Wykład V

Popędy i motywacje.

Motywacja.

Mechanizmy sterujące zachowaniem ukierunkowanym na realizację potrzeb:

- Biologicznych ( popędy ).

- Psychospołecznych.

Ściśle związane z emocjami.

Moveo ( łac. ) – Wprawiać w ruch, skłaniać organizm do działania.

Rodzaje motywacji.

- Wewnętrzna ( czytanie dla przyjemności ).

- Zewnętrzna ( czytanie do egzaminu, związana z nagrodą / karą, cechami osobowości ).

- Świadoma / Nieświadoma.

Popędy jako potrzeby biologiczne.

Kryterium podziału.	Rodzaje popędów.	Charakterystyka.
Stosunek organizmu do źródła bodźca.	Apetytywne. Awersyjne.	Organizm dąży do kontaktu z bodźcem. Organizm dąży do uchronienia się przed bodźcem.
Charakter popędu.	Pierwotne. Wtórne ( nabyte ).	Wrodzone, odziedziczone po rodzicach. Wyuczone w konfrontacji z otoczeniem.
Źródło popędu.	Wewnątrzpochodne. Zewnątrzpochodne.	Wyzwalane przez bodźce pochodzące z samego organizmu. Wyzwalane przez bodźce zewnętrzne.
Nieokreślone.	Popęd ciekawości.	Dążenie do kontaktu z nowym bodźcem, jednak z gotowością do ucieczki, gdyby bodziec okazał się groźny.

Popędy jako potrzeby biologiczne.

- Służące utrzymaniu homeostazy ( równowagi fizjologicznej ).

- Nie związane z homeostazą, ale zależne od stanu wewnętrznego organizmu ( hormony płciowe, hormony stresu ).

- Kluczowe dla przetrwania gatunku ( popęd seksualny, macierzyński ).

- Kluczowe dla przetrwania jednostki ( samoobrona, ochrona terytorium ).

Homeostaza.

W. Cannon – The Wisdom of the Body ( 1932 )

Homeostaza – właściwy poziom określonych substancji ( tlenu, wody, witamin, minerałów ) i parametrów środowiska wewnętrznego ( temperatura ).

- Konieczna dla potrzymania życia.

- Możliwa dzięki procesom zachodzącym w organizmie ( oddychanie, trawienie ).

- Istoty żywe aktywnie dążą do utrzymania równowagi homeostatycznej.

Brak równowagi wyzwala popęd motywujący organizm do jej przywrócenia ( termoregulacja, pragnienie, głód ).

Redundantność mechanizmów homeostazy.

„ Podwójne zabezpieczenie ‘’

- Mechanizmy fizjologiczne ( regulacja autonomiczna )

- Mechanizmy behawioralne.

Termoregulacja.

Ptaki i ssaki są stałocieplne to znaczy mimo wahań temperatury otoczenia utrzymują stałą temperaturę ciała.

- Mechanizmy fizjologiczne ( dreszcze, pocenie się, rozszerzanie lub kurczenie się naczyń krwionośnych ).

- Behawioralne ( aktywnie szukają komfortu cieplnego – ochrona przed słońcem, ograniczenie ruchu etc. ).

Mechanizmy regulacji pragnienia.

• Behawioralne - różne u różnych gatunków od częstego picia ( bobry ) po skrajne oszczędzanie zasobów wody ( zwierzęta pustynne – minimalizacja utraty wody ).

• Fizjologiczne – regulują ciśnienie osmotyczne i całkowitą objętość krwi.

Popęd łaknienia.

Fizjologiczne czynniki wpływające na łaknienie.

- Stopień rozciągnięcia ścian żołądka i jelit.

- Wydzielanie hormonu cholecystokininy ( CCK ) przez dwunastnicę, która zmniejsza łaknienie.

- Dostępność glukozy i innych substancji odżywczych.

Psychologiczne czynniki wpływające na łaknienie:

- Emocje.

- Uczenie się ( pora obiadu = głód, pojadanie przy TV ).

- Czynniki kulturowe ( wzór sylwetki ).

Zaburzenia popędu pokarmowego.

Otyłość – nadmiar tkanki tłuszczowej.

- Wynika z niedopasowania wydatku energetycznego do liczby kalorii.

- Istotny czynnik dziedziczny ( badania dzieci adoptowanych )ale też środowiskowy tryb życia.

- Mutacje genu kodującego leptynę ( hormon sygnalizujący ilość zmagazynowanego tłuszczu )

grelinę, która informuje mózg w stanie głodu, geny MRAP2, SIM1. ( kontrola metabolizmu ).

Anoreksja – lęk przed otyłością i brakiem kontroli, zaburzenia percepcji ciała ( 90 % kobiety ).

Bulimia – naprzemienne epizody głodzenia się i napady niepohamowanego, przymusowego jedzenia ( głównie kobiety ). Poczucie winy, wywoływanie wymiotów. Podniesiony poziom neuropeptydu YY ( PYY ) zwiększającego spożycie pokarmu i zmieniona struktura receptora 5HT. Przyczyna czy skutek?

Popęd seksualny.

- Niezwiązany z homeostazą, niezbędny dla przetrwania gatunku, nie jednostki.

- Może być wzbudzony przez każdy bodziec.

- Wzbudzenia popędu seksualnego poszukuje się równie aktywnie, jak jego redukcji.

- Motywuje szeroki zakres zachowań i procesów psychicznych.

Podwzgórze.

- Regulacja podstawowych funkcji życiowych

- Ogniwo układu reagowania na stres

Integracja aktywności autonomicznej i neurohormonalnej – adekwatna reakcja na bodźce biologiczne znaczące.

Potrzeby psychiczne i społeczne.

- Kompetencji.

- Autonomii.

- Aprobaty społecznej.

- Dominacji i kontroli.

- Przynależności.

- Osiągnięć.

- Poznania.

+ Wiele innych.

Motywowane działania składają się z następujących faz:

- Pobudzenie.

- Skierowanie uwagi i wysiłku na określony cel.

- Zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec.

- Podtrzymywanie aktywności i / lub modyfikowanie jej aż do spełnienia celu ( redukcji popędu, uzyskania nagrody )/

Działania ludzkie w większości mają charakter polimotywacyjny – sterowane są przez więcej niż jedną motywację.

- Motywacje symultaniczne ( wiele działa równocześnie ).

- Motywacje hierarchiczne ( jednej motywacji podporządkowane są inne ).

Konflikt motywacyjny.

Konflikt dążenie – dążenie ( krótki urlop w górach czy nad morzem ).

Konflikt unikanie – unikanie ( areszt czy grzywna ).

Konflikt dążenie – unikanie ( „ i chciałabym i boje się ‘’ ).

Problem motywacji w głównych systemach teoretycznych psychologii.

- Podejście ewolucyjne ( etologia i socjobiologia ).

- Psychodynamiczna teoria motywacji.

- Behawiorystyczna teoria motywacji.

- Motywacja w psychologii humanistycznej.

- Poznawcze koncepcje motywacji.

Podejście ewolucyjne – nurt etologiczny.

( K. Lorenz, N. Tinbergen, I. Eibl – Eibesfeldt ).

Organizmy rodzą się z zestawem instynktów służących przetrwaniu.

Uruchomienie zachowania wynika z:

- Interakcji siły instynktu i siły bodźca wyzwalającego ( kształt, ruch, zapach ).

- Im silniejszy instynkt, tym słabszy bodziec uruchamia zachowanie – zasada podwójnej kwantyfikacji ( K. Lorenz, 1975 ).

Instynkt.

Odziedziczona skłonność do zorganizowanych, niezmiennych, zrytualizowanych reakcji, które służą przetrwaniu.

Początek XX wieku próby wyjaśnienia ludzkich motywacji za pomocą teorii instynktu ( Mc. Dougall ).

Obecnie..

- Etologowie są zgodni co do wrodzonego charakteru instynktu. Różnią się poglądami na temat stopnia w jakim instynkt może być modyfikowany przez uczenie się ( np. polowanie ).

- Odchodzi się w etologii od pojęcia instynkt na rzecz pojęcia sztywny schemat zachowań ( typowe dla gatunku, bez elementów uczenia się ).

- Biologia wyjaśnia tylko niektóre ludzkie zachowania ( np. ssanie piersi przez noworodka ).

Podejście ewolucyjne – nurt socjobiologiczny.

( E. Wilson, R. Dawkins ).

Podstawowy motyw rządzący wszelkimi zachowaniami organizmów żywych – replikacja genów.

Socjobiologia koncentruje się na strategiach rozpowszechniania genów – agresja, dominacja, dobór partnera, altruizm.

Ewolucyjne interpretacje zachowań seksualnych ( Buss 2000 ).

- Mężczyźni częściej niż kobiety, objawiają zainteresowanie wieloma partnerami seksualnymi ( posiadanie wielu partnerek zwiększa szansę na rozpowszechnienie swoich genów ).

- Kobietom zależy na zasobnym partnerze ( kiedy jest w ciąży lub zajmuje się dzieckiem, potrzebuje pomocy w zdobywaniu środków do życia ).

- Mężczyznom na młodym wieku partnerki ( daje większe szanse na zajście w ciążę ).

- Mężczyźni są bardziej, niż kobiety zazdrośni o niewierność seksualną partnera ( jeśli mężczyzna ma przekazywać geny dalej musi być pewien, że to on jest ojcem dzieci w związku ).

Psychodynamiczna teoria motywacji.

(S. Freud ).

Podstawowe założenia:

- Wszelkie zachowania są zdeterminowane, rządzą nimi wrodzone popędy – życia ( seksualny ), przeżycia ( głód, pragnienie ), śmierci ( destrukcyjny ).

- Motywy zachowania są nieświadome, wraz z dojrzewaniem przechodzą zmiany rozwojowe.

- Aby uniknąć zaburzeń psychicznych musimy wciąż poszukiwać akceptowalnych form zaspokajania popędu seksualnego i agresywnego.

Behawiorystyczna koncepcja motywacji.

( C. Hull, 1952 )

„ O zachowaniu decyduje wzmocnienie a nie poprzedzająca je motywacja ‘’ ( B. Skinner ).

Podstawowe pojęcia:

• Popęd ( drive ) – deficyt czynnika pozytywnego lub siła negatywnego.

• Wzmocnienie ( reinforcement ) – zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji.

Motywacja ma swe źródło w walce o byt.

Każda deprywacja lub zagrożenie – popęd – zachowanie – wzmocnienia czyli redukcji popędu.

Psychologia humanistyczna.

( A. Maslow, 1971 ).

Odnosi się tylko do człowieka.

Hierarchia potrzeb:

- Fizjologiczne ( potrzeby niedoboru ) – zapewniają przetrwanie.

- Potrzeby wyższego rzędu włącznie z samorealizacją i samotranscendencją ( potrzeby wzrostu ) – zapewniają adaptację społeczną i rozwój.

Hierarchia potrzeb ( A. Maslow ).

- Nie wyjaśnia wielu ludzkich zachowań ( narażanie życia dla innych, pasje, ryzykowne hobby, samobójstwa ).

- Różnice międzykulturowe ( indywidualistyczna vs. Kolektywistyczna ).

Poznawcze koncepcje motywacji inspirowane teorią dysonansu poznawczego.

( L. Festinger, 1957 ).

Źródłem motywacji wielu zachowań są procesy poznawcze.

Najważniejsze poznawcze mechanizmy motywacji:

- Ciekawość poznawcza ( związana z preferencją nowości ).

- Oczekiwania i aspiracje ( związane z poczuciem umiejscowienia kontroli ( wewnętrzne/zewnętrzne ).

- Fantazje i marzenia.

Poznawcze mechanizmy motywacji.

Dysonans poznawczy – niezgodność między danymi poznawczymi. Uruchamia motywację do usunięcia jego źródeł.

Może być:

- Percepcyjny ( niezgodność między 2 informacjami ).

- Dysonans między przekonaniami a zachowaniem.

- Dysonans między opiniami własnymi a cudzymi.