(F60.3) Osobowość chwiejna emocjonalnie
Cechuje się wyraźną tendencją do działań impulsywnych bez przewidywania konsekwencji tych działań; nastrój zmienny i nie dający się przewidzieć. Występuje też skłonność do wybuchów emocjonalnych, niezdolność do kontrolowania działań impulsywnych, tendencja do zachowań zaczepnych i konfliktów z innymi, szczególnie wtedy, gdy te zachowania są potępiane lub kończą się niepowodzeniem. Wyodrębniono dwa rodzaje tych zaburzeń: typ impulsywny, którego cechą dominującą jest niestabilność emocjonalna i brak kontroli działań impulsywnych oraz typ "borderline" (z pogranicza), w którym dodatkowo zaburzo
jest obraz samego siebie, swoich celów i preferencji, stałe uczucie pustki wewnętrznej, skłonność do wchodzenia w intensywne i nietrwałe związki z innymi oraz tendencja do działań samouszkadzających, w tym do gróźb i prób samobójczych.
Osobowość (zaburzenia):
- agresywna
- "borderline"
- eksplozywna
Nie obejmuje:
osobowość dyssocjalna (F60.2)

BORDERLINE PERSONALITY DISORDER

Borderline

Właściwie: zaburzenie borderline albo osobowość borderline. Jest to pewien rodzaj niewątpliwej patologii osobowości, znanej i opisywanej dopiero od kilkudziesięciu lat. Istnieje nawet przypuszczenie (S. Tyano), że zaburzenie to jest związane z czynnikami kulturowymi, stąd jego niewystępowanie w przeszłości. Przejawy zaburzenia są liczne i ryzykowne byłoby rostrzygać, które z nich są najistotniejsze. Na pierwsze miejsce zdają się wysuwać głębokie zaburzenia tożsamości, brak psychicznej stabilności dotyczącej emocji i motywacji oraz przeżywanie okresowo bardzo silnych napięć psychicznych, wiążących się niejednokrotnie z tendencjami autoagresyjnymi. Dokładniejszy opis zaburzenia borderline zawarty jest w postaci poniższego zestawienia typowych cech, zachowań i objawów:

* wspomniane zaburzenia tożsamości przejawiające się w niestałości przeżywania i oceny samego siebie, zmienność celów i motywacji, opinii o ludziach i związków z nimi, chwiejność identyfikacji seksualnej i społecznej
* okresowo stany bardzo silnego napięcia psychicznego, nieraz bez uchwytnej przyczyny
* stany depresyjne, zwykle stosunkowo krótkie, ale nieraz o znacznej głębokości
* zachowania autoagresyjne, tendencje do nadużywania substancji psychoaktywnych i alkoholu, choć często nieprowadzące do głębszych uzależnień.
* mimowolna skłonność do działań niebezpiecznych, związanych z ryzykiem poniesienia szkody czy wypadku
* częste poczucie samotności, związane z trudnościami w utrzymaniu dłuższych więzi, mimo silnego pragnienia związania się z kimś powstające więzi są krótkie aczkolwiek bywają bardzo intensywne. Tendencja do traktowani seksu jako dominującej formy zaspokajania potrzeb bliskości.
* pragnienie więzi "symbiotycznej" tj. połączonej z nierealnymi oczekiwaniami np., że bliska osoba uchroni przed przeżywaniem skrajnych uczuć, nada sens życiu, uchroni od cierpienia, zawsze i w pełni będzie akceptowała wszystkie zachowania.
* aktywne szukanie pomocy wśród ludzi, grup religijnych i służby zdrowia.
* występuje u obu płci, jednak częściej u kobiet

Przyczyny zaburzenia borderline nie są znane. Przypuszcza się, że mogą odgrywać rolę czynniki genetyczne, ale szczególne znaczenie przywiązuje się do wczesnych doświadczeń społecznych. Ma to dotyczyć szczególnego rodzaju relacji z matką, dzieciństwa związanego z brakiem stałości i bezpieczeństwa, dużej liczby doświadczeń niezgodnych z oczekiwaniami dziecka. Wiele osób z osobowością borderline przypomina sobie nadużycie seksualne we wczesnym wieku.

Główną formą pomocy osobom z borderline jest psychoterapia, która powinna być intensywna i długa, z reguły wieloletnia. Farmakoterapia odgrywa mniejszą rolę, choć bywa potrzebna a nawet niezbędna np. w okresach wystąpienia przedłużających się głębszych objawów depresyjnych, bądź jako pomoc w zmniejszeniu ogólnego napięcia psychicznego. W trudnym życiu z głęboką wewnętrzną niestabilnością psychiczną i duchową istotną rolę może odgrywać zakorzenienie się tych osób w wybranej przez nich grupie społecznej czy wspólnocie.