Spis treści

• Monitorowanie czynników ryzyka

• Metody jakościowe identyfikacji i oceny ryzyka

• Metody ilościowe identyfikacji i oceny ryzyka

- poziom strategiczny

- poziom operacyjny

• Procedura badania ryzyka

Monitorowanie czynników ryzyka - Jest to konieczność prowadzenia ciągłych badań w zakresie zmian zachodzących w przedsiębiorstwie oraz jego otoczeniu, tak aby zmniejszyć zagrożenie dla stawianych sobie celów.

Monitorowanie czynników ryzyka jest podstawowym elementem w zarządzaniu ryzykiem. Zajmuje się przede wszystkim:

• Identyfikacją miejsc pojawiania się ryzyka

• Oceną charakteru ryzyka

• Identyfikacją czynników generujących ryzyko

• Zbieraniem informacji odnośnie werbalnych zależności sytuacji wnętrza i otoczenia przedsiębiorstwa

Brak wiedzy o potencjalnych zagrożeniach oraz o możliwych konsekwencjach wynikających z niewłaściwych przewidywań oraz oceny ryzyka może nawet skutkować upadłością przedsiębiorstwa. W każdych warunkach proces zarządzania ryzykiem wymaga identyfikacji ryzyka, jego oszacowania, działań prewencyjnych oraz monitorowania obszarów zagrożonych ryzykiem.

Metody jakościowe identyfikacji i oceny ryzyka stosujemy w celu poznania ryzyka. Te metody wykorzystują tzw. słabe sygnały. Wyróżniamy:

• Opisową ocena ryzyka

• Analizę profilowa

• Metodę wyrównania ryzyka

• Systemy wczesnego ostrzegania

• Katalog czynników ryzyka – katalog zagrożeń

Opisowa ocena ryzyka jest to faktyczna ocena ryzyka. Jej jakość zależy od doboru kryteriów ocen rozróżniających przedsięwzięcia z punktu widzenia ryzyka. Bardzo istotna jest tutaj intuicja oraz umiejętności ekspertów, a także doświadczenie ludzi podejmujących decyzje. W tej metodzie wyróżniamy: małą/średnią/dużą ocenę ryzyka.

Analiza profilowa - Polega na ocenie słabych i mocnych stron przedsiębiorstwa. Mocne strony – pomagają w budowaniu strategii firmy, natomiast słabe stanowią identyfikację obszarów ryzykogennych. Dzięki tej metodzie dostarczamy informacji o:

• Ogólnej kondycji firmy

• Obszarach strategicznych wymagających natychmiastowej interwencji.

Metoda wyrównania ryzyka - Polega na równoległym realizowaniu projektów. Metoda ma lepsze zastosowanie w większych firmach, np. gdy posiadamy dużą liczbę projektów to działalność firmy jest mniej ryzykowna – straty przez jedne projekty są rekompensowane przez zyski z udanych projektów. Np. prowadząc biuro turystyczne bardziej opłacalne są większe biura z szerszą gamą świadczonych usług – straty przy terenach zagrożonych – Krym itd. Zwracają się z innych usług.

Systemy wczesnego ostrzegania jest to system informacyjny sygnalizujący o zagrożeniach występujących wewnątrz oraz na zewnątrz przedsiębiorstwa. Możemy dostrzec oraz przeanalizować pierwsze zagrożenie – daje nam to czas na zmianę decyzji oraz wprowadzenie korekt do zmieniającej się sytuacji. Realizacja tego systemu wymaga zbierania informacji o zmianach w otoczeniu. Informacje te umożliwiają identyfikację i ocenę ryzyka w bliższej perspektywie czasowej oraz w przyszłej działalności firmy.

Katalog zagrożeń służy do identyfikacji sytuacji decyzyjnej. Stworzenie katalogu umożliwia znalezienie sposobu na minimalizację czynników ryzyka. Konieczne jest przeanalizowanie wszystkich czynników ryzyka, żeby wiedzieć z jakimi zagrożeniami mamy do czynienia tak żebyśmy mogli lepiej przygotować się na takie sytuacje i im się przeciwstawić. Katalog taki buduje się indywidualnie dla każdej organizacji, wykorzystując w tym celu informacje od członków zarządu i pracowników komórek funkcjonalnych, a także planów i sprawozdań z działalności.

Katalog czynników ryzyka ze względu na funkcje zarządzania:

• Planowanie sprzedaży (zmienność popytu, moda, stosunki z kontrahentami, siły konkurencyjne na rynku, potencjał rynku, inflacja, zmienność regulacji prawnych, siła oddziaływania środków promocji i reklamy, struktura i siła odbiorców, substytucja produktów)

• Prac badawczo – rozwojowe (niedopracowanie rozwiązań, brak doświadczenia, niewiara w sukces, opóźnienie, nietrafienie w gusta, naśladownictwo rozwiązań, niedoszacowanie przewidywanych kosztów, zużycie ekonomiczne projektowanych rozwiązań, niedotrzymanie określonych terminów realizacji, niedobór kapitałów, opóźnienie w stosunku do konkurencji)

Zużycie ekonomiczne/moralne – dalsza eksploatacja produktów, usług jest nieopłacalna.

Kapitałem określa się źródła finansowego pochodzenia majątku, majątku trwałego i obrotowego. Kapitał jest odpowiednikiem majątku danej jednostki organizacyjnej.

• Planowanie produkcji ( awarie maszyn i urządzeń, stosunki z kontrahentami, niezbilansowanie układu produkcyjnego, niedobory czynników produkcji, elastyczność linii produkcyjnych)

• Gospodarka materiałowa (niedotrzymywanie przez dostawców norm technicznych, system kontroli jakości materiałów, posiadanie zapasów zbędnych, zmiany warunków dostaw, zmiany cen materiałów i warunków dostaw, wady ukryte materiałów)

Zapasy zbędne stanowią ciężar finansowy dla organizacji gospodarczych i utrudniają prowadzenie racjonalnej gospodarki materiałowej, a więc w interesie tych organizacji leży możliwie szybkie pozbywanie się omawianych rodzajów zapasów. Za zapasy zbędne uważa się stany magazynowe takich materiałów, które nie znajdują zastosowania w działalności gospodarczej danej organizacji.

• Gospodarka remontowa (zakres informacji o stanie maszyn i urządzeń, stan zapasów części zamiennych, kwalifikacje obsługi, poziom nowoczesności maszyn i urządzeń, jakość usług remontowych w stanie zleconym)

• Gospodarka czynnikiem ludzkim (kwalifikacje i doświadczenie pracowników, zaangażowanie w pracy, możliwość naboru pracowników)

• Gospodarka finansami (struktura kapitałów, płynność finansowa, rentowność sprzedaży, inflacja)

• Inwestycje (stopa procentowa, zużycie moralne maszyn i urządzeń)

Zużycie moralne – dalsza eksploatacja produktu/ środka trwałego jest nie opłacalna – lepiej jest wymienić na nowy sprzęt.

Przemek
METODY ILOŚCIOWE IDENTYFIKACJI I OCENY RYZYKA (slajd 1-3)

Są to metody , które pomagają nam zredukować ryzyko. Każdy kto zarządza jakimś przedsiębiorstwem powinien znać te metody . Należy pamiętać ze metody te nie redukują bezpośrednio tego ryzyka, lecz wspomagają podejmowanie słusznych decyzji. Aby się rozwijać i osiągać sukcesy należy podjąć pewne ryzyko, ale to ryzyko musi zostać zbadane, ocenione i dostosowane do firmy. Nie może być to intuicyjne i nieprzemyślane. Do prawidłowej oceny tego właśnie ryzyka służą nam dwa rodzaje metod:

• metody ilościowe strategiczne

• metody ilościowe operacyjne

METODY ILOŚCIOWE NA POZIOMIE STRATEGICZNYM ( slajd 4 )

Metody ilościowe na poziomie strategicznych dzielą się na trzy grupy:

• planów alternatywnych

• finansowe

• zarządzania ryzykiem procesach inwestycyjnych

METODY PLANÓW ALTERNATYWNYCH ( slajd 5-8 )

Według tej metody, jeżeli cokolwiek planujemy w naszym przedsiębiorstwie, to nie możemy mieć jednego planu na rozwój czy zarządzanie i ślepo ku niemu dążyć. Chodzi o to aby mieć wiele planów, wiele wariantów na wypadek niepowodzenia, zmian na rynku czy jakby ten pierwszy plan okazał się beznadziejny. Musimy być przygotowani na wiele możliwości i gotowi na zmianę planów, elastycznie reagować na to co się dzieję w przedsiębiorstwie i na rynku.

Metoda ta polega na tworzeniu scenariuszy. Nie są to dokładne prognozy lecz nasze przyszłe wyobrażenie o organizacji, otoczeniu i pomaga przewidzieć zjawiska, jakie będą miały wpływ na działalność. Mają one postać różnych raportów, wykresów, schematów, wedle uznania zarządu.

Z reguły powinno się opracować scenariusze :

• optymistyczne

• pesymistyczne

• standardowe

Aby prawidłowo ułożyć scenariusz należy:

• wziąć pod uwagę informacje z przeszłości ( tutaj raczej wszystko zrozumiałe będzie dla wszystkich)

• rozpoznać związki o charakterze przyczynowo skutkowym (czyli co z czego wynika, z czym ma związek, następstwa różnych wydarzeń czy decyzji, konsekwencje podejmowanych decyzji, świadomość)

• odejść od stereotypów, kontynuacji trendów mających miejsce w przeszłości ( odchodzić od dawnych metod kierowania, lub metod które były dotychczas i przedsiębiorstwo "kuleje", nie kontynuować żadnych rodzinnych tradycji, tylko dbać o dobro, finanse i kondycję przedsiębiorstwa

• umiejętnie wychwytywać słabości i je przekształcać w projekcję przyszłości ( znajdować słabe punkty i je ulepszać aby w przyszłości spełniały oczekiwania)

METODY FINANSOWE

• metoda progu rentowności (BEP - Break Even Point) - metoda przydatna w bieżącym zarządzaniu przedsiębiorstwem. Próg rentowności jest punktem granicznym, gdzie przychody ze sprzedaży równe są całkowitym kosztom. W tym punkcie inwestycja nie przynosi zysków ani strat. Wykorzystywana m.in. przy wyborze technologii, ustalaniu optymalnej wielkości produkcji, planowaniu wyniku finansowego( wskaźnik porównawczy wpływów i kosztów, pokazuje czy są zyski czy straty), kształtowaniu cen wyrobów, ustalaniu poziomu zatrudnienia , badaniu kosztów zmiennych.

  Próg rentowności może być ustalany dla produkcji jednorodnych i złożonych

Ilościowy wskaźnik BEP dla produkcji jednorodnej – oznacza on taką ilość sprzedanych wyrobów, przy których przychody zrównują się z kosztami.

• Xo = BEP = Ks / (C – K)

• gdzie:

• Xo - wielkość sprzedaży dla której wartość sprzedaży jest równa wielkości kosztów całkowitych

Ks - koszty stałe
C - cena
K – koszty zmienne

Wartościowy wskaźnik BEP dla produkcji złożonej - oznacza taką wartość sprzedanych wyrobów, które pokryją poniesione koszty.

• BEP^ = {Ks/(C-K)} x C = BEP x C

• gdzie:

• Ks - koszty stałe

  C- cena

  K - koszty zmienne

  BEP - ilościowy wskaźnik BEP dla produkcji jednorodnej

Ilościowy wskaźnik BEP dla produkcji złożonej - tak jak wcześniej, oznacza ilość sprzedanych wyrobów, które pokryją koszty . Różnica jest taka że liczymy to gdy przedsiębiorstwo produkuje więcej niż jeden produkt. Każdy z nich ma inny poziom ryzyka.

• BEP1 = {Si + [m1/(m1+m2+...+mn)] x Ks}/m1

• gdzie:

  • i - numer kolejnego asortymentu

    n- ilość asortymentów

    S - koszty stałe asortymentu

    m - jednostkowa marża brutto

    Ks = c-k - koszty stałe

    c - cena

    k- koszty zmienne

• Zarządzanie ryzykiem kursowym i dewaluacyjnym - zarządzanie które zabezpiecza przedsiębiorstwo przed następstwami niekorzystnej zmiany wartości waluty obcej w stosunku do krajowej. Może odbywać się poprzez:

  a) zamieszczanie klauzul waloryzacyjnych i dewaluacyjnych w umowach handlowych - strony umawiają się, że wykonanie zobowiązania nastąpi poprzez spełnienie świadczenia (najczęściej pieniężnego) w rozmiarze lub ilości wynikających z określonego miernika. Przelicznikiem może być cena innego towaru, kurs obcej waluty, złota czy innych surowców. Waloryzacja umowna ma na celu zabezpieczenie obu stron kontraktu przed ryzykiem zmiany wartości świadczenia umownego (najczęściej pieniądza krajowego)

  b) dokonywanie transakcji sprzedaży lub kupna dóbr w określonych walutach obcych według kursów dnia , w którym nastąpi inkaso lub spłata zobowiązania -  Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w swoim banku, by pobierał należności od odbiorcy. Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie istnieją obawy, że kupujący odmówi odbioru towaru lub zapłaty za niego

  c) przenoszenie części ryzyka kursowego przez firmy ubezpieczeniowe

• Metody wskaźnikowe - polega na obliczaniu szeregu wskaźników z dostępnych danych w sprawozdaniach finansowych i ocenie porównawczej w czasie(czyli danymi dotyczącymi tego samego przedsiębiorstwa w różnych okresach) i przestrzeni. Dzięki analizie wskaźnikowej możemy zbadać różne sfery działalności przedsiębiorstwa.https://mfiles.pl/pl/index.php/Analiza_wska%C5%BAnikowa - cite_note-1 Najbardziej powszechne i najczęściej używane wskaźniki to:

• Wskaźnik płynności finansowej-mierzy zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z zobowiązań krótkoterminowych.

• Wskaźnik efektywności (wykorzystania majątku)-pokazuje jak firma zamienia swoje należności i zapasy na gotówkę.

• Wskaźnik wypłacalności (zadłużenia)-mówią o zadłużeniu spółki i jej zdolności do likwidacji powstałego zadłużenia.

• Wskaźnik rentowności (zyskowność)-ocenia jakie zyski osiąga dane przedsiębiorstwo z poniesionych nakładów.

• Wskaźniki giełdowe-ocenia wartość rynkową przedsiębiorstwa, która zależy od ceny jej akcji.

• Techniki punktowe -  polega na ocenie obiektów za pomocą punktów (w dowolnej skali liczb rzeczywistych). Pomaga zakwalifikować oceniany obiekt w umownej skali liczbowej oraz przy zastosowaniu odpowiedniego systemu oceniania. W metodzie tej brane są pod uwagę wartości odpowiednich parametrów podlegających ocenie.

  Te techniki są przydatne gdy dokonujemy wyborów pomiędzy propozycjami trudnymi do zmierzenia w inny sposób lub gdy trudno ustalić jakiś wskaźnik.

  Stosowane są do oceny technologicznych rozwiązań projektowych - jakość technologii w fazie projektowania, przygotowanie produkcji wykonawstwo oraz eksploatacje.

  Techniki te potrzebne są także gdy likwidujemy jakieś obiekty.

Kryteria oceny	Punktowa ocena sprawdzająca
...	...
Razem	Suma ocen punktowych

a) Technika punktowa prosta - Służy ona do oceny sprawdzającej wybranego obiektu pod warunkiem, iż wszystkie z zastosowanych w ocenie kryteriów będą tak samo ważne. Biorąc pod uwagę poszczególne wyniki oceny ustala się ostateczną ocenę

b) Technika punktowa ważona - w tej wykorzystuje się stopniowanie kryteriów oceny na podstawie wybranych preferencji. Wagi przynależne do każdego kryterium oceny powinny być  obiektywne.

Kryteria oceny	Wagi kryteriów oceny	Ocena sprawdzająca	Wartość ważona
...	...	...	...
Razem	Suma wag	X	Suma ocen ważonych

Zaletą jest prostota.

Główne wady to :

• umowny sposób wyrażania punktacji w ocenie ,

• indywidualny charakter punktacji i wag dostosowany do konkretnego przedmiotu oceny

• duży subiektywizm przy ustalaniu punktacji, dokonywaniu ocen punktowych i ich wag

METODY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W PROCESACH INWESTYCYJNYCH

• Groboillot

• dyskontowania

• dyskontowania z premią za ryzyko

• budżetowania kapitałowego

• CEA

• DURATION

• wewnętrznej stopy zwrotu (IRR)

• Metoda Groboillot - wykorzystanie informacji dotyczących przeszłości, sformułowanych w postaci zależności funkcyjnych do planowania działalności gospodarczej.

• Metoda dyskontowania - Jest to proces obliczania wartości bieżącej danej kwoty pieniędzy na podstawie jej wartości w określonym momencie w przyszłości. Dzięki dyskontowaniu można dowiedzieć się, ile dziś warty jest dany przepływ pieniężny, który otrzyma się w przyszłości. Za pomocą dyskontowania można stwierdzić, jakich środków należy się zrzec obecnie na rzecz przepływów w przyszłości. Dla przykładu - dzięki dyskontowaniu można dowiedzieć się, jaką kwotę należy ulokować np. na rocznej lokacie o oprocentowaniu 5 proc. w skali roku, aby za rok posiadać 10 tys. zł

  Kp = K/ (1+r)ⁿ

  ^gdzie:

  Kp - koszt początkowy

  K - Kosz końcowy

  r- stopa procentowa

  n- liczba lat

  Dyskontowanie sprowadza do porównywalnoci kwoty pojawiające się w różnych okresach. Porównywalno opiera się na założeniu, e kwocie X dzisiaj odpowiada kwota X(1+r) za rok, jak równie kwota X(1+r)(1+r)=X(1+r) 2 za dwa lata, X(1+r) 2 (1+r)=X(1+r) 3 za trzy lata itd. Stosujc to rozumowanie w drugą stronę twierdzimy, że kwocie X za rok odpowiada obecnie kwota X/(1+r), kwocie X za dwa lata – kwota X/(1+r) 2 obecnie itd.

• Metoda dyskontowania z premią za ryzyko - ustalana jest dla przedsiębiorstw funkcjonujących w warunkach inflacji

R=RSO + PR + SI + SI(RZO+PR)

gdzie :

RSO- rzeczywista stopa oprocentowania

PR - premia za ryzyko

SI - stopa inflacji

• Metoda budżetowania kapitałowego - polega na stworzeniu rankingu projektów i wyborze tego z nich, który zapewnia maksymalną opłacalność przy ograniczonych środkach. Jest to narzędzie wspomagania decyzji w zakresie wyboru najbardziej efektywnych projektów inwestycyjnych, poszukiwania propozycji, badania i analizowania skutków poszczególnych projektów, wyboru najlepszych rozwiązań w danych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa,
  
  Metoda ta składa się z czterech etapów:

• oszacowania wpływów gotówkowych spodziewanych w przyszłości

• oszacowania rzeczywistego kosztu inwestycji

• określenie wartości bieżącej netto przedsięwzięcia inwestycyjnego

• ustalenie czy wartość bieżąca netto jest dodatnia. Jeżeli tak to projekt może być poddany dalszej analizie

• Metoda CEA - polega na wyliczeniu wartości zaktualizowanej netto ( czyli różnicy wartości zaktualizowanej i wartości początkowego wkładu) oraz wewnętrznej stopy zwrotu. Metoda CEA pozwala na badanie relacji pomiędzy nakładami i wynikami. Metoda ta jest stosowana po to, aby porównać nakłady różnych wariantów osiągnięcia postawionego celu i wybrać spośród nich najbardziej odpowiedni.

• Metoda DURATION - Służy do oceny ryzyka stopy procentowej w przypadku inwestycji w papiery o stałej stopie procentowej. Duration oznacza średni ważony okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.
  W zarządzaniu ryzykiem w przedsiębiorstwie z wykorzystaniem tej metody stosujemy następujące zasady:

• minimalizacja duration - przy oczekiwanym wzroście stopy procentowej

• maksymalizacja duration - przy oczekiwanym spadku stopy procentowej

• Metoda wewnętrznej stopy zwrotu (IRR) - jest to jedna z głównych metod oceny efektywności inwestycji. IRR jest stopą dyskontową, przy której wartość zaktualizowana netto wynosi zero, czyli wartość wydatków na realizację projektu jest równa wartości zaktualizowanych wpływów pieniężnych.

Obliczenie wartości IRR polega więc na znalezieniu takiej wartości stopy dyskontowej , która spełnia warunek:

gdzie:

•  – przepływy gotówkowe w okresie t,

•  – stopa procentowa,

•  – nakłady początkowe,

•  – kolejne okresy (najczęściej lata) eksploatacji inwestycji

Powyższa formuła ma zastosowanie przy stałej stopie dyskonta w rozpatrywanym okresie. W przypadku ogólnym, gdy stopa ta nie jest stała, saldo przepływów finansowych należy dyskontować odrębnie dla każdego okresu z daną stopą dyskonta.

Wewnętrzna stopa zwrotu jest maksymalną stopą dyskontową, przy której możliwe jest odzyskanie poniesionych wydatków na realizację projektu inwestycyjnego. Przedsięwzięcie jest opłacalne wówczas, gdy stopa graniczna, ustalona przez inwestora za możliwą najniższą do przyjęcia stopa rentowności, jest niższa od IRR. Im większa jest między nimi różnica, tym mniejsze jest ryzyko gospodarcze związane z funkcjonowaniem danego projektu.

Agata

Metody ilościowe na poziomie operacyjnym

Metody te wykorzystują techniki prowadzące do szczegółowych wyliczeń w poszczególnych obszarach decyzyjnych.

Dzielą się na :

• Metody badań operacyjnych

• Metody statystyczne

• Metody symulacyjne

Metody badań operacyjnych

Dyscyplina naukowa związana z teorią decyzji pozwalająca wyznaczyć metodę i rozwiązanie określonych problemów związanych z podjęciem optymalnych decyzji. Badania operacyjne to zbiór metod matematycznych i statystycznych.

Przykłady badań:

• Drzewo decyzyjne

• Metoda GERT

• Algorytm simpleks

• Metoda teorii kolejek

Metody badań operacyjnych

Drzewo decyzyjne- jest graficznym obrazem sytuacji decyzyjnej. Zawarte są w nim warianty działań, stany natury, warunkowe korzyści lub straty, a także prawdopodobieństwa odpowiadające poszczególnym stanom. Jest ono użyteczne do rozwiązywania różnych problemów decyzyjnych.

Metody badań operacyjnych

przykład. Student Leszek obudził się 25 minut przed egzaminem. Profesor był formalistą i nawet minuta spóźnienia wykluczała możliwość pisania egzaminu, Leszkowi groziła więc sesja poprawkowa. Sprawa była jednak znacznie bardziej skomplikowana, gdyż Leszek miał zamiar wyjechać do pracy do Stanów Zjednoczonych, zaś wcześniejszy powrót we wrześniu oznaczałby dla niego utratę 4000 zł zarobków. Jeżeli jednak zdążyłby dotrzeć na czas, to rodzice w nagrodę za dobre oceny kupiliby mu prezent (zazwyczaj wartości 500 zł).

Leszek musiał więc starannie przemyśleć, w jaki sposób dotrzeć do szkoły. Autobus nie wchodził w grę, jazda nim zajmowała co najmniej 40 minut. Pozostawała jeszcze inna możliwość – pożyczyć samochód ojca. Samochód ten jednak był w kiepskim stanie i szanse na dojechanie do szkoły wynosiły 90%, zaś w przypadku awarii Leszek musiałby pokryć część kosztów naprawy, gdyż ojciec od dawna winił go za za zły stan samochodu (3 tys. zł). Oprócz tego musiał zdecydować, czy opłaca się jechać przez miasto szybko, czy wolno. Przy wolnej jeździe dotarłby na czas z prawdopodobieństwem 60%, natomiast przy szybkiej zdążyłby na pewno (Leszek potrafił naprawdę szybko jeździć). Mógł jednak zostać zatrzymany przez patrol policji, co groziło mandatem w wysokości 500 zł (prawdopodobieństwa trafienia na patrol – 20%).

Druga możliwość to wynajęcie taksówki, za którą trzeba będzie zapłacić 30 zł. Jednak taksówkę trzeba będzie znaleźć w ciągu kilku minut, co można wykonać z prawdopodobieństwem sukcesu 80% (jeżeli nie będzie taksówki w pobliżu, Leszek już nie zdąży). Aby ponaglić kierowcę, Leszek może wręczyć napiwek w wysokości 20 zł, co zwiększy szanse na dotarcie na czas do 85% (w przeciwnym wypadku tylko 70%

Metody badań operacyjnych

• Metoda GERT- służy do rozwiązywania problemów zarządzania procesami produkcyjnymi, badawczymi, inwestycyjnymi itp.. Obliczenia w tej metodzie przeprowadzamy za pomocą sieci odwzorowujących badana rzeczywistość. Jej użyteczność przedstawiona jest w postaci problemu braków. Metoda ta umożliwia racjonalizację ryzyka, lecz także wymaga bardzo pracochłonnych obliczeń specjalistycznego oprogramowania.

zakładających

wprowadzenie do struktury sieci

opisującej planowane przedsięwzięcie,

alternatywnych ciągów

możliwych wariantów działań,

a więc wszystkich czynności, nawet tych o małym prawdopodobieństwie

zaistnienia i poszukiwanie

przebiegu zdarzeń według

jednego z możliwych scenariuszy.

Metoda GERT jest jednak bardzo

pracochłonna zarówno na etapie

budowy sieci zależności, jak i obliczeń.

Dlatego szerokie zastosowanie

znalazły metody symulacyjne,

• w tym metoda Monte Carlo.

Metody badań operacyjnych

Algorytm simpleks- służy do rozwiązywania zagadnień programowania liniowego, np. wyboru programu produkcji.

Metoda rozwiązywania zadań programowania liniowego za pomocą kolejnego polepszania (optymalizacji) rozwiązania. Nazwa metody pochodzi od sympleksu, figury wypukłej będącej uogólnieniem trójkąta na więcej wymiarów.

8. Zadanie programowania liniowego z dowolną liczbą zmiennych można rozwiązać, wyznaczając wszystkie wierzchołkowe punkty wielościanu, a następnie porównując wartości funkcji w punktach wierzchołkowych. W związku z wielością punktów powstaje problem wyznaczenia wartości funkcji celu i znalezienie optymalnego wierzchołka, który spełniłby warunek zadania programowania liniowego. Istota metody sympleks sprowadza się do tego, że jeżeli jest znany jakikolwiek wierzchołkowy punkt i wartość w tym punkcie funkcji celowej, to wtedy wszystkie wierzchołkowe punkty, w których celowa funkcja przyjmuje gorsze wartości, są odrzucane. Kolejny krok iteracji polega na tym, że przechodzimy do następnego wierzchołka, znajdującego się na jednej krawędzi z odnalezionym już punktem, w którym celowa funkcja osiąga lepsze wartości. Iteracja kończy się, gdy kolejny przeglądany punkt wierzchołkowy jest najlepszy pod względem odpowiednich wartości funkcji celowej.

Metody badań operacyjnych

Metoda teorii kolejek- jest bardzo użyteczna w zarządzaniu ryzykiem. Znajduje zastosowanie w rozwiązywaniu problemów masowej obsługi w zakresie doboru liczby aparatów w zależności od strumienia zgłoszeń oraz doboru liczby zgłoszeń do wykorzystania istniejących aparatów. Modele masowej obsługi zależą od strukturalnych powiązań pomiędzy elementami.

Metody badań operacyjnych

Wzory dla systemów, w których długość kolejki zawiera się pomiędzy jednością a liczbą kanałów:

• Średni czas oczekiwania w kolejce:

T={Pm/(mxa-λ)}

• Prawdopodobieństwo zajętości wszystkich kanałów obsługi:

Pm={Ωm/[m!x(1-u)]}xPo

• Prawdopodobieństwo przestoju systemu:

Po=1/{∑(Ωk/k!)+[Ωm/m!(1-u)]}

• Gdzie:

m- liczba kanałów

k- długość kolejki

Ω- współczynnik intensywności obsługi: Ω= λ/a

λ- średnia liczba zgłoszeń klientów do obsługi w jednostce czasu

a- maksymalna wydajność punktu obsługi

u- współczynnik wykorzystania czasu pracy jednego kanału obsługi: u= λ/(mxa)

Metody statystyczne

Zaliczają się do nich następujące metody analizy:

• Wrażliwości

• Korelacji

• Prawdopodobieństwa

• Przyrostów

• Odchylenia standardowego

• Analiza histogramów częstości

Metody statystyczne

Analiza wrażliwości- polega na badaniu zachowania się zmiennej wyjściowej(wyniku finansowego) w wyniku przyjmowania róznych wartości przez zmienna wejściową(wielkość produkcji). W przypadku projektu inwestycyjnego, zmienną wyjściową będą czynniki zewnętrzne płynace z otoczenia, np..stopa procentowa, ceny środków trwałych oraz czynniki zewnętrzne. Zmienna wejściową będą zaś zmiany efektywnościowe danego projektu.

Metody statystyczne

Analiza wrażliwości cd.

Analiza może być przeprowadzona, jeśli:

• Zbuduje się odpowiedni model ekonomiczny

• Ustali się zmienne wejściowe

• Zdefiniuje się wskaźnik jako miarę wrażliwości (WW). Definiujemy go za pomocą wzoru: WW=(^WY/WY)/(^WE/WE)

gdzie:

WY- wielkość wyjściowa

WE- wielkość wejściowa

^- przyrost wartości poszczególnych wartości

14. Analiza wrażliwości określa siłę reakcji zmiennej wyjściowej na zmiany wielkości zmiennej wejściowej. Reakcja ta mówi nam , jakie ryzyko występuje w działalności gospodarczej. Im czynnik ten jest wyższy, tym ryzyko w nim występujące tez jest większe. Przy pomocy analizy możemy znaleźć czynniki mające największe znaczenie dla danego przedsięwzięcia. Pozwala także na oszacowanie wielkości ryzyka oraz zgłębienie tego zjawiska.

Metody statystyczne

Analiza korelacji- znajduje szczególne zastosowanie w zarządzaniu ryzykiem wobec istnienia zależności czynników produkcji i ich parametrów. Podstawą wszelkich ustaleń w organizacji systemów produkcyjnych są tu normatywy nakładów czynników produkcji. Opracowanie tych normatywów zależy od ich charakteru, gdyż mogą one występować w postaci:

• Punktów normatywnych- wyznaczonych w populacji jednej zmiennej, podlegającej zmienności w sposób przypadkowy

• Linii normatywnych- ustalanych, gdy oprócz czynnika przypadkowego występuje czynnik wpływający na normowaną zmienną X losową w sposób istotny.

Metody statystyczne

• Analiza prawdopodobieństwa- może być stosowana w zarządzaniu różnymi procesami w przedsiębiorstwie. Polega na ustaleniu dla różnych projektów inwestycyjnych, charakteryzujących się innymi wielkościami, nakładów prawdopodobieństwa ich występowania w poszczególnych latach. Następnie, przy założeniu stopy dyskontowej, obliczamy oczekiwaną NPV. Do realizacji przyjmujemy ten projekt, dla którego wartość NPV jest największa, gdyż jest on obarczony mniejszym ryzykiem.

Metody statystyczne

• Analiza przyrostów- słuzy do ustalenia takiej wielkości produkcji wyrobu, aby wartość oczekiwana zysku była możliwie największa.

Metody statystyczne

• Analiza odchylenia standardowego- często jest przyjmowana jako miara ryzyka. Odchylenie jest miarą rozproszenia układu prawdopodobieństwa. Im mniejsze odchylenie, tym węższy rozkład i wobec tego mniejsze ryzyko.

Metody statystyczne

• Analiza histogramów częstości- polega na prowadzeniu badań i pomiarów zużywania czynników produkcji, które pozwalają na sporządzenie histogramów częstości. Ich ukształtowanie mówi nam o poziomie zorganizowania procesów produkcyjnych. Kształty histogramów mówią często, jakie są typy rozkładów prawdopodobieństwa. Przyjęcie właściwego, charakterystycznego dla danej zmiennej losowej typu daje nam poprawne oszacowanie jej parametrów oraz znacznie podnosi trafność przewidywań. Dzięki temu zmniejsza ryzyko podejmowanych badań.

Metody symulacyjne

Należą do najnowszych metod zarządzania działalnością gospodarczą, które umożliwiają ograniczenie ryzyka ekonomicznego. Posiadają wiele zalet m.in. :

• Informacje do ich obliczenia są łatwo uzyskiwane w przedsiębiorstwie

• Nie wymagają stosowania skomplikowanych wzorów i obliczeń

• Dają wyniki nie gorsze niż inne metody

• Mogą być stosowane nawet wtedy, gdy innych metod w praktyce nie możemy zastosować

• Stwarzają możliwości przewidywania zachowania się przedsiębiorstwa

• Są użyteczne przy rozwiązywaniu różnych problemów zarządzania

• Trzeba stosować wiele metod do wielu celów, które dotyczą różnych dziedzin występowania ryzyka i jego czynników. Nie istnieje jedna uniwersalna metoda.

• Wybór metody powinien zależeć od celów.

• Najprostsze metody pozwalają tylko identyfikować dane problemy.

• Do wyboru metod zarządzania ryzykiem niezbędna jest analiza potencjalnych szkód, częstości ich występowania oraz efektywności i kosztów ryzyka.

Stosowanie metod jakościowych i ilościowych wymaga spełnienia wielu warunków organizacyjno-technicznych m.in..:

• Nowoczesną bazę danych

• Dostęp do różnych źródeł informacji, które umożliwiają monitoring czynników ryzyka. (strategiczne- przedsiębiorstwo dostosuje się szybciej do otoczenia)

• Odpowiednie programy komputerowe

23.poznajac metody identyfikacji i oceny ryzyka przekonujemy się o potrzebie rozpoznawania ryzyka w działalności gosp., o jego pomiarze oraz uwzględnieniu go w planowaniu działalności.

Procedura badania ryzyka - Stanowi podstawę do budowania programu podjęcia ryzyka oraz do zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie.

Identyfikacja ryzyka - Polega na określeniu możliwych zagrożeń, które mogą przeszkodzić w realizacji celów organizacji. Identyfikacja obejmuje:

• Znalezienie sytuacji, które prowadzić do wystąpienia zdarzeń prowadzących do powstania zagrożenia

• Ustalenie ryzyka, które występuje jako przyczyna

• Ustalenie okoliczności, które wpływają na wystąpienie ryzyka

• Określenie możliwych bezpośrednich i pośrednich skutków wystąpienia zdarzenia

Cele identyfikacji ryzyka:

• Wyszukanie obszarów w których organizacja narażona jest na stratę

• Wyszukanie zdarzeń prowadzących do straty

• Pomiar ryzyka

Ocena ryzyka - Ma na celu analizę przewidywanych zagrożeń w działalności gospodarczej. Wnioski powinny być wykorzystane w procesach decyzyjnych (etap planowania działalności gospodarczej)

Procedura badania ryzyka

Czynności	Zakres	Metoda	Wynik
Poszukiwanie kluczowych obszarów ryzyka		Rozmowy z członkami zarządu, dyrektorami zarządzającymi, osobami odpowiedzialnymi za informatykę, kadry, obsługę klient, zakupy, serwis inwestycję Przegląd procedur	Raport zawierający: Opis podejścia do ryzyka w różnych punktach organizacji Możliwość poprawy wrażliwości firmy na ryzyko oraz poprawy poziomu bezpieczeństwa Wskazanie przypuszczalnych kluczowych obszarów ryzyka
Identyfikacja ryzyka	Znalezienie sytuacji, które mogą prowadzić do wystąpienia zdarzeń mogących spowodować szkodę Wykrycie stanów, które mogą wystąpić jako przyczyna lub w wyniku realizacji zdarzenia Analiza okoliczności, które mogą wpłynąć na wystąpienie lub wielkość ryzyk Ocena możliwych bezpośrednich i pośrednich skutków wystąpienia zdarzenia	Bezpośrednie badanie kluczowych oraz wybranych lokalizacji Przegląd procedur operacyjnych, rozmowy z pracownikami Analiza stanu zabezpieczeń prawnych, proceduralnych, technicznych	Raport wskazujący: Obszary ryzyka (na jakie zagrożenie w jakich okolicznościach organizacja jest narażona) Czynniki ryzyka (okoliczności sprzyjające ryzyku lub je ograniczające) Skutki pośrednie i bezpośrednie realizacji zdarzeń
Ocena i pomiar ryzyka	Zebranie danych, które posłużą do pomiaru wielkości wystąpienia zdarzeń prowadzących do szkody Określenie możliwej częstotliwości wystąpienia zdarzeń losowych, max. szkody Opracowanie opisu zagrożeń	Analiza danych własnych firmy, materiałów i informacji zebranych we wcześniejszych etapach	Model ryzyka: Raport opisujący, gdzie i jak bardzo organizacja jest narażona na ryzyko
Budowa programu podjęcia ryzyka	Opracowanie propozycji kompleksowego programu ochrony z kierownictwem organizacji Konstrukcja jednolitych, wariantowych propozycji programu ochrony	Cykl konsultacji wstępnych i częściowych propozycji programu ochrony z kierownictwem organizacji Konstrukcja jednolitych, wariantowych propozycji programu ochrony	Raport obejmujący wariantowe propozycje możliwych programów ochrony skonstruowany na bazie poziomu ryzyka akceptowalnego przez organizację

Pomiar ryzyka - Polega na zebraniu danych, które będą mogły posłużyć do określenia prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka. Wyróżniamy:

• Wielkość ryzyka rozumianą jako wysokość prawdopodobnej/maksymalnej straty

• Prawdopodobieństwo realizacji danego ryzyka

Łączna analiza tych dwóch aspektów pokaże nam pełen obraz zagrożeń i dzięki niej stworzymy program podjęcia ryzyka. Zbiór ocen wszystkich możliwych zagrożeń występujących w organizacji będzie podstawą do decyzji o metodach podejmowania ryzyka w organizacji.

Ryzyko nie powinno być dla nas źródłem stresów, ale okazją do podjęcia decyzji w kierunku zapewnienia pewnego stanu równowagi i stabilizacji warunków działalności gospodarczej.