Warszawa, dnia 22 lutego 2009 r.

Prawo budżetowe

Prof. Marek Grzybowski

Literatura: Prawo finansowe red. E. Chojna-Duch i H. Litwińczuk

Ustawa o finansach publicznych z 30 czerwca 2005 r.

Finanse publiczne należą do zjawisk pieniężnych. Pieniądz zastępuje rzeczy materialne.

Funkcje pieniądza:

• Miernik pieniądza,

• Służy gromadzeniu środków pieniężnych,

• Pozyskiwanie dochodów, przychodów,

• Wydatkowanie

Zakres finansów publicznych jest węższy niż pieniądza, albowiem pieniądz pełni różne funkcje. Mają one charakter dwustronny ( pobieranie i wydatkowanie).

Finanse mają charakter dynamiczny. Wyróżniamy 3 grupy zjawisk finansów:

1. Charakter pierwotny,

2. Charakter redystrybucyjny ( wtórny),

3. Charakter emisyjny ( kredytowy).

Charakter pierwotny - pierwotne operacje, gdy mamy do czynienia ze sprzedażą. Mają charakter swobodny, dowolny, opierają się na zgodnej woli stron.

Charakter wtórny – gdzie ruchowi pieniądza nie towarzyszy żaden ruch ( daniny publiczne, podatki, opłaty, dotacje) należą do prawa publicznego

Charakter emisyjny – związane z kreacją pieniądza ( kredyty bankowe, pożyczki) bank kreuje pieniądz.

Emisja pieniądza – znaczenie pojęcia

1. Proces wpuszczania do obiegu przez Bank Centralny,

2. Zasób pieniędzy w danym czasie, w danym państwie na rynku.

Kreacja pieniądza – termin Bank udzielając kredyt tworzy pieniądz.

Prawo budżetowe zajmuję się drugim typem zjawisk finansów.

Pojęcie finansów jest pojęciem abstrakcyjnym. W ramach finansów poprzedniego systemu socjalistycznego wyróżnialiśmy:

1. Finanse budżetu państwa,

2. F. państwowych przedsiębiorstw,

3. F. banków państwowych,

4. F. państwowych zakładów ubezpieczeń.

Zasada pomocniczości

1. Wykonywanie wszelkich władczych potrzeb państwa,

2. Zarządzanie ………

3. Zarządzanie majątkiem państwa i innymi instytucjami publicznymi państwa,

4. Świadczenie pewnych usług publicznych państwa,

5. Utrzymywanie infrastruktury przeznaczonej do publicznego użytku,

6. Wspieranie zadań wykonywanych przez organizacje…..

7. Wypłata świadczeń pieniężnych, emerytury.

Decentralizacja zadań publicznych ( z zasady pomocniczości) – taki podział zadań, by większa część wykonywana była przez tą jednostkę, która jest bliższa obywatelom.

Finanse publiczne są to wszelkie operacje finansowe podmiotów publiczno-prawnych w celu realizacji zadań publicznych a polegające na gromadzeniu dochodów lub przychodów i dokonywaniu wydatków.

Finanse prywatne 1) osób fizycznych, gospodarstw domowych, indywidualnych przedsiębiorców 2) finanse zrównane z prywatnymi – banków z wyjątkiem NBP 3) finanse grupowe, stowarzyszeń, partii politycznych, fundacji.

Zakres finansów publicznych

• Finanse państwa,

• Finanse jst,

• Finanse zakładów publicznych,

• Operacje Banku Centralnego.

Cechy Finansów publicznych:

1. Jeden z podmiotów jest podmiotem publiczno – prawnym,

2. Stosunki finansowe służą interesowi publicznemu, są związane z realizacją interesu publicznego,

3. Wysoki stopień reglamentacji prawnej ( jurydyzacja),

4. Celem operacji jest optymalne zaspokajanie potrzeb publicznych,

5. Stosunki oparte są na zasadzie władztwa i podporządkowania a gro operacji przymusowość,

6. Są one poddane regułom jawności, podlegają planowaniu, ewidencjonowaniu, sprawozdawczości, kontroli.

Finanse publiczne zapewniają:

1. Organizację finansów państwa, projektowanie, uchwalanie,

2. Wykonywanie ustawy budżetowej,

3. Pobieranie dochodów i rozchodów,

4. Dokonywanie wydatków i rozchodów publicznych,

5. Organizację i operacje Skarbu Państwa,

6. Organizację i operacje finansów zdecentralizowanych związków i innych podmiotów publicznych ( s. terytorialny)

7. Zarządzanie długiem publicznym,

8. Działalność Centralnego Banku,

9. …..

10. Nadzór państwa nad rynkiem finansowym.

Środki pieniężne – pieniądz gotówkowy lub bezgotówkowy.

Zasób pieniężny – środki zgromadzone przez dany podmiot, które pozostają u niego ale nie są jeszcze wydatkowane.

Funkcje finansów:

1. Fiskalna – pozyskiwanie odpowiednich środków,

2. Stymulacyjna,

3. Kontrolna lub ewidencyjno-kontrolna, lub informacyjno-kontrolna.

Nurty ekonomiczne:

1. Smith, D. Richoneli

Markensizm A. Wagner, J. Kaynes

2 definicje prawa finansowego:

Szeroka:

Prawo finansowe – to ogół norm prawnych regulujących stosunki publiczne.

Wąska

Prawo finansowe – prawno finansowy całokształt norm prawnych regulujących stosunki ………………………………… o ile normy te nie należą do innej dziedziny prawa.

Zakres prawa finansowego :

1. Prawo regulujące tworzenie, wykonywanie i kontrolę publicznych planów finansów w szczególności budżetu jst, państwa,

2. Prawo reguluje posiadanie i gromadzenie dochodów publicznych,

3. Prawo reguluje powstawanie i finansowanie wydatków publicznych,

4. Prawo reguluje zaciąganie i spłatę długu publicznego,

Te wszystkie 4 , składają się na to co kiedyś określano prawem budżetowym a co dzisiaj określa się jako finanse publiczne.

Do prawa finansowego możemy zaliczyć również:

1. Prawo walutowe i dewizowe,

2. Prawo rynku finansowego w tym kontroli, nadzoru wobec instytucji finansowych.

2 problemy legislacji prawa finansowego ( dwojaka natura):

1. Prawa, które mają charakter stały,

2. Prawa dotyczące etapu rozwoju danego państwa i jego planu finansowego ( np. zmiana prawa finansowego dla Wspólnot Europejskich).

Źródła prawa budżetowego

Konstytucja, Rozdział 10 ustawy Finanse Publiczne.

5 grup:

1. Zagadnienia prawodawstwa finansowego,

2. Zagadnienia danin publicznych,

3. Postanowienia dotyczące budżetu państwa,

4. Zagadnienia długu publicznego i deficytu,

5. Bank Centralny Państwa i polityka pieniężna państwa,

Zagadnienia prawodawstwa finansowego: regulacja wymaga ustawy:

1. Ciężary publiczne, świadczenia,

2. Wymóg zastosowania odniesienia do budżetu państwa, jest załącznikiem do ustawy,

3. Gromadzenie i wydatkowanie

4. Zasada…………. Monopol, zaciąganie pożyczek, gwarancji i poręczeń

5. Zasady działania NBP

Art. 84, 168, 217, 216, 219, 221, 225, 227

Konstytucja określiła pewne wymogi, które odnoszą się do ustawy budżetowej, ale nie tylko. Ograniczyła krąg podmiotów. Jedynie Rada Ministrów ma wyłączność w zakresie ustawy budżetowej, jej zmiany ( ustawa i prowizorium, ustawa o zaciąganiu długu publicznego, ustawa o udzielaniu gwarancji przez państwo).

Art. 118 ust 3 szczególne potraktowanie

Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia ustawy art. 222

Wyjątkowo kryzys gospodarczy, finansowy, ustąpienie rządu.

Do 30 września Rząd ma obowiązek złożyć prowizorium budżetowe ( to krótkoterminowy plan ) ogólny plan ( jeżeli mamy złożony projekt ustawy budżetowej to rząd może dokonywać poprawek, aż do uchwalenia, może się zdarzyć że rząd może uchwalić w styczniu, można składać autopoprawki, jeżeli rząd ni uchwali ustawy do stycznia, obowiązuje projekt tej ustawy. Po 31 grudnia nie ma autopoprawek

Art. 219 ust 2

Ustanowiono zakaz obładowania ustawy budżetowej. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy a szczególnie o finansach publicznych.

Sejm może zmienić w projekcie wszystko, można zwiększać wydatki.

Nie można …………zaplanowanego deficytu ( nie może być większy). Nie można pokrywać deficytu budżetowego poprzez zaciąganie kredytu od banku centralnego

Art.220

20 dniowy termin poprawek

Termin 4 –miesięcy od złożenia ustawy budżetowej do sejmu. Wtedy Prezydent ma prawo rozwiązać parlament ( w ciągu 14 dni).