EKSPERYMENT „SZEŚCIOLATKI W SZKOLE" W OPINII NAUCZYCIELI I RODZICÓW
Prezentujemy wyniki badania pilotażowego przeprowadzonego przez PEDAGOGIUM WSNS w maju i czerwcu 2013 roku. Badanie na szerszą ogólnopolską skalę planowane jest w roku szkolnym 2013/2014.
- Mimo że badanie miało charakter pilotażowy i objęło tylko kilka szkół na Mazowszu, to przynosi bardzo cenne wnioski, na którymi powinny pochylić się środowiska pedagogiczne i nauczycielskie, a przed wszystkim władze oświatowe – mówi prof. Marek Konopczyński, rektor PEDAGOGIUM. - Zamieszanie, które powstało w związku z wprowadzaną, przy ciągłych zmianach zasad, reformą nie służy głównym zainteresowanym, czyli sześciolatkom i spędza sen z powiek ich rodzicom – dodaje rektor Konopczyński.
Do badania pilotażowego Eksperyment „Sześciolatki w szkole" w opinii nauczycieli i rodziców, przeprowadzonego pod kierunkiem prof. Beaty Marii Nowak z udziałem doktorantów wytypowano 10 szkół podstawowych z terenu województwa mazowieckiego, zlokalizowanych w miastach do 50 tys. oraz powyżej 50 tys. mieszkańców. Ostatecznie udział w badaniu wzięło 6 szkół, w pozostałych szkołach, do których zwrócili się badacze, ich dyrektorzy nie wyrazili na nie zgody. Badaniem objęto rodziców 6-letnich dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2012/2013 do I klasy oraz nauczycieli uczących w tych klasach.
- Celem badania było dążenie do uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy opinie rodziców i nauczycieli o gotowości 6-letnich dzieci do rozpoczęcia edukacji szkolnej są zbieżne. Zależało nam również na sprawdzeniu poszczególnych zależności i przetestowaniu użyteczności samego narzędzia badawczego – wyjaśnia prof. Beata Maria Nowak.
Powody decyzji rodziców
Zgodnie z wynikami pilotażu, swoje 6-letnie dziecko powtórnie posłałoby do szkoły 42,4% rodziców zamieszkałych w mniejszym ośrodku miejskim. Podobną deklarację złożyła ponad połowa badanych rodziców z ośrodka większego . Wśród powodów zmiany decyzji po roku nauki sześciolatków można wyłonić następujące: 1/3 ogółu badanych rodziców odnotowało u swoich 6 – letnich dzieci występowanie licznych problemów adaptacyjnych w warunkach edukacji szkolnej odpowiednio: 21,2% (ośrodek mniejszy) i 40,0% (ośrodek większy). Rodzice wskazywali na negatywne stany emocjonalne przejawiane przez ich dzieci w postaci nasilonego lęku i częstych wybuchów płaczu w sytuacji wyjścia do szkoły (14,3%). Obserwowane były przez nich również zaburzenia w relacjach rówieśniczych (16,0%), które w ich odczuciu wynikały z różnicy wieku występującej pomiędzy dziećmi uczęszczającymi do jednej klasy (6- i 7- latki).
Wypowiedzi nauczycieli w tym zakresie badania okazały się zbieżne z obserwacjami rodziców: „dzieci 6-letnie są mało odporne emocjonalnie, a ich tempo pracy jest bardzo wolne, co nie służy utrzymaniu ciągłości lekcji”.
Badacze postanowili także sprawdzić, jak radzili sobie najmłodsi uczniowie – a zatem to czy w polskich warunkach 6-latki są gotowe do rozpoczęcia nauki: zdecydowana większość badanych nauczycieli przyznaje, że dzieci są przygotowane do uczestnictwa w edukacji szkolnej. Podobnego zdania jest jednak tylko 25,4% badanych rodziców.
Zastanawiano się również, dlaczego rodzice badanej grupy zdecydowali się posłać swoje 6-letnie dzieci do szkoły. Otóż przy podejmowaniu decyzji o wcześniejszym rozpoczęciu przez dziecko nauki w szkole, badani rodzice brali najczęściej pod uwagę pozytywną opinię o dojrzałości szkolnej dziecka (35,0% deklaracji).
Z analizy materiału jakościowego wynika, że przekonanie o gotowości dziecka do uczestnictwa w edukacji szkolnej, rodzice opierali najczęściej na wynikach własnych obserwacji. Na drugim miejscu ulokowało się zapewnienie rządu o dobrym przygotowaniu szkół i nauczycieli do pracy z 6-latkami (22,8% wypowiedzi). Trzeba jednak podkreślić, że w tym przypadku wszyscy respondenci, którzy wskazali powyższe zapewnienie jako argument przy podejmowaniu decyzji, wyrazili także rozczarowanie stopniem spełnienia tych obietnic.
Gotowość szkół i przygotowanie nauczycieli
Oceniono również przygotowanie szkół do pracy z sześcioletnim uczniem: zdecydowana większość badanych nauczycieli oraz 49,2% badanych rodziców jest zdania, że szkoły są do tego celu odpowiednio przygotowane. Rodzice dzieci 6-letnich argumentowali swoje wypowiedzi między innymi tak: „szkoła jest dobrze przygotowana, chociaż brak jest pomocy edukacyjnych – wszystko zakupują rodzice”, „jest przygotowana – jest klasa, pomoce szkolne, nauczyciel spełniający wymagania do pracy z 6-latkami”.
Badani nauczyciele twierdzili między innymi, że: „w szkołach pracuje wykwalifikowana kadra pedagogiczna korzystająca z różnego rodzaju form doskonalenia zawodowego w zakresie pracy z 6-latkami, szkoła posiada plac zabaw”, „większość sal lekcyjnych jest przygotowana na przyjęcie 6-latków – sale są kolorowe i dość dobrze wyposażone, są też w nich urządzone kąciki zabaw tematycznych”.
Uwagi krytyczne dotyczące przygotowania szkoły do uczestnictwa dzieci 6-letnich w edukacji szkolnej nauczyciele formułowali głównie w sposób następujący: „szkoła posiada słabe zaplecze socjalne”, dzieci 6-letnie zbyt długo przebywają w świetlicy szkolnej – niejednokrotnie do godz. 17:00 lub 18:00”.
Z wypowiedzi narracyjnych rodziców wyodrębniono kategorie dotyczące braku przygotowania szkoły do pracy z sześciolatkami i ułożono (w procedurze rangowania). Prawie wszyscy rodzice niezadowoleni z przygotowania szkoły (32,0%) wskazywali głównie na zbyt liczne klasy i ich wyposażenie oraz związane z tym niedogodności dla 6-letnich dzieci (29,0%): „tworzenie z 6-latków klas 30-osobowych to pomyłka – ławki wypełniają całą salę, brak jest miejsca na zabawę dzieci na dywanie”, „przepełniona świetlica i brak pomocy edukacyjnych”; „nieprzystosowane łazienki i wspólna szatnia”.
Pojawiały się również zastrzeżenia w stosunku do innych pomieszczeń szkoły i jej infrastruktury : „mała świetlica i plac zabaw dla najmłodszych” oraz uwagi w odniesieniu do programu i systemu klasowo – lekcyjnego : „program i sposób prowadzenia lekcji jest adresowany do 7-latków”, „dzieci nie radzą sobie emocjonalnie z koniecznością siedzenia w bezruchu przez 45 minut lekcji”.
Najmniej badanych rodziców argumentowało swoją odpowiedź negatywnymi doświadczeniami w zakresie edukacji szkolnej z innymi ich dziećmi .
Przedmiotem badania było także przygotowanie nauczycieli do pracy z sześcioletnim uczniem. 66,7% badanych rodziców twierdzi, że nauczyciele są dobrze przygotowani do pracy z uczniami 6 – letnimi. Co istotne, ocena stopnia przygotowania nauczycieli wzrasta wraz z liczbą dzieci w rodzinie. Jedną z wielu możliwości wytłumaczenia tej zależności mogą być dobre, wcześniejsze doświadczenia edukacyjne rodziców z innymi ich dziećmi.
Przygotowanie rodziców
Przedmiotem badania było także to, czy szkoła przygotowała rodziców do wcześniejszego rozpoczęcia edukacji ich dziecka. 61,9% badanych rodziców (bez względu na miejsce zamieszkania) przyznało, że szkoła wykonała w tym zakresie określone działania. Najczęściej wskazywane były: spotkania z psychologiem i pedagogiem, konsultacje logopedyczne, szeroki dostęp do informacji (zebrania, ulotki).
Wszyscy badani nauczyciele oświadczyli, że szkoły podejmowały działania tego typu, a były to między innymi: dni otwarte szkoły, spotkania z psychologiem i pedagogiem szkolnym, spotkania z przyszłymi wychowawcami i uczniami, stosowne informacje umieszczane na stronach internetowych oraz akcje informacyjne organizowane w przedszkolach.
Podsumowując należy po raz kolejny wyraźnie podkreślić, że zaprezentowane w niniejszym opracowaniu badanie było pilotażowe. Wyniki badania potwierdzają jednak słuszność przyjętej koncepcji, a zarazem konieczność modyfikacji narzędzia badawczego.
Konkludując należy stwierdzić, że ponad połowa badanych rodziców nie posłałaby powtórnie swojego 6 – letniego dziecka do szkoły. Wydaje się to mieć bezpośredni związek tym, że badania były przeprowadzone post factum, czyli po roku uczęszczania dzieci 6 – letnich do szkoły.Kolejnym istotnym spostrzeżeniem jest to, że nauczyciele lepiej oceniają przygotowanie szkół do wdrożenia reformy niż rodzice. Jednocześnie zwracają uwagę różnice w opiniach między rodzicami ze zróżnicowanych liczebnie ośrodków miejskich, co powinno zostać uwzględnione przy projektowaniu podobnych badań.