prof. dr hab. Roman Sobiecki

Rynek czynników produkcji.

Rynek pracy

1.

Cechy rynku pracy

2.

Popyt na pracę i czynniki kształtujące jego wielkość

a) efekt substytucyjny zmiany płac
b) efekt podażowy (produkcyjny ) zmiany płac
3. Podaż i czynniki kształtujące jej wielkość
a) efekt substytucyjny zmiany płac
b) efekt dochodowy zmiany płac
4. Równowaga na rynku pracy

5.

Dochody transferowe. Renta ekonomiczna

6.

Płaca minimalna i jej wpływ na równowagę na rynku pracy

7.

Inwestowanie w kapitał ludzki

8.

Przyczyny różnic płacowych między sektorami gospodarki i
między krajami

9.

Kluczowe pytania



Popyt na czynniki wytwórcze: POŚREDNI (pochodny) –

wynika z popytu na produkty, do których wytworzenia te

czynniki są używane.



Niewielka mobilność czynnika pracy (w relacji do innych

czynników produkcji)



Przedsiębiorstwo podejmuje wraz z decyzją o rozmiarze

produkcji (i w zależności od struktury rynku –

jednocześnie o cenie), podejmuje decyzję o rozmiarze

zapotrzebowania na czynniki produkcji.



Efekt substytucyjny: wyższa relatywna cena

pracy skłania przedsiębiorstwo do

zastępowania jej kapitałem (przy

zachowanym poziomie kosztu całkowitego)



Efekt produkcyjny (podażowy): (analogiczny

do efektu dochodowego) wzrost ceny

jednego z czynników produkcji prowadzi do

ograniczenia maksymalnych możliwości

produkcyjnych (zwiększa krańcowy koszt

produkcji)

Efekt substytucyjny zmiany płac oznacza zmianę oferty podjęcia pracy

ze strony potencjalnego pracownika (podaży pracy) kosztem czasu

wolnego (substytucja pracy i czasu wolnego). Wzrost płac będzie

skutkował wzrostem oferty pracy (wzrostem podaży pracy) i

zmniejszeniem czasu wolnego. Zatem efekt substytucyjny jest

dodatni, czyli zależność pomiędzy zmianą płacy a zmianą podaży

pracy jest dodatnia (wzrost płacy powoduje wzrost podaży pracy,

spadek płacy powoduje spadek podaży pracy).

Efekt dochodowy zmiany płac oznacza zmianę oferty podjęcia pracy ze

strony potencjalnego pracownika (podaży pracy) pod wpływem

zmiany dochodu wynikającego ze zmiany płacy. Wzrost płacy i w

konsekwencji wzrost dochodu będzie skutkował zmniejszeniem oferty

pracy (zmniejszeniem podaży pracy), a tym samym wzrostem czasu

wolnego. Zatem efekt dochodowy jest ujemny, czyli zależność

pomiędzy zmianą płacy a zmianą podaży pracy jest ujemna (wzrost

płacy powoduje spadek podaży pracy, a spadek płacy powoduje wzrost

podaży pracy).

Łączny efekt oddziaływania zmiany płac na podaży pracy, zależy od

tego, który efekt jest silniejszy.



Krańcowy produkt pracy (MPL, marginal product of labour): dodatkowa

wielkość produkcji uzyskana w wyniku zatrudnienia dodatkowego pracownika

przy ceteris paribus (wyrażany wolumenem produkcji).

MPL = dQ / dL

[∆Q/ ∆L]



Wartość krańcowego produktu pracy (MVPL, marginal value product of

labour): dodatkowy utarg uzyskany w wyniku sprzedaży produktu

wytworzonego przez dodatkowego pracownika; dotyczy przedsiębiorstw na

wolnokonkurencyjnym rynku dóbr.

MVPL = MPL * P



Krańcowy przychód z pracy (MRPL, marginal revenue product of labour):

przyrost utargu przedsiębiorstwa, będący wynikiem sprzedaży dodatkowych

jednostek produktu; dotyczy tylko przedsiębiorstw dostarczających wyroby,

na które krzywa popytu opada, np. monopolu na rynku dóbr.

MRPL = dTR/dL

[∆TR/∆L]

Ogólna zasada jest prosta: należy wybierać taką wielkość zatrudnienie, przy

której krańcowy koszt ostatniej jednostki pracy jest równy krańcowemu

przychodowi uzyskanemu dzięki jej zatrudnieniu:

krańcowy koszt pracy = krańcowy przychód z pracy

MCL = MRPL



Przedsiębiorstwo zwiększa zatrudnienie dopóty, dopóki wartość krańcowego

produktu wytworzonego przez dodatkowego pracownika przewyższa poziom

płacy – reguła ta wyznacza optymalny poziom zatrudnienia, co jest z drugiej

strony równoważne z poziomem zatrudnienia maksymalizującego zysk

(zrównanie utargu krańcowego z kosztem krańcowym MR=MC, jest równoważne

ze zrównaniem utargu krańcowego z zatrudnienia dodatkowej jednostki pracy z

kosztem krańcowym pozyskania tej jednostki

MRPL=MCL

)



Kiedy nie ma wpływu na ceny swoich wyrobów, MRPL = MVPL

rynek dóbr →

rynek pracy
↓

Konkurencja doskonała

(przedsiębiorstwo nie ma

wpływu na cenę produktu)

Konkurencja niedoskonała,

monopol

(przedsiębiorstwo ma wpływ na

cenę produktu)

Konkurencja

(przedsiębiorstwo

nie ma wpływu na

wysokość płac)

zatrudni L

1

pracowników

(zrównanie płacy z wartością

krańcowego produktu pracy)

zatrudni L

3

pracowników

(zrównanie płacy z krańcowym

przychodem pracy)

Monopson

(przedsiębiorstwo

ma wpływ na

wysokość płac)

zatrudni L

2

pracowników

(zrównanie krańcowego

kosztu pracy z wartością

krańcowego produktu pracy)

zatrudni L

4

pracowników

(zrównanie krańcowego kosztu

pracy z krańcowym
przychodem pracy)

Dochód transferowy jest to minimalne wynagrodzenie,

którego oczekuje potencjalny pracownik w celu podjęcia
pracy

Renta ekonomiczna jest to nadwyżka otrzymywanego

wynagrodzenia przez pracownika ponad wynagrodzenie
oczekiwane. Różnica ta wynika z faktu kształtowania się
płacy dla całego sektora i ustalania jej wysokości na
podstawie wymogów ostatniego potrzebnego pracownika
(ma on wyższe wymagania od zgłaszających swoją ofertę
na początku)

Płaca
realna






popyt, podaż pracy

1 stycznia 2011 r. minimalna płaca wzrosła z

1317 zł do 1386 zł, od 1 stycznia 2012

wzrosła do 1500 zł.

Od 1 stycznia .2014 wynosi 1680 zł

1.

Jakie są cechy charakterystyczne rynku pracy?

2.

Jakie czynniki kształtują wielkość popytu na pracę?

3.

Na czy polega efekt substytucyjny zmiany płac w odniesieniu do popytu na pracę?

4.

Na czym polega efekt podażowy (produkcyjny ) zmiany płac w odniesieniu do
popytu na pracę?

5.

Jakie czynniki kształtujące wielkość podaży pracy?

6.

Na czym polega efekt substytucyjny zmiany płac w odniesieniu do podaży pracy?

7.

Na czym polega efekt dochodowy zmiany płac w odniesieniu do podaży pracy?

8.

Jakie są kryteria równowaga na rynku pracy w różnych strukturach rynkowych
(wolna konkurencja i monopol na rynku produktów oraz wolna konkurencja i
monopson na rynku pracy?

9.

Jaka jest różnica pomiędzy dochodem transferowym a rentą ekonomiczną?

10.

Jaki jest wpływ płacy minimalnej na równowagę na rynku pracy?

11.

Co to znaczy i jakie są sposoby inwestowania w kapitał ludzki?

12.

Jakie są przyczyny różnic płacowych między sektorami gospodarki i między
krajami?