Ekonomika transportu 14.12.2011

Wykład 8:45 C101 17.01.2011

Proces transportowy jest to zamknięty ciąg czynności koniecznych do przemieszczenie osób lub ładunków.

Na proces transportowy składają się:

• Kompletowanie ładunku

• Pakowanie ładunku i znakowanie

• Składowanie

• Przekazanie ładunku przewoźnikowi

• Czynności organizacyjne

• Przygotowanie środka transportu do przewozu

Proces przewozowy

• Załadunek

• Przewóz

• Wyładunek

Czynności po zakończeniu procesu przewozowego

• Odebranie ładunku od przewoźnika

• Składowanie

• Rozpakowanie ( uzdatnianie ładunku po przewozie)

Spedycja jest to działalność gospodarcza polegająca od odpłatnym organizowaniu procesu transportowego ładunku od dostawcy do odbiorcy na zlecenie osoby fizycznej lub prawnej.

Czynności organizacyjno – prawne wykonywane przez spedytora:

• Doradztwo, które może dotyczyć czynności takich, jak: opakowanie i zabezpieczenie ładunku, wybór sposobu przeładunku

• Dokonanie kalkulacji kosztów transportu w różnych jego wariantach, negocjowanie wysokości stawek z przewoźnikiem

• Wybór środka transportu i przewoźnika

• Zawarcie umowy o przewóz i zamówienie środka transportu

• Ubezpieczenie ładunku

• Sporządzenie dokumentów przewozowych

• Monitoring przebiegu procesu transportowego

• Zgłoszenie towaru do odprawy celnej

• Przekazanie przesyłki odbiorcy

Obecnie oferta firm spedycyjnych rzadko ogranicza się od usług organizowania przewozu ładunku, lecz obejmuje cały pakiet usług dodatkowych, wykraczających poza pojęcie spedycji, a wchodzących w zakres czynności logistycznych. Z tego powodu coraz trudniej było jednoznacznie kwalifikować dane przedsiębiorstwa do sektora transportowego, spedycyjnego czy logistycznego i w konsekwencji powstało określenie sektora transportowo – spedycyjno – logistycznego, oznaczanego TSL.

Konkurencja w transporcie

Klasyfikacja konkurencji ze względu na zasięg przestrzenny rynku:

• K. wewnątrzgałęziowa

• K. międzygałęziowa

• K. międzynarodowa

• K. globalna

Klasyfikacja ze względu na przestrzeganie norm prawnych:

• Konkurencja uczciwa

• Konkurencja nieuczciwa

Forma konkurencji	Stosowanie narzędzia
Konkurencja cenowa	Poziom ceny usługi oraz usług towarzyszących Ceny promocyjne i upusty cenowe Warunki płatności
Konkurencja jakościowa	Jakość usługi Wyróżnianie usługi wobec usług konkurentów Elastyczność dostosowywania usługi do potrzeb klientów Renoma firmy
Konkurencja obsługą	Zakres świadczonych usług około sprzedażowych Kompleksowość obsługi Zapewnienie dogodnego czasu i miejsca nabycia usługi Zróżnicowanie kanału dystrybucji
Konkurencja komunikacją informacją	Reklama Promocja sprzedaży Public relations Udział w targach Programy lojalnościowe Szybkie reagowanie na sygnały klientów dotyczące prezentowanej oferty Systemy komunikacji On-Line

Pozytywne skutki konkurencji

• Obniżanie kosztów produkcji

• Podnoszenie jakości usług i wprowadzanie usług nowych

• Wymuszanie postępu techniczno – organizacyjnego

• Zapewnianie rozwoju jednostkom najbardziej efektywnym

Negatywne skutki konkurencji

• Nasilona konkurencja, zwłaszcza cenowa prowadzi do obniżenia rentowności całej gałęzi transportu

• Niekontrolowana konkurencja może prowadzić do zachwiania równowagi na rynku, co znajdzie odbicie także w pozostałych działach gospodarki

• Konkurencja prowadzi do wzrostu kosztów zewnętrznych transportu; największe jednostki są najbardziej szkodliwe dla środowiska.

Koszty działalności transportowej

Świadczenie usług przez przedsiębiorstwa transportowe powoduje powstawanie kosztów, które w różny sposób obciążają trzy grupy podmiotów:

• Przedsiębiorstwa transportowe (koszt własny)

• Państwo i społeczeństwo (koszt społeczny)

• Użytkowników transportu (koszt zaspokojenia potrzeby transportowej)

Klasyfikacje kosztów

1. Układ rodzajowy

   • Zużycie materiałów i energii

   • Usługi obce

   • Podatki i opłaty

   • Wynagrodzenia

   • Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

   • Amortyzacja

   • Pozostałe koszty rodzajowe

Struktura kosztów w transporcie w układzie rodzajowym w roku 2010

Rodzaje kosztów	Udział w %
Zużycie materiałów i energii Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia brutto ze świadczeniami Amortyzacja Pozostałe koszty rodzajowe	18,1 43,4 2,2 24,8 7,8 3,7

1. Typy działalności

   • Podstawowa

   • Pomocnicza i socjalna

   • Zarządu

Koszty alternatywne transportu (pochodne, towarzyszące) są to koszty lub straty powstające u podmiotów obsługiwanych przez transport, tzn. powstające w przedsiębiorstwach korzystających z transportu lub innych niż transport sferach gospodarowania.

• Straty wynikające z uszkodzenia ładunku

• Straty wynikające z obniżenia jakości ładunku z powodu transportu

• Koszty zamrożenia środków obrotowych w trakcie długotrwałego przewozu

• Straty związane z opóźnioną dostawą i przestojem produkcyjnym

• Straty rynkowe wynikające z opóźnienia dostaw ładunku

• Koszty dodatkowego opakowania, dowozu, odwozu.

Odrębna klasyfikacją jest następujący podział kosztów transportu:

• Koszty wewnętrzne

  • Koszty własne (paliwo, koszty utrzymania, koszty napraw, ubezpieczenia, podatki, amortyzacja, pozostałe koszty własne)

  • Koszty infrastruktury

• Koszty zewnętrzne

  • Koszty środowiskowe (zanieczyszczenie wody, powietrza i gleby, hałas i wibracje, energia, zmiany fauny i flory, wpływ na krajobraz)

  • Kongestia, wypadki, zużycie terenu

Na wysokość kosztu własnego wpływa wiele czynników:

• Wykorzystywana gałąź transportu

• Rodzaj przewożonego ładunku

• Rodzaj, stan taboru i stopień jego wykorzystania

• Kierunek i odległość przewozu, ukształtowanie terenu

• Stan infrastruktury

• Szybkość przewozu

• Wielkość i struktura organizacyjna przedsiębiorstwa

• Wielkość zatrudnienia

• Warunki atmosferyczne

Kalkulacja kosztów infrastruktury może opierać się na następujących rodzajach kosztów:

• Krótkookresowe koszty krańcowe – koszty zmienne, związane z bieżącą działalnością eksploatacyjną dróg

• Długookresowe koszty krańcowe – koszty zmienne eksploatacji dróg, uwzględniające dodatkowo koszty kapitałowe

• Krótkookresowe koszty przeciętne – całkowite koszty infrastruktury przy danym poziomie przepustowości, dzielone przez liczbę jednostek pracy przewozowej

• Długookresowe koszty przeciętne – całkowite koszty infrastruktury pozwalające na każdy konieczny wzrost przepustowości lub jej zmniejszenie, dzielone przez liczbę jednostek przewozowych

Według teorii opłaty za użytkowanie infrastruktury powinny być oparte na kosztach krańcowych. Obciążenie kosztami użytkowania infrastruktury powinno odzwierciedlać marginalne koszty włączenia dodatkowego pojazdu do ruchu, tzn. każdy użytkownik powinien pokrywać całkowite koszty, jakie powoduje jego korzystanie z infrastruktury.

W przypadku infrastruktury, której zdolność przepustowa nie jest w pełni wykorzystana, wskazane jest obciążenie użytkowników infrastruktury opłatami pokrywającymi krótkookresowe koszty krańcowe (koszty operacyjne i trzymania dróg).

Natomiast gdy zdolność przepustowa infrastruktury jest w pełni wykorzystana lub jest niewystarczająca, użytkownicy powinni pokrywać koszty krańcowe lub bieżące koszty krańcowe i dodatkową opłatę związaną z kongestią.

Kongestia transportowa

Kongestia – z łać skupienie, nagromadzenie, zatłoczenie, przeciążenie.

Kongestia transportowa 0 zjawisko, które pojawia się wówczas, gdy sieć infrastrukturalna jest wykorzystana ponad jej zaprojektowaną przepustowość maksymalną , wyrażoną liczną pojazdów umownych, które mogą ją pokonywać w jednostce czasu.

Kongestia prowadzi przede wszystkim do zwiększenia następujących kosztów transportu:

• Kosztów eksploatacji pojazdów

• Kosztów utrzymania infrastruktury

• Strat czasu użytkowników transportu oraz strat związanych z uciążliwością podróży

• Strat związanych z czasem trwania przewozów i warunkami wykonywania tych przewozów

• kosztów wypadków

• Strat wynikających z zanieczyszczenia środowiska

Koszt zewnętrzny jest kosztem lub częścią koszty, za który nie płacą podmioty tworzące ten koszt, lecz ci, którzy nie mają nic wspólnego z jego powstaniem, a negatywne skutki i związane z nimi koszty są ponoszone przede wszystkim przez otoczenie.

Wśród efektów zewnętrznych transportu można wyróżnić: