1 . laktacja i metody

Laktacja to okres ciągłego wydzielania mleka trwa od momentu wycielenia do zasuszenia (optymalna 350 dni) W zależności od długości trwania laktacji wyróżnia się:

-305 dniową (obejmujące użytkowość mleczną za 305 dni laktacji)

-Pełną dotyczy użytkowości mlecznej pełnej obejmującej okres od wycielenia do zasuszenia

-roczne obejmujące użytkowość mleczną na rok kalendarzowy w którym nastąpiło wycielenie

-nienormalna krótsza niż 280

Laktacje oceniana na podstawie długości trwania i wydalania i składu mleka oraz produkcji mleka

Przebieg produkcji mleka w laktacji można przedstawić :

- graficznie ( za pomocą wykresu liniowego tzw krzywej laktacji) W Polsce przebieg produkcji mleka przedstawić można za pomocą następujących typów krzywych: typowa krzywa laktacji laktacyjna, typ wyrównany, szybko obniżający się, dwuwierzchołkowy,

-za pomocą indeksów:

Indeks stałości laktacji (Turnera) IST= (M₂ /M₁)x100%; M₂- wydajność mleka w określonym miesiącu; M₁-wydajność mleka w poprzedzającym okresie; Ocena >92% lakt bardzo wyrównana, 90-92% lakt przeciętnie wyrównana, <90 % lakt gwałtownie obniżająca się

Indeks Johannsena (równomierności lakt) IJ= (wydajność mleka w okresie 100-200 dnia lakt/ wydajność mleka w okresie 1-100 dnia lakt) x100%

Indeks miesięcznej wydajności IMM= (M_n/M_c)x 100%; M_n-wydajność mleka w określonym miesiącu lakt, M_c- wydajność mleka w całym okresie laktacji

Indeks Sandersa IS= stosunek max dziennej wydajności mleka za 305 dniową lakt; 1/200- bdb wyrównana lakt, 1/190- wyrównana, 1/180-1/190- przeciętnie wyrównana, < 1/180- mało wyrównana, <1/170 gwałtowny spadek mleczności

2 Rasa polska czerwona

Historia: jedyna rodzima rasa krajowa bydła, wywodzi się od bydła brachcerycznego Umaszczenie: czerwone od jasnego do ciemnego Występ: woj. Nowosądeckie region rzeszowski i krakowski; obecnie jej populacja liczy ok. 30 tyś sztuk; Kaliber: m.c krów 500 kgwys w kłębie 126cm Cechy charakteru: dobre przystosowanie do war środowiskowych; wytrzymałość długowieczność odporność na choroby, dobre wykorzystanie pasz objętościowych, dobra płodność Wydajność Mleczna: Polska 4028kg(305 dni), 4,28 %tł

3 wydajność rzeźna

Obliczana w celu ustalenia % udziału tuszy w stosunku do masy przedubojowej zwierzęcia

Wydajność rzeź ciepła brutto= (m. tuszy ciepłej *100%)/ masa zwierzęcia przed ubojem;

Wydajność rzeź zimna brutto= (m. tuszy zimnej *100%)/ masa zwierzęcia przed ubojem;

Bydło typu mięsnego 65-72%; bydło typu mięsno- mlecznego 56-63%; Cielęta- 58-65%; młode bydło opasowe- 52-60%; krowy 45-50%; hereford, Aberdeen, angus- 60-65% Na wydajność liczoną z tego wzoru ma duży wpływ nakarmienie zwierzęcia.

Wydajność rzeź ciepła netto= (masa tuszy ciepłej*100%)/ masa zwierzęcia przed ubojem –masa treści pokarmowej)

Wydajność rzeźna zimna netto== (masa tuszy zimnej*100%)/ masa zwierzęcia przed ubojem –masa treści pokarmowej)

Wydajność wyliczana z tych wzorów dokładniej odzwierciedla wartość rzeźną i pozwala na obiektywne porównanie zwierząt lub ich grup między sobą Wynosi najczęściej 60-65%

Czynniki wpływające na wydajność rzeźną: wiek, płeć, rasa, sposób żywienia, typ użytkowy

4 metody kojarzeń bydła:

Kojarzenia-dobór do rozrodu zwierząt w obrębie jednej rasy:- losowe,- nielosowe,- krewniacze (kojarzenie towarowe, hodowla na linie)+ nie krewniacze( wolne-kojarzenie szczytowe, krzyżowe- uszlachetniające, rasotwórcze, wypierające, przemienne, międzygatunkowe)

5 kryteria selekcyjne bydła

Od kierunku i nasilenia cechy (stabilizacja, kierunkowa; Od liczby osobników podlegających selekcji (masowa- populacja zwierząt, indywidualna, rodzinowa przedmiotem selekcji jest rodzina po danym buhaju czy krowie); Liczby cech uwzględnionych w selekcji (następcza na kilka cech jednocześnie, według łącznej wartości cech tzw. Indeksu selekcyjnego)

6 Inseminacja

(sztuczne unasiennienie) zapładnianie zwierząt przez wprowadzenie uprzednio pobranego nasienia samca do dróg rodnych samicy za pomocą pipety. W Polsce % krów objętych inseminacją wynosi 59,1% (2004)

Zalety sztucznego zapładniania: możliwość wykorzystania najlepszych reproduktorów; wyeliminowanie tzw chorób krycia, które w przeszłości powodowały duże straty ekonomiczne; umożliwienie dzięki konserwacji w ciekłym azocie testowanie buhaja i w konsekwencji używanie jedynie w rozrodzie osobników dodatnio ocenianych; wydatne zmniejszenie liczby reproduktorów co pozwala na zaoszczędzenie na paszy i stanowiskach; Możliwość stosowania doboru indywidualnego par rodzicielskich dla całych stad; Nie ograniczony czas konserwacji nasienia daje możliwości tworzenia banków genowych czyli zachowania puli genów potrzebnej do różnego rodzaju pracy hodowlanej; Większa liczba zapładnianych krów dzięki odpowiedniemu rozcieńczeniu i konserwacji nasienia ( w Polsce ok. 200 krów z jednego buhaja)

Organizacja inseminacji: Wykrycie rui ( najpoważniejszy czynnik); Absolutnie fachowa obsługa zabiegu; (brak doświadczenia, zły czas zapładniania, złe warunki higieniczne)

7 Postęp hodowlany

Poprawia użytkowość stada potomnego w porównaniu ze stadem rodzicielskim która jest wynikiem przeprowadzonej selekcji stada Jest to iloczyn R_S i h² ΔG=R_S*h²

R_S-( różnica selekcyjna) jet miarą intensywności selekcji to różnica między średnia stada z którego wykonujemy wyboru a średnia osobników wybranych na remont w zakresie selekcjonowanych cech

h² (współczynnik odziedziczalności ) zmienność genetyczna przez fenotypową

	EXTRA	I	I
Zawartość tłuszczu nie mniej niż	3,2	3,2	3,0
Zawartość białka nie mniej niż	3,0	2,8	2,8
Gęstość (g/cm^3)	Nie mniej niż 1,028
Liczba kom somatycznych w 1ml (tyś)	Do 400	Do 500	Do 1000
Wynik próby Whiteside’a	Ujemny	Ujemny	Wątpliwy
Obecność antybiotyków i subst hamujących	Niedopuszczalna
Zafałszowanie rozwolnienie	Niedopuszczalny punkt zamarzania nie wyższy niż -5,512*C
Obecność aflatoksyn	niedopuszczalna

- wygląd jednolitego białego koloru z odcieniem kremowy, bez zanieczyszczeń mechanicznych widocznym nieuzbrojonym okiem

- zapach świeży naturalny bez obcych zapachów

- smak- przyjemny słodkawy, charakterystyczny dla mleka Świerzy i naturalny bez obcych posmaków

- konsystencja- płynna jednolita bez widocznych strontów

- barwa – jednolita biała o kremowym lub lekko niebieskawym odcieniu bez żadnych innych odcieni lub barwnych smug

9 główne różnice pokrojowe pomiędzy rasami mlecznymi a mięsnymi u bydła

Rasy mleczne: klinowaty kształt płaska za łopatkami i rozszerzająca się ku tyłowi klatka piersiowa; skośnie do kręgosłupa ustawione żebra ( kąt ustawienia żeber w stosunku do kręgosłupa >126 stopni ); skóra cienka i elastyczna; słabe umięśnienie szczególnie zadu; znakomicie ustawione wymię; intensywna przemiana materii i żywy temperament; dobrze rozwinięte wymię;

Rasy mięsne: prostokątny kształt tułowia; mocna głęboka klatka piersiowa; żebra ustawione w stosunku do kręgosłupa pod kątem prostym ( kąt ustawienia żeber w stosunku do kręgosłupa kształtuje się < 125 stopni); skóra gruba, gąbczasta; znakomite umięśnienie szczególnie lędźwi i zadu; wymię słabo rozwinięte; obniżona przemiana materii spokojny temperament;

10 przeciętny wiek 1 wycielenia krów w kraju u przeciętna długość okresu międzywycieleniowego:

Pierwsze ocielenie 25-26 miesięcy okres międzyciążowy 80-100 dni okres między wycieleni owy 365- 375 dni

11 sposób wyznaczania ceny 1 litra mleka surowego:

- cena podstawowa za skład chemiczny ( jednostka tłuszczu zł/ 1% - 0,048; jednostka białka – 0,085);

- dopłata za jakość mleka ( EKSTRA – 0,28, kl I- 0,17, kl II- 0,11)

- dopłata preferencyjna (0,08zł/l)

-dopłata za ilość dostarczonego mleka surowego (np. 900-0,01zł, 901- 1500- 0,02zł, 1501-3000-0,03zł, 3000-4500-0,04zł, 4501-7500-0,05zł, pow 7500-0,06zł);

-dopłata za ocenę użytkowości

-dopłata za certyfikat nadzoru weterynaryjnego

- dopłata za członkowstwo w spółdzielni;

Przykład ustalenia ceny za mleko surowe w Polsce: gospodarstwo w ciągu miesiąca dostarczyło 1000 litrów mleka schłodzonego do temp 4^oC o zawartości 4,22%tłuszczu i 3,25 % białka w klasie extra cena za 1 litr mleka wyniesie: - jednostka tłuszczu = 1000x4,22x0,045zł/ litr= 189,9; - jednostka białka=1000x3,25x0,085zł/l= 275,25; - dopłata za klasę EXTRA= 1000x0,28zł/l=280; - dopłata za schłodzenie= 1000x 0,08 zł/l =80; dopłata za ilość mleka= 1000x 0,02zł/l= 20 suma zł ok. 850zł czyli 1litr 850zł/1000= 0,85zł/l

12 metody oceny wartości użytkowej bydła

Klasyczna – w której próbnych udojów i prowadzenia dokumentacji hodowlanej dokonuje prowadzący ocenę i jest on obecny przy wszystkich czynnościach; Próbne udoje (a1- co 7 dni, a2 –co 14 dni, a3 –co 21 dni, a4- co 28 dni) oraz zapisy obowiązującej dokumentacji hodowlanej wykonywane są przez pracownika KCHZ, z wyjątkiem wykazu zdarzeń;

Metoda B pośrednia- próbny udój wykonuje się na zmianę w jednym miesiącu zootechnik w drugim właściciel stada dokumentacje hodowlaną prowadzi rolnik pod nadzorem zootechnika oceny; próbne udoje co 30 dni;

Metoda C uproszczona – w której próbny udój i dokumentacja hodowlaną prowadzi właściciel stada ewentualnie osoba przez niego zatrudniona; próbny udój co 30 dni; próby mleka do analizy pobiera co drugi próbny udój