Wykład 1 05.10.2011
Tarski „ (…) transport oznacza proces technologiczny wszelkiego przenoszenia na odległość, czyli przemieszczania osób, przedmiotów lub energii” (znaczenie czynnościowe – transport zarobkowy i własny)
M. Madejski „(…) transport jest to techniczne, organizacyjne i ekonomiczne wydzielanie z wszelkich innych czynności celowe przemieszczanie wszelkich ładunków i osób” (znaczenie podmiotowe – dotyczy tylko podmiotów powołanych do realizacji przewozów)
„Transport to działalność człowieka, której celem jest przemieszczanie w przestrzeni osób i ładunków, przy użyciu odpowiednich środków transportu”
Pojęcie transportu obejmuje również usługi pomocnicze bezpośrednio i pośrednio związane z przemieszczeniem m.in. załadunek, wyładunek, przygotowanie środka transportu do przewozu, składowanie, zorganizowanie procesu przemieszczenia przez spedytora, czynności handlowe, sprzedaż usług.
Klasyfikacja transportu:
1. Pionowa (kryterium jest środowisko, w którym odbywa się ruch środka transportu – rodzaj drogi i środka transportu)
a) lądowy
- samochodowy
- kolejowy
- rurociągowy
b) wodny
- morski
- żegluga śródlądowa
c) lotniczy
- lotniczy
- kosmiczny
2) pozioma (różne kryteria)
a) Kryterium przedmiotu przewozu
- transport osób
- transport ładunków
b) kryterium organizacyjno – funkcjonalne
- transport regularny ( żegluga liniowa, przewozy liniowe),
- transport nieregularny (żegluga trampowa w transporcie morskim, przewozy czarterowe w transporcie lotniczym)
c) kryterium organizacji przewozów (ciągłość procesu transportowego)
- transport bezpośredni (jeden środek transportu bez przeładunku)
- transport pośredni
Łamany (co najmniej dwa środki transportu jednej gałęzi)
Multimodalny ( przynajmniej dwie gałęzie transportu)
Intermodalny (przemieszczanie ładunków w tej samej jednostce ładunkowej – kontenerze, naczepie drogowej lub drogowym nadwoziu wymiennym – przy użyciu różnych środków transportu)
Kombinowany ( rodzaj transportu intermodalnego, gdzie operacje dowozowo – dowozowe realizowane są za pośrednictwem transportu samochodowego)
d) kryterium zasięgu geograficznego i odległości przewozu
- krajowy (wewnątrzzakładowy, wewnątrzosiedlowy)
- międzynarodowy (kontynentalny, międzykontynentalny)
e) kryterium dostępności dla użytkownika
- publiczny (nieograniczony dostęp)
- branżowy ( określona branża wyspecjalizowana taborem)
-własny (gospodarczy i indywidualny)
f) kryterium formy własności
- państwowy
- komunalny
- spółdzielczy
- prywatny
Podmiotem zainteresowania ekonomiki transportu są:
W ujęciu makroekonomicznym
- relacje między transportem a jego otoczeniem,
- zagadnienia polityki transportowej
- problemy integracji polskiego transportu z systemem transportowym UE
W ujęciu mikroekonomicznym
- funkcjonowanie przedsiębiorstw świadczących usługi transportowe
- zachowanie usługobiorców transportu
Ekonomika transportu nie formułuje własnych, specyficznych dla transportu praw ekonomicznych. Prawa ekonomiczne są prawidłowościami rządzącymi całą gospodarką, a jedynie w specyficzny sposób przejawiają się w transporcie.
Specyfika ekonomiki transportu w prowadzeniu badań:
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii w transporcie
- analiza relacji popyt-podaż na rynku usług transportowym
- badanie zyskowności i rentowności w skali przedsiębiorstw
- badanie uwarunkowań makroekonomicznych funkcjonowania transportu: ruchu sen, skali opodatkowania
- ocena opłacalności przedsięwzięć rozwoju
- ocena wpływu transportu na bilans płatniczy kraju
Tworzenie specyficznych dla transportu narzędzi pomiaru
- użycie specyficznych dla transportu mierników wielkości produkcji (kilometry, tonokilometry, pasażerokilometry, tonokilometry na 1km sieci) charakteryzujących eksploatację taboru (wazokilometry, wazogodziny)
Wzbogacenie ogólnych form rachunku ekonomicznego aspektami specyficznymi dla transportu (np. natężenie przewozów wyrażające liczbę pojazdów na dobę przy ocenie efektywności autostrad)
Tworzenie rozbudowanego zestawu wskaźników analizy ekonomicznej, odzwierciedlającej bogactwo specyfiki technologicznej i organizacyjnej transportu
- wskaźniki wykorzystania majątku,