1.FENOMEN SŁUPKA

sprzyja specjacji, ochrona zalążka i nasiona, uniezaleznienie zapłodnienie od wody

2.CECHY ŻYCIA

odżywianie, oddychanie, wzrost i rozwój, samoistny ruch, pobudliwość, rozmnażanie, wydalanie

3.ZMIENNOŚĆ

Zmienność - dla organizmów żywych jest to zróżnicowanie cech osobników w obrębie jednej populacji lub gatunku; może być uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Miarą zmienności jest różnorodność cech genotypowych i fenotypowych organizmów.

* środowiskowa (modyfikacyjna, fluktuacyjna, niedziedziczna-kodyfikacyjna)

* genetyczna (dziedziczna):

- rekombinacyjna (mieszanie się materiału genetycznego - nie powstają nowe geny, ale nowe kombinacje genów), wynika ona z 3 źródeł: zjawiska crossing over, niezależnej segregacji chromosomów oraz łączenia się gamet różnych osobników,

- mutacyjna (mutacja - nagła zmiana w materiale genetycznym).

4.ŹRÓDŁA ZMIENNOŚCI

czynniki fizyczne: temp., UV,

czynniki chemiczne: amoniak

oddziaływanie środowiska: stres, specjacja, dobór

błędy w procesach genetycznych: replikacja, transkrypcja, translacja

5.ALLO-EU-ANEUPLOIDY

aneuploidy(2n+1) - określa się osobniki, u których prawidłowy zestaw chromosomów (typowy dla danego gatunku i płci) we wszystkich komórkach somatycznych został wzbogacony lub zubożony o jeden lub więcej chromosomów

alloploidy(n1+n2) - organizmy o genotypie powstałym przez połączenie się gamet dwóch różnych gatunków.

euploidy(3n) - organizmy, u których zostaje zwielokrotniony cały garnitur chromosomów

6.GENOTYP, GENOM, PULA

Genotyp - zespół genów danego osobnika warunkujących jego właściwości dziedziczne

Genom – materiał genetyczny zawarty w podstawowym (monoploidalnym) zespole chromosomów.

Pula genetyczna - iloczyn wszystkich loci i alleli w chromosomach danego gatunku.

Pula genetyczna jest parametrem określającym zmienność genetyczną danego gatunku oraz stopień skomplikowania jego genomu.

7.INTROGRESJA

długofalowy proces polegający na włączaniu puli genów jednego gatunku do puli genów innego gatunku poprzez krzyżowanie hybrydy międzygatunkowej z jednym z jego rodziców. Może doprowadzić do specjacji.

8.PRAWO HARDYEGO-WEINBERGA

Jeżeli nie zachodzi selekcja, nielosowe kojarzenia ani zdarzenia przypadkowe, to częstość (frekwencja) genów w populacji nie ulega zmianie (fakt ten wynika z cząstkowego charakteru dziedziczności). Populację, w której spełnione jest to prawo nazywamy populacją w równowadze genetycznej. Warunki decydujące o równowadze genetycznej populacji: brak doboru naturalnego, brak preferencji w krzyżowaniu brak mutacji izolacja olbrzymia liczebność. p+q=1

ODSTĘPSTWA: zachodzenie selekcji, mutacji, działanie doboru naturalnego, preferencje w krzyżowaniu się, brak izolacji, mała liczebność populacji

9.KONCEPCJE GATUNKU

MORFOLOGICZNO TYPOLOGICZNA - zbiór osobników podobnych do siebie w porównaniu do potomstwa tych samych rodziców

BIOMETRYCZNA - podstawą wyodrębnienia gatunku jest stwierdzenie wyraźnie wyodrębniającej sie cechy

BIOLOGICZNA - grupa naturalnych, krzyzujących sie populacji izolowanych rozrodczo od innych takich grup

BIOLOGICZNO-GENETYCZNA - grupa organizmów mających wspólną pule genową czyli zdolnych do wzajemnej wymiany genów

10.ODSTĘPSTWA OD KONCEPCJI BIOL.

- odnosi się wyłacznie do organizmów rozmnazających sie płciowo,

- nie może być zastosowana do form partenogenetycznych

- nie może być wykorzystana do form kopalnych

- odnosi się tylko do organizmów żyjących w stanie dzikim

- zwykle opiera się na przypuszczeniach

11.SPECJACJA

(Proces powstawania gatunków, proces gatunkotwórczy)

A - ze względu na losy gatunku wyjściowego

* Specjacja właściwa (radiacyjna) - polega na zwiększaniu liczby gatunków przez wyodrębnienie się ich z gatunku już istniejącego, który zanika lub istnieje nadal.

* Specjacja filetyczna - nie prowadzi do wzrostu liczby gatunków, gdyż jest to przekształcenie się jednego gatunku w inny.

* Specjacja introgresywna - zachodzi wtedy, gdy z dwóch istniejących gatunków powstaje jeden.

B - ze względu na połozenie gatunku wyjściowego względem macierzystego

* Specjacja allopatryczna - bariera geograficzna

* Specjacja parapatryczna - częściowe rozdzielenie

* Specjacja sympatryczna - przebywanie na tym samym obszarze

+ monotopiczna (nowy gatunek powstaje w jednym punkcie gatunku wyjściowego)

+ politopiczna (w kilku punktach)

+ pantopiczna (wystepowanie nowego gatunku pokrywa się z wyjściowym)

#Skutkiem specjacji jest Kladogeneza - powstawanie nowych linii ewolucyjnych. Przykładem są Alloploidy.

#warunki: duża zmienność wewnątrzpopulacyjna, selekcja kierunkowa lub rozdzielająca, powstanie bariery rozrodczej

12.SELEKCJA/DOBÓR NATURALNY

Dobór naturalny (selekcja naturalna) – jeden z mechanizmów ewolucji biologicznej, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji zwiększających ich przeciętne przystosowanie, czyli adaptację do warunków środowiskowych, poza okresem wymierania.

* dobór stabilizujący – eliminuje osobniki o skrajnych fenotypach

* dobór kierunkowy – faworyzuje jeden fenotyp kosztem drugiego (melanizm przemysłowy)

* dobór różnicujący – faworyzuje fenotypy skrajne, eliminuje natomiast przeciętne

13.RODZAJE IZOLACJI

Izolacja prezygotyczna - mechanizmy zapobiegające przepływowi genów między gatunkami - uniemożliwiające odbycie kojarzeń

izolacja sezonowa(termin kwitnienia), siedliskowa, etologiczna(zachowanie), mechaniczna(różne organy rozmn.), gametyczna(niedopasowanie gamet)

Izolacja postzygotyczna - mechanizmy zapobiegające przepływowi genów między gatunkami, które po zapłodnieniu uniemożliwiają rozwój lub rozród mieszańców

nieżywotność mieszańców, niepłodność mieszańców, depresja mieszańcowa(słabi konkurenci, osłabione zywotnie lub płodnie)

14.KLADYSTYKA

Kladystyka, systematyka filogenetyczna – metoda klasyfikacji grupująca obiekty w zhierarchizowane jednostki, spośród których mniej obszerne należą do obszerniejszych. Kladystykę można wykorzystać do uporządkowania jakichkolwiek danych porównawczych – stosowana jest najpowszechniej w systematyce biologicznej

Klad - czyli zbiór organizmów mających wspólnego przodka

ELIMINACJA FORM POŚREDNICH

15.RODZAJE KLASYFIKACJI

* fenetyczna – opierająca się na relacjach podobieństwa między klasyfikowanymi obiektami.

* filogenetyczna – opierająca się na relacjach pokrewieństwa klasyfikowanych obiektów.

16.RODZAJE TAKSONÓW

takson - grupa organizmów filogenetycznie spokrewniona posiadająca wspólną cechę wyróżniającą ją od innych grup

* monofiletyczne – grupa obejmująca wspólnego przodka i wszystkich jego potomków.

* parafiletyczne – grupa obejmująca wspólnego przodka i nie wszystkich jego potomków.

* polifiletyczne – istnieje dwóch członków grupy, których wspólny przodek jest poza grupą.

17.DIAGNOZA

wykaz najważniejszych cech lub kombinacji cech taksonu

18.TYPY NOMENKLATORYCZNE

– w systematyce biologicznej organizm wiązany z określonym taksonem i określający zakres jego stosowania.

* holotyp – typ nomenklatoryczny wskazany przez autora nazwy naukowej taksonu, na podstawie którego opisano nowy gatunek

* izotyp – dublety holotypu,

* syntyp – jeden z okazów lub taksonów wymienionych przez autora nazwy naukowej, który nie wskazał holotypu,

* paratyp - okaz wymieniany w protologu, który nie jest ani holotypem, ani izotypem, ani jednym z syntypów

* lektotyp – okaz lub takson wybrany spośród syntypów lub izotypów mający służyć jako typ nomenklatoryczny,

* neotyp – typ nomenklatoryczny wybrany wobec braku wszystkich powyższych.

1.ROŚLINY

Organizmy z reguły samożywne, zawierające barwniki asymilacyjne w obrębie cytoplazmy lub chloroplastach, zbudowane z komórek zaopatrzonych w ścianę.

2.KAMIENIE MILOWE

15mld - wszechswiat, 4,5mld - ziemia, 3,8mld - prokariotyczne, 1,5mld - chloroplast, 400mln - rośliny lądowe, 120mln - kwiatowe ze słupkiem

3.TEORIE POWSTAWANIA ROŚLIN(1)

SZYSZKOKWIATOWA - kwiat jest skróconym pędem a jego części to przekształcone liście - MAGNOLIOWE

KWIATOSTANOWA - kwiat jest efektem redukcji elementów płonnych, obupłciowe kwiaty wytwarzają się poprzez powstanie zalążków na szczytach kwiatów męskich – OCZAROWATE

4.TEORIE POWSTAWANIA ROŚLIN(2)

IZOMORFICZNA

- glony które dały początek roślinom lądowym miały izomorficzną przemianę pokolen

- gametofit i sporofit roślin lądowych ewoluowały równolegle

- na początku ewolucji roślin lądowych znajdują sie psylofity

Argumenty: obecność chlorofilu a i b, B-karotenu i luteiny, skrobi w chloroplastach, celulozowej ściany komórkowej

ANTYTETYCZNA

- początek roślinom lądowym dały zielenice nie mające przemiany pokoleń

- sporofit jest wytworem ewolucji roślin lądowych

- naturalnym przedłużeniem zielenic są mszaki

Argumenty: spokrewniony najbliżej z zielenicami tarczowłos, [posiada]: sporopoleninę, plechowaty gametofit, zygota pozostaje na roślinie macierzystej

5.TEORIA TELOMOWA

Telom - pojedyncze widlaste rozgałęzienie u roślin zielonych np. kuksonia (Cooksonia). Telom zawsze zawiera centralnie położoną prymitywną tkankę przewodzącą. Na szczytach telomów znajdują się kuliste zarodnie lub skupiska gametangiów.

Teoria telomowa – pogląd zakładający, że wszystkie organy sporofitu roślin wyższych (mszaków, paprotników i nasiennych) powstały w toku ewolucji z przekształcenia pierwotnego dychotomicznego układu telomów — końcowych odgałęzień widlasto rozgałęzionego, bezlistnego pędu, występujących między innymi u kopalnych ryniofitów (Rhyniophytina). Teoria zakłada, że w roślinie posiadającej dwa pędy, jeden z nich przewyższył drugi, następnie rozrósł się na odgałęzienia boczne, które z czasem zrosły się tworząc liście.

6.HIPOTEZA POCHODZENIA ROŚLIN LĄDOWYCH

plechowate zielenice z ramienicowych wyszły na ląd przekształcając się w rośliny telomowe

7.TEORIE KOMÓRKOWE

Endosymbiozy - rozwój z praorganizmu eukariotycznego poprzez wniknięcie wnikniecie innych organizmów i wytworzenie organelli:

wić(bakteria wiciowa), mitochondrium(bakteria tlenowa), chloroplast(sinica)

Kompartmentacji - komplikacja budowy komórki prokariotycznej poprzez uwypuklenie błon, zwielokrotnienie materiału genetycznego, odgrodzenie DNA wypuklającą się błoną komórkową

8.OPIS - Isoetes lacustris (L) cranz 1985

nazwa rodzajowa, gatunkowa, klasyfikacja Linneusza, odkrywca, rok odkrycia

9.KULTYWAR

Wyraźnie odrębna, jednorodna i trwała odmiana uprawna (hodowlana) rośliny wyróżniająca się walorami użytkowymi lub estetycznymi (określoną cechą lub kombinacją cech), uzyskana w wyniku zabiegów hodowlanych.

10.ATRYBUTY GATUNKU

historia, zasięg, siedlisko

11.CYKLE ŻYCIOWE GATUNKU

#Wymierający bezpotomnie: narodziny- ekspansja- stabilizacja- regresja- stadium reliktowe- ekstynkcja

#Różnicujący się: narodziny- ekspansja- stabilizacja- różnicowanie się- fragmentacja zasięgu- narodziny nowego gatunku

12.RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA

taksonomia, biosystematyka, genetyka, ewolucjonizm, biogeografia, ochrona przyrody, ekologia

13.SYSTEM FORM ŻYCIOWYCH ROŚLIN RANKUIERA

fanero(jawno)-chame(nisko)-hemi(naziemno)-geo(ziemno)-tero(jednoroczne)-helo(błotno)-hydrofity(wodnopączkowe)

14.TYPY STEL

proto, syfono(paprocie), eu(dwuliścienne), atakto(jednoliścienne)

15.RANGI

Domena, Królestwo, Typ, Gromada, Rząd, Rodzina, Rodzaj, Gatunek, Podgatunek, Odmiana, Forma

1.ROŚLINY TELOMOWE

-obejmują wszystkie rośliny lądowe(wtórnie wodne)

-wspólny typ przemiany pokoleń, dominacja 2n (poza mszakami)

-sporofit ma budowę osiową

-gametofit przeważnie plechowaty, drobny(poza mszakami)

-sporofit wytwarza zarodnie dającą mejospory dające gametofity

-gametofit wytwarza rodnie i plemnie(przekształcony u roślin wyższych)

2.KUKSONIA

najprostrza roślina lądowa, przedstawiciel ryniofitów

3.3 LINIE ROZWOJOWE PSYLOFITÓW

ryniofity - łodyga widlasto rozgałęziona, rozgałęzienia zakończone zarodniami

trymerofity - pędami, rozwidlającymi się pseudomonopodialnie (dychotomicznie lub nawet trychotomicznie, ale jedno z rozgałęzień było bardziej rozwinięte od drugiego), tworząc coś w rodzaju osi głównej, zarodnie na odgałęzieniach bocznych

zosterofylofity - pastorałkowato skręcone pędy rozgałęziały się dychotomicznie z wyraźną tendencją do tworzenia osi głównej, na bokach pędu na krótkich trzonkach, nerkowate zarodnie

4.GLEWIKI

wykazują cechy pośrednie między paprociami a mszakami

SPOROFIT:

- jest trwale połączony z gametofitem (cecha mszaków),

- całe życie pozostaje zielony i zachowuje zdolność wzrostu (cecha paprotników),

- nie wykształca sety, natomiast między stopą a zarodnią nieprzerwanie produkowane są elementy budujące zarodnię (cecha własna)

5.PAPROCIE WODNE A INNE

- wytwarzają sporokarpia

- Salviniales należą do paproci różnozarodnikowych czyli wytwarzają mikro i makrosporangia w przeciwieństwie do reszty

6.PAPROCIE GRUBO A CIENKOZARODNIOWE

cienko- zarodnie mają jednowarstwową sciankę i są otwierane są za pomocą pierscienia, ułożone w kupki

grubo- zarodnie mają grubą często wielowarstwową scianę, nie posiadają charakterystycznego pierścinia, pękają bezwładnie

7.ISOETAS - WIDŁAKI RÓŻNOZARODNIKOWE

Przedstawiciele tego taksonu charakteryzują się tym, że tworzą dwa rodzaje zarodników, z których wyrastają dwupienne gametofity (przedrośla). Sporofit ma skróconą, bulwiastą łodygę. Liście są długie, ostre, na górnej powierzchni mają płatowaty wyrostek zwany języczkiem. Plemniki są wielowiciowe.

8.KLASY NAGONASIENNYCH

#Wielkolistne - paprocie nasienne, sagowce, benetyty, gniotowe

#Drobnolistne - miłorzębowe, kordiaitowe, szpilkowe

9.NAGONASIENNE WIELKO A DROBNOLISTNE

WIELKO - duże silnie podzielone liście, drewno manoksyliczne, tworzenie strobilu

DROBNO - zdrewniałe łodygi, silny przyrost na grubość, przeważnie nie podzielone liście

10.MIŁORZĘBOWE - CECHY

PRYMITYWNE - dwuklapowe widlasto podzielone i unerwione liśćie, zalążki na szczytach odgałęzień, obecność komory pyłkowej i zapłodnienia jak u sagowców

NOWE - krótko i długopędy

11.CORDAITOPSIDA (KORDIATY)

dały początek szpilkowym, posiadały jednopłciowe, kotkowate kwiatostany, komory powietrzne, drewno typu araukariowego

pochodzą bezpośrednio od dewońskich pranagozalążkowych z rzędu archeopterydowców

są pomiędzy miłorzębowymi a szpilkowymi na drzewie genezy (należą do nagonasiennych)

12.LEPIDOFITY

wytworzyły merystemy boczne, przyrastają na grubość, wytwarzają poduszki lisciowe, zarodnie umieszczone doosiowo, kanał powietrzny

13.JEDNO A DWULIŚCIENNE

#Dwuliścienne

- zarodek z dwoma liścieniami

- często brak bielma w dojrzałych nasionach, nasiona bezbielmowe i obielmowe

- system korzeniowy palowy (korzeń główny i korzenie boczne)

- wiązki przewodzące łodygi otwarte – z kambium, kolateralne otwarte lub bikolateralne

- łodyga przyrasta na grubość, wiązki przewodzące tworzą zwarty walec osiowy

- liście unerwione pierzasto lub dłoniasto, z ogonkami, brzegi wycinane lub ząbkowane (blaszki podzielone lub niepodzielone)

- kwiaty cztero- lub pięciopłatkowe, rzadko trzypłatkowe, mają działki kielicha i płatki korony, obupłciowe

- miękisz asymilacyjny zróżnicowany: palisadowy i gąbczasty

- rośliny zielne lub drzewa

#Jednoliścienne

- zarodek z jednym liścieniem

- nasiona bielmowe, bielmo zwykle obecne w dojrzałych nasionach

- system korzeniowy wiązkowy (korzeń główny zanika, jego miejsce zajmują korzenie przybyszowe)

- wiązki przewodzące zamknięte – bez kambium, kolateralne zamknięte lub leptocentryczne

- łodyga zwykle nie przyrasta na grubość, wiązki przewodzące rozproszone w całym przekroju łodygi

- liście unerwione równolegle, bez wyraźnego nerwu głównego, nie posiadają ogonków (siedzące), całobrzegie (bez wycięć), równowąskie

- kwiaty trój- lub rzadziej dwu- i czteropłatkowe, często bez podziału na kielich i koronę, zwykle obupłciowe

- miękisz niezróżnicowany

- w większości rośliny zielne

1.PODZIAŁ GLONÓW

sinice, glaukofity, zielenice, krasnorosty, złocienice, brunatnice, bruzdnice, kryptofity, eugleniny

2.FORMY GLONÓW

jednokomórkowych: pełzak(błona), monada(wić), kokalna(ściana kom, nieruchoma)

kolonijnych: kapsalna(śluz), trychalna(nitkowata), syfonalna(komórczak), syfonokladialna(plecha)

3.STADIA ŻYCIOWE GLONÓW PASHERA

ryzopodialna, kaksalna, kokalna, trychalna, syfonalna, syfonokladialna

4.BARWNIKI U GLONÓW

chlorofil a(wszytskie), b(zielenice), B-karoten(wszystkie), fikoerytryna fikocyjanina(sinice),

fukoksantyna(złotki okrzemki brunatnice), alloksantyna(kryptofity), diatoksantyna(eugleniny)

5.STRUKTURY GLONÓW

PLAZMODIA - wielojądrowe masy cytoplazmy

KOLONIA - nierozdzielanie sie komórek po podziale

CENOBIUM - zespół komórek powstający z jednej komórki macierzystej o określonej liczbie, ułożeniu i własnej integralności

NIĆ - zespół komórek ułożonych liniowo otoczonych pochwą

TRYCHOM - zbiór komórek ułożonych liniowo, bez pochwy

PLECHA - skupianie sie komórek lub nie rozdzielanie po podziale

6.ROZMNAŻANIE GLONÓW

WEGETATYWNE - podział(podłużny, poprzeczny, ukośny), zarodniki(zoospory, aplanospory), hormogonia, akinety

PŁCIOWE - izogamia, anizogamia, oogamia WŁAŚCIWE – charales

7.ŚRODOWISKO ŻYCIA GLONÓW

plankton, bentos, epibionty, endofity

8.WYODRĘBNIANIE GROMAD GLONÓW

budowa i skład ściany kom., barwniki, substancje zapasowe, sposób rozmnażania

9.TOKSYNY GLONÓW

Hepato(wątoba), Neuro(uk. nerwowy, oddychanie), Dermato(skóra), Cyto(tkanki)

10.RODZAJE PLECH U POROSTÓW

#homo/heteromeryczna

#skorupista, listkowata, krzaczkowato-listkowata, krzaczkowata

11.RODZAJE PLECH U WĄTROBOWCÓW

tkankowa, liściasta(pseudoparenchematyczna?)

12.RODZAJE MCHÓW

plagiotropowe, ortotropowe