METDOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH
Proszę omówić:
1.moc hipotezy
to zdanie wypowiedziane z teorii opisujące związki między zjawiskami, którego wartość logiczną sprawdzamy w empirycznych badaniach naukowych. To zdanie stwierdzające spodziewaną relację między faktami a stanami rzeczy. (Hajduk)
Hipotezę możemy potwierdzić lub falsyfikować.
Źródła hipotezy:
- teoria naukowa
- pogłębiona i długotrwała obserwacja zjawisk
- pierwsze czytanie wyników badań (wyniki pilotażu).
Jest to zdanie warunkowe (jeżeli.., to…)
2. cechy badań jakościowych i 3. cechy badań ilościowych
| Cecha | Badania ilościowe | Badania jakościowe |
|---|---|---|
| Orientacja metodologiczna | Pozytywizm | humanizm |
| Cel badań | Prawa ogólne | Wyjaśnienie przypadku |
| Stosunek do teorii | Jako podstawa | Jako wynik |
| Podstawa wniosków | Liczba | Tekst |
| Reprezentatywność | Generalna | Lokalna |
| Obiektywizm | Absolutny | Uwarunkowany kulturowo |
| Rola kontekstu | Zminimalizowana | Zasadnicza |
| Komunikowanie wyników | Tabela, wykres | Narracja, reportaż |
| Warsztat badawczy | Eksperyment, statystyka | Warsztat badawczy |
| -brak wskaźników | ||
| -powód ich stosowania to natura podejmowanych problemów badawczych (np. dociekanie usiłujące odsłonić istotę doświadczeń osobniczych zw. z np. chorobą, nałogami, przekonaniami politycznymi |
4.etapy procesu badań jakościowych
Rubacha:
Analiza danych jakościowych:
- jest procesem przekształcania tekstu w notatek terenowych w tekst w postaci teorii ugruntowanej.
- Badacz w żadnym przypadku nie styka się z danymi innymi niż tekst. To, co może zaobserwować, usłyszeć od badanych, też jest tekstem stanowiącym przetworzone przez ich struktury poznawcze wersje zdarzeń.
Ogólne etapy analizy danych:
Redukcja danych badań. (odpowiednie kodowanie)
Reprezentacja danych- dane zakodowane podlegają różnym analizom co pozwala zbudować nowy tekst (reprezentację) – skontekstualizowany obraz badanej rzeczywistości
Weryfikacja danych- zwana także indukcją analityczną.
- Istota danych jakościowych jest możliwość uchwycenia badanego zjawiska z perspektywy respondenta. Źródła danych jakościowych:
notatki z obserwacji
transkrypcja wywiadów
notatki terenowe
dokumenty
Etapy analizy danych jakościowych:
selekcja i porządkowanie danych
- w zależności od rodzaju danych należy je uporządkować według klucza ułatwiającego szybkie dotarcie do nich w miarę potrzeby.
- klucze ustala zawsze badacz kierując się np. listą problemów badawczych oraz danymi "metrycznymi" poszukiwanie kategorii analitycznych (wybór typu kodowania)
2. Poszukiwanie kategorii analitycznych (wybór typu kodowania)
Kodowanie to tyle, co zastępowanie fragmentów tekstu etykietkami, które reprezentują kategorie tekstu.
kodowanie otwarte
przejrzyj zebrany materiał i poszukaj jakiego rodzaju kwestie pojawiają się w nim niezależnie do listy sporządzonych problemów badawczych
sporządź listę tych kwestii i nadaj im hierarchię stosując kryterium ogólność
zakoduj materiał wykorzystując sporządzoną wcześniej listę
kodowanie osiowe
Idzie o krok dalej, jego istotą jest odkrywanie związku (relacji) między kategoriami analitycznymi, poszukiwanie cech wspólnych i różnicujących
kodowanie selektywne
Jego istotą jest stworzenie hierarchii problemów które zostaną ujęte w poszczególne kategorie. np. wydarzenia (egzamin) kontekst społeczny, aktorzy, działania, konsekwencje ich działania.
analiza i interpretacja danych
Istnieje wiele reguł interpretacji i prezentacji wyników – wszystko zależy od przedmiotu badań, zastosowanego schematu badawczego oraz autorskiego pomysłu na narracje.
Najwięcej swobody daje strategia "case study": opis, historia, porównanie, przewidywanie, teoretyzowanie
wnioski i prezentacja wyników w teściach raportu z badań
Transkrypcja – spisanie na papier tekstu wywiadu
najpierw trzeba wywiad zametryczkować
pytania w osobnych akapitach
uwagi ankietera
miejsce na kodowanie (prawy margines)
Notatki terenowe- struktura:
miejsce uzyskania informacji
czas
wydarzenie
kto brał udział (osoba)
ich działania i czynności
cele
motywy
artykułowane odczucia
znaczenie dla uczestników
komentarze badacza
problem diagnostyczny
6. termin kodowanie
Rubacha
Kodowanie to wyszukiwanie i etykietowanie w tekście wskaźników zmiennych oraz nadawanie im znaczenia.
Jakościowa analiza zawartości tekstu polega na odkryciu i uporządkowaniu założeń, informacji w nich zawartych jak też wydobyciu myśli czy przekonań ich twórców. Może ona polegać na analizie leksykalnego słownika frekwencyjnego języka tekstu, polega to na ustaleniu najbardziej znaczących, w tekście obszarów rzeczywistości, które dotyczą badanych zjawisk. Kolejny krok opiera się na ustaleniu znaczenia najczęściej powtarzających się wyrazów i kontekstów.
Kodowanie kolejno:
rzeczowe- „otwarte”, wyłaniane z tekstu kategorii invivo („z życia) , nadawanie nazw i etykiet zidentyfikowanym kategoriom analitycznym
teoretyczne- formułowanie hipotetycznych wyjaśnień
otwarte- wielostronna analiza teksty w celu znalezienia możliwie największej liczby kategorii analitycznych
selektywne- wybieranie do dalszych analiz kategorii najbardziej reprezentatywnych dla problemu badań
zogniskowanie – nadawanie znaczenia kategoriom analitycznym, opis kategorii ze względu na 5 ognisk:
warunki przyczynowe – interakcje, zdarzenia które bezpośrednio poprzedziły wszystkie zachowania opisane w kategorii analitycznej
• kontekst – bezpośrednie warunki towarzyszące zjawisku występujące równolegle
• warunki interweniujące – strukturalne czynniki które wpływają na realizacje celów działania przyczyniające się do zidentyfikowanego przebiegu zjawiska
• działania – interakcje, zachowania realizujące cele – co robią badani w danej sytuacji w ramach warunków interweniujących
• konsekwencje- doświadczone przez badanych rezultaty działań które prowadzą badania do nowych kategorii
7. problem badawczy zależnościowy
Problemy zależnościowe:
- wiążą się z ustaleniem relacji między czynnikami a więc zależności funkcjonalnych w interesującym nas układzie.
-Pytają o typ związku jaki istnieje między tymi zależnościami.
-(NP. Jaki jest wpływ zachowania na oceny?).
8. zagadnienie narzędzia badawczego (+rodzaje)
-to przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. O ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność : obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędziem badawczym będzie kwestionariusz wywiadu, magnetofon, arkusz obserwacyjny, a nawet ołówek.
9. technikę analizy dokumentów
Ustalanie właściwości ludzi, układów społecznych, zjawisk, wnioskowanie o faktach i zdarzeniach na podstawie ustalania oraz opisywania cech dokumentów (rozumianych jako np. wypracowania, listy, akty sądowe, plany pracy lub wykonane konstrukcje np. filmy, nagrania, rysunki,
Analiza dokumentów polega na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod kątem problemu (celu) badawczego lub także hipotezy roboczej. Dokumenty te dzielimy:
a) ze względy na formę
pisane (werbalne np. protokoły i sprawozdania z rad pedagogicznych, świadectwa szkolne, prace pisemne uczniów itp.),
cyfrowych (statystycznych) lub obrazowo-dźwiękowych (np. rysunki, nagrania, fotografie)
specjalną grupą są prace wytwórcze (konstrukcyjne np. rysunki).
b) ze względu na pochodzenie
zastane( przypadkowe)
intencjonalnie twórcze (systematyczne)
Techniki analizy dokumentów:
technika analizy jakościowej – In. treściowa, to jakościowy opis i interpretacja zawartych w dokumentach treści (jawnych i ukrytych)
t.a. ilościowej – ilościowy opis jawnej treści przekazów informacyjnych (policzalne dane)
t.a. formalnej – przeanalizowanie zewnętrznej formy dokumentów (stan, wygląd zewnętrzny, sposób sporządzenia itp.)
10. funkcje teorii w nauce i procesie badawczym
1. Umożliwia zajęcie racjonalnego stanowiska oglądu wybranej klasy zjawiska, dzięki badacz może zrozumieć na co ma zwrócić uwagę oraz dlaczego tak się dzieje.
2. Jest punkt wyjścia do badań, a badania służą do jej sprawdzenia w rzeczywistości empirycznej.
Teoria -> Badania -> Teoria
Badacz mając jedynie intuicje teoretyczne, projektuje badanie, by w rezultacie zbudować na ich podstawie teorię.
Intuicje -> Badania -> Teoria
Weryfikacja teorii – badania ilościowe (teoria odniesiona do populacji)
Budowanie teorii – badania jakościowe (teoria ugruntowana w danych) .
11. etapy omawiania celów badawczych
12. etapy operacjonalizacji zmiennych
operacjonalizacja procedura konstruowania sensu empirycznego terminów teoretycznych; ma ona umożliwić badaczowi udzielenie odpowiedzi na pytania badacza.
Operacjonalizacja zmiennej
- to przejście od zmiennej teoretycznej do empirycznej za pomocą jakiegoś narzędzia.
- brak w badaniach jakościowych
Etapy operacjonalizacji zmiennej:
1) zdefiniowanie zmiennej ( w świetle teorii )
2) wyznaczenie wskaźników zmiennej ( przesłanka wnioskowania z określonym prawdopodobieństwem )
13. etyczne aspekty prowadzenia badań
Kwestie etyczne gromadzenia i reprezentacji wyników badań.
Problem etyczny, to takie pytanie na które odp. wiąże się z analizą zagrożenia pojawiającego się dla określonych wartości
Zarówno zaangażowanie jak i jego brak są przejawem pewnej etycznej pozycji badacza wobec nauki i świta.
Problemy etyczne a także kwestia (nie)zanagażowania nauk społ. muszą być rozpatrywane na poziomie światopoglądu poszczególnych naukowców.
Nauki społ. są dyscypliną uwikłaną w kwestie wartości ideologii, władzy, pożądania, seksizmu, rasizmu, dominacji, represji i kontroli.
Badacz powinien walczyć o nauki społ., które są zaangażowane w obronę sprawiedliwości społ., równości, braku przemocy, pokoju i uniwersalnych praw człowieka.
Zasady:
Badacz musi mieć pewność, że badany zgadza się przeprowadzenie badania i wykorzystanie i ich wykorzystanie, niekiedy upublicznienie (jak np. w fotografii- badany może mieć możliwość wycofania dowolnej fotografii).
Zachowanie prawidłowych relacji między badanym a badaczem, gdyż tutaj występuje często przewaga kompetencji po stronie osoby prowadzącej badanie.
Zachowania i preferencje podczas badania mają ogromny wpływ na jakość badania.
Czasem badaczowi trudno jest zadbać o poszanowanie dla własnej niezależności, często ze względu na znaczenie realizowanego projekty. (prestiż, wielkość dotacji) i wystąpić w obronie niezależności badań.
W zajęciach dydaktycznych, na konferencjach i innych prezentacjach publicznych podczas których prowadzone są demonstracje wyników badań unika się momentów o charakterze widowiskowym, sensacyjnym.
Staranność w wykonywaniu czynności zawodowych nie powinna zależeć od takich właściwości respondenta jak np. syt. materialna, pozycja społ.
Badania badacz przeprowadza nie na ludziach, lecz wśród ludzi.
Badacz powinien oddawać rezultaty swoich badań tylko w dobre ręce! Wykazywać zainteresowanie w jakim celu i w jaki sposób będą one wykorzystywane.
„Wrażliwość etyczna”- badaczowi musi towarzyszyć na każdym etapie procesu badawczego.
Zasada minimalizowania negatywnych skutków badań.
Zasada dobrowolnej i świadomej zgody.
Zasady udzielania pełnej informacji o prowadzonych badaniach.
Zasada anonimowości badanych oraz poufność odpowiedzi.
Zasada poczucia bezpieczeństwa.
14. zagadnienie problemu badawczego (+rodzaje)
Problem badawczy :
– pytania na które będę szukać odpowiedzi w procesie badawczym. I tylko w tym procesie badawczym mogę uzyskać odpowiedź,
-tzn, że każdy problem jest formułowany w postaci pytania,
-nie każde pytanie jest problemem.
- Wszystkie pytania o przedmioty i zjawiska NIE są problemami ponieważ nie trzeba robić badań np.: „czy słońce świeci?” lub „czy w roku 1410 miała miejsce bitwa pod Grunwaldem?” (to jest fakt historyczny a nie problem).
- Pseudoproblemy – są to pytania, które nic nie wnoszą do badania. Np.: „jaki jest wpływ rodzaju zębów grzebienia na fryzurę człowieka?”. Jest to taki zbiór pytań na które będziemy odpowiadać w procesie badawczym ale który służy jedynie zaspokojeniu potrzeb informacyjnych.
-CZY WSZYSTKIE PROBLEMY MAJĄ TAKĄ SAMĄ BUDOWĘ I SENS LOGICZNY? NIE!!!
Podział problemów na kryteria:
1) podział ze względu na szerokość badanego zjawiska:
• Problemy ogólne – np.: „ jakie czynniki wpływają na przygotowanie się dziecka do podjęcia nauki w szkole?”
• Problemy szczegółowe – np.: „czy poziom materialny rodziny wpływa na przygotowanie do podjęcia nauki przez dziecko w szkole?”
Problemy szczegółowe nie zawsze muszą wypływać z ogólnego.
2) kryterium gramatyczno – logiczne:
• Problemy typu alternatywnego – zawsze zaczynają się od partykuły „czy”.
• Problemy w postaci pytań dopełnienia – brak odpowiedzi „tak” lub „nie”. Odpowiedzi jest wiele. Tą odpowiedzią dopełniam pytanie.
3) kryterium związku pomiędzy cechami badanymi
• Problemy istotnościowe – pytają się o istotę danego czynnika na cechę badaną, na istotność wpływów.
• Problemy zależnościowe – wiążą się z ustaleniem relacji między czynnikami a więc zależności funkcjonalnych w interesującym nas układzie. Pytają o typ związku jaki istnieje między tymi zależnościami.
15. analizy materiału jakościowego
16. zagadnienie sondażu diagnostycznego
- jest to metoda badawcza do badań ilościowych
M. Łobocki- metoda badań, której podstawą funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami
1. Odpowiedzi:
a) pisemne- ankieta
b) ustne- wywiad
2. Rodzaje pytań:
a) otwarte- swoboda wypowiedzi (np. o opinie, o fakty, o wiedzę, o sugestię, pytania wprowadzające)
b) zamknięte- z góry możliwe odp.
Alternatywne- zwykle zaczynające się od „czy”, odp: tak, nie, jestem za lub przeciw
Dysjunktywne- gotowe odp. i wybór jednej
Koniunktywne- więcej niż 2 odp., wymóg wyboru więcej niż 1 odp.
Półotwarte i inne- są pola „inne”
Pytania projekcyjne to pytania za pomocą, których by dowiedzieć się ważnej dla nas zależności nie pytamy, wprost, lecz pośrednio. Pytania tego rodzaju mogą przybrać formę otwartą, zamkniętą, bądź półotwartą.
Pytania filtrujące pozwalają wyłączyć z odpowiedzi na nie te osoby, które nie mają nic do powiedzenia w danej sprawie. Np. Czy lubisz czytać książki? Jeśli tak to, dlaczego?
Pytania kontrolne- pełnia funkcje kontroli otrzymanych wypowiedzi. Są one zbieżne z treścią innych pytań, lecz rożne pod względem formy ich wyrażania.
Pytania z uszeregowaniem wariantów odpowiedzi- polegają na przedłożeniu respondentowi gotowej listy cech, norm, kategorii, zachowań lub wartości z prośbą o uporządkowanie ich w kolejności od najbardziej do najmniej przez niego cenionych.
17. zagadnienie monografii pedagogicznej
-W socjologii np. monografią nazywa się m.in. badanie układów społecznych czy nawet zjawisk i procesów społecznych.
-Swoistość każdej metody badawczej w pedagogice polega m.in. na badaniu rzeczywistości wychowawczej dla celów wychowawczych. Dlatego też tak obszerne definiowanie nie jest użyteczne dla praktyki pedagogicznej.
-Wedle sugestii A. Kamińskiego za monografię na gruncie pedagogiki przyjąć należy taką metodę postępowania, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych, rozumiejąc pod pojęciem instytucji wychowawczej „struktury sformalizowane”.
-Dwa czynniki decydują o tym, że określony sposób postępowania badawczego można uznać za metodą monograficzną jest to przedmiot badań dla monografii jest to instytucja wychowawcza , drugi dąży do „sięgnięcia w głąb” danej instytucji i gruntownego, wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowania zarówno jako systemu społecznego, jak i jako związanego ze sobą zbioru osób”. n. kompensacyjna rola domu dziecka.
18. interdyscyplinarność jako wyzwanie badawcze
19. etapy procesu badawczego ilościowego
etapy procesu badawczego: (dla metodologii ilościowej)
określenie przedmiotu badań
postawienie celów badawczych
sformułowanie problemu badawczego (głównego i szczegółowego)
wyłonienie zmiennych
wybór i uzasadnienie hipotez badawczych
operacjonalizacja zmiennych (wskaźniki)
wybór metod badań oraz wybór narzędzi i technik badawczych
określenie populacji i dobór próby
pilotaż narzędzia badawczego
realizacja badań właściwych
opracowanie wyników (zakodowanie wyników oraz skonstruowanie bazy danych)
Interpretacja materiału empirycznego
pisanie raportu końcowego (wnioski)
20. rodzaje ankiet
Rubacha
I. Ze względu na sposób rozprowadzenia
1. audytoryjny, badacz rozdaje do wypełnienia arkusze grupie badanych np. klasa szkolna, uczestnicy kursu czy konferencji
2.ustny, badacz zadaje pytania i sam zaznacza odpowiedzi
3. telefoniczny,
4. Pocztowy- wtedy instrukcja musi zawierać prośbę o dotrzymanie terminu, trzeba, też dołączyć kopertę zwrotną z adresem i znaczkiem.
5. Ogólnie dostępna- miejsca publiczne np. muzeum, teatr
6. Rozdawana- osobiście potem zbierana, składana albo pocztą
7. Dołączona do kupowanych towarów (zwrot pocztą)
8. Radiowa- radio albo TV, zwrot pocztą
9. Prasowa- w prasie z adresem, wycinamy, wypełniamy i odsyłamy
II. Ze względu na stopień uczestnictwa ankietera
Nadzorowana (by zmniejszyć ilość błędów, występują wyjaśnienia)
Nienadzorowana (nie może być konsultowana)
III. Ze względu na jawność danych respondenta
Jawna (np. data i miejsce ur. w celu identyfikacji)
Anonimowa
21. cechy dobrej ankiety
1. Pytania:
- konkretne i jednoproblemowe
- nie mogą być dziełem przypadku- muszą być zgodne z problemem badawczym
- nie mogą być ani trudne, ani zbyt liczne,
- nie mogą sugerować odp.
- muszą stanowić logiczną całość (najlepiej od ogólnych do coraz bardziej szczegółowych)
2. Ankieter:
- musi być świadomy celowości i przydatności sformułowanych pytań,
- pamięta o zwrotach grzecznościowych
- stwarza korzystne warunki zewnętrzne i wybiera odpowiedni czas do przeprowadzenia ankiety
- zamieszcza instrukcję przed pytaniami, informacje: kto jest ankieterem i ponosi odpowiedzialność, jaki jest cel ankiety, informacje o anonimowości
22. zagadnienie wskaźnika (+ rodzaje)
,,Wskaźnik – to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia, którego wnioskujemy z pewnością, bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego iż zachodzi zjawisko, którego nas interesuje’’(S. Nowak 1970).
S. Nowak wyróżnia trzy typy wskaźników w oparciu o podane niżej kryteria.
Są to:
wskaźniki empiryczne
wskaźniki definicyjne
wskaźniki inferencyjne.
Wskaźniki empiryczne „to takie, przy których teza o zachowaniu pewnej korelacji między wskaźnikiem a zjawiskiem przezeń wskazywanym jest tezą empiryczną, rozstrzygalną na drodze obserwacyjnej.
Wskaźniki definicyjne „to takie, kiedy dobór wskaźnika jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustaleniem jego znaczenia”.
Wskaźniki inferencyjne „są kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego ingeruje się zajście pewnego zjawiska wprawdzie nieobserwowalnego, ale posiadającego dla nas znaczenie niezależne od wskaźnika”.
23. zagadnienie zmiennej (+rodzaje)
Zmienna jest to zbiór wartości jakie przyjmuje dany obiekt w populacji do której należy. Zmienna posiada dwie cechy, które stanowią o poprawności jej sformułowania:
- wartości zmiennej muszą być rozłączne, nie mogą mieć części wspólnej
- wartości zmiennej muszą wyczerpywać wszystkie jej warianty, które występują w danej populacji.
Zmienne możemy klasyfikować ze względu na różne kryteria. Jeśli za kryterium przyjmiemy rodzaj wartości będziemy mówić o zmiennych
-ilościowych (liczbowe np. czas reakcji ucznia na bodziec)
- jakościowych(płeć, kolor oczu).
-dwuwartościowe (płeć)
- wielowartościowe (wzrost np. kategorie 160-170,170-180, 180-190, 190-200, wykształcenie…)
- zmienna ciągła ( niezmiennie od decyzji badacza pomiędzy wyróżnione wartości zmiennej wstawiamy kolejne wartości, praktycznie zawsze możemy wstawić nowe wartości 150cm, 151 cm, 152cm, 153cm, możemy wstawić wartość po 0,5 cm 150cm, 150,5cm, 151cm, 151,5cm…)
-zmienna dyskretna (pomiędzy dwie zmienne nie można wstawić trzeciej np. płeć, kolor oczu)
-zmienne zależne(losowe) to takie zmienne, które możemy zaobserwować lecz nie możemy przewidzieć jaką wartość przyjmą spośród wartości przypisanego do nich zbioru (ocena np. z matematyki skala 6 stopniowa nie wiadomo kto ją zdobędzie,
- zmienne niezależne(ustalone) wartości możemy przewidzieć w takim sensie, że sami je ustalamy
- zmienna zakłócająca to taka zmienna, która osłabia lub zrywa związek między zmiennymi niezależnymi a zmienna zależną np. badamy wiedzę z języka polskiego, uczniowie siedzą w klasie i rozwiązują test, jakiś uczeń cierpi na silny ból głowy, który uniemożliwia mu pracę, wyniki testu zostały zakłócone)
-zmienna zakłócająca kontrolowana, to zmienna o której badacz wie i uwzględnia jej udział w badaniu
-zmienna zakłócająca niekontrolowana to zmienna o której działaniu badacz nie wie lub wie ale jej wartości nie uwzględnia.
24. różnicę między wywiadem ilościowym a jakościowym
25. różnicę między obserwacją ilościową a jakościową
Obserwacja ilościowa polega na rejestrowaniu przez badacza spostrzeżeń i zmienianiu ich na liczby. Badacz przystępuje do obserwacji aktów zachowania badanych, zaopatrzony w uprzednio przygotowany arkusz obserwacji, na który nanosi dane obrazujące częstotliwość lub natężenie obserwowanych zjawisk. ( przygotowanie arkusza obserwacji oraz prowadzenie obserwacji).
Analiza danych jakościowych jest procesem przekształcania tekstu i notatek terenowych w tekst postaci teorii ugruntowanej. Badacz w żadnym przypadku nie styka z innymi danymi niż tekst.
26. obserwację etnograficzną
Rubacha
Obserwacja etnograficzna:
-jest metodą zbierania danych poprzez bezpośredni udział badacza w naturalnym środowisku społecznym.
-Obserwacja ta nazywa się etnograficzna , ponieważ badacz uczestniczy w codziennych, naturalnych rytuałach społeczności, która wytworzyła własną kulturę. Codzienność umożliwia mu poznanie kontekstu zdarzeń. Nie ma więc planu zbierania danych, za to bezpośrednio obserwuje dynamikę życia badanej społeczności. Obserwacja jawna i ukryta, kiedy uczestnicy nie znają roli jaką pełni badacz.
Badania etnograficzne w pedagogice (Pilch, Bauman)
-celem jest opisanie życia wybranej grupy ludzi ze wszystkimi jego kulturowymi aspektami.
- Badania prowadzi się znajdując się wewnątrz badanej zbiorowości, co zmusza badacza do poznania jej sposoby myślenia, języka, zwyczajów, zachowań.
- Badania te prowadzi się, gdy chce się dowiedzieć, jak środowisko kulturowe wypływa na jednostkę bądź grupę, w jaki sposób transmitowana jest kultura na młode pokolenie, jakie wzorce i systemy symboliczne stanowią narzędzia za pomocą których owa transmisja się dokonuje.
- Badania te mogą dotyczyć jednostek oraz małych i większych grup. W przypadku badania grup ważne są relacje pomiędzy częściami składowymi owych środowisk.
- Badania makroetnograficzne zajmują się poznawaniem systemów, z ich strukturą i wzajemnymi wewnętrznymi powiązaniami (np. systemów szkolnych).
- Badania mikroetnograficzne, gdzie małą grupę traktuje się jako miniaturę społeczeństwa, ponieważ zachodzące tam relacje są odbiciem szerszych zjawisk społecznych.
Są to badania terenowe. W etnografii stosuje się różnorodne metody zbierania materiałów: obserwację, wywiad, analizę wytworów ludzkich i nie tylko.
Obserwacja uczestnicząca, będąca jądrem tych badań, musi być badaniem przez wspólne doświadczanie, tzn. badacz musi w najbardziej aktywny sposób wejść w środowisko, robić wszystko to, co osoby badane.
27. rodzaje pytań w ankiecie
Por. T. Pilch, T. Bauman,
Rodzaje kafeterii:
zamknięta - zestaw możliwych odpowiedzi jest ograniczony, odpowiadający nie może wyjść poza ten zakres
półotwarta – pośród możliwych do wyboru odpowiedzi, znajduje się punkt oznaczony słowem „ inne”, pozwalający na zaprezentowanie własnej odpowiedzi, która nie mieści się w żadnym podanym sformułowaniu
koniunktywna – pozwala na wybranie kliku możliwych odpowiedzi, dając możliwość obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych sformułowań
dysjunktywna – pozwala na wybranie tylko jednej odpowiedzi 1.
28. rodzaje obserwacji
Obserwacja
- wzbogaca naszą wiedzę o rzeczywistość,
- wykorzystywana w badaniach jakościowych
- systematycznie zaplanowana i notowana,
Rodzaje obserwacji:
Jawna- wszyscy o niej wiedzą
bez interwencji- celem jest opis zachowania pojawiającego się samo z siebie.
z interwencją- aktywne zaaranżowanie sytuacji, prowokacja zachowań, przyspieszenie bądź wywołanie zjawisk, które naturalnie pojawiają się rzadko.
Ukryta
ustrukturalizowana- prowokacja pewnych zachowań, stosowana np. przez psychologów,
niestrukturalizowana- kontroluje się dużo czynników i manipuluje nimi.
29. rodzaje wywiadów (Rubacha)
Wywiad- kierowana przez badacza rozmowa z osobą lub osobami badanymi.
Rodzaje:
-wywiad mało kierowany, to rozmowa, w której dominują wypowiedzi badanego na temat zainicjowany przez badacza
- wywiad częściowo kierowany, to rozmowa, w której badacz przerywa narracje badanego, zadając mu szczegółowe pytania
-wywiad indywidualny, to rozmowa badacza z jedną osobą badaną
- wywiad grupowy, to rozmowa badacza z kilkoma badanymi jednocześnie
- wywiad narracyjny to rozmowa podczas, której osoba badana opowiada historię swojego życia lub jego fragmentu z punktu widzenia jakiegoś kryterium. Jeśli przedmiotem wywiadu narracyjnego jest całe życie osoby badanej opowiadane bez naczelnego kryterium, to wtedy jest to wywiad biograficzny. W wywiadzie narracyjnym oprócz opowiedzianych zdarzeń, przytoczonych myśli czy uczuć badacz rejestruje ich kontekst. Pytania badawcze kierujące wywiadem muszą być możliwie najogólniejsze.
-wywiad skoncentrowany na materiale, to rozmowa z osobą badaną na podstawie materiału przedstawionego przez badacza, mająca ujawnić jej poglądy, oceny związane z tym materiałem. Materiałem może być zapis czyjegoś zachowania np. osoby badanej ,źródło wtórne np. podręcznik.
- wywiad etnograficzny skoncentrowany na informacjach są rozmową badacza z osobą badaną na temat miejsc, zdarzań i ogólnej wiedzy, jaką posiada ona o interesującym badacza terenie.
30. wywiad narracyjny
wywiad narracyjny to rozmowa podczas, której osoba badana opowiada historię swojego życia lub jego fragmentu z punktu widzenia jakiegoś kryterium. Jeśli przedmiotem wywiadu narracyjnego jest całe życie osoby badanej opowiadane bez naczelnego kryterium, to wtedy jest to wywiad biograficzny. W wywiadzie narracyjnym oprócz opowiedzianych zdarzeń, przytoczonych myśli czy uczuć badacz rejestruje ich kontekst. Pytania badawcze kierujące wywiadem muszą być możliwie najogólniejsze.
31. wskaźnik inferencyjny ( podać przykład)
- z ćwiczeń: inferuje się z czegoś o czymś np. inferowanie z ruchu drzew na oknem wiatr, odnoszą się do zjawisk bezpośrednio nieobserwowalnych (np. wypalenie zawodowe) i nie wchodzą do de definicji badanych zjawisk
-szczególny przypadek wskaźnika empirycznego,
-pewna suma faktów i zachowań dziecka będzie wskaźnikiem jego przynależności do grupy nieformalnej i pewna grupa tych samych faktów i zachowań może wskazać na zaburzenia funkcji rodziny bez przynależności do bandy.
32. wskaźnik empiryczny (-||-)
- z ćwiczeń: zjawisko lub zachowanie unaocznione, dające się zaobserwować (w ped. jest ich mało) , np. agresja wskaźnikiem będzie gest, płacz, ; Czy w szkole mają miejsce konsultacje nauczyciela dla rodziców w godzinach popołudniowych?, czy istnieją specjalnie wydzielone miejsca na spotkania rodziców z nauczycielem i tak dalej np. oświetlenie, okno, pomoce konferencyjne, estetyka wnętrza
-zmienne (cechy) jakiegoś zdarzenia czy procesu opisujemy, oceniamy lub uznajemy za istniejące na podstawie bezpośredniej,
- empirycznej obserwacji cząstkowych zdarzeń (wskaźników) wskazujących bezpośredni związek między nimi. wypieki u dziecka są empirycznym wskaźnikiem choroby, ruch liści wiatru.
33. wskaźnik definicyjny (-||-)
- rozmiar alkoholu określony przez wskazanie ilości wypijanego alkoholu, bezpieczeństwo na drogach- ilość wypadków na drogach
- z ćwiczeń: na czym polega współpraca szkoły z rodzicami? , czym jest np. brak windy w szkole?
34. cel badawczy deskryptywny (-||-)
Inaczej opisowy- co badacz chce opisać w swym badaniu
35. zmienną zależną (-||-)
Zmienna zależna jest tą zmienną którą mierzymy, dokonujemy jej pomiaru, którą nie manipulujemy w badaniu, której wartość jest "zależna" od wartości zmiennej niezależnej.
M. Łobocki- zmienne zależne są oczekiwanymi skutkami zmiennych niezależnych, czyli nierzadko spodziewanymi przez badacza wynikami zastosowanych w badaniach oddziaływań pedagogicznych lub następstwami różnych psychospołecznych uwarunkowań pożądanego lub niepożądanego rozwoju osób objętych badaniami.
Przykład- Zaangażowanie rodziców do współpracy ze szkołą.
35. zmienną niezależną (-||-)
Zmienne niezależne to te, od których zależą zmienne zależne. To jest to co wpływa na zmienne zależną.
„jaka jest zależność poziomu wykonania zadania od poziomu aktywacji organizmu?”
Zmienna niezależna jest tą zmienną, którą w badaniu manipulujemy (naszym działaniem, zamierzeniem zmieniamy jej wartości, kierunek, siłę).
M. Łobocki- zmiennymi niezależnymi nazywa się m.in. różne i ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej albo jednej i drugiej. Są nimi szczególnie te oddziaływania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnym lub fizycznym
dzieci i młodzieży.
Przykładami zmiennych niezależnych w badaniach pedagogicznych może być: rodzaje wychowania i nauczania, czynniki psychospołeczne, warunkujące efektywność pracy dydaktycznej lub wychowawczej z uczniami, uwarunkowania prawidłowego wychowania społecznego, moralnego i religijnego w środowisku rodzinnym lub w
różnych placówkach opiekuńczo – wychowawczych, czynniki dezorganizujące pożądany rozwój dzieci i młodzieży.
Przykład: Organizacja przestrzeni szkoły.
35., 36. **** Zmienne pośredniczące:
- z ćwiczeń: próba dodatkowego wyjaśnienia przez badacza dodatkowych okoliczności występuje tylko w problemach zależnościowych
-pozwalają lepiej zrozumieć zachodzące współzależności między zmiennymi zależnymi i
niezależnymi.
-Są próbą dodatkowego wyjaśnienia współzależności, nie uwzględnionych często w przyjętym planie badawczym zmiennych niezależnych i zależnych.
Przykład: W badaniu wpływu czytania co wieczór dziecku opowiadań (stanowiącego zmienną niezależną) na wewnętrzne jego „wyciszenie” (uznane za zmienną zależną) może stanowić sama obecność przy nim osoby czytającej.
Zazwyczaj mówi się o dwojakiego rodzaju zmiennych pośredniczących:
Kontekstowych: oddziaływujących niemal równolegle z objętymi kontrolą zmiennymi niezależnymi. Np. cechy osobowości nauczycieli biorących udział w eksperymencie.
Okazjonalnych: tj. występujących sporadycznie. Np. nagła choroba, pogarszające się warunki pogodowe uniemożliwiających np. odbycie zaplanowanej wycieczki
36. zmienną zakłócającą (-||-)
Istnieją także inne „wpływy” na zmienną zależną, są to zmienne niezależne zakłócające.
Przykładem tych zmiennych może być:
- nastawienie osoby badanej do badania,
- wiedza badanego o badaniu,
- temperatura powietrza.
Nie skorelowane z badaniem – pochodzą z zewnątrz sytuacji badawczej; ich oddziaływania badacz nie może przewidzieć; np. indywidualna tolerancja badanego na zmianę ciśnienia atmosferycznego.
skorelowane z badaniem – pochodzą z wewnątrz sytuacji badawczej; są to pochodne wchodzenia badanego w interakcję z badaczem, zaliczymy tu:
• oczekiwania interpersonalne badacza
• lęk przed oceną
• motywacja badanego
• aprobata społeczna
uniwersalne – występują zawsze, gdy wyst. inne zmienne niezależne, np. sposób odczytania wskazania przyrządu pomiarowego
okazjonalne – nie występują zawsze; np. zmęczenie, ból głowy badanego.
37. zmienną różnicującą (-||-)
Różnicuje zmienną globalną występującą w problemie.
38.Proszę sformułować po trzy wskaźniki do zmiennych:
a) kompetencje zawodowe nauczyciela b) zachowanie agresywne ucznia c) poziom uzdolnienia ucznia d) wiedza studenta metodologii e)aspiracje życiowe ucznia
39. Proszę postawić hipotezę do problemów:
a) jak rysuje się zależność między kwalifikacjami trenera a efektami resocjalizacji?
b) w jaki sposób cechy temperamentu warunkują sukces ….
c) jak przebiega proces wychowania w zależności od typu szkoły?
D) jaki jest związek między sukcesami ucznia a kapitałem kulturowym jego…?
e) czy wiek nauczyciela skutkuje osiąganiem sukcesów zawodowych?
f) jak często poziom motywacji ucznia generuje jego konfliktogenne zachowania w grupie rówieśniczej
40. Problem: Jakie są przejawy podmiotowości ucznia ukształtowane w procesie wychowania.
Wskaż zmienne i podać 3 przykłady wskaźników po jednym do wskaźnika.
41. Jedną z rodzajów metod wychowania bazującą na własnym przykładzie dawanym przez nauczyciela jest metoda modelowania.
Proszę postawić w odniesieniu do tego zdania dowolny problem zależnościowy.
42. Być podmiotem to tyle co móc świadomie i zgodnie z uznawanym systemem wartości wpływać na rzeczywistość oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności.
Proszę podać hipotezę do zdania.
Ważne definicje:
Badania ilościowe- polegają na ilościowym opisie i analizie faktów, zjawisk, procesów. Przedstawiają je w formie różnych zestawień i obliczeń z uwzględnieniem nader często zarówno statystyki opisowej jak i matematycznej. W badaniach ilościowych zwraca się uwagę na: przedmiot - może nim być wszystko co można policzyć i zmierzyć.
Badania jakościowe- polegają na dokonywaniu analizy badanych zjawisk, na wyróżnianiu w nich elementów części składowych, na wykrywaniu zachodzących między nimi związków i zależności, na charakteryzowaniu ich struktury całościowej, na interpretacji ich sensu lub spełnianej przez nie funkcji.
- umożliwiają dokonanie jakościowe opisu i analizy badanych faktów, zjawisk czy procesów,
- wyklucza się wszelkie zawiłe zestawienia liczbowe i obliczenia statystyczne
- są zazwyczaj opisem i interpretacją pewnego ciągu zdarzeń , doświadczeń i odczuć osób badanych i badacza, -istotę upatruje się w rozumieniu i interpretacji interesujących badacza zjawisk.
Metodologia - jest nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego stosowanych w pedagogice. Sposoby, czyli metody i techniki postępowania badawczego to mniej lub bardziej skonkretyzowane procedury (strategie) badań pedagogicznych, związane z ich konstruowaniem, gromadzeniem i opracowywaniem materiału badawczego.
Problem badawczy- to tyle co pewne pytanie lub zespół pytań na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie (S.Nowak) ;to pytania na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych.
Hipoteza - jest pewnym przypuszczeniem lub stwierdzeniem naukowym, odnoszącym się do dających się zaobserwować faktów, zjawisk czy procesów, których prawdziwość lub fałszywość rozstrzygamy na podstawie prowadzonych badań empirycznych.
(A. W. Maszke)
Zmienne- Są próbą uszczegółowienia głównego ich przedmiotu czyli problemów badawczych jakie zamierza się rozwiązać i hipotez roboczych jakie pragnie się potwierdzić lub odrzucić. Są nimi zazwyczaj podstawowe cechy symptomy, przejawy charakterystyczne dla badanego faktu, zjawiska czy procesu. Każda ze zmiennych przyjmuje różne wartości, które umownie nazywać możemy pod zmiennymi. Przykłady zmiennych ;osiągnięcia szkolne, osobowość nauczyciela, płeć, wiek.
Zależne
Niezależne
Wskaźnik- Mierzalne cechy czy właściwości badanych faktów czy zjawisk lub czynniki mające na nie wpływ albo skutki jakie pociągają one za sobą.
-wskaźnikiem jakiegoś zjawiska Z będziemy nazywać takie zjawisko W którego zaobserwowanie pozwoli nam określić iż zaszło zjawisko Z (S. Nowak) np. podzmienna: atmosfera w klasie.
Wskaźnik: przyjazny stosunek nauczyciela do uczniów, wzajemne zaufane.
Metoda badawcza- przez metodę badań rozumie się zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.
Technika badawcza- czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów. Technika badawcza ma znaczenie czasownikowe oznacza czynność np. obserwowanie.
Techniki badawcze są czynnościami określonymi przez dobór odpowiedniej metody i przez nią uwarunkowanymi. Są czynnością podrzędną w stosunku do metody, nadrzędnymi w stosunku do narzędzia badawczego. Metoda jest pojęciem najszerszym.
Narzędzie badawcze- jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej technik badań. Narzędzie ma znaczenie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań, np. kwestionariusz wywiadu
Cel badawczy-
Badania jakościowe dopełnieniem badań ilościowych.
Warto pamiętać też, że wszelki opis i analiza ilościowa w badaniach pedagogicznych bez zadowalającego podejścia jakościowego są w istocie rzeczy mało trafne i mało rzetelne, ponieważ niedostatecznie wnika się w sposób rozumienia przez osoby badane uwzględnionych tam zmiennych i ich wskaźników. W tym dopomóc wydatnie mogą badania jakościowe. Toteż słusznie postuluje się, aby w każdym niemal badaniu ilościowym nie rezygnować również z podejścia jakościowego. Konieczność taka zachodzi szczególnie w eksperymencie pedagogicznym. Tutaj zastosowane zmienne niezależne, tj. wprowadzone formy oddziaływań wychowawczych, domagają się wręcz dokładnego opisu i analizy jakościowej. Bez takiego podejścia lub w przypadku ograniczenia się wyłącznie do nader schematycznego opisu zmiennych niezależnych zastosowany eksperyment pedagogiczny mija się całkowicie z celem. Tak naprawdę bowiem nie wiadomo wtedy, co rzeczywiście potwierdzają zmienne zależne, także te poddane drobiazgowej i wnikliwej analizie statystycznej.
Innym przykładem konieczności uzupełniania i zarazem pogłębiania badań ilościowych opisem i analizą jakościową badanych zjawisk są badania przy pomocy skal ocen. W wyniku ich stosowania, np. w postaci pytań skategoryzowanych, otrzymujemy bogaty materiał nadający się do obliczeń statystycznych, lecz uniemożliwiający szerszy opis rozumienia składanych przez osoby badane odpowiedzi wedle zasugerowanej im skali. Z drugiej strony warto również pamiętać, że niedosyt budzą także badania jakościowe, np. dokonane wyłącznie za pomocą obserwacji (nie kategoryzowanej) lub wypracowania, pozbawione wsparcia metodami badań ilościowych.
Łączne stosowanie badań jakościowych i ilościowych w pedagogice wynika przede wszystkim z ogromnej złożoności i osobliwości przedmiotu jej zainteresowań. Błędem jednak byłoby potraktowanie na równi obu typów badań w każdym przypadku poszukiwań naukowo-badawczych. Postępowanie takie sprzeniewierzałoby się założeniu, wedle którego metody należy podporządkowywać cechom przedmiotu, a nie poddawać przekształceniom przedmiotu tak, aby poddawał się on z góry przyjętym i za modelowe uznanym sposobom rejestrowania i analizowania faktów. Wśród cech tych są z pewnością takie, które dają się poznać w szczególności metodami ilościowymi lub jakościowymi, a także takie, które poddają się zarówno ilościowemu, jak i jakościowemu podejściu badawczemu. Tych ostatnich cech jest najwięcej i dlatego chyba w większości poczynań badawczych użyteczne mogą okazać się obydwa typy badań.
Trudno zatem byłoby nie uznać komplementarnego charakteru badań jakościowych i ilościowych. Jedne i drugie badania wydają się niezbędne dla prawidłowego rozwoju naukowego pedagogiki. Toteż zasługują w pełni na równorzędne ich potraktowanie. Niemniej badania jakościowe wymagają u nas szczególnej uwagi i pewnej rehabilitacji wskutek niedoceniania ich w latach ubiegłych. Idzie o to, by zapewnić należne im miejsce w pedagogice. Nie jest to bynajmniej zadanie łatwe do wykonania. Wymaga nade wszystko spełnienia niektórych zwłaszcza warunków poprawnie przeprowadzonych badań jakościowych.
Por. T. Pilch, T. Bauman, op. cit., s. 97↩