*W akcie I rozmowy chłopów z inteligencją ukazują dzielącą ich przepaść, brak zrozumienia, wrogość. Związki między przedstawicielami obu klas są pozorne. Artyści patrzą na chłopów przez pryzmat mody na „bajecznie kolorową wieś”. małżeństwa, przyjaźnie , wyprawy na wieś młodopolskich artystów to chłopomańska zabawa. W rzeczywistości inteligencja nie zna obyczajowości chłopów, obie warstwy społeczne czują do siebie wrogość i nieufność.
*W akcie II weselną chatę zapełniają osoby dramatu. W akcie III występują zjawy które są projekcją wewnętrznych marzeń, pragnień, niepokojów, tęsknot realnych weselników.
*CHOCHOŁ- ISIA: „kto mnie wołał czego chciał”, „co się w duszy komu gra co kto w swoich widzi snach”. Chochoł ukazuje się Isi, która traktuje go jak śmiecia, nie boi się go, przegania go. Chochoł zapowiada pojawienie się pozostałych osób dramatu. To ożywiona poezja, twór literackiej wyobraźni, ucieleśniona baśń i zapowiedź kolejnych wydarzeń.
*WIDMO- MARYSIA: były narzeczony Marysi. Jest to upiór zmarłego kochanka, malarza. Marysia boi się widma, odgania je, czuje w nim trupa (aluzja literacka do ballady Mickiewicza „Romantyczność”). Wyspiański twierdzi że po śmierci nie ma kontaktów zmarłych z żyjącymi, jest to negacja romantycznego poglądu o łączności duch i ciała, śmierć całkowicie rozdziela kochanków.
*STAŃCZYK- DZIENNIKARZ (Jakub Gąska): stańczyk jest przedstawiany przez Jana Matejkę „hołd pruski”, „zawieszenie dzwonu Zygmunta”. W tradycji kultury stańczyk jest przedstawiony jako odważny mędrzec , zatroskany o los polski. Stańczyk wsławił się bystrością umysłu, ciętością języka, jest symbolem mądrości i dalekowzroczności politycznej. W scenie rozmowy z dziennikarzem stańczyk wspomina czasy świetności narodu, uchwalenie konstytucji 3 maja. Zarzuty jakie stawia dziennikarzowi „błaznów coraz więcej macie, nie omal błazeńskiej wiece”. Dziennikarze są ospali, brak im inicjatywy i wiary w możliwości kształtowania rzeczywistości. Dziennikarz cierpi na kompleks przywódczy, stańczyk wręcza mu symbol przywództwa „kadeceusz” (laska błazeńska).
*RYCERZ- POETA: rycerz to Zawisza Czarny z Garbowa. Symbol męstwa, waleczności, honoru, „rycerz niezłomny”. Wsławił się walcząc pod Grunwaldem. Kazimierz Przerwa Tetmajer był twórcą dramatu pt.: „Zawisza czarny”. Poeta jest dekadentem, rycerz próbuje go obudzić z dekadenckiej niemocy, pragnie by poszedł za nim. Rycerz jest zatem odbiciem pragnień samego poety, ale pod przyłbicą rycerza jest nicość, pustka, śmierć. Zatem rycerz jest symbolem siły i potęgi która się z wiekami wypaliła.
*HETMAN – PAN MŁODY: Hetman (Franciszek Ksawery Branicki): sprzedawczyk, zdrajca narodu, współtwórca konfederacji targowickiej. Podczas powstania kościuszkowskiego skazany na śmierć. Hetman żali się panu młodemu ze cierpi katusze i męki, ścigają go psy, pali go złoto (aluzja do przekupstwa). Hetman ma świadomość że nigdy nie zostanie oczyszczony z grzechów, „Diabły piją moją krew”. Stawia zarzuty panu młodemu „czepiłeś się chamskiej dziewki” (zdradziłeś stan szlachecki).
*UPIOR – DZIAD: Upiór to zjawa Jakuba Szeli, chłopa który 20 lutego 1846 r. staną na czele poruszenia chłopskiego przeciwko szlachcie, sprokowanego przez administrację austriacką („rabacja galicyjska”) . upiór jest symbolem szyderstwa z chłopów bratających się z panami.
*WERNYHORA- GOSPODARZ: ukazuje się Gospodarzowi, jest to legendarna postać Kozaka Wróżbity , którego przepowiednie wiązano z losami Polski i Ukrainy. Rzecznik pojednania między narodami obu krajów „pan dziad z lirą”. Przyjeżdża na koniu podkutym w złote podkowy, wybiera gospodarza gdyż w jego przekonaniu jest to człowiek rozumny i odpowiedzialny, zdolny wypełnić misję. Przybywa z rozkazem: „roześlesz wici przed świtem” , „powołasz gromadzkie stany” , „zgromadzisz lud przed kościołem”. Gospodarz otrzymuje od Wernyhory złoty róg, symbol duchowego przywództwa w walce narodowej, poderwania narodu do walki. Gospodarz wyręcza się parobkiem Jaskiem przekazując mu złoty róg, każąc rozesłać wici. Gospodarz nie dorósł do misji zleconej przez Wernyhora, zasną piany i nie pamiętał wydarzeń minionej nocy.
*WYMOWA ZAKOŃCZENIA DRAMATU WYSPIAŃSKIEGO „CHOCHOLI TANIEC”:
- zamknięcie się w błędnym kole, niemożność wyjścia z zamkniętego kręgu, powtarzanie błędów , działań. Naród obraca się w kręgu tych samych nawyków, przyzwyczajeń. Jest bierny, niedojrzały politycznie, pogrążony w marazmie. Ludzie tańczą do muzyki chochoła, który śpiewa „miałeś chamie złoty róg, miałeś chamie czapkę z piór; ostał ci się ino sznur”.
*ZAKOŃCZENIE DRAMATU WYSPIAŃSKIEGO: ma charakter baśniowy ale jest to zakończenie tragiczne. Polacy marzyli o wielkim patriotycznym zrywie ale są do niego niezdolni. Potrafią tylko tańczyć w koło, co symbolizuje pogrążenie w marazmie i apatii.
*CYTATY: Dziennikarz: ,,niech na całym świecie wojna, byle polska wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna” , Czepiec: ,,Panowie dużo by już mogli mieć, ino oni nie chcą chcieć”, Ksiądz: „Sami swoi, Polska szopa”, Maryna :„Pan poeta, Pan poeta”, Panna Młoda: „trza być w butach na weselu”, Żyd: „Pan się narodowo bałamuci”, Poeta: „ a tu pospolitość skrzeczy”, Gospodarz: „chłop potęgą jest i basta”, Chochoł: „kto mnie wołał czego chciał, co się komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach”, Stańczyk: „ale świętości nie szargać, bo trza żeby święte były”, Poeta: „Polska to jest wielka rzecz”, Poeta: „a to polska właśnie”, Chochoł: „miałeś chamie złoty róg, miałeś chamie czapkę z piór; ostał ci się ino sznur”, Stańczyk: „błaznów coraz więcej macie, niemal błazeńskiej wiece”, Hetman: „czepiłeś się chamskiej dziewki”.