Źródła zagrożeń fizycznych
I. Przedmioty wprowadzone w ruch:
Części :
wibrujące
obiegające
przemieszczające się
wykonujące ruchy złożone
II. Przedmioty poruszające się swobodnie:
Przedmioty:
upadające
toczące się
będące w poślizgu
III. Części oddzielające się :
wióry
iskry
odpryski
pyły
IV. Materiały wypływające ( ciekłe, gazy ) :
płyny
gazy
pary
dymy
mgły
V. Niebezpieczne nawierzchnie ( posadzki ):
naroża
krawędzie
ostre spiczaste występy
nawierzchnie śliskie
VI. Niebezpieczne nawierzchnie – stawiania stóp miejsca:
śliskie
mokre
oblodzone
zatłuszczone
Zaoliwione
Źródła zagrożeń fizycznych (część opisowa):
hałas
promieniowanie
wibracje
mikroklimat
pole magnetyczne i elektryczne
pyły przemysłowe
Źródła zagrożeń - hałas:
Hałasem przyjęto określać wszystkie niepożądane , nieprzyjemne, dokuczliwe, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziaływujące na narząd słuchu i inne zmysły oraz części organizmu człowieka.
Wyróżniamy następujące źródła hałasu:
mechaniczne (hałas wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym,
aerodynamiczne i hydrodynamiczne (ruchy gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach),
technologiczne (hałas wywołany zmianą spójności materiału, jak kruszenie lub łamanie).
Po ustaleniu możliwych źródeł hałasu należy zdefiniować co się składa na szkodliwość hałasu.
Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od:
a) natężenia hałasu – dźwięki występujące w hałasie w różny sposób wpływają na człowieka w zależności od ich częstotliwości. Należy zwrócić na to szczególną uwagę podczas oceny narażenia na hałas,
b) rodzaju źródeł hałasu – mając na uwadze zmienność natężenia hałasu w czasie, wyróżniamy hałas ustalony, nieustalony oraz ustalony, impulsowy, które należy uwzględnić podczas oceny na narażenie pracownika na hałas.
c) poziomu ekspozycji - ze względu na szkodliwe działanie hałasu na pracowników polskie prawodawstwo ustaliło poziom ekspozycji na hałas w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy na 85 dB.
Wszystkie te działania mają na celu ochronę słuchu pracowników, gdyż działanie na organizm ludzki może być uciążliwe powodując:
zmniejszenie wydajności pracownika,
w przypadku szkodliwego działania przy przekroczeniu dopuszczalnych norm przyczyną trwałych uszkodzeń słuchu pracownika prowadząc do powstania choroby zawodowej.
Wyróżnia się również dwa rodzaje hałasu:
infradźwięki – dźwięki o niskiej częstotliwości,
ultradźwięki – dźwięki o wysokiej częstotliwości ( nie są słyszalne przez ludzkie ucho ).
Źródła zagrożeń - promieniowanie:
Promieniowanie jest bardzo szerokie ze względu na wiele rodzajów promieniowania i skutków ich działania na człowieka.
Najbardziej powszechnym i naturalnym źródłem promieniowania jest promieniowanie słoneczne.
Jest również promieniowanie ze źródeł sztucznych, których liczba bardzo rośnie wraz rozwojem technologicznym.
Sztuczne źródła promieniowania można podzielić na:
widzialne promieniowanie:
nie laserowe – takie jak żarówki, lampy ksenowe, lampy indukcyjne, czy tez procesy technologiczne jak spawanie łukowe i gazowe, cięcie tlenem i łukiem plazmowym czy zgrzewanie,
laserowe – wytwarzane przez urządzenia laserowe.
niewidzialne promieniowanie:
podczerwone – gorące stanowiska pracy gdzie wykorzystywane są różnego rodzaju piece wysokotemperaturowe,
nadfioletowe – lampy rtęciowe które oprócz światła widzialnego emitują również niewidzialne światło nadfioletowe,
elektromagnetyczne – jest wytwarzane przez wszystkie urządzenia i przewody elektryczne zarówno w zakresie małych, jak i bardzo dużych częstotliwości,
jonizujące – powstaje przede wszystkim w urządzeniach rentgenowskich.
Oświetlenie jest jednym z ważniejszych czynników które mają wpływ na wydajność pracy oraz bezpieczeństwo pracownika.
Zapewniając pracownikowi odpowiednie oświetlenie na stanowisku pracy oraz na terenie całego zakładu zostaje ograniczone zagrożenie związane z możliwością upadku czy też uderzenia z powodu niedostatecznego oświetlenia jakiegoś elementu.
Polskie prawodawstwo określa, iż oświetlenie na terenie zakładu pracy powinno być zgodne z Polskimi Normami.
Zagrożenia :
Urządzenia laserowe emitują promieniowanie optyczne , które jest wytwarzane w procesie kontrolowanej emisji wymuszonej.
Ze względu na częstsze wykorzystanie lasera w procesach w zakładach pracy wzrasta zagrożenie dla pracowników je obsługujące.
Ze względu bezpieczeństwa, zgodnie z normą PN-EN 60825-1:2005, lasery dzielą się na 4-klasy określających ich zagrożenie to :
Promieniowanie podczerwone, które występuje najczęściej na stanowiskach pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuźniach i hutach szkła gdzie wykorzystuje się piece wysoko temperaturowe. Powyższe promieniowanie stanowi duże zagrożenie dla pracowników ze względu na możliwość poparzenia termicznego czy też trwałego uszkodzenia wzroku.
Promieniowanie nadfioletowe – czynnikiem niebezpiecznym mogącym występować w środowisku pracy. Działając na pracownika w dawkach przekraczających dopuszczalne wartości powoduje negatywne skutki zdrowotne zwłaszcza dla skóry i narządu wzroku.
Promieniowanie elektromagnetyczne – jest groźnym rodzajem promieniowania ze względu na częsty brak świadomości przebywania w polu jego działania. Skutkiem przebywania w strefie działania pola przez pracownika jest efekt termiczny, który powstaje w skutek zmiany przyjmowanej energii z zewnątrz organizmu na ciepło, co może spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne.
Promieniowanie jonizujące – jest odmianą promieniowania elektromagnetycznego w połączeniu z promieniowaniem korpuskularnym (promieniowanie α i β).
Wyróżnia się 4 rodzaje promieniowania jonizującego : alfa, beta, gama oraz rentgenowskie. Przekroczenie dopuszczalnych dawek promieniowania pociąga za sobą duże skutki dla zdrowia pracownika ale i również dla przyszłych pokoleń (promieniowanie może uszkodzić i zaburzyć łańcuch DNA)
Źródła zagrożeń – wibracje :
Drgania mechaniczne to drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem. Jako źródła zagrożenia dla zdrowia w środowisku pracy występują w postaci drgań miejscowych albo drgań ogólnych.
Drgania miejscowe to drgania mechaniczne działające na organizm człowieka i przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne.
Drgania o działaniu ogólnym przekazywane są do organizmu głównie przez stopy – w przypadku postawy stojącej, miednicę – w przypadku postawy siedzącej, plecy i boki – w przypadku postawy leżącej.
Wibracje w wielu przypadkach są czynnikiem roboczym, celowo wprowadzanym przez konstruktorów do maszyn czy urządzeń jako niezbędny element do realizacji określonych procesów technologicznych, na przykład do: wibracyjnego zagęszczania materiałów, kruszenia, wiercenia i szlifowania.
Drgania mechaniczne są też często źródłem informacji o stanie technicznym maszyny oraz prawidłowości jej posadowienia.
Drgania mechaniczne mogą również powodować zakłócenia w prawidłowym działaniu maszyn i innych urządzeń, zmniejszając ich trwałość i niezawodność oraz niekorzystnie wpływając na konstrukcje i budowle.
Wibracje, które są przenoszone drogą bezpośredniego kontaktu z drgającym źródłem do organizmu człowieka, mogą też wywierać ujemny wpływ na zdrowie pracowników i doprowadzać niejednokrotnie do trwałych zmian chorobowych.
Z punktu widzenia ochrony i bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy, drgania mechaniczne są szkodliwym czynnikiem fizycznym, który trzeba wyeliminować lub przynajmniej ograniczać.
Źródła zagrożeń – mikroklimat :
Środowisko termiczne – warunki cieplne miejsca pracy człowieka są ważnym czynnikiem wpływającym na samopoczucie, zdrowie, wydajność pracy, a także bezpieczeństwo i higienę pracy.
Ważnym zadaniem pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi odpowiedniego komfortu cieplnego, czyli takich warunków, w których pracownik ubrany stosownie do rodzaju i warunków pracy nie odczuwa chłodu lub gorąca w czasie jej wykonywania. Występuje stan równowagi cieplnej całego ciała.
Mikroklimat gorący - na stanowisku pracy charakteryzowany jest przez wskaźnik WBGT. Wskaźnik ten uwzględnia wpływ temperatury, prędkości ruchu powietrza, wilgotności bezwzględnej powietrza oraz średniej temperatury promieniowania otoczenia.
Źródło zagrożenia : utrata ciepła przy zbyt wysokiej temperaturze odbywa się w sposób bierny (promieniowanie, przewodzenie i konwencja) i czynny (parowanie potu).
W czasie ciężkiej pracy fizycznej, w wysokiej temperaturze, ilość potu może osiągnąć 3-4 litry na godzinę. Obfite pocenie powoduje utratę elektrolitów, co może wywołać zaburzenia w gospodarce energetycznej pracownika.
Wysoka temperatura otoczenia może spowodować omdlenia cieplne, skurcze cieplne, wyczerpanie i udar.
Mikroklimat zimny- występuje na stanowiskach pracy, gdy temperatura powietrza nie przekracza + 10 0 C. Ze względu na sposób oddziaływania mikroklimatu na organizm człowieka wyróżnia się :
chłodzenie miejscowe, przy którym oddziaływanie środowiska na organizm człowieka oceniane jest za pomocą wskaźnika siły chłodzącej WCI,
chłodzenie ogólne, przy którym oddziaływanie mikroklimatu zimnego oceniane jest za pomocą wskaźnika wymaganej ciepłochronności odzieży IREQ
Źródła zagrożeń – pyły
Pyły są jednym z głównych czynników szkodliwych w środowisku pracy. Ze względu na rodzaj szkodliwego działania na człowieka pyły dzieli się na:
drażniące
zwłókniające
alergizujące
rakotwórcze
Źródłami zagrożeń emisji pyłów w środowisku pracy są :
procesy technologiczne ( mielenie, kruszenie, ostrzenie, szlifowanie, polerowanie),
powietrze doprowadzane z zewnątrz przez instalacje wentylacji lub infiltracji
procesy technologiczne, w czasie których cząsteczki mają wymiary poniżej 100 nm. (milionowa milimetra)
O stopniu szkodliwości pyłów w znacznym stopniu decydują :
stężenie
wymiary
kształt cząsteczek
skład chemiczny
struktura krystaliczna
rozpuszczalność w pyłach ustrojowych
Wnikanie pyłu do dróg oddechowych , osadzanie się cząsteczek w różnych ich odcinkach oraz eliminacja lub zatrzymanie pyłu, zależy przede wszystkim od wymiaru cząsteczek.
Zagrożenia związane z pyłami o nadmiernym stężeniu
Najczęściej spotykane źródła zapylenia, to m. in.:
wózki z napędem gazowym,
prace spawalnicze,
prace w magazynach surowców,
rozszczelnienia maszyn i urządzeń,
obsługa maszyn tokarskich.
Zagrożenia związane z pożarem i wybuchem
Do zagrożeń zalicza się :
zagrożenie pożarem – zespół czynników, które wpływają na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru, a przez to na bezpieczeństwo życia ludzi,
zagrożenie wybuchem – możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.
pożar lub wybuch – może powstać, gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna zbieżność następujących elementów :
materiału palnego,
czynnika utleniającego,
źródła zapłonu.
W obiektach oraz środowisku pracy o podwyższonym poziomie zagrożenia powstawania pożaru lub wybuchu zabronione jest wykonywanie czynności, które mogą je spowodować przy ich rozprzestrzenianiu się, utrudnianiu prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji.
Źródła zagrożeń – pole elektromagnetyczne i elektryczne
Pole elektromagnetyczne jest jednym z fizycznych czynników środowiska.
Każde urządzenie elektryczne jest źródłem pola elektromagnetycznego, co obliguje pracodawców, służby kontrolne i pracowników do podejmowania kompleksowych działań zmierzających do identyfikacji źródeł i charakterystyki wytwarzanych przez nie pól, oceny ich istotności dla bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ograniczenia zagrożenia wszędzie, gdzie to jest konieczne.
Pole elektromagnetyczne może wpływać na bezpieczeństwo i zdrowie ludzi, oddziałując bezpośrednio na organizm człowieka lub pośrednio, na skutek oddziaływania energii pól przez obiekty infrastruktury technicznej znajdującej się w środowisku pracy.
Czynnikiem związanym z polami elektromagnetycznymi, jest również elektryczność statyczna.
Wyładowania elektrostatyczne mogą powodować rażenie pracownika, zakłócenia w działaniu urządzeń elektrycznych i elektronicznych, a również groźne eksplozje atmosfer łatwopalnych lub wybuchowych.
Źródła zagrożeń pól elektromagnetycznych, wymagające uwagi w środowisku pracy to:
obiekty elektroenergetyczne – linie wysokiego napięcia, stacje
przesyłowo‐rozdzielcze,
transformatory, energetyczna instalacja zasilająca urządzenia
medyczne – diagnostyczne i terapeutyczne
urządzenia przemysłowe – piece i nagrzewnice indukcyjne,
zgrzewarki i spawarki
urządzenia radio‐ i telekomunikacyjne – anteny nadawcze
radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne, systemy telefonii
ruchomej
inne urządzenia elektryczne – kuchnie mikrofalowe i indukcyjne,
telefony komórkowe, systemy antykradzieżowe i kontroli dostępu.
Szkodliwe działanie prądu elektrycznego na organizm ludzki odbywa się zazwyczaj prze bezpośredni kontakt człowieka z instalacją elektryczną i przewodzeniem elektrycznym ciała ludzkiego.
Najczęstszym zagrożeniem jest prąd przemienny.
Prąd elektryczny może oddziaływać na organizm ludzki w sposób pośredni lub bezpośredni.
Działanie bezpośrednie następuje na skutek porażenia jego przepływem przez ciało ludzkie lub jego część , co może powodować np. oparzenia naskórka, skóry.
Działanie pośrednie kiedy nie ma przepływu prądu przez ciało np. uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego.