Jakie sfery budują kulę ziemską, jaki jest wzajemny wpływ i wpływ biosfery na inne sfery?
• litosfera
• hydrosfera
• atmosfera
• biosfera = wszystkie organizmy żywe; występuje w sposób nieregularny, na styku poprzednich trzech sfer (na granicy l-h, l-a, h-a); obecnie jedyna w kosmosie u nas na Ziemi (ta jasne...); ma ogromny przekształcający wpływ na pozostałe sfery
Wpływ biosfery na:
• klimat lokalny (pustynie, las, właściwości łagodzące)
• stosunki hydrologiczne (woda jest zatrzymywana w glebie lub nie; roślinność powoduje wyparowanie wody; gdy na torfowiskach pojawia się drzewo dochodzi do ogromnej utraty wody, bo drzewa ja pobierają; usunięcie zbiorowiska leśnego też powoduje drastyczna zmianę hydrologiczną)
• procesy glebotwórcze (rośliny powodują powstanie poziomów glebowych, gdy roślina się zadomawia, powstaje gleba) i skałotwórcze (skały pochodzenia organicznego – osadowe, o wapiennych skorupkach – fary koralowe, lub torfowisko – akumulacja masy organicznej i powstanie węgla (czarny starszy, brunatny młodszy))
• krążenie pierwiastków i wody (wszystkie organizmy żywe zbudowane są z szeregu pierwiastków (węgiel, azot, tlen, wodór, siarka), wprowadzane są do obiegu, po obumieraniu wprowadzana z powrotem do gleby)
• kształtowanie krajobrazu (krajobrazy zawierają element roślinny)
Biogeografia traktuje o rozmieszczeniu organizmów żywych tworzących biosferę, przyczynach, zmianach, wpływie historii, klimatu, człowieka na to rozmieszczenie.
2)Jakie sfery są zaangażowane w procesy glebo- i skałotwórcze, jakie gleby powstają, przykłady procesów.
• procesy glebotwórcze (rośliny powodują powstanie poziomów glebowych, gdy roślina się zadomawia, powstaje gleba) i skałotwórcze (skały pochodzenia organicznego – osadowe, o wapiennych skorupkach – fary koralowe, lub torfowisko – akumulacja masy organicznej i powstanie węgla (czarny starszy, brunatny młodszy)) NIE WIEM CZY O TO CHODZI
3)Rola biosfery w kształtowaniu krajobrazu. Znaczenie, dynamika w poszczególnych strefach i na czym to polega?
klimat lokalny (pustynie, las, właściwości łagodzące)
• stosunki hydrologiczne (woda jest zatrzymywana w glebie lub nie; roślinność powoduje wyparowanie wody; gdy na torfowiskach pojawia się drzewo dochodzi do ogromnej utraty wody, bo drzewa ja pobierają; usunięcie zbiorowiska leśnego też powoduje drastyczna zmianę hydrologiczną)
• procesy glebotwórcze (rośliny powodują powstanie poziomów glebowych, gdy roślina się zadomawia, powstaje gleba) i skałotwórcze (skały pochodzenia organicznego – osadowe, o wapiennych skorupkach – fary koralowe, lub torfowisko – akumulacja masy organicznej i powstanie węgla (czarny starszy, brunatny młodszy))
• krążenie pierwiastków i wody (wszystkie organizmy żywe zbudowane są z szeregu pierwiastków (węgiel, azot, tlen, wodór, siarka), wprowadzane są do obiegu, po obumieraniu wprowadzana z powrotem do gleby)
• kształtowanie krajobrazu (krajobrazy zawierają element roślinny)
Biogeografia traktuje o rozmieszczeniu organizmów żywych tworzących biosferę, przyczynach, zmianach, wpływie historii, klimatu, człowieka na to rozmieszczenie.
4) Formy życiowe – dominujące i najmniej liczne w poszczególnych strefach. Z czego to wynika.
Formy życiowe roślin (wg wysokości na której znajdują się jej pączki odradzające)
Fanerofity – F – jawnopączkowe (np. drzewa – pączki na gałęziach, z których po zimie rozwiną się liście) drzewa, leszczyna)
Epifity – E -porośla (pączki mają wysoko nad ziemią, ale rosną na drzewach (nie pasożyty), same mogą być małe; lasy deszczowe,)
Chamefity – Ch -niskopączkowe (pączki ponad ziemią, do pół metra; niskie krzewy i krzewinki (jagody, borówki, wrzosy))
Hemikryptofity – H – naziemnopączkowe (pączki przy powierzchni ziemi; trawy (rozetowy układ liści, w środku rozety zarodek))
Kryptofity – K -skrytopączkowe
geofity – G – ziemnopączkowe (rośliny cebulkowe, kwiatki)
helofity – He – rośliny bagienne
hydrofity – Hy – rośliny wodne (grupa roślin całkowicie zanurzonych, np. moczarka – fragmenty zielone opadają jesienią, woda na dole nie zamarza, tam przebywają w zimie, wiosną podpływają ku górze, rozwijają się)
Terofity – T – rośliny jednoroczne (nie potrafią przetrwać pory niekorzystnej)
Określ, jaką formę życiową reprezentują poniższe gatunki:
(Ledum palustre) bagno zwyczajne Ch (największa krzewinka, zapach na mole, rośnie na wilgotnych terenach)
(Quercus robur) dąb szypułkowy F
(Dryas octopetala) dębik ośmiopłatkowy H i K (element subarktyczny, Norwegia, Szwecja, miniaturowe liście dębu, białe płatki, żółty środek, tworzy łany w postaci pędów na powierzchni ziemi, pędy częściowo na powierzchni podłoża, częściowo schowane)
(Pisum sativum) groch zwyczajny T (jak i fasola, ogórki, nie znoszą ujemnej temperatury)
(Larix polonica) modrzew polski F
(Lemna minor) rzęsa drobna Hy
(Agrostemma githago) kąkol polny T (typowy chwast zbożowy, podobnie jak mak i bławatek; rozwój życia taki jak zbóż, delikatny różowy kwiatek)
(Tilia cordata) lipa drobnolistna F
(Utricularia vulgaris) pływacz zwyczajny Hy (postać rozety – z jednego miejsca wyrastają łodygi i liście, jest mięsożerny)
(Malva sylvestris) ślaz dziki G i H (roslina miododajna, bardzo wysoka)
(Calluna vulgaris) wrzos pospolity Ch
(Tulipa sylvestris) tulipan dziki G
(Crataegus monogyna) głóg jednoszyjkowy Ch
(Phragmites australis) trzcina pospolita He (na granicy woda – ląd)
5) Różnice i podobieństwa czynników oddziałujących na organizmy żywe:
foka i lew, (foki mają grubą warstwę tłuszczu, temperatura skóry zbliżona jest do temp. otaczającej wody ,dlatego mało ciepła przenika przez skórę do wody, temperatura ciała waha się 36-380C, lew-jasna barwa (jeden z elementów chłodzenia), jasne kolory odbijają promieniowanie słoneczne, ponadto są elementem kamuflażu, lew osiąga długość ciała do 3 m, wysokość w kłębie do 0,85 m, długość ogona do 90 cm, ciężar ciała do 250 kg. Sierść krótka, przylegająca, ubarwienie szarożółte lub żółtobrązowe, grzywa otaczająca szyję i pierś występuje wyłącznie u samców. Ogon zakończony jest rogowym kolcem, ukrytym wśród sierści.
koliber i łoś(występujący gł. w strefach zwrotnikowych i tropikalnych Ameryki; najmniejszy ptak na Ziemi o całkowitej długości ciała od 6 do 22 cm, o długim dziobie i języku oraz kolorowym upierzeniu, żywiący się nektarem kwiatowym lub drobnymi owadami.łoś- zamieszkujący lasy podmokłe i bagniste Europy Północnej, Syberię, północne Chiny i Mongolię oraz część Ameryki Północnej od Alaski po północne rejony Stanów Zjednoczonych.
niedźwiedź polarny i kangur(Tryb życia ziemno – wodny. Niezbędna jest zarówno izolacja zewnętrzna jak i wewnętrzna.
są bardzo silne, mogą przemierzać duże przestrzenie, bieg do 40 km/h, zwykle 3,5-6 km/h,stopy pokryte sierścią, ochrona przed zimnem, duża stabilność przy poruszaniu się po lodzie,znakomicie pływają poruszając przednimi łapami (d0 10 km/h),nurkują z otwartymi oczami i zamkniętymi nozdrzami, pod wodą do 2 minut, potem otrząsają wodę,wywęszają padlinę z odległości 30 km, foki 2 m pod śniegiem,temperatura w legowiskach jest bliska temperaturze zamarzania
łosoś z Kamczatki i grzechotnik
bylica ze stepu i elementy mangrowe
1. Wzajemne zależności organizmów żywych
(zapylanie, rozsiewanie diaspor, pasożyty, półpasożyty, allelopatia, symbioza, konkurencja, zatruwanie gleby przez eukaliptusy – uniemożliwia wzrost trawom, dostępność pokarmu)
2. Najistotniejsze czynniki historyczne wpływające na obraz flory PL.
(zlodowacenie PL, rozprzestrzenianie się roślin z innych obszarów na teren PL)
3. Organizmy eury- i stenotopowe, omówić na podstawie zasięgu ogólnego i lokalnego, z czym to się wiąże. Czy zawsze eury- mają szeroki zasięg, a steno- wąski zasięg?
(stenotopowe, np. rośliny azonalne [rośliny nie strefowe, mające podobną budowę mimo występowania na różnych szer. geogr., np. roślinność jeziorna czy torfowiskowa] – mają duży zasięg)
Organizmy eurytopowe (eury – szeroki zakres tolerancji) wykazują szeroki zakres tolerancji na zmieniające się czynniki środowiskowe.
Organizmy stenotopowe (steno – wąski zakres tolerancji) wykazują wąski zakres tolerancji na zmieniające się czynniki środowiskowe.
4. Coś o organizmach kserotermicznych – gdzie jest ich najwięcej i dlaczego?
(wysokie wymaganie termiczne, śr, roczna powyżej 20 st. C, środowisko pustynne, suche. Znoszą suszę. Przystosowane do magazynowania wody. Przykłady: kaktusy, agawa. MOGĄ występować w lasach równikowych (!!) - zapytała mnie o to.
kserotermy – rośliny o dużych wymaganiach termicznych, strefa międzyzwrotnikowa, śrt temp roczna pow 20oC, przystosowane do znoszenia suszy
5. Zjawiska fenologiczne pór roku, jaką porę mogą wyznaczać?
Zjawiska fenologiczne – periodyczne zmiany klimatu mające postać pór roku, pociągające za sobą periodyczne zmiany w rozwoju roślin, takie jak: kiełkowanie, listnienie, kwitnienie, owocowanie i zapadanie na spoczynek zimowy.
Zjawiska fenologiczne są charakterystyczne dla danej strefy klimatycznej w aspekcie niżowym i górskim, dla określonego miejsca i gatunku zachodzą w określonym czasie.
Dla wegetacji roślin ważna jest ilość ciepła otrzymywanego w całym sezonie wegetacyjnym wyrażona sumą temp (suma średnich dziennych temp w okresie wegetacyjnym).
Fenologiczne pory roku:
• przedwiośnie – pylenie leszczyny, zakwitanie derenia, topoli osiki, wiązu polnego, zawilca gajowego
• pierwiośnie – rozpoczyna się listnienie kasztanowca brzozy brodawkowej, buka, dębu szypułkowego. Zakwitają porzeczka czerwona, wiśnia, śliwa i grusza, jabłoń.
• wiosna (pełna wiosna) – całkowicie zazielenia się las liściasty. Zakwitają lilaki, narcyzy, kasztanowce, jarzębina.
• wczesne lato – od zakwitania zbóż do dojrzewania pierwszych jagód. Kwitnie winorośl, malina i żyto
• lato – dojrzewanie owoców i zbóż. Kwitnie lipa drobnolistna. Zaczynają dojrzewać porzeczki i jarzębina.
• wczesna jesień – dojrzewają owoce derenia świdwy, ligustru, kasztanowca
• jesień – zmiana barwy liści kasztanowca, buka, brzozy (najwcześniej) i dębu szypułkowego
• zima – spoczynek roślin. Pod śniegiem kwitną stokrotka i starzec pospolity
11. Heliofity i skiofity – występowanie w strefach i ekosystemach
Heliofity i skiofity należą do fotoekologicznych grup roślin.
Heliofity to rośliny światłolubne o dużym zapotrzebowaniu na światło, występujące tylko na stanowiskach w pełni oświetlonych. Są to rośliny pustyń i półpustyń, stepów, tundry, górskich pięter alpejskich, także chwasty i rośliny ruderalne.
Skiofity to rośliny cieniolubne nie występujące w pełnym oświetleniu; tj. runo leśne, podszyt.
12. Zróżnicowanie występowania w strefach i dlaczego? Czy to proces złożony, jak rośliny są przystosowane do anemogamii?
Anemogamia – zapylanie przez wiatr
(poniżej to co znalazłam na ten temat w wykładach)
Wiatr
• wiatry stałe (pasaty)
• wiatry lokalne
• bryza
• chamsin, Egipt, wiatr gorący, burze piaskowe
• fen, Alpy, południowy, ciepły, wieje z gór w dół
• halny, tatry
Prędkość wiatru zmienia się z wysokością n.p.m., duża rola roślin i zbiorowisk roślinnych.
Działania pośrednie wiatru
• przenoszenie mas powietrza
• wysuszanie podłoża
• przenoszenie chmur
Działania bezpośrednie wiatru
• wzmożenie transpiracji
• rośliny higromorficzne - silniejsza transpiracja
• kseromorficzne – słabsza transpiracja
• uszkodzenia mechaniczne
• deformacja roślin
• pnie i korona pochylone w stronę dowietrzną
• ekscentryczne ułożenie słojów drzew
• formy skarlałe
• uszkodzenia delikatnych części roślin, zrywanie liści, łamanie gałęzi
• powalanie drzew
• drzewa odporne
• drzewa nieodporne
Przystosowanie roślin do działania wiatru
• podzielenie dużych rozet liściowych
• elastyczne ogonki liściowe
• uelastycznienie liści przez resupinacje
Anemogamia – zapylanie przez wiatr
liczba i udział we florze roślin wiatropylnych zależy od strefy, w rejonach zimnych, ze stałym oddziaływaniem wiatru jest ich więcej.
w Polsce – 22%
w strefie podbiegunowej – powyżej 30%
w lasach iglastych i na stepach – bezwzględna dominacja
przystosowanie pyłku do unoszenia się w powietrzu (np. sosna)
13. Cechy różniące środowisko życia roślin naziemnych i lądowych
14. Przykłady pirofitów i mechanizmów obronnych które stosują? Przystosowania.
Pirofity – rośliny przystosowane do przeżywania pożaru (odporność kory lub listowia, łatwość odnawiania się po pożarach, wieloletnie zatrzymywanie nasion zdolnych do kiełkowania)
• Pteridium aquilinum (orlica czyli paproć, najczęściej w zbiorowiskach sosnowych, w podłożu wilgotnym, cienistym, podłoże bogate w związki mineralne, zatem obszary wypalone są dla niej bardzo dogodne; paproć jest wskaźnikiem wypasu prowadzonego przez społeczności neolityczne w lasach)
• Gardenia subacaulis (gardenia; ma gałęzie odporne na działanie płomieni, może być nadpalona i potem się odnawia)
• Sequoiadendron giganteum (mamutowiec; średnica kilku m, występuje reliktowo w Kalifornii), ma bardzo gruba korę dochodzącą do 0,5 m, jest ona odporna na działanie ognia
• Pinus bansjana (sosna banksa; szyszki są długi czas zamknięte, pod wpływem temperatury wszysto się otwiera)
15. Typ zapylania najczęstszy w przyrodzie i dlaczego?
Najczęstszy typ zapylania w przyrodzie to zapylanie przez owady, gdyż większość roślin wymaga zapylenia przez owady. ???????? Zapylanie przez wiatr np. w Polsce stanowi tylko 22 % ogólnego zapylania.
16.
oligotroficzne – ubogie w składniki pokarmowe, zanikają, bo wszędzie jest dopływ substancji odżywczych i zanieczyszczeń, najważniejszymi składnikami są fosfor i azot; 152 jeziora lobeliowe, np. Moczadło na granicy Tucholskiego PK, ale nie należy do obszaru chronionego (projektowany rezerwat)
dystroficzne – niskie pH, wysoka zawartość kwasów humusowych, barwa żółto brązowa, np. w otoczeniu lasów sosnowych
Jaka jest ich powszechność w przyrodzie i dlaczego?
17.
Historyczna geografia roślin
Zasada aktualizmu (uniformitarianizmu) – czynniki działające dawniej na rozmieszczenie roślin i zwierząt na Ziemi były zbliżone do współczesnych i wywoływały podobne skutki.
Metody badawcze historycznej geografii roślin
Metody paleobotaniczne (bezpośrednie) – polegają na badaniu kopalnych szczątków roślinnych zachowanych w utworach geologicznych różnego wieku i odtwarzaniu na ich podstawie dziejów poszczególnych taksonów i całej szaty roślinnej. (zachowane w osadach morskich, jeziornych, torfach; te na dnie są najstarsze, nie ulegają rozkładowi bo nie ma tlenu, np. igły drzew iglastych fragmenty kory, szereg skorupek; jeżeli wiemy co i kiedy zostało do osadu włączone, wtedy jest to dla nas źródło informacji)
Charakteryzuje je wysoki stopień wiarygodności, ale dostarczają danych fragmentarycznych (nie wszędzie i nie wszystkie pozostałości organiczne zachowują się).
1. Analiza pyłkowa - Polega na badaniu zawartości ziaren pyłku roślin zachowanych w osadach organicznych. Daje wyniki ilościowe i jakościowe o charakterze regionalnym, informuje o zmianach zasięgów poszczególnych jednostek taksonomicznych, dostarcza danych paleoklimatycznych i paleoekologicznych.
2. Analiza szczątków makroskopowych roślin - Badanie zawartości diaspor w osadach organicznych:
• daje wyniki jakościowe o charakterze lokalnym
• informuje o zmianach zasięgu niektórych roślin
• nie odzwierciedla składu i budowy zbiorowisk roślinnych
• selektywnie odzwierciedla ekosystemy i zbiorowiska roślinne
3. Analiza okrzemkowa - Dostarcza informacji o rozwoju i zmianach zachodzących w ekosystemach jeziornych: zmiany trofii, temperatury, zasolenia, dane paleoklimatyczne.
Inne metody:
• kopalnych wioślarek
• małżoraczków
• ameb skorupkowych
• pozostałości owadów
Historia roślinności w Polsce?
18.
Elementy flory polskiej
Zasięg – obszar występowania danego gatunku
Zasięgi pionowe
Zasięgi zwarte (dany gatunek zajmuje wszystkie miejsca, które są dla niego ekologicznie odpowiednie)
i zasięgi luźne (część potencjalnych siedlisk pozostaje nie zajęta)
Zasięgi ciągłe (tworzące go stanowiska leżą tak blisko siebie, że zachodzi między nimi przenoszenie diaspor)
i zasięgi rozerwane (w obrębie zasięgu występują przerwy na tyle znaczne, że roślina nie może ich pokonać za pomocą dostępnych środków rozprzestrzeniania)
Elementy kierunkowe ?
gatunki przechodnie - nie osiągają w Polsce żadnych kresów zasięgowych, 1201 (54,9%) gatunków w Polsce, np.:
dąb szypułkowy (Quercus robur), brzoza brodawkowata (Betula pendula), olsza czarna (Alnus glutinosa), topola osika (Populus tremula), lipa drobnolistna (Tilia cordata), bez czarny (Sambucus nigra), leszczyna (Corylus avallana), róża dzika (Rosa canina), paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare), rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis)
19.
Zasięgi pionowe
Szybka zmiana czynników klimatycznych wraz ze wzrostem wysokości na poziom morza powoduje ograniczenie występowania wielu roślin w wyższych piętrach górskich. Ogólna liczba gatunków spada wraz ze wzrostem wysokości n.p.m.
Zasięgi pionowe roślin górskich przedstawia się na histogramach.
Wyróżnia się grupy roślin o podobnym rozmieszczeniu pionowym zwane elementami wysokościowymi:
• Rośliny niżowe – niewystępujące lub prawie niewystępujące w górach
• Rośliny górskie – z wyraźnym centrum rozmieszczenia pionowego w górach
• Rośliny „niegórskie” o szerokich zasięgach pionowych, rosnące na niżu i w górach
Zasięg poziomy?
20.
Dlaczego większość roślin PL to rośliny przechodne?
(Ponieważ brak wyraźnych granic orograficznych – ukształtowanie pow. terenu, na południu też nie, ponieważ rośliny przemieszczają się obniżeniami, dolinami itp., jesteśmy w środku formacji lasów liściastych, zbliżone warunki pogodowe i klimatyczne na terenie PL)
21\odp.
Gatunki przechodnie - nie osiągają w Polsce żadnych kresów zasięgowych, 1201 (54,9%) gatunków w Polsce, np.:
dąb szypułkowy (Quercus robur), brzoza brodawkowata (Betula pendula), olsza czarna (Alnus glutinosa), topola osika (Populus tremula), lipa drobnolistna (Tilia cordata), bez czarny (Sambucus nigra), leszczyna (Corylus avallana), róża dzika (Rosa canina), paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare), rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis)
22\odp.
Gatunki z granica północną
Najwięcej wśród gatunków osiągających granice zasięgu 465 (21,2%); przystosowane do klimatu umiarkowanego
modrzew europejski (Larix decidua); Europa Wsch.
topola czarna (Populus nigra); Europa Wsch.
lipa szerokolistna (wielkolistna) (Tilia platyphyllos), góry i wyżyny
jodła pospolita, góry i wyżyny, rygiel
jałowiec sawina
jarząb mączny
miłek wiosenny
sasanka alpejska
Gatunki z granicą wschodnią 135 (6,2%) – przystosowane do klimatu atlantyckiego lub subatlantyckiego, łagodniejszego, morskiego, z łagodną porą zimową i letnią, łagodne przejścia, niewielkie amplitudy
buk zwyczajny; duża wilgotność powietrza – pomorze zachodnie, zbiorowiska ryglowe na wyżynach, częściowo na płn. i zach.
cis pospolity(Taxus baccata); gatunki mediokratyczne, związane z cieplejszą fazą, w Wielkopolsce były kiedyś, obecnie nie ma, populacja się zmniejsza, specyficzny gatunek, ponieważ jest chroniony od kilkuset lat
wrzosiec bagienny (Erica tetralix); torfowiska, lokalnie b. wilgotne siedliska, charakterystyczny dla zbiorowisk płn-zach Europy (Irlandia)
przytulia leśna
Gatunki z granica południową 71 (3,2%) - gatunki o centrum występowania w strefie borealnej
(Betula nana) brzoza karłowata; Sudety
(Nuphar pumila) grążel drobny; roślina wodna o liściach pływających, mniejszy od grążela własciwiego, wystepuje w Polsce płn, w oligotroficznych chłodnych jeziorach
Gatunki z granicą południowo – wschodnią 42 (1,9%); ich granica rozciąga się dalej na północny zachód, ich występowanie łączy się z wybrzeżem Bałtyku, M. Północnego, Atlantyku
woskownica europejska; krzew
rokitnik zwyczajny; krzew
gatunki z granicą południowo – zachodnią 13 (0,6%), klimat borealny ale nie związany z klimatem morskim, ich zasięg to północno wschodnia Europa
chamedafne północna; Bory Tucholskie
lepnica tatarska
Gatunki z granica zachodnią 14 (0,6%); rośliny stepowe, których centrum rozprzestrzenienia jest część Azji, otwarte zbiorowiska roślinne przystosowane do klimatu kontynentalnego, wymagają gorące lata
szczaw ukraiński
lepnica litewska
ostrożeń pannoński
23\odp
Endemity – gatunki o niewielkim ograniczonym zasięgu
Botaniczne endemity Polski – rośliny ograniczone występowaniem tylko do terenu Polski; właściwie to już ich nie ma, nie ma naturalnych granic, które powodowałyby, że rośliny nie mogą się przemieszać poza obszar Polski
endemity niżu:
6) brzoza ojcowska; subendemit, występuje także w Szwecji, na Słowacji
7) warzucha polska; sztucznie utrzymywana
Endemity Karpaty
Ponad 100 gatunków, w tym 10 endemitów ogólnokarpackich i 16 endemitów zachodnio – karpackich.
Endemity zachodnio – karpackie:
skalnica tatrzańska
ostróżka tatrzańska
goździk lśniący
goździk wczesny
urdzik karpackich
Sudety nie posiadają własnych endemitów w randze taksonomicznej gatunku.
24\odp
Relikty geograficzne – gatunki niegdyś szeroko rozpowszechnione, obecnie zajmujące niewielka przestrzeń (kilka miejsc lub jedno stanowisko występowania).
Każdy takson, którego zasięg uległ wyraźnemu skurczeniu.
Przyczyny powstawania zasięgów reliktowych:
• klimatyczne
• topograficzne
• edaficzne
• biotyczne
Relikty klimatyczne:
* Relikty trzeciorzędowe (cieplejszy klimat niż obecnie):
• miłorząb japoński (Ginkgo biloba)
• sekwoja (Sequoia); obecnie w Kalifornii
• tulipanowiec (Liriodendron); płd. wsch. USA
• metasekwoja (Metasequoia glyptostroboides)
* Relikty glacjalne:
• brzoza karłowata (Betula nana)
• dębik ośmiopłatkowy (Dryas octopetala)
• malina moroszka (Rubus chamaemorus)
• skalnica śnieżna (Saxifraga nivalis), (Mały Śnieżny Kocioł, Karkonosze)
25\odp.
Organizmy kosmopolityczne – rozpowszechnione na całym świecie; przeciwieństwo endemizmu.
Tendencje kosmopolityczne wykazują rośliny słodkowodne, np. lemnacae (rzęsowate), Myriophyllum (wywłócznik), Ceratophyllum (rogatek )oraz paprocie wodne Azolla i Salvinia.
Przyczyną szerokiego rozprzestrzenienia tych gatunków jest fakt, iż są to rośliny azonalne (występujące niestrefowo; gatunki szuwarowe jak trzcina pospolita czy palka szerokolistna, także rośliny alpejskie, czynnik klimatyczny jest zdecydowane mniej istotny), a także prawdopodobnie ich roznoszenie przez ptaki brodzące i pływające, które przemieszczają się pomiędzy zbiornikami śródlądowymi.
1) Refudia – gdzie i dlaczego?
Obszar gdzie w przeszłości panowały warunki sprzyjające przetrwaniu dawnych składników flor ,preglacjalnych flor trzeciorzędowych ,wyniszczonych w innych miejscach. Ich odtworzenie jest istotne dla poznania genezy współczesnych flor i historycznych powiązań poszczególnych obszarów. Polega na wyznaczaniu obszarów gdzie roślinność mogła przetrwać okresy zlodowaceń .Koncentracja refugiów w południowej części Azji,Europy i Ameryki Płn.
2) Państwa biogeograficzne – kryteria wydzielania poszczególnych państw (na podst. florystycznej i fitogeograficznej). Gatunki, rodziny – granice.
Podział kuli ziemskiej na państwa biogeograficzne opiera się głównie na kryteriach florystycznych. Przy wydzielaniu jednostek niższego rzędu uwzględnia się oceny roślinności i warunki siedliskowe .
Państwa wyróżnia się obecnością endemitów wysokiej rangi systematycznej : rodziny,podrodziny. Cechuje je również wysoki endemizm rodzajowy i gatunkowy.
Granice poszczególnych jednostek odpowiadają największemu zagęszczeniu linii zasięgowych taksonów. Jeżeli zagęszczenie jest małe wówczas powstaje szerokie terytorium graniczne. Zwykle granice nie są ostre ,a flory poszczególnych jednostek przechodzą stopniowo jedna w drugą .
5) Co jest podstawą podziału (odrębności) działu północnego. Podstawy jego wydzielenia itp.
(wpływy borealne, brak buka, jest świerk, rzeźba młodoglacjalna)
Holarktyka, Holarctis, państwo wokółbiegunowe północne.
3) Charakterystyka państw.
(czy duże, czy małe, co obejmuje, strefy klimatyczne, czy jest odrębne pod względem flory i fauny, czy przekształcone przez człowieka, gat. roślin i zwierząt)
Państwo holarktyczne
-Obejmuje florę i faunę półkuli północnej stref: arktycznej, borealnej, umiarkowanej i częściowo podzwrotnikowej.
-Bardzo zróżnicowane warunki klimatyczne na krańcach północnych i południowych.
Kompleksy biogeograficzne państwa holarktycznego w większości są młode i powstały u schyłku ostatniej epoki lodowej. Duża rola człowieka:
eksterminacyjna (powodująca zniszczenia i zanikanie gatunków zwłaszcza endemicznych)
introdukcyjna (rozprzestrzenianie gatunków, prowadzące do ujednolicenia ekosystemu)
Stosunkowa uboga fauna ze względu na:
-dużą rozległość terenu o często trudnych warunkach życia
-zmienne warunki klimatyczne
-intensywną działalność człowieka, np. niemal całkowite wyniszczenie lasów nemoralnych (liściastych)
Prowincja arktyczna
-Bardzo uboga, tylko 2 000 gatunków roślin naczyniowych, w tym 1 200 mszaków i porostów. 500 gat. / 100 000 km2.
-Większość gatunków występuje wokółbiegunowo w Europie, Azji i Ameryce Północnej.
-Sowa śnieżna, lis polarny
Prowincja borealna
-20 000 gatunków roślin naczyniowych.
-Endemity: 20 rodzin, 400 rodzajów, 10 000 gatunków; pozostałe (około połowy) są wspólne z innymi podpaństwami.
-Krzyżodziób, nurzyk podbielały
Wiewiórka pospolita – najbardziej charakterystyczna dla lasów iglastych później rozpowszechniona także w całej Europie.Żyją samotnie, w grupie tylko podczas mroźnych zim, Wykorzystują opuszczone dziuple w pniach drzew, gniazda wron lub same budują gniazda z liści i gałęzi. Odżywiają się nasionami sosen i świerków, orzechami, pędami zielonymi, także grzybami, owadami i ptasimi jajami.Od sierpnia sierść wiewiórek gęstnieje i ciemnieje, zwłaszcza na północnych terenach zasięgu.Objęta ochroną.
Podpaństwo śródziemnomorskie
Jednostki biogeograficzne o starym pochodzeniu, pozostałość wczesnotrzeciorzędowych układów biotycznych.Flora bardzo swoista i bogata chociaż najbardziej przekształcona przez człowieka..
Państwo paleotropikalne
Flora i fauna strefy gorącej starego świata: Afryka, południowa Azja, Hawaje, Wyspa Wielkanocna.
Flora bardzo bogata – 65 000 gatunków roślin naczyniowych (flora najbogatsza z wszystkich państw roślinnych).50 rodzin endemicznych (np. banan), w tym 16 wspólnych dla Afryki i Azji.
Podział na cztery podpaństwa:
orientalne – płw. Indyjski, Indochiński, pd. Chiny, Indonezja, Polinezja; udział gatunków endemicznych na niektórych wyspach sięga 95%
*kocurek ,kaguan Tupala, orangutan
Wargacz (drapieżne, niedźwiedzie)
Półwysep Indyjski, jeden z mniejszych gatunków niedźwiedzi. Ciemno ubarwiony z jasnym pyskiem. Występuje w równikowych i podrównikowych lasach. Aktywny w nocy, samotnik. Przystosowany do odżywiania się owadami: długi i ruchomy nos, zamykane nozdrza, wargami uszczelnia otwór w kopcu termitów i językiem zwiniętym w trąbkę wsysa termity. Inny pokarm: mrówki, pszczoły, larwy, miód, owoce, kwiaty, jaja i pisklęta.
Nosorożec jawajski
Żyje w zwartych lasach równikowych na Jawie do wysokości 1 000 m.n.p.m. Jet bliski wyginięcia, należy do najbardziej zagrożonych zwierząt na świecie ze względu na systematyczne wybijanie w XVIII w. Roślinożerny, lubi młode pędy, liście i owoce. Często powala drzewa przyczyniając się do powstania prześwietleń i odnowień lasu. Jest samotnikiem wymagającym dużego terytorium, swój teren znaczy pozostawiając ślady moczu na roślinach.
Podpaństwa c.d.:
Madagaskarskie (Seszele, Amiranty i inne wyspy) - duży endemizm wynikający ze 100 mln lat izolacji, około 90%. Połowa endemitów jest wyniszczona, zastępowana gatunkami pantropikalnymi
Nowokaledońskie, duże bogactwo flory, ponad 3000 gatunków, 85% endemity, znaczny udział gatunków prymitywnych, starych.
Etiopskie – Afryka na południe od Sahary, najuboższa powierzchnia z obszarów strefy gorącej; występuje około 40 000 gatunków roślin naczyniowych, ale tylko 40-50% to endemity. góralik, zebra, żyrafa, struś, goryl
Hiena cętkowana
należy do drapieżników. Odżywia się padliną, ale także sama często poluje, zwykle w grupie (nawet do 100 osobników). Wykorzystują całe zdobyte mięso zakopując niezjedzone resztki. Nie dopuszczają do swojej zdobyczy innych zwierząt, nawet lwów. Mają potężne szczęki, którymi potrafią przegryźć każdą kość i puste rogi. Nazywane „służbami sanitarnymi” sawanny. Stadzie obowiązuje ścisła hierarchia dotycząca roli podczas polowania, kolejności przy posiłku, rozmnażania i codziennych zachowań. Hieny wydaja wiele specyficznych dźwięków, skowyt, wycie, śmiech słyszalny z odległości kilku km. Niektóre poza granicami słyszalności dla człowieka.
Państwo neotropikalne
Ameryka Południowa i Środkowa, Karaiby, inne wyspy.Wspólne pochodzenie z florą paleotropikalną.Flora bardzo bogata, ale trudno ją ocenić liczebnie, gdyż nie jest do końca poznana, w samej Brazylii występuje 40 000 gatunków.Roślinność urozmaicona należąca do różnych stref: lasy równikowe, lasy iglaste, wawrzynolistne, sawanny, stepy, pustynie i półpustynie.
Państwo przylądkowe (fitogeograficziczne)
Najmniejsze państwo florystyczne, ale jest odrębność jest całkowicie uzasadniona, gdyż flora jest swoista i odrębna w stosunku do obszarów sąsiednich.
Flora reliktowa, bardzo bogata – na małym terytorium stwierdzono 7000 gatunków roślin, z czego większość to endemity.
Występują elementy południoweoraz północne
Szereg znanych gatunków roślin ozdobnych pochodzi z tego obszaru.
Państwo australijskie
Obejmuje Australię i Tasmanię.
Około 12 000 gatunków roślin, wiele reliktów świadczących o związkach z obszarami półkuli południowej.
Dużo endemitów wykształconych wskutek długiej izolacji geograficznej umożliwiającej swoistą i odrębną ewolucją flory.
Endemizm gatunkowy sięga 85%.
gatunek charakterystyczny to eukaliptus (m.in. w górach Australii), Drzewa eukaliptusowe silnie oddziałują na inne rośliny. W liściach zawarta jest toksyczna substancja, która po opadnięciu liści wraz z wodą deszczową wsiąka w glebę. Nie może tam wyrosnąć żadna trawa.
Występowanie prymitywnych ssaków – dziobaki ,kangury
Państwo holantarktyczne
Obszar wokółbiegunowy, niewielki, duże odległości pomiędzy poszczególnymi obszarami, ale istnieją pomiędzy nimi wyraźne związki.Flora znacznie uboższa os holarktydy, 10 niewielkich rodzin endemicznych (niewielka tzn. że ma mało rodzajów), znaczny endemizm rodzajowy i gatunkowy.
Gatunki charakterystyczne-paproć.
Pingwiny – tylko na półkuli południowej, niekoniecznie związane są ze strefami zimnymi.
4) Jak dzieli się obszar PL pod względem botanicznym?
Państwo: Holarktyda
obszar: Euro – Syberyjski
prowincja: Niżowo – Wyżynna, Środkowoeuropejska
A. Dział Bałtycki
B. Dział Północny
prowincja: Pontyjsko – Pannońska
C. Dział Stepowo – Leśny
prowincja: Górska, Środkowoeuropejska
podprowincja: Karpacka
D. Dział Karpaty Zachodnie
E. Dział Karpaty Wschodnie
podprowincja: Hercyńsko – Sudecka
F. Dział Sudety
5) Co jest podstawą podziału (odrębności) działu północnego. Podstawy jego wydzielenia itp.
-stopniowe przejście do borealnego charakteru przyrody,
-brak buka ,
-obecność świerka ,jest silnie konkurencyjny i żywotny ,wypiera gatunki liściaste nawet sosnę ,
-ważnym gatunkiem liściastym jest grab ,który przejmuje role buka oraz lipa,
-rzeźba młodoglacjalna (ostatnie zlodowacenie)-obecność młodych form
31) Prowincja pontyjsko-pannońska. Odrębność, charakterystyka.
HASŁA : tereny stepowe, otwarta, murawy kserotermiczne
Krańce południowo- wschodniej Polski
Dział Stepowo-Leśny
Dział ten zajmuje jedynie niewielki skrawek terenu Polski, bardzo zubożały w stosunku do obszarów dalej na wschodzie, ale wyróżnia się go, by podkreślić rolę, jaką odgrywa w szacie roślinnej naszego kraju (źródło roślinności kserotermicznej).
Krainę Wołyń Zachodni tworzą pokryte lessem grzędy kredowe (silnie wydłużone wzgórza o słabo rozciętych stokach i spłaszczonej wierzchowinie) i parowy. Występują tu ciepłolubne dąbrowy (tzw. dąbrowa podolska, u nas zubożała), grądy, fragmenty borów sosnowych oraz liczne płaty muraw kserotermicznych z bardzo rzadkimi gatunkami, np. żmijowcem czerwonym (Echium russicum).
Kraina Opole Zachodnie reprezentowana jest jedynie przez niewielki fragment terenu koło Przemyśla z interesującą florą kserotermiczną.
32) Elementy fauny – gatunki wymarłe w Polsce.
HASŁA: tarpan, tur
Kategorie zagrożenia gatunków w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt:
EX - gatunki wymarłe (2 gatunki)
tarpan, tur.
EXP - gatunki zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe w Polsce (kręgowce - 14 gatunków, bezkręgowce - 22 gatunki)
m.in. drop, jaszczurka zielona, jesiotr zachodni, karliczka, norka europejska, pustułeczka, sęp płowy, strepet, suseł moręgowany, brodawnica, mrówkolew drzewny, pazurecznik wielki.
CR - gatunki skrajnie zagrożone (kręgowce - 22 gatunki, bezkręgowce - 67 gatunki)
m.in. bekasik, dzierzba rudogłowa, gadożer zwyczajny, głuszec, kozica, kraska, kulon, łosoś, modraszek gniady, niepylak apollo, orlik grubodzioby, orzełek włochaty, rybitwa czubata, rybitwa popielata, sokół wędrowny, świstun, wąż Eskulapa, żołędnica.
EN - gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone (kręgowce - 23 gatunki, bezkręgowce - 80 gatunków)
m.in. batalion, cietrzew, koza złotawa, minóg morski, nocek łydkowłosy, orzeł przedni, podgorzałka, suseł perełkowany, świstak, troć jeziorowa, zając bielak, żółw błotny, żbik, żubr, modraszek orion, szczeżuja spłaszczona.
VU - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie (kręgowce - 15 gatunków, bezkręgowce - 54 gatunki)
m.in. gniewosz plamisty, minóg rzeczny, piekielnica, uszatka błotna, wodniczka, modraszek alkon, trajkotka czerwona, niepylak mnemozyna.
NT - gatunki niższego ryzyka, ale bliskie zagrożenia (kręgowce - 30 gatunków, bezkręgowce - 14 gatunków)
m.in. piskorz, ryjówka średnia, ryś, wilk, niedźwiedź.
LC - gatunki na razie nie zagrożone wymarciem, z różnych powodów wpisane do Czerwonej Księgi (kręgowce - 23 gatunki, bezkręgowce - 0)
m.in. mroczek posrebrzany, morświn, podkowiec duży, rzęsorek mniejszy, traszka karpacka,.
33) Gatunki borealne w Polsce / w jakich strefach klimatycznych występują poza Polską.
HASŁA: Sosna, jodła, brzoza, świerk
Gatunki w Polsce : to nieliczne relikty plejstoceńskie, czyli brzoza (karłowata, omszona, brodawkowana), olsza szara, sosna zwyczajna, świerk pospolity, jodła zwierzęta: wiewiórka pospolita
Są to gatunki roślin, których naturalnym siedliskiem są północne rejony Europy, Azji i Ameryki Płn.- czyli występują w strefach umiarkowanych, tajga
Krótka charakterystyka borealnych lasów iglastych (tajga):
klimat umiarkowany chłodny, lato krótkie i ciepłe, zima długa i ostra.
Drzewostan tworzą 4 gatunki iglaste, warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, runo różnie)
- obszar eurazjatycki – las cienisty (tajga ciemna)jodła, świerk limba syberyjska oraz świetlisty we wsch. Części drzewostan luźny, runo dobrze rozwinięte występują krzewinki i rośliny zielne.
- obszar kanadyjski- lasy świerkowo- jodłowe. Występują torfowiska, mchy
34) Gatunki siedlisk antropogenicznych – kto skorzystał, kto stracił na działalności człowieka. Z czego to wynika
HASŁA: przystosowania do środowiska lub niemoc do przystosowania się, ekspansja gatunków stepowych, górskich.
Szczur, wróbel domowy.
Epekofity (zadomowione na siedliskach antropogenicznych)
• szarłat szorstki
• stulisz pannoński
• stulisz loesela
• pieprzycznik przydrożny
• bieluń dziędzierzawa
• przymiotno kanadyjskie
• żółtlica drobnokwiatowa
• rumianek bezpromieniowy
• iwa rzepieniolistna
• starzec wiosenny
• miłka drobna
Straciły gatunki wrażliwe na skutek działalność człowieka ( hemerofoby) czyli lasy liściaste : np. buk, grądy. Natomiast zyskały i rozprzestrzeniły się gatunki synantropijne w wyniku działalności człowieka (hemerofile) gdyż sprzyjała im gospodarka. Np. budowanie sztucznych zbiorników – rośliny wodne .
Gatunki inwazyjne : sosny, chwasty, (babki) , dziki bez czarny.
Zyskały gatunki technofilne, których działalność gospodarcza człowieka umożliwiła opanowanie nowych siedlisk. Np. na skutek rozwoju szlaków komunikacyjnych czy tez sprzyjających migracji na obszarach stepopodobnych , a straciły gatunki technofobne cofające się przed siedliskami antropogenicznymi.
Stały wypas powoduje, że utrzymują się zbiorowiska otwarte coś na podobieństwo zbiorowisk stepowych.
Skorzystała roślinność segetalna czyli roślinność pół uprawnych i ogrodów, która utrzymuje się tylko w warunkach stałej integracji człowieka np. kąkol zbożowy, chaber bławatek przy zbożach.
Skorzystały niektóre zwierzęta np. szczur wędrowny, wróbel domowy, które żywią się często odpadami.
35) Hibernacja – co to, dlaczego, przykłady zwierząt. Jakie sią przystosowania trybu życia i fizjologii)
HASŁA: spowolnienie procesów życiowych wobec ciężkich warunków
Jaszczurki pustynne, fenek, wielbłądy, gazele, szczuroskoczki, fotki, wieloryby. Niedźwiedź polarny.
Hibernacja naturalna – stan fizjologiczny organizmu polegający na spowolnieniu procesów życiowych, o charakterze przystosowawczym, zwiększający tolerancję organizmów wobec niesprzyjających warunków środowiskowych.
Większość zwierząt, w tym wszystkie bezkręgowce wodne, mają temperaturę ciała taką, jak temperatura najbliższego otoczenia, natomiast ptaki i ssaki utrzymują stałą lub prawie stałą temperaturę niezależnie od otoczenia. Temperatura może obniżyć się znacznie podczas hibernacji bez szkody dla zwierzęcia. Generalnie zwierzęta zmiennocieplne obniżają aktywność wraz ze spadkiem temperatury.
Przykłady
Zwierzęta pustyni
-Jaszczurki pustynne - jasna barwa (jeden z elementów chłodzenia), jasne kolory odbijają promieniowanie słoneczne, ponadto są elementem kamuflażu (słabo widoczne na tle np. piasku); mają system kontroli temperatury i zmieniają barwę w zależności od pory dnia: w dzień są jasne, w nocy ciemne
• fenek saharyjski (lis)- duże uszy o długości ciała 40 cm, ma uszy 10 cm; polują w nocy, wychwytują najlżejsze szelesty. Dobrze ukrwione duże uszy służą chłodzeniu ciała przez wypromieniowanie nadmiaru ciepła z ciała. Dodatkowo chłodzą się przez wachlowanie np. słonie
Brak wody
• wielbłądy – zapas tłuszczu w garbie wykorzystywany jako źródło energii i pośrednio wody. Podczas rozpadu tłuszczu uwalniany jest wodór, który łączy się z tlenem atmosferycznym i tworzy wodę. Utrata do 25% wagi zwierzęcia nie powoduje uszczerbku na zdrowiu. Potem potrafi wypić nawet 100 l w 15 minut.
• Drapieżniki – większość wody potrzebnej do życia czerpią z ciał ofiar
• Gazele- roślinożercy – wykorzystują wodę sukulentów,
• skoczki i szczuroskoczki – wystarczy im woda pochodząca z przemiany materii, mogą nie pić podczas suszy
Zwierzęta obszarów polarnych
• foki i wieloryby- utrzymywanie obniżonej temperatury ciała (36-380C)
podwyższanie tempa metabolizmu dla zrównoważenia strat cieplnych (tempo metabolizmu większości fok jest około 2x większe niż to wynika z ich masy ciała, ponadto ma stałą wartość podczas spadku temperatury)
zwiększona izolacja ciał dla ograniczenia strat (odgrywa najważniejszą rolę)
Izolacja wewnętrzna
Foki i wieloryby mają grubą warstwę tłuszczu. Temperatura skóry zbliżona jest do temperatury otaczającej wodę, dlatego mało ciepła przenika przez skórę do wody. Na głębokości około 50 mm temperatura jest już prawie taka sama jak wewnątrz ciała.
Izolacja zewnętrzna
Niedźwiedź polarny - U ssaków lądowych główny izolator termiczny leży po zewnętrznej stronie skóry, temperatura skóry pod sierścią jest zbliżona do ciepłoty wewnątrz ciała. Sierść (futro) zapewnia izolację, ochrona przed utratą ciepła przez skórę.
Tryb życia ziemno – wodny. Niezbędna jest zarówno izolacja zewnętrzna jak i wewnętrzna.
Przystosowanie do życia w Arktyce:
• są bardzo silne, mogą przemierzać duże przestrzenie, bieg do 40 km/h, zwykle 3,5-6 km/h
• stopy pokryte sierścią, ochrona przed zimnem, duża stabilność przy poruszaniu się po lodzie
• znakomicie pływają poruszając przednimi łapami (d0 10 km/h)
• nurkują z otwartymi oczami i zamkniętymi nozdrzami, pod wodą do 2 minut, potem otrząsają wodę
• wywęszają padlinę z odległości 30 km, foki 2 m pod śniegiem
• temperatura w legowiskach jest bliska temperaturze zamarzania
36)Ochrona czynna i bierna. Kiedy się stosuje?
(czynna – kiedy chcemy coś zmienić, np. stan drzewostanu – usuwanie gat. obcych, ingerujemy by przywrócić stan podobny do poprzedniego, naturalnego. Reintroducja.
Bierna – jeśli jest dobra struktura gatunkowa, dobry stan zachowania i skład, podobny do naturalnego – nie musimy nic zmieniać, nie wprowadzamy nic. Rezerwaty ochrony ścisłej.)
37)Kilka cech środowiska potrzebnych do przetrwania cietrzewiom, rysiom, wilkom, żubrom.
Cietrzewie- zachowanie obszarów wilgotnych przez podniesienie poziomu wody oraz koszenie zarastających łąk. Poprawa warunków funkcjonowania obszarów mokradłowych powoduje 4-5 krotne zwiększenie populacji cietrzewi w ciągu lat. Doświadczeni leśnicy twierdzą, ze cietrzewie to ptaki bałaganu, lubią nieregularne zadrzewienia, gęste kępy, luki, duże polany, młodniki, wrzosowiska i tereny zabagnione takie właśnie środowisko życia trzeba im zapewnić.
Rysie- potrzebują polan i odnowień lasu, gdzie łatwiej zlokalizować ofiarę, np. sarny, które lubią otwarte tereny wśród lasu. Potrzebują nieprzebytej gęstwiny aby ukryć siebie i swoje ofiary. Potrzebują martwego drewna, powalone pnie i wykroty są dobrym miejscem do ukrycia zdobyczy i umożliwiają skradanie się. Trzeba zapewnić im pokarm- ograniczyć odstrzał saren i jeleni.
Wilki-W obrębie zasięgu wilka należy w planach łowieckich dotyczących
pozyskania jelenia i sarny, uwzględnić udział drapieżnictwa wilka. Należy zachować ochronę ścisłą gatunku, z możliwością tworzenia czasowych stref ochronnych
wokół miejsc rozrodu. W obrębie znanych miejsc regularnego rozrodu wilków należy
ograniczać penetrację ludzką, poprzez utrudnienie dostępu (pozostawienie wykrotów, celowo
ściętych drzew, wstrzymanie czyszczeń w młodnikach, zablokowanie dochodzących
w pobliże ścieżek, itp.).
Żubry- Preferują rozległe lasy liściaste i mieszane z gęstym podszytem i polanami porośniętymi trawą. Latem i jesienią chętnie przebywa w lasach podmokłych i na bagnach, zimą zaś w miejscach suchych i wyżej położonych. Preferencje biotopowe są uzależnione przede wszystkim zasobnością żerową środowiska.
38)Dlaczego drapieżniki to ważny element sieci troficznej?
Dzięki obecności drapieżników w łańcuchu troficznym możliwe jest zachowanie równowagi gatunkowej poszczególnych zwierząt. Gdyby ich zabrało nastąpiłaby nierównowaga w poszczególnych ekosystemach, która mogłaby prowadzić do np. nadmiernej liczby populacji załóżmy roślinożerców, które doprowadziłyby np. do degradacji obszaru( siedliska), na którym się znajdują.
39)Zadania Parku Narodowego
- ochrona całości przyrody oraz swoistych cech krajobrazu wyodrębnionego obszaru
- nadrzędnym celem PN jest poznanie i zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu, wraz z warunkami ich funkcjonowania oraz odtwarzanie zniekształconych i znikłych ogniw rodzimej przyrody.
40) Zbieżność i rozbieżność ochr. Przyrody i turystyki w Parkach - problemy z turystami, sposoby ich rozwiązania.
Problemy z turystami:
- śmiecenie,
- wydeptywanie,
- zrywanie roślin,
- hałasy straszące zwierzęta.
Sposoby rozwiązania:
- np. w Roztoczańskim PN wprowadzenie Konnej Straży Ochrony Przyrody-Jej celem jest podnoszenie kultury turystów w kontaktach z przyrodą,
-wyznaczanie infrastruktury turystycznej( szlaki),
- mandaty za naruszanie zasad panujących w PN
41) Synantropizacja to proces przekształcania szaty roślinnej i zwierząt pod wpływem działalności człowieka:
Związane jest to głównie z zajmowaniem przez człowieka terenów pod uprawę i można powiedzieć, że z punktu widzenia roślinności naturalnej nie ma plusów, a same minusy. Plusy są wtórne (są następstwem minusów) i związane są z przywracaniem pierwotnych gatunków. Tylko gatunki związane od dawna z człowiekiem i przez niego wykorzystywane mają jednoznaczne plusy.
Negatywne:
• Ustępowanie zbiorowisk naturalnych roślin, niszczenie pierwotnej szaty roślinnej
• Ustępowanie lasów, przemiany na mokradłach, murawach
• Ustępowanie gatunków wrażliwych na działanie człowieka
• Ubożenie fauny naturalne prze niszczenie naturalnych ekosystemów
• Można tu dodać jeszcze zwiększona erozje i degradacje gleb
Plusy:
• Na skutek działalności człowieka gatunki zagrożone, pierwotne, naturalne mogą się rozwijać ponownie (dzięki ochronie)
• Powstanie nowych taksonów
• Powstają zbiorowiska antropogeniczne i rozwój tych zbiorowisk
• Rozwój roślinności segenalnej.
42. Zwiększenie ilości gatunków w skali krótko- i długoterminowej – korzystne czy nie?
To pytanie jest dziwne bo chyba chodzi ty bardziej o skale terytorialną a nie czasową.
Jeżeli mówimy o skali czasowej, to w długim okresie notujemy wzrost liczebności gatunków od Jury (200 mln lat temu), a w skali krótkookresowej też notujemy zrost liczebności gatunków. Jest to korzystne ponieważ prowadzi do zwiększenia się bioróżnorodności organizmów żywych i jest to naturalny bieg ewolucji. Ale w skali terytorialnej wzrost liczebności gatunków nie jest już tak dobry, zwłaszcza w skali lokalnej, bo powoduje wypieranie z naturalnych siedlisk gatunków rodzimych i ujednolicaniem gatunków .
43. Jak zmienił się krajobraz w ciągu ostatnich 1000 lat? Co ubyło, co przybyło?
Na świecie i w Polsce ubywało lasów, bagien, torfowisk, mokradeł i zwierząt. Przybyło pól uprawnych, pastwisk i różnych budowli antropogenicznych i sieci infrastruktury. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest/było wycinanie, karczowanie i wypalanie lasów pod grunty orne, melioracja terenów podmokłych pod użytki rolne, wzrost zanieczyszczeń szkodliwych dla naturalnego krajobrazu.
46) Przykłady ekosystemów występujących w różnych częściach PL ze względu na specyfikę
-murawy wysokogórskie,
-jeziora lobeliowe,
-torfowiska,
-lasy grądowe ze świerkiem
47) W której części PL występują poszczególne ekosystemy i dlaczego?
W notatkach i intrenecie nie ma nic dokładnego ;(
-Ekosystemy leśne w Polsce zajmują ok. 8,7 mln. ha, czyli 27,8% powierzchni kraju. Większa lesistość występuje w rejonach przygranicznych. Centralna część kraju ma lesistość rzędu kilkunastu procent. Dominują lasy zagospodarowane i ukształtowane przez zabiegi hodowlane. Mimo, że w kraju występuje 7 iglastych i 19 liściastych lasotwórczych gatunków drzew, często są to monokultury sosnowe lub świerkowe. Drzewostany 3-gatunkowe lub bogatsze należą do rzadkości.
-jeziora lobeliowe- Jeziora takie można spotkać głównie na Pomorzu, na przykład w Borach Tucholskich. jezioro o małej twardości wody, a często także stosunkowo niskiej trofii, przeważnie o kwaśnym odczynie. Jeziora takie nazwę swą zawdzięczają zimozielonej roślinie wodnej lobelii jeziornej - reliktu borealno-atlantyckiego. Niska trofia (zobacz jezioro oligotroficzne) sprawia, że woda ma dużą przezroczystość i piaszczysto-muliste dno. Mogą tu żyć tylko specyficzne rośliny, nie wymagające zbyt wielu związków mineralnych, między innymi poryblin jeziorny czy brzeżyca jednokwiatowa. Jeziora te są wyjątkowo wrażliwe na zanieczyszczenia.
-torfowiska-O rozmieszczeniu torfowisk decyduje klimat a optymalne warunki dla ich rozwoju panują w strefach klimatu umiarkowanego. Najliczniej występują w północno-wschodniej części kraju.
48) Wymień gat. sosen w PL, status biogeograficzny. Żadne drzewo iglaste nie jest przchodnie
-sosna zwyczajna
-limba
-kosodrzewina
49) Gat. brzóz w PL.
-karłowata- chroniona, relikt glacjalny
-niska- chroniona
-ojcowska-chroniona, subendemit
-omszona- przechodnia
-brodawkowata-przechodnia
50) Drzewa iglaste w PL poza sosną.
-modrzew,
-świerk,
-jodła,
-cis,
-jałowiec
55. Park narodowy – forma ochrony międzynarodowej oraz polskiej, w obu przypadkach o najdłuższej tradycji prawnej. To obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu, gdzie wszelkie działania przyporządkowane są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami i gdzie nadrzędnym celem jest poznanie, zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu, wraz z warunkami ich funkcjonowania oraz odtwarzanie zniekształconych i zanikłych ogniw rodzimej przyrody.
1. Woliński Park Narodowy
Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, Park utworzono w 1960, Woliński Park Narodowy stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia parku wynosi 10937 ha, w tym lasów 4649 ha. Ochroną ścisłą objęto 6 leśnych obszarów o łącznej powierzchni 165 ha.
2. Słowiński Park Narodowy
Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na długości 32, 5 km brzeg Bałtyku. Utworzony został w 1967 roku, Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha z czego 10214 ha - to wody oraz 4599 ha - to lasy. Ochronie ścisłej podlega 5619 ha, w tym 2528 ha lasów. W roku 1977 UNESCO uznało park za Światowy Rezerwat Biosfery (program MaB).
3. Wigierski Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy znajduje się w północno-wschodniej Polsce, na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej, w północno-wschodniej części dzielnicy Pojezierza Mazurskiego i północnej dzielnicy Puszczy Augustowskiej. Park utworzony został 1 stycznia 1989 roku na obszarze. Aktualna jego powierzchnia wynosi 15085 ha, w tym 9459 ha to grunty leśne, 2908 ha - wody i 2788 ha inne tereny
4, Biebrzański Park Narodowy
Park Narodowy został utworzony w 1993 roku. Położony jest w północno-wschodniej Polsce na terenie województwa podlaskiego. Jest to największy park narodowy w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 59223 ha. Ze względu na niespotykane w Europie tereny bagienno-torfowe oraz bardzo zróżnicowaną faunę, a w szczególności bogaty świat ptaków, park został umieszczony na liscie obszarów chronionych konwencją RAMSAR.
5. Narwiański Park Narodowy
Narwiański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski w województwie podlaskim. Powierzchnia całkowita parku utworzonego w 1996 r. wynosi 7350 ha. Park znajduje się w Dolinie Górnej Narwi. Obejmuje on bagienną dolinę Narwi pomiędzy Surażem i Rzędzianami, która stanowiła znaczną część utworzonego w 1985 roku Narwiańskiego Parku Krajobrazowego. Bagna, tereny podmokłe i wody są dominującymi ekosystemami i zajmują ok. 90% obszaru parku.
6. Białowieski Park Narodowy
Białowieski Park Narodowy leży we wschodniej części Polski w województwie podlaskim, przy granicy z Białorusią. Park znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej, najbardziej naturalnego kompleksu leśnego na niżu Europy. Powierzchnia parku. wynosi 10502 ha, w tym najstarsza część "Rezerwat Ścisły" zajmuje 4747 ha, Park Pałacowy (48 ha) i Ośrodek Hodowli Żubrów (274 ha). Ekosystemy leśne zajmują ponad 90% obszaru parku. Historia parku sięga 1921 roku, w 1932 roku nadano nazwę "Park Narodowy w Białowieży".
7. Kampinowski Park Narodowy
Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, na północny-zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej, gdzie występuje duży kompleks leśny Puszcza Kampinoska. Park Narodowy utworzony został w roku 1959. Aktualna powierzchnia parku wynosi 38544 ha. 70% powierzchni parku stanowią lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a dominującym siedliskiem - bór świeży. Herbem parku jest łoś. Jest jedynym parkiem w Europie którego fragment leży w obrębie stolicy.
8. Bory Tucholskie Park Narodowy
Park Narodowy "Bory Tucholskie" utworzono 1 lipca 1996 roku na obszarze 4789 ha. Park leży w północno-środkowej części kraju, w województwie pomorskim, powiat chojnicki, w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Park obejmuje część Zaborskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1990 roku dla zachowania wybitnych walorów przyrodniczych i kulturowych południowej części Kaszub zwanej Ziemią Zaborską.
9. Drawieński Park Narodowy
Drawieński Park Narodowy leży w środkowo - zachodniej Polsce na pograniczu województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego. Park utworzony został w roku 1990. Aktualna jego powierzchnia wynosi 11342 ha, z czego lasy zajmują 9507 ha, a ochroną ścisłą objęte jest 368 ha. Ekosystemy wodne, które należą do jednych z cenniejszych w parku, zajmują 937 ha.
10. Wielkopolski Park Narodowy
Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w województwie wielkopolskim, 15 km na południe od Poznania. Utworzony został w 1957 r. Obecna powierzchnia parku wynosi 7620 ha z czego lasy zajmują 4441 ha, wody 447 ha oraz inne grunty 2732 ha, wsród których największy udział mają użytki rolne 2237 ha. W parku jest 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 259 ha.
11. Poleski Park Narodowy
Poleski Park Narodowy leży w Polsce środkowo-wschodniej na terenie województwa lubelskiego. Występuje tam najwięcej rzadkich gatunków fauny i flory. Aktualna powierzchnia parku wynosi 9762 ha, w tym lasy zajmują 4780 ha a wody i nieużytki (w tym najcenniejsze bagna) 2088 ha. Idea powstania parku narodowego na Polesiu powstała w 1959 r. W latach 1966-1982 na omawianym obszarze powstały cztery rezerwaty przyrody, a w roku 1982 Poleski Park Krajobrazowy.
12. Roztoczański Park Narodowy
Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju, w województwie lubelskim. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza Środkowego. Park utworzony został w 1974 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 8482 ha, w tym lasy zajmują 8077 ha. Ochroną ścisłą objęto 806 ha. Park powstał na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictw Kosobudy i Zwierzyniec.
13. Ojcowski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy jest położony w południowej części kraju, w województwie małopolskim, w odległości 16 km na północ od Krakowa, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwu niewielkich rzek - Prądnika i Sąspówki oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej. Park został utworzony w 1956 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 2146 ha z czego 1529 ha zajmują lasy. Ochroną ścisłą objętych jest 251 ha terenów leśnych. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce.
14. Gór Stołowych Park Narodowy
Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są częścią Sudetów Środkowych. Park leży w Polsce południowo - zachodniej, województwie dolnośląskim, na granicy z Czechami. Utworzony został w 1993 roku. Powierzchnia jego wynosi 6340 ha z czego lasy zajmują 5779 ha. Ochroną ścisłą objętych jest 48 ha.
15. Karkonoski Park Narodowy
Karkonoski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Republiką Czeską. Park utworzony został w roku 1959. Obecna powierzchnia parku wynosi 5575 ha. Największą część parku zajmują lasy - 3828 ha. 1718 ha powierzchni parku objęto ochroną ścisłą. Od 1992 roku Karkonoski Park Narodowy jest częścią Bilateralnego Rezerwatu Biosfery KarkonoszeKrkonose (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. Ha
16. Babiogórski Park Narodowy
Babiogórski Park Narodowy znajduje się w południowej części kraju w województwie małopolskim, przy granicy Polski ze Słowacją. Obejmuje północną stronę masywu Babiej Góry wraz z najwyższym szczytem Beskidu Wysokiego Diablakiem (1725 m n. p. m.). Powierzchnia parku wynosi 3392 ha, w tym 3198 ha lasów. Ochroną ścisłą objęte jest 1062 ha. Od 1977 r. uznany jest przez UNESCO za jeden ze światowych rezerwatów biosfery i włączony do realizacji programu MaB.
17. Gorczański Park Narodowy
Gorczański Park Narodowy obejmuje centralną i północno-wschodnią część pasma Gorców, z najwyższym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m n. p. m.). Znajduje się on w południowej części kraju, w województwie małopolskim. Park utworzony został w 1981 roku. Obecna powierzchnia parku wynosi 7030 ha, z czego 6585 ha to lasy. Ochroną ścisłą objęto 3611 ha, w tym 3563 ha lasów.
18. Pieniński Park Narodowy
Pieniński Park Narodowy położony jest w Pieninach w południowej części kraju, w województwie małopolskim, na granicy polsko-słowackiej. Pieniny dzielą się na Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe (tu usytuowany jest park) i Małe Pieniny. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha, 1294 ha stanowi własność Skarbu Państwa. Lasy w parku zajmują 1664 ha. Powierzchnia objęta ochroną ścisłą wynosi 777 ha.
19. Magurski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy utworzony został w 1995 roku. Park leży w południowej części kraju, w Beskidzie Niskim, przy granicy z Republiką Słowacką. Położony jest na terenie województw podkarpackiego i małopolskiego. Obejmuje on znaczną część obszaru źródłowego Wisłoki jakim jest masyw Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. W parku dominują ekosystemy leśne, które zajmują 19058 ha.
20. Bieszczadzki Park Narodowy
Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce, położonym w województwie podkarpackim, przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą. Obecnie Bieszczadzki Park Narodowy zajmuje powierzchnię 29202 ha w najwyżej położonej części Bieszczadów. W 1992 roku Bieszczadzki Park Narodowy stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie".
21. Tatrzański Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy leży w południowej części Polski, w województwie małopolskim, na granicy ze Słowacją. Park Narodowy utworzony został w 1954 roku. Aktualna jego powierzchnia wynosi 21164 ha, z czego 15124 ha to lasy, a 5660 ha to głównie zbiorowiska wysokogórskich hal i turni. Grunty rolne (171 ha) i wody (209 ha) zajmują 1, 8% powierzchni parku. Ochroną ścisłą objęto 11514 ha z czego 6149 ha to ekosystemy leśne. W roku 1993 TPN i TANAP (Tatransky Narodni Park po stronie słowackiej) UNESCO uznało za rezerwat biosfery, międzynarodowy obszar o światowym znaczeniu.
22. Świętokrzyski Park Narodowy
Park położony jest w centralnej części kraju, na terenie województwa świętokrzyskiego. Obejmuje najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich - Łysogóry, z najwyższymi szczytami: Łysicą (612 m n. p. m.) i Łysą Górą (595 m n. p. m.), wschodnią część Pasma Klonowskiego (z górami Bukową, Psarską i Miejską) oraz część Pasma Pokrzywiańskiego (z Chełmową Górą). Obecna powierzchnia parku wynosi 7632 ha, z czego 7212 ha zajmują lasy. Na terenie parku jest 5 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 1731 ha.
23. Ujście Warty Pak Narodowy
Projekt utworzenia Parku Narodowego "Ujście Warty" został przyjęty przez Radę Ministrów 19 czerwca 2001r. Park ten jest położony jest w historycznej delcie ujścia Warty do Odry, na terenie województwa lubuskiego. Jego powierzchnia wynosi 7955, 86 ha. Park Narodowy "Ujście Warty" powstał w miejsce istniejącego od 1977 r. rezerwatu przyrody Słońsk oraz części Parku Krajobrazowego Ujście Warty. Ze względu na szczególne znaczenie tego terenu, zwłaszcza dla ptaków wodnych i błotnych.
56. Parki narodowe na świecie:
Ameryka Północna:
BIZONA LEŚNEGO (Kanada)
Zajmuje tereny płaskiej równiny między jeziorami Athabaska a Wielkim Jeziorem Niewolniczym; liczne jeziora (największe Claire, Buffalo, Mamawi); większą część parku pokrywają obszary bagienne; na pd.-wsch. rozległa śródlądowa delta rzek Peace i Athabaska; mozaika lasów iglastych ze świerkiem i sosną, lasów mieszanych z osiką i topolą oraz zbiorowisk trawiastych i bagiennych; miejscami zbiorowiska halofilne; bogactwo świata zwierzęcego - niezwykle rzadkie bizony leśne, łosie, jelenie wapiti, karibu, piżmaki, rysie, wilki, niedźwiedzie baribale i grizli, wśród ptaków: gęsi bernikle, kaczki i żurawie.
WRANGELL-SAINT ELIAS (USA)
Obejmuje wysokogórskie łańcuchy Wrangell i Saint Elias, a także pasmo Chuagach, od których oddziela go głęboka dolina rzeki Chitina; na pd. opada ku wybrzeżu Oceanu Spokojnego; w krajobrazie dominują wysokie, ostre szczyty - Saint Elias (5489 m n.p.m.), Mount Sanford, Mount Blackburn, Mount Bona oraz wielkie pola lodowe, m.in.: Malaspina, Bagley, Columbus, Miles; roślinność tworzą zbiorowiska tundrowe, w niższych położeniach lasy ze świerkiem i brzozą; w faunie występują m.in.: zające polarne, niedźwiedzie grizli, karibu i łosie, a z ptaków pardwy i sowy śnieżne.
YELLOWSTONE (USA)
Zajmuje rozległy wulkaniczny płaskowyż, rozcięty głębokim wąwozem rzeki Yellowstone oraz stoki Gór Absaroka; formy działalności termalnej: gejzery (słynne Old Faithful i Castle), gorące źródła (Mammoth), wulkany błotne i fumarole; atrakcję stanowią nacieki trawertynowe - (Minerva Terrace i Opalescent Pool); malownicze wodospady (Yellowstone, Gibbon, Firehole, Mystic, Tower, Fairy), jeziora (Yellowstone, Shoshone, Lewis) i bagna; szatę roślinną tworzą lasy sosnowo-jodłowe, w dolinach rzek zarośla wierzbowe; faunę reprezentują: bizony, antylopy widłorogie, owce kanadyjskie, skunksy, jelenie wapiti i mulaki, a z drapieżników: kojoty, lisy i niedźwiedzie baribale i grizzli.
Ameryka Południowa:
ANAIMA (Wenezuela)
Obejmuje wysoki płaskowyż w pn. części Wyżyny Gujańskiej, o wys. 1500-2000 m n.p.m., nad którym wznoszą się zbudowane ze skał kwarcytowych, płaskie, wysokie góry stołowe - tepuí (największe Auyán, Roraima, Cuquenan, Acopan), dochodzące do wys. 2800 m n.p.m.; atrakcję parku stanowi najwyższy na świecie wodospad Salto Angel (972 m); płaskowyż pokrywa bujna sawanna oraz wilgotny las równikowy, natomiast tepuí porasta roślinność krzewiasta, a także rośliny poduszkowe; we florze i faunie występują liczne gatunki endemiczne.
MANU (Peru)
Obejmuje źródłową część dorzecza rzeki Madre de Dios wraz z dorzeczem jej gł. dopływu - rzeką Manú; krajobraz tworzy dzika i niedostępna, płaska wyżyna, stopniowo wznosząca się na zach. w stromy łańcuch Kordyliery Wsch. (Andy Środk.); piętrowość roślinna - wilgotny las równikowy przechodzi w wilgotny las górski (mgielny) porośnięty lianami i epifitycznymi mchami; wzdłuż rzek tereny bagienne zajęte przez lasy z mahoniem i kauczukowcem; powyżej 3000 m n.p.m. występuje formacja puny; faunę reprezentują: wiskacze, wydry, jelenie huemale, oceloty, jaguary, z ptaków: kondory królewskie, bławatniki, tangary, tukany i kolibry.
AMAZÔNIA (Brazylia)
Zajmuje równinne i faliste tereny we wsch. części Niziny Amazonki, rozcięte gęstą siecią meandrujących rzek; szatę roślinną tworzą wilgotne lasy równikowe, obfitujące w palmy, paprocie, epifity i piękne kwiaty orchidei; faunę reprezentują: tapiry, kapibary, mrówkojady wielkie, pancerniki i liczne gatunki małp; w rzekach występują manaty amazońskie oraz delfiny słodkowodne - inie; bogaty świat ptaków reprezentują m.in.: papugi, tukany i różnobarwne gatunki kolibrów.
Afryka:
NAMIB/NAUKLUFT (Namibia)
Utworzony z połączenia parków Namib (1904) i Naukluft (1967); zajmuje nadmorską równinę, stanowiącą część pustyni Namib, z wydmami tworzącymi piaszczyste grzędy osiągające dł. do 50 km; na wsch. skaliste, silnie rozcięte wąwozami i kanionami stoki gór Naukluft; roślinność pustynna - porosty i sukulenty (m.in. aloesy, starce), w wyższych partiach murawy trawiaste; stanowisko słynnej welwiczii; bogata fauna: zebry górskie, antylopy (oryksy południowe i szpringboki), gepardy, lamparty, hieny oraz złotokrety; z ptaków spotyka się: strusie, czaple i flamingi.
GEMSBOK (Botswana)
Zajmuje tereny pagórkowatej równiny w środk. części pustyni Kalahari, urozmaiconej równoległymi pasmami piaszczystych wydm i suchych dolin rzecznych; roślinność tworzą na ogół zbiorowiska kolczastego buszu i trawiastej sawanny; spośród żyjących tu zwierząt wymienić należy: liczne antylopy - oryks południowy, szpringbok, kudu, gnu i eland, a z drapieżników - lwy, gepardy i hieny.
KAFUE (Zambia)
Obejmuje pagórkowaty płaskowyż (wys. 975-2000 m n.p.m.), łagodnie opadający z zach. na wsch., w dorzeczu rzeki Kafue; w pn. części tereny bagienne (Bagna Busanga); resztki wilgotnych lasów równikowych przechodzą na pd. w suche lasy podrównikowe (miombo i mopane) oraz trawiaste sawanny; ze zwierząt żyją tu: lwy, bawoły, słonie, zebry i liczne gatunki antylop (kudu, impala, gnu, eland); w pobliżu rzek spotyka się krokodyle i hipopotamy, a z ptaków: rybołowy, żurawie oraz bociany.
Europa:
LEMMENJOKI (Finlandia)
Obejmuje tereny rozległej równiny, w dorzeczu rzek Vaskojoki i Ivalojoki, w środk. Laponii; większą część parku pokrywają tereny bagienne; na pn. wsch. niewysokie, morenowe wzgórza, z najwyższym Morgam-Viibus (602 m n.p.m.); atrakcją jest głęboka dolina rzeki Lemmenjoki oraz liczne jeziora; mozaika lasów iglastych ze świerkiem i sosną, zagajników brzozowych, zbiorowisk trawiastych i bagiennych; w faunie m.in.: gronostaje, rosomaki, lemingi, lisy, pieśce, wilki i niedźwiedzie brunatne; z ptaków wymienić należy: sowy śnieżne, pardwy, białozory i orły przednie.
LAKE DISTRICT (Wielka Brytania)
Położony w środk.-zach. części wyspy, zajmuje większą część masywu Gór Kumbryjskich (Cumbrian Mounts); krajobraz tworzą niewysokie szczyty - Scafell (978 m n.p.m.), Helvellyn (950 m n.p.m.) i Skiddaw (931 m n.p.m.), które rozdzielają doliny, często zajęte przez jeziora (m.in. Windermere, Wast Water); atrakcją jest malowniczy wodospad Scale Force (wys. 38 m); pokryty lasami mieszanymi i wrzosowiskami; żyją tu: jelenie, sarny, daniele, borsuki, kuny, wydry, a z ptaków - orzeł przedni i sokół wędrowny; w rzekach występują pstrągi.
PIRENEJE ZACHODNIE (Francja)
Zajmuje górzysty region w środkowej części łańcucha Pirenejów, z najwyższym szczytem Pico de Vignemale - 3303 m n.p.m.; w krajobrazie dominują skaliste szczyty i strome stoki, rozcięte siecią głębokich dolin, niekiedy o charakterze polodowcowych żłobów; atrakcję stanowią liczne jeziorka i wodospady; szatę roślinną tworzą lasy jodłowo-bukowe, wyżej lasy iglaste z sosną i drzewiastą kosodrzewiną, a także zbiorowiska muraw alpejskich; w szczytowych partiach występują wieczne śniegi; faunę reprezentują: niedźwiedzie brunatne, desmany pirenejskie, świstaki, kozice, dziki, żbiki, wydry, tchórze i lisy; wśród ptaków - głuszce, orłosępy brodate, sępy płowe, puchacze i pardwy górskie.
Australia i Oceania:
WIELKA RAFA KORALOWA
Obejmuje największy na świecie kompleks raf koralowych, na który składa się 2900 pojedynczych raf i ponad 500 wysepek na Morzu Koralowym; park rozciąga się na przestrzeni 2000 km wzdłuż wsch. wybrzeży Australii, wysuwając się w morze do 350 km; wielkie bogactwo zwierząt morskich - koralowce, gąbki, strzykwy, ukwiały, rozgwiazdy, kraby, wielobarwne ryby (ponad 1500 gatunków) oraz żółwie; na podwodnych łąkach porośniętych morską trawą występują diugonie, a na otwartych wodach wieloryby (humbaki); płaskie wysepki stanowią ostoję dla ponad 240 gatunków ptaków - mew, czapli i rybołowów.
FIORDLAND (Nowa Zelandia)
Zajmuje dzikie tereny w pd.-zach. części Wyspy Południowej; w krajobrazie dominują wysokie szczyty górskie, z kulminacją 2756 m n.p.m., należące do pasm Cameron, Hunter, Franklin, Murchinson i Stuart; atrakcję stanowią głębokie doliny i jeziora polodowcowe (Te Anau, Manapouri), malownicze wodospady (najwyższy Sutherland - 550 m) i fiordy, ze słynnym Milford Sound; szatę roślinną tworzą wiecznie zielone lasy liściaste z bukiem południowym, mieszane lasy iglaste z podokarpem i zbiorowiska trawiaste (tussock); na wybrzeżach żyją: delfiny, uchatki, kotiki i pingwiny Victoria, w głębi lądu dwa gatunki endemicznych nietoperzy oraz papugi kea; ostoja rzadkich ptaków - kiwi, takahe, weki i papugi kakapo.
KOŚCIUSZKO
Obejmuje najwyższe partie Alp Australijskich, leżących w pd. części Wielkich Gór Wododziałowych, z kulminacją Mount Kosciusko (2230 m n.p.m.); atrakcję stanowi także ok. 60 jaskiń ozdobionych stalaktytami i ciepłe źródła; piętrowość roślinna - lasy eukaliptusowe, obfitujące w drzewiaste paprocie, przechodzą w niskie, krzewiaste zarośla eukaliptusowe, które na wys. 1700-1950 m n.p.m. zastępują formacje trawiaste, tzw. tussock; powyżej pola wiecznych śniegów; faunę reprezentują: kangury olbrzymie, kangury górskie, wombaty, kolczatki, dziobaki, a z ptaków - emu, lirogony i liczne papugi.
57. Odrębność zasięgów roślin i zwierząt w Europie
Zasięg Geograficzny - obszar, na którym regularnie występują osobniki danego taksonu (gatunku, rodzaju, rodziny itd.). Zasięg wyższej kategorii systematycznej w hierarchii systemu klasyfikacyjnego obejmuje zasięgi kategorii niższego rzędu. Także obszar występowania innych zjawisk lub tworów biologicznych (np. populacji, formacji i zespołów roślinnych).
Badania wskazują, że blisko połowa gatunków zmieniła swój zasięg bądź zachowanie pod wpływem zmian klimatycznych, które dokonały się na przestrzeni ostatnich 140 lat. Gatunki zwierząt i roślin od zawsze podążały za zmieniającym się klimatem.Gdy obszar , na którym występują rośliny staje się dla nich nieprzyjazny – na przykład za sucho im w lecie czy za chłodno w zimie – przestają tam rosnąć. Gdy nowe tereny okazują się przydatne do zasiedlenia, rośliny dość szybko je kolonizują.Również zwierzęta wędrują za przemieszczającym się źródłem pożywienia i w poszukiwaniu lepszych siedlisk.
Roślinność i zwierzęta:
a) lodowce i lądolody(Islandia) - niedźwiedzia polarnego, sowę śnieżną, foki. Fauna roślinożerna reprezentowana jest przez: renifera, pardwę, lemingi. Praktycznie nie występują płazy i gady.
b) tundra(północne krańce Europy)
c) tajga(północna część Europy) - ssaków drapieżnych: wilk , lis , niedźwiedź brunatny , ryś , rosomak, gronostaj. Poza nimi pojawiają się ssaki roślinożerne: łosie , zające , wiewiórki , oraz ptaki: głuszec, cietrzew, jarząbek. Nadal niewiele jest płazów i gadów.
d) lasy mieszane(środkowa część Europy) - ssaki roślinożerne: jeleń , sarna , żubr , dzik , zające , wiewiórki . Drapieżników jest znacznie mniej – oprócz znanych z tajgi wilków, lisów, rysi, są to żbiki , borsuki , kuny . Pojawia się za to więcej gadów, np. jaszczurka zwinka, zaskroniec, żmija zygzakowata, żółw błotny, a także płazów reprezentowanych głównie przez żaby. Charakterystyczne ptaki to: kaczki, sowy , dzięcioły i inne, a zwłaszcza wróblowate (szpaki, skowronki, jaskółki, sikory, drozdy).
e) lasy liściaste(Europa południowo-zachodnia) - ssaki roślinożerne: jeleń , sarna , żubr , dzik , zające , wiewiórki . Drapieżników jest znacznie mniej – oprócz znanych z tajgi wilków, lisów, rysi, są to żbiki , borsuki , kuny . Pojawia się za to więcej gadów, np. jaszczurka zwinka, zaskroniec, żmija zygzakowata, żółw błotny, a także płazów reprezentowanych głównie przez żaby. Charakterystyczne ptaki to: kaczki, sowy , dzięcioły i inne, a zwłaszcza wróblowate (szpaki, skowronki, jaskółki, sikory, drozdy).
f) lasostepy(obrzeże Europy południowo-wschodniej)
g) stepy(Europa południowo-wschodnia) - ssaki: suhak, suseł , tchórz, chomik, bobak. Charakterystyczne ptaki to: drop, orlik stepowy, sowa błotna, bażant , żołna. Wystepują też tam nieliczne gatunki gadów i płazów (węże, jaszczurki i żaby).
h) roślinność śródziemnomorska(Płw. Iberyjski) - wierzęta kopytne – daniel i muflon , a w górach koziorożec i kozica . Poza tym spotkać można drapieżniki: cywetę i mangustę (Płw. Iberyjski) oraz szakala (Płw. Bałkański). Na uwagę zasługują też ptaki żyjące tylko w ciepłym klimacie – pelikany i flamingi. Licznie reprezentowane są gady, głównie przez węże, żółwie i jaszczurki (w tym gekony). Na południu Hiszpanii żyją magoty – jedyne europejskie małpy.
i) pustynie i półpustynie(Nizina Nadkaspijska, Azja Mniejsza)
j) roślinność górska(Góry Skandynawskie, Alpy, Pireneje, Kaukaz i inne pasma)
51. Gatunki lasotwórcze w PL – jakie gatunki je tworzą?
(dąb, grab, brzoza, sosna, topola?, buk, olsza)
52. Miłorząb japoński.
- jest reliktem i endemitem
- „Żywa skamielina”
- do 40m
- szeroko rozłożone wachlarzowate liście
- owoce żółte (podobne do śliwki)
- odporny na mrozy, zanieczyszczenia
- małe wymogi glebowe
- właściwości lecznicze
53. Zwierzęta obszarów polarnych
Trzy możliwości nadrobienia różnicy pomiędzy temperaturą ciała a otoczenia:
1) utrzymywanie obniżonej temperatury ciała (foki, wieloryby 36-380C)
2) podwyższanie tempa metabolizmu dla zrównoważenia strat cieplnych (tempo metabolizmu większości fok jest około 2x większe niż to wynika z ich masy ciała, ponadto ma stałą wartość podczas spadku temperatury)
3) zwiększona izolacja ciał dla ograniczenia strat (odgrywa najważniejszą rolę)
Izolacja wewnętrzna:
Foki i wieloryby mają grubą warstwę tłuszczu. Temperatura skóry zbliżona jest do temperatury otaczającej wodę, dlatego mało ciepła przenika przez skórę do wody. Na głębokości około 50 mm temperatura jest już prawie taka sama jak wewnątrz ciała.
Izolacja zewnętrzna
U ssaków lądowych główny izolator termiczny leży po zewnętrznej stronie skóry, temperatura skóry pod sierścią jest zbliżona do ciepłoty wewnątrz ciała. Sierść (futro) zapewnia izolację, ochrona przed utratą ciepła przez skórę.
Niedźwiedź polarny
Tryb życia ziemno – wodny. Niezbędna jest zarówno izolacja zewnętrzna jak i wewnętrzna.
Przystosowanie do życia w Arktyce:
- są bardzo silne, mogą przemierzać duże przestrzenie, bieg do 40 km/h, zwykle 3,5-6 km/h
- stopy pokryte sierścią, ochrona przed zimnem, duża stabilność przy poruszaniu się po lodzie
- znakomicie pływają poruszając przednimi łapami (d0 10 km/h)
- nurkują z otwartymi oczami i zamkniętymi nozdrzami, pod wodą do 2 minut, potem otrząsają wodę
- wywęszają padlinę z odległości 30 km, foki 2 m pod śniegiem
- temperatura w legowiskach jest bliska temperaturze zamarzania
54. Z czego wynika wielkość obszarów chronionych wschodniej PL ?
(mniejsze przekształcenie przez człowieka)