ulic, centrum wyróżnia się architekturą sakralną – meczety, np. Kair, Arriad.

-miasto Afryki – kontrastowa zabudowa tzn. osobno dla czarnych(pobrzeża) osobno dla białych(centrum), dzielnice centralne odznaczają się wysokim standardem i regularnym układem ulic, pozostałe dzielnice chaotyczne, np. Johanesburg

Etapy rozwoju urbanizacji

-Urbanizacja wstępna – koncentracja ludności w miastach wraz z postępującym rozwojem przemysłu, usług infrastruktury

-Suburbanizacja – gwałtowny napływ ludności z obszarów wiejskich do miast, rozbudowa biednych peryferyjnych dzielnic – slumsów

-Dezurbanizacja – intensywny odpływ ludności z obszarów centralnych i peryferyjnych miast na tereny bardziej oddalone, powstawanie rozległych stref zurbanizowanych wokół zakładów przemysłowych, budowanych w znacznym oddaleniu od centrum; przemieszczanie ludności ze stref zurbanizowanych na tereny wiejskie, co powoduje w nich zmiany architektoniczne i upowszechnianie miejskiego trybu życia. W ten sposób powstają suburbia – przedmieścia przekształcone z wsi.

-Reurbanizacja – przebudowa śródmieść na centra usługowo-handlowe(„city”); powoduje ponowny napływ ludności do miast, zwłaszcza ludzi starszych.

Deglomeracja – proces mający na celu zahamowanie ciągłego wzrostu zagęszczenia ludności. Dokładniej oznacza ona planowe rozpraszanie osadnictwa, przenoszenie go poza obręb administracyjnych granic miasta.

Wysoki współczynnik urbanizacji: Belgia 97%, Luksemburg 91%, Izrael 91%, Wlk. Brytania 89%, Niemcy 87%

Niski współczynnik urbanizacji: Bangladesz 24%, Indie 28%, Wietnam 20%, Ruando 6%, Chiny 29%