Podmioty administrujące

Podmioty administrujące to podmioty publiczne tworzące aparat administracyjny oraz podmioty niepubliczne wykonujące funkcje administracji publicznej. Podmioty tworzące aparat administracyjny:

• Organy administracji publicznej

• Państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne

• Instytucje publiczne

Szerszym pojęciem od aparatu administracyjnego jest system administracji publicznej, który tworzą, oprócz organów wchodzących w skład aparatu administracyjnego, także podmioty niepubliczne w zakresie, w jakim wykonują funkcje administracji publicznej. Pojęcie systemu administracji publicznej jest pojęciem funkcjonalnym. W skład tego systemu wchodzą:

• Organy administracji publicznej

• Zakłady publiczne

• Agencje

• Przedsiębiorstwa

• Fundacje

• Organizacje społeczne

• Inne podmioty niepubliczne w zakresie, w jakim wykonują funkcje administracji publicznej

• Czasami zalicza się też do tego systemu osoby fizyczne, o ile wykonują funkcje administracji publicznej

Cel, zadanie, właściwość, kompetencja

Cel – z celem mamy do czynienia wówczas, gdy dąży się do osiągnięcia stanu spełniającego jakąś wartość (w tym przypadku dla podmiotów administrujących).

Zadanie – w sposób ogólnie określony cele i kierunki działania konkretnych podmiotów.

Właściwość – prawnie określone ramy działania organu administracji publicznej.

Kompetencja – prawnie określony zespół uprawnień i obowiązków organu administracji publicznej, z jednoczesnym wskazaniem prawnej formy działania.

W sytuacji, w której organ wyższy przekazuje kompetencje organowi niższemu nazywa się to delegacja. Jeśli organ wyższy przejmuje kompetencje organu niższego to jest to dewolucja.

Organ administracji publicznej:

• Stanowi wyodrębnioną część aparatu administracyjnego tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany (odrębna nazwa, odrębne środki rzeczowe, majątkowe, wyodrębnieni pracownicy)

• Działa w imieniu i na rachunek państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, która stanowi odrębny podmiot władzy publicznej w państwie.

• O ile prawo dopuszcza, stosuje środki władcze (korzysta z władztwa administracyjnego)

• Wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji

• Działa w ramach przyznanej mu przez prawo kompetencji

• Dysponuje aparatem pomocniczym rozumianym jako zespół osobowy i rzeczowy, służący temu organowi, pomocny mu w wykonywaniu jego zadań i kompetencji.

Podział organów administracji publicznej:

1. Ze względu na terytorialny zasięg działania organów

   1. Centralne – takie, których zasięg obejmuje całe terytorium państwa (np. Rada Ministrów, prezydent RP)

   2. Terenowe – takie, których zasięg działania obejmuje wyodrębnioną część terytorium państwa (np. wojewoda, rada gminy)

2. Ze względu na skład organu (strukturę organizacyjną)

   1. Monokratyczne – jednoosobowe (np. RPO, prezydent miasta). Powoływane są do załatwiania spraw bieżących (tzw. bieżącego zarządu), fachowych, wymagających szybkiego działania.

      1. Zalety organu monokratycznego

         1. Szybkość działania

         2. Duża operatywność

         3. Łatwość ustalenia odpowiedzialności za rozstrzygnięcie sprawy

         4. Większe poczucie odpowiedzialności za podjęte działania

         5. Mniejsze, niż w przypadku organu kolegialnego, koszty działania

      2. Wady

         1. Większe ryzyko popełnienia błędu

         2. Większa podatność na korupcję niż w przypadku organów kolegialnych

   2. Kolegialne – wieloosobowe (np. Rada Ministrów, rada gminy). Organy te określają ogólne kierunki działania, cele strategiczne, założenia polityczne państwa. Podejmują uchwały.

      1. Zalety

         1. Mniejsze ryzyko popełnienia błędu

         2. Mniejsza podatność na korupcję niż w przypadku organów monokratycznych

      2. Wady

         1. Większe koszty działania

         2. Powolność działania

         3. Mniejsze poczucie odpowiedzialności za podjęte rozstrzygnięcia

         4. Trudność ustalenia odpowiedzialności

3. Ze względu na zakres działania

   1. organy o kompetencji ogólnej – takie, których zadania obejmują większość lub całość dziedzin administracji publicznej (np. Rada Ministrów, wojewoda)

   2. organy o kompetencji specjalnej – tworzone są według rzeczowego podziału zadań (np. minister kierujący określonym działem administracji rządowej

4. Ze względu na charakter kompetencji

   1. Organy stanowiące – wykonują zadania publiczne poprzez stanowienie aktów generalnych i indywidualnych

   2. Organy opiniodawczo-doradcze – uczestniczą w wykonywaniu administracji poprzez wydawanie opinii, ocen, wniosków. Najczęściej są to organy kolegialne (np. rada pomocy społecznej, rada budżetu publicznego, kolegium doradcze wojewody)

   3. Organy kontrolne – ich zadania polegają na ustalaniu stanu faktycznego, porównywaniu go z obowiązującymi wzorcami w danym zakresie, formowaniu wniosków pokontrolnych (np. inspekcje specjalne [inspekcja sanitarna, inspekcja ochrony środowiska])

5. Ze względu na kategorię podmiotu, dla którego ten organ działa

   1. Organy administracji rządowej – działają w imieniu i na rachunek państwa (np. minister, wojewoda

   2. Organy samorządu terytorialnego – działają w imieniu i na rachunek danej jednostki samorządu terytorialnego (np. starosta, zarząd województwa)

Zakład publiczny

Zakład publiczny - jedność osób i rzeczy powoływana przez organy administracji publicznej lub za ich zezwoleniem przez inne podmioty, dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego. Zakłady publiczne wykonują zadania w zakresie:

• Ochrony zdrowia

• Pomocy społecznej

• Kultury

• Oświaty

• Szkolnictwa wyższego
  np. zakład opieki zdrowotnej, uczelnia wyższa, szkoła, przedszkole, dom pomocy społecznej, dom kultury, muzeum, biblioteka, zakład karny, izba wytrzeźwień

Cechy wspólne zakładów publicznych

• Wyodrębnienie organizacyjne i powołanie organów zarządzających zakładem

• Wyposażenie w materialne środki działania

• Cel główny, jakim jest świadczenie usług o szczególnym znaczeniu społecznym

• Swoisty stosunek prawny łączący organy zakładu z jego użytkownikami (destynatariuszami)

  • Może być nawiązywany

    • Z mocy prawa, z mocy ustawy (np. szkoły podstawowe)

    • W drodze decyzji administracyjnej (np. umieszczenie w domu pomocy społecznej)

    • W drodze orzeczenia sądu (np. umieszczenie skazanego w zakładzie karnym)

  • Stosunek ten stosuje się nadrzędnością organów zakładu wobec destynatariuszy, którą określa się mianem władztwa zakładowego. Władztwo to jest podstawą do stanowienia aktów generalnych (np. regulaminów), aktów indywidualnych (np. poleceń kierowanych do pracowników zakładu). Jest też podstawą do stosowania sankcji dyscyplinarnych.

Zakłady mogą być także tworzone przez podmioty niepubliczne (np. stowarzyszenia, fundacje, kościoły, związki wyznaniowe). Są to zakłady niepubliczne. (np. niepubliczne szkoły podstawowe z uprawnieniami szkół publicznych)

Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24.04.2003r. nr. 96 poz 873 ze zmianami