Efekt Veblena (efekt demonstracji, efekt prestiżowy), zwany także paradoksem Veblena, dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych, jest to wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr.

Efekt Veblena i efekt spekulacyjny.
D - popyt
P - cena
Q - ilość jednostek towaru

Posiadanie takich dóbr jest środkiem dowartościowania się, dlatego popyt na nie jest tym większy, im mniej ludzi je posiada, i – paradoksalnie – rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci ukazania przez najzamożniejsze grupy społeczne swojego statusu materialnego za sprawą posiadanych dóbr luksusowych. Przykładami tego rodzaju dóbr są rzadkie dzieła sztuki i markowe ubiory znanych projektantów mody.

Nazwa pochodzi od Thorsteina Veblena, socjologa i jego dzieła pt. Teoria klasy próżniaczej, gdzie przedstawia teorię, wg której ludzie kupują dobra materialne by używać ich na pokaz (tzw. konsumpcja na pokaz)

Zobacz też:

• dobra Veblena,

• efekt snoba

• efekt owczego pędu

Dobro Veblena jest to dobro luksusowe, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem ceny – jest to wyjątek w prawie popytu. Takie zjawisko jest nazywane efektem (paradoksem) Veblena bądź efektem prestiżowym. Przykładem takiego dobra mogą być luksusowe samochody, wina, dzieła sztuki. W takim przypadku elastyczność cenowa popytu (jeśli we wzorze nie wprowadzono korygującego znaku minus) jest większa od zera.

Paradoks Veblena (inaczej Efekt Veblena) określany też często jako “paradoks / efekt snoba” – związany jest z dobrami najbardziej luksusowymi. Zjawisko to występuje w sferze najbogatszych elit społecznych. Polega ono na zwiększaniu rozmiarów popytu na dobra luksusowe wraz ze wzrostem ich ceny. Posiadanie takiego rodzaju dobra jest metodą zaspokojenia próżności oraz środkiem dowartościowania się. Tak więc popyt na ten rodzaj dóbr jest tym większy i są one tym bardziej pożądane, im mniej ludzi może sobie na nie pozwolić. Zatem paradoksalnie popyt na te dobra rośnie wraz z ceną. Podstawa tego zjawiska wynika z potrzeby pokazania przez najbogatsze jednostki społeczne swojego statusu materialnego poprzez posiadanie rzadkich dóbr luksusowych. Jako przykład tego rodzaju dóbr można wskazać:

• rzadkie dzieła sztuki

• markowe stroje najdroższych projektantów mody

• najdroższe luksusowe limuzyny i sportowe samochody, które wychodzą w bardzo małych nakładach/seriach

• prywatne samoloty i luksusowe jachty często robione na zamówienie

W przypadku paradoksu Veblena wykres popytu będzie bardziej przypominał wykres podaży, niż typowy wykres popytu.

 Klimczak B., Mikroekonomia, Wydawnictwo AE im. O.Langego we Wrocławiu, Wrocław 1995.

 Podstawy ekonomii, pod. red. R.Milewskiego, PWN, Warszawa 2005.

 Veblen T., Teoria klasy próżniaczej, Muza, Warszawa 1998