Skutki zagrożeń biologicznych

Szkodliwe czynniki biologiczne wg definicji zamieszczonej w rozporządzeniu ministra zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki to:

• drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie; jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie; hodowle komórkowe; pasożyty.

Czynniki biologiczne wykazują specyfikę działania polegającą na braku stałej zależności pomiędzy ich stężeniem i czasem kontaktu a odpowiedzią organizmu np. drobnoustroje podlegają ciągłej zmienności , ewolucji i selekcji.

W odróżnieniu od czynników chemicznych i części fizycznych, w skali światowej ustalono wartości normatywnych dotyczących dopuszczalnych stężeń czynników biologicznych w środowisku pracy, jak również ogólnie uznanych wartości progowych narażenia.

W związku z powyższym zgodnie z rozporządzeniem ocena ryzyka związanego z narażeniem na czynniki biologiczne powinna być oceną jakościową.

Biorąc pod uwagę stopień ich chorobotwórczości, możliwość rozprzestrzeniania się w populacji ludzkiej, skutki zagrożeń biologicznych dzielimy na poszczególne kategorie:

1. Należą czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne, skutki z tej grupy praktycznie nie stanowią zagrożenia dla pracowników, dlatego też nie zostały umieszczone w wykazie szkodliwych czynników biologicznych,

2. Stanowią czynniki, które mogą wywołać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Eliminowanie skutków zagrożeń odbywa się poprzez stosowanie skutecznej metody tj. profilaktyki-leczenia.

Wykaz obejmuje 140 gatunków bakterii organizmów im

podobnych, 56 wirusów, 60 gatunków pasożytów, 20 gatunków

grzybów.

1. Obejmuje czynniki, które mogą wywołać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Eliminowanie skutków zagrożeń odbywa się poprzez stosowanie skutecznych metod tj. profilaktyki-leczenia. W wykazie umieszczonych zostało 28 gatunków bakterii i organizmów im podobnych, 57 wirusów, 10 pasożytów oraz 6 gatunków grzybów.

Powyższej kategorii wyodrębniono grupę, do której należą czynniki mogące stanowić ograniczone skutki zagrożenia dla ludzi, gdyż nie rozprzestrzeniają się drogą powietrzną, np. wirus wścieklizny, wirus kleszczowego zapalenia mózgu, wirusy zapalenia wątroby typu C.

4. Czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do ich skuteczne metody profilaktyki leczenia. Skutki zagrożenia z tej kategorii stanowią bardzo poważne zagrożenia, często grożące śmiercią. Wykaz obejmuje 12 wirusów.

Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia – istotnym celem w zagrożeniu biologicznym jest rodzaj wykonywanych przez pracownika czynności.

Pracownik może wykonywać czynności znając przynależność gatunkową stosowanego celowego w procesie pracy czynnika biologicznego. Są to tzw. czynności z zamierzonym (świadomym) użyciem czynnika biologicznego. Mają one miejsce np. w przemysłach biotechnologicznym, perfumeryjnym i kosmetycznym, w których wytwarza się lub stosuje biopreparaty.

Większości przypadków pracownik ma do czynienia z niezamierzonym występowaniem czynników biologicznych w miejscu pracy, np. prace przy sortowaniu odpadów, diagnozowanie próbek pochodzących od ludzi lub zwierząt.

Od rodzaju stwierdzonych czynności zależą obowiązki pracodawcy, m. in. zapewnienie odpowiednich środków hermetyczności, tworzenie odpowiednich rejestrów, opracowywanie i zapewnienie stosowania przez pracowników odpowiednich procedur, obowiązek informowania o stosowaniu czynnika właściwej inspekcji sanitarnej.

Występowanie i drogi przenoszenia

W rozprzestrzenianiu się biologicznych czynników szkodliwych w środowisku pracy największe znaczenie epidemiologiczne ma droga powietrzno – pyłowa i powietrzno – kropelkowa.

Wdychiwania bioaerozolu kropelkowego lub pyłowego, zarazki, toksyny lub alergeny, które są w nim zawarte, wnikają do oskrzeli i pęcherzyków płucnych, powodując choroby zakaźne, alergiczne lub immunotoksyczne.

Mogą one wnikać do ustroju ludzkiego również przez spojówki, nabłonek jamy nosowo – gardłowej i skórę.

Mogą one wnikać do ustroju ludzkiego również przez spojówki, nabłonek jamy nosowo – gardłowej i skórę.

Duża liczba czynników biologicznych występujących w środowisku pracy działa na organizm ludzki toksycznie,czego skutkiem jest wywołanie reakcji zapalnej skóry ( np. w wyniku działania toksycznych substancji niektórych roślin albo wprowadzenia jadu na skutek ukąszenia przez kleszcze lun niektóre drobne roztocze).

Wdychiwane wraz z pyłem mikroorganizmy i wytwarzane przez nie substancje (endotoksyna, glukany, miko toksyny) wywierają na płucny układ odpornościowy specyficzne działanie toksyczne, które określa się jako działanie immunotoksyczne. Skutkiem tego działania może być upośledzenie funkcji niektórych elementów płucnego układu odpornościowego.

Działanie drażniące jest stosunkowo łagodną formą działania czynników biologicznych, mającą często charakter mechaniczny. Najczęściej objawia się jako podrażnienie błon śluzowych w wyniku działania biologicznego składników pyłu.

Działanie rakotwórcze wykazują tylko nieliczne czynniki biologiczne środowiska pracy. Na wskutek długotrwałego wdychiwanie pyłu drzewnego może doprowadzić do powstania gruczołowego raka nosa. Działanie rakotwórcze wykazują również mikotoksyny. Przewlekłe zakażenie wirusami zapalenia wątroby może prowadzić do raka i marskości wątroby.

Działanie drażniące jest stosunkowo łagodną formą działania czynników biologicznych, mającą często charakter mechaniczny. Najczęściej objawia się jako podrażnienie błon śluzowych w wyniku działania biologicznego składników pyłu.

Działanie rakotwórcze wykazują tylko nieliczne czynniki biologiczne środowiska pracy. Na wskutek długotrwałego wdychiwanie pyłu drzewnego może doprowadzić do powstania gruczołowego raka nosa. Działanie rakotwórcze wykazują również mikotoksyny. Przewlekłe zakażenie wirusami zapalenia wątroby może prowadzić do raka i marskości wątroby.

Wśród chorób wywołanych przez wirusy odzwierzęce przeważają, charakteryzujące się na ogół łagodnym przebiegiem, choroby skóry i grypopodobne zakażenia u rolników, wywołane przez wirusy występujące u przeżuwaczy (bydła,owiec).

Są to wirusy : niesztowicy, ospy krów, guzków dojarek, grudkowego zapalenia jamy ustnej bydła.

Wirus rzekomego pomoru drobiu powoduje u hodowców drobiu i pracowników kombinatów drobiarskich ostre zapalenie spojówek, określane jako choroba Newcastle.

Poważne zagrożenie dla rolników mogą stanowić dwie grupy wirusów występujące u dzikich gryzoni:

1. Hantawirusy ( Puumala,Dobrawa, Hantaan, Seul ),

2. Arenawirusy ( Junin, Machupo,Sabia, Lassa ).

Do zakażenia ludzi dochodzi na skutek wdychiwania pyłu zanieczyszczonego kałem gryzoni lub przez uszkodzoną skórę, a jego następstwem może być gorączka krwotoczna o ciężkim przebiegu.

Bardzo poważne, często śmiertelne następstwa mają zakażenia wirusami pochodzącymi od małp afrykańskich: wirusem Marburg, Ebola i małpim wirusem B, spotykane u pracowników służby zdrowia, laboratoriów, wiwariów (sztuczne pomieszczenia służącego do przetrzymywania drobnych zwierząt lub roślin) i ogrodów zoologicznych.

Wirus wścieklizny stanowi zagrożenie dla personelu weterynaryjnego, pracowników ferm lisów, wiwariów i ogrodów zoologicznych oraz leśników. W przypadkach szczególnego zagrożenia stosuje się szczepienia profilaktyczne.

Nowym zagrożeniem dla hodowców drobiu, pracowników kombinatów drobiarskich i personelu weterynaryjnego jest wirus ptasiej grypy, będący podtypem A ( H5N1 ) wirusa grypy.

Ten pochodzący z południowo – wschodniej Azji wirus wywołuje u ludzi ciężką, często śmiertelną chorobę. Inne podtypy ptasiej grypy wywołują umiarkowanie ciężką lub lekką postać choroby.

Riketsje i chlamydie są bardzo małymi bakteriami, które często stanowią przyczynę zawodowych chorób odzwierzęcych. Do grupy tej należy riketsja gorączki Q, występująca głównie u owiec, a także bydła, gryzoni i kleszczy. Bakteria ta może być przyczyną wielopostaciowej choroby zawodowej znanej jako gorączka Q.

Chlamydia psittaci – występuje u licznych ptaków hodowlanych i dzikich, m.in. kaczek, kur, gołębi, indyków, gęsi i papug.

U ludzi stykających się zawodowo z ptakami bakteria ta wywołuje chorobę zwaną ornitozą, która przebiega pod postacią śródmiąższowego zapalenia płuc z wysoką gorączką.

Krętek Borrelia – przenoszony przez kleszcze, wywołuje boreliozę. Jest to wielopostaciowa choroba, która w pierwszej fazie ma najczęściej postać obrączkowego rumienia wędrującego skóry. Później może powodować zmiany w stawach, centralnym układzie nerwowym, sercu i narządzie wzroku.

Obecnie zajmuje pierwsze miejsce na liście chorób zawodowych wywołanych przez biologiczne czynniki zakaźne i pasożytnicze.

Leptospiry są śrubowatymi, tlenowymi bakteriami, które występują u różnych zwierząt dzikich i hodowlanych. U rolników mogą wywołać choroby o ostrym przebiegu z wysoką gorączką.

Pałeczka tularemii – występuje u licznych gatunków gryzoni głównie u zajęcy. Stanowi zagrożenie dla pracowników przetwórni dziczyzny i dla leśników, a także dla pracowników cukrowni, którzy podczas obróbki wstępnej (płukania, krajania) buraków pochodzących z terenów ognisk tularemii, są narażeni na wdychanie aerozolu zawierającego kał zakażonych gryzoni polnych.

Choroba występuje u człowieka w postaci wrzodziejąco – węzłowej,

węzłowej, węzłowo – ocznej, płucnej i trzewnej (durowej).

Pałeczka legionelozy - może wywołać ostrą, nieodzwierzęcą chorobę zakaźną u osób zawodowo narażonych na wdychanie aerozolu z ciepłej wody (20-50° C), ścieków lub wilgotnej gleby – typowych biotopów tych bakterii. Choroba może występować w postaci ciężkiego zapalenia płuc lub lżejszej formy gorączkowej. Potencjalnym zagrożeniem dla pracowników oczyszczalni ścieków i kanalizacji miejskiej.

Endotoksyny – są biologicznie aktywne, występujące w najbardziej zewnętrznej warstwie ściany komórkowej bakterii Gram – ujemnych. Łatwo się uwalniają do pyłu w postaci sferycznych cząsteczek mierzących średnio 30 – 50 nm, przez fragmentację ściany komórkowej.

Endotoksyny wdychane przez człowieka wraz z pyłem aktywują nieswoiście makrofagi płucne, które wydzielają liczne substancje, określane jako mediatory reakcji zapalnej. Następstwem tego procesu może być odczyn zapalny w płucach, gorączka, zaburzenia w wymianie gazów i skurcz oskrzeli.

Włoskowiec różycy – jest smukłą pałeczką Gramdodatnią, chorobotwórczą dla świń. U ludzi wywołuje przyranne zakażenie skóry, głównie w postaci bolesnego, czerwonego rumienia. Jest to zawodowa choroba masarzy, rzeźników i hodowców trzody, występująca stosunkowo często, ale niedająca poważniejszych następstw.

Laseczka tężca – jest zawodowym zagrożeniem dla rolników i ogrodników , a także dla robotników wykonujących prace ziemne. Do zakażenia dochodzi na skutek skaleczenia, a następnie zanieczyszczenia rany ziemią, nawozem lub pyłem (zakażenie przyranne). Objawami tężca są charakterystyczne kurcze mięśni, wywołane działaniem silnej toksyny białkowej. Jest to choroba groźna, nieleczona prowadzi do zgonu. Profilaktyka tężca obejmuje czynne uodparnianie anatoksyną (szczepionką) tężcową grup zawodowo narażonych na zakażenie (co 8 lat).

Termofilne promieniowce – są nitkowatymi zarodnikującymi bakteriami rozwijającymi się w przemokniętych paszach (głównie sianie) o dużej zawartości wody (30-45%), w których następuje proces samozagrzewania do temperatury 55-70° C.

Są uznawane za główną przyczynę najbardziej znanej formy określanej jako „płuco rolnika” lub „płuco farmera”.

Skutki zagrożenia biologicznego – grzyby

Częstą przyczyną zawodowych chorób o podłożu alergicznym i toksycznym są grzyby pleśniowe, zwłaszcza „ grzyby przechowalniane”. Największe zagrożenie stanowią : flatoksyny i ochratoksyny, wytwarzane przez gatunki Fusarium (Mikotoksyny).

Mikotoksyny dostają się do organizmu ludzkiego drogą pokarmową, wykazują działanie toksyczne, rakotwórcze, teratogenne i mutagenne.

Glukany – są to polimery cząsteczek „ d ”- glukozy, będące stałymi składnikami ściany komórkowej grzybów. Wdychane wraz z pyłami mogą aktywować makrofagi i stymulować układ siateczkowo – śródbłonkowy, inicjując reakcję zapalną w tkance płucnej.

Występujące w glebie i na roślinach geofilne grzyby drożdżoidalne mogą wywołać grzybice narządów wewnętrznych i skóry u rolników, ogrodników, leśników, górników i robotników wykonujących prace ziemne.

Niektóre drożdżaki, powszechnie występujące na błonach śluzowych ludzi i zwierząt, np. bielnik, należą do mikroorganizmów warunkowo chorobotwórczych.

Mogą powodować naskórkowe grzybice skóry u ludzi pracujących w specyficznym mikroklimacie, charakteryzującym się dużą wilgotnością i wysoką temperaturą, sprzyjającą wzmożonej potliwości. Do zagrożonych grup zawodowych należą m. in. górnicy, piekarze, kucharze itd.

Pospolite drożdże piekarnicze zostały niedawno zidentyfikowane jako przyczyna chorób zawodowych : astmy u piekarzy i AZPP (Alergiczne Zapalenie Pęcherzyków Płucnych) u rolników.

Niektóre grzyby niższe z rodzaju Trichop-hyton, rozwijające się na skórze zwierząt, mogą być przyczyną zawodowych grzybic skóry u hodowców bydła i zwierząt futerkowych.

Grzyb czerwony ( Trichop-hyton rubrum ) jest dermatofitem (grzyby atakujące wyłącznie skórę, paznokcie i włosy) ludzkim zagrażającym personelowi służby zdrowia, pedikiurzystkom i fryzjerom.

Skutki zagrożenia biologicznego – alergeny i toksyny roślinne

Alergeny proteinowe i glikoproteinowe występujące w pyłkach kwiatowych traw, chwastów, warzyw i drzew są znaną przyczyną pyłkowicy ( tzw. sezonowego napadowego nieżytu nosa ), astmy i – często u rolników – skórnego „ wyprysku powietrznopochodnego”.

Głównie narażeni są osoby wykonujące określone zawody jak ( rolnicy, sadownicy, ogrodnicy, pracownicy zatrudnieni w szklarniach).

Zawodowa ekspozycja na pyły różnych roślin uprawnych, sproszkowane tkanki roślin używanych do produkcji leków oraz proteazy roślinne stosowane w przemyśle spożywczym może być przyczyną chorób alergicznych ( astmy, alergicznego nieżytu nosa, zapalenia spojówek, pokrzywki).

Bezpośredni kontakt z roślinami w czasie prac hodowlanych i zbioru bywa często przyczyną stanów zapalnych skóry u rolników, ogrodników i zielarzy. Podobne objawy mogą występować u osób zawodowo stykających się z produktami roślinnymi :

• magazynierów

• sprzedawców

• kucharzy

Na świecie znanych jest ponad 1500 gatunków roślin powodujących stany zapalne skóry. W naszym klimacie do najbardziej znanych należą : ruta zwyczajna, seler, czosnek, gryka, fasola, hiacynt, narcyz itd.

Skutki zagrożenia biologicznego – alergeny i toksyny zwierzęce

Wydaliny i cząstki ciała drobnych ( 0,3 – 0,75 mm ) roztoczy ( rozkruszków i roztoczków ), porażających składowane produkty rolne ( zboże, siano, zioła, suszone owoce, sery ) stanowią częstą przyczynę astmy, alergicznego nieżytu nosa oraz alergicznego zapalenia spojówek i skóry u rolników i magazynierów.

Podobne choroby mogą występować u ogrodników, sadowników i rolników, a także u osób zajmujących się zawodowo ochroną roślin, w wyniku uczulenia na alergeny innych roztoczy (przędziorków), będących szkodnikami upraw i sadów.

Przyczyną alergii może być również zawodowy kontakt z pyłami pochodzącymi od owadów udomowionych : pyłem z ula pszczelego i pyłem zawierającym cząstki nici, łuski i wydzieliny jedwabników morowych.

Niektóre zwierzęta morskie ( gąbki, meduzy, mszywioły ) wykazują właściwości toksyczne lub alergizujące, powodując stany zapalne skóry, a nawet objawy ogólne u rybaków i nurków.

Gąbki Meduza

Mszywioł

Przypadki zawodowej astmy stwierdza się często u pracowników przemysłu spożywczego narażonych na wdychanie alergenów białkowych z przetwarzanych zwierząt morskich : małży, kalmarów, krewetek, homarów, krabów i ryb.

Hodowcy ptaków i pracownicy kombinatów drobiarskich są narażeni na wdychanie pyłów zawierających alergizujące cząstki pierza, naskórka, wydzielin i wydalin ptaków, które mogą być przyczyną „ płuca hodowcy ptaków ”, choroby stanowiącej specyficzną formę AZPP ( Alergiczne Zapalenie Pęcherzyków Płucnych ).

Alergeny ssaków występują w uwalniających się do powietrza cząstkach naskórka, sierści i kału oraz kropelkach śliny, mleka i moczu.

Największe znaczenie mają alergeny białkowe wytwarzane przez gryzonie laboratoryjne, które są przyczyną specyficznego zespołu określanego jako „ alergia na zwierzęta laboratoryjne ”.

Zespół ten, charakteryzujący się występowaniem astmy oraz odczynów zapalnych nosa, spojówek i skóry, pojawia się szczególnie często w wyniku narażenia na alergeny białkowe z grupy lipokalin, występujące w moczu szczurów i myszy.

U rolników stwierdza się uczulenie na alergeny naskórka i sierści krów oraz moczu świń.

Zawodową astmę oskrzelową stwierdzono u pracowników zakładów cukierniczych wdychających mleko w proszku, które zawiera alergizującą ( α laktal – buminę ), oraz pracowników przemysłu farmaceutycznego jako rezultat wdychania sproszkowanych enzymów ( pepsyny, trypsyny ) otrzymanych z różnych organów ssaków.

Skutki zagrożeń chemicznych

Skutki działania substancji chemicznych na organizm dzieli się na:

• Miejscowe ( żrące, drażniące )

• Układowe i odległe ( działanie genotoksyczne , rakotwórcze, fetotoksyczne, teratogenne )

Działanie genotoksyczne - czyli takie, które bezpośrednio reagują z kwasem deoksyrybonukleinowym (DNA)

Działanie fetotoksyczne – oddziaływanie na płód skutkujące opóźnieniem rozwoju płodu,

Działanie teratogenne - oddziaływanie na zarodek i płód przejawiające się powstaniem wad wrodzonych rozwojowych

Narażenie na czynniki chemiczne, tj. na substancje lub preparaty chemiczne może mieć negatywny wpływ na stan zdrowia pracownika.

Zależy to m.in. od ich :

• właściwości fizykochemicznych,

• temperatury i wilgotności powietrza,

• drogi wchłaniania,

• dawki i okresu pracy w narażeniu,

• cechu organizmu – poza wiekiem i płcią, od ogólnego stanu zdrowia i odżywienia, oraz układów immunologicznego i genetycznego.

Drogi wchłaniania zależą od stanu fizycznego substancji lub preparatów chemicznych, które występują w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych.

Najbardziej narażone na działanie toksyczne substancji są drogi oddechowe. W drogach oddechowych substancje chemiczne wchłaniane są w postaci : par, gazów, mgły, aerozoli i płynów.

Gazy i pary są wchłaniane bezpośrednio z dróg oddechowych – tym szybciej, im większy jest wysiłek fizyczny.

Mgły mogą być wchłaniane bezpośrednio, natomiast aerozole ( pyłów, dymów) nie są wchłaniane całkowicie.

Skutki zagrożeń chemicznych na organizm człowieka w procesie pracy (technologicznym ) wyróżnia się :

1. Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym amoniaku,

2. Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym chlorowodoru,

3. Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym wodorotlenku sodu.

1. Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym amoniaku.

Jednym z najczęściej spotykanych w procesach pracy technologicznych lotnym związkiem chemicznym jest amoniak, który jest jednym z najpowszechniej stosowanych związków chemicznych w chłodnictwie.

Jest gazem lżejszym od powietrza o ostrym, gryzącym zapachu. Poza niewątpliwymi zaletami amoniak ma jednak wiele wad z punktu widzenia bezpieczeństwa osób mających z nim kontakt.

Do najpoważniejszych należy działanie amoniaku na organizm ludzki. Wdychanie opar amoniaku powodować może zapalenie oskrzeli i płuc, a roztwory wodne mogą wywoływać podrażnienia i poparzenia skóry.

W kontakcie z gałką oczną powoduje uszkodzenia rogówki i częściową, a nawet całkowitą ślepotę.

Amoniak z wilgocią tworzy mgłę, która jest dobrym, optycznym środkiem ostrzegawczym. Dobra rozpuszczalność w wodzie (42,8% wagowych) jest wykorzystywana między innymi w technikach ratowniczych dla niszczenia chmur gazowych prądami wodnymi rozproszonymi.

Amoniak posiada szczególne właściwości fizyczne powodujące, że od drugiej połowy XIX wieku wykorzystywany jest jako czynnik schładzający w instalacjach chłodniczych.

Ilości amoniaku w instalacji zależne są od:

- zapotrzebowania na temperaturę chłodzenia,

 - systemu chłodzenia (pośredni lub bezpośredni).

Jeśli chcemy bezpiecznie eksploatować instalację chłodniczą to należy:

a) zapoznać się z zakresem swoich zadań określonych aktualnie obowiązującymi instrukcjami,

b) powierzyć obsługę instalacji, jej naprawy, remonty, konserwacji pracownikom posiadającym odpowiednie kwalifikacje i wiedzę w zakresie chłodnictwa, a także kompetentny nadzór,

c) dokonać szczegółowej, kompleksowej samokontroli i oceny spełniania określonych wymogów w zakresie bezpieczeństwa pracy, bezpieczeństwa procesowego i zagadnień pożarowo-wybuchowych.

Należy pamiętać, ze eksploatacja chłodni amoniakalnej powinna być prowadzona według standardów określonych przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, które zawierają:

a)  dokumentację eksploatacyjną i bezpieczeństwa,

b) odpowiednio przygotowaną obsługę,

c) stan techniczny instalacji i obiektów zgodny z warunkami

obowiązującymi w przepisach prawa,

d)  przeciwdziałanie powstawaniu niekontrolowanych wycieków i

określenie zasad prowadzenia akcji ratowniczej i ewakuacji.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że instalacja chłodnicza jest instalacją energetyczną, w której znajduje się niebezpieczny czynnik chemiczny.

Należy również pamiętać, aby bezpiecznie obsługiwać instalację amoniaku, niezbędna jest fachowa wiedza, a także niezbędne uprawnienia w zakresie bezpieczeństwa pracy i prowadzenia eksploatacji chłodni.

Jeśli amoniak jest stosowany jako medium technologiczne w chłodni, to powinny w niej obowiązywać następujące zasady bezpiecznego prowadzenia w niej prac:

1. personel chłodni amoniakalnej musi być wyposażony w sprzęt

ochrony dróg oddechowych (maski z pochłaniaczami amoniaku),

b) wentylacja awaryjna oraz oświetlenie awaryjne chłodni w wykonaniu Ex,

3. podczas przetaczania amoniaku należy używać przewodów sztywnych –

rurociągów stalowych,

4. podczas tej operacji należy wydzielić i oznakować strefy niebezpieczne,

w których mogą przebywać tylko osoby upoważnione,

4. wszyscy, którzy mogą się znaleźć w strefie zagrożenia, muszą znać zasady i metody postępowania w przypadku awarii gazowej, posiadać umiejętność ograniczania zagrożeń i stosowania sprzętu ochronnego i ratunkowego oraz udzielania pierwszej pomocy.

5. sygnały z instalacji muszą docierać do miejsca przebywania ludzi umiejących

postępować w SYTUACJACH AWARYJNYCH.

 

Chcąc zminimalizować prawdopodobieństwo i negatywne skutki wystąpienia awarii spowodowanej rozszczelnieniem się układu chłodniczego, a także skutecznie zarządzać związanym z tym ryzykiem, należy wykonać analizę i ocenę ryzyka zawodowego i procesowego występującego podczas eksploatacji instala­cji chłodniczej oraz raport bezpieczeństwa dla instalacji.

2. Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym chlorowodoru.

 Chlorowodór (HCL) to substancja żrąca i drażniąca. Wywołuje poważne oparzenia, działa drażniąco na układ oddechowy.

Należy pamiętać, że bezpieczne zasady użytkowania urządzeń z chlorowodorem to:

1. zapoznanie się z kartą charakterystyki substancji, dostarczonej użytkownikowi przez producenta,

2. przestrzeganie ustalonych procedur i instrukcji bezpieczeństwa pracy w użytkowaniu urządzeń z chlorowodorem,

3. stosowanie wymaganych środków ochrony indywidualnej – odzież ochronna gazoszczelna, kwasoodporna z aparatem izolującym drogi oddechowe oraz rękawice i buty kwasoodporne,

4. prace niebezpieczne wykonywać zawsze w dwuosobowej obsadzie,

5. pojemniki z substancja niebezpieczne magazynować tak, aby spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,

6. nie spożywać posiłków na stanowisku pracy,

7. pracować zawsze przy sprawnej i skutecznej wentylacji mechanicznej.

Zagrożenia związane z występowaniem w procesie technologicznym wodorotlenku sodu.

Bardzo często związkiem chemicznym występującym w procesach technologicznych jest wodorotlenek sodowy ( Na OH ).

Wodorotlenek sodowy to substancja żrąca. Wywołuje poważne oparzenia – stosowany jako 50% roztwór ługu sodowego, przewożony jest najczęściej cysternami samochodowymi.

Zachowanie zasad bezpieczeństwa tak jak w procesie technologicznym chlorowodoru.

Skutki zagrożeń rozpuszczalników organicznych, tworzyw sztucznych i pestycydów

Rozpuszczalniki organiczne charakteryzują się wysoką toksycznością. Powodują z reguły zaburzenia funkcji układu nerwowego, a także podrażnienia w układzie oddechowym, do stanów zapalnych płuc włącznie.

Przewlekła ekspozycja na niektóre rozpuszczalniki wywołać może zaburzenia układu krążenia, krwiotwórczego, uszkodzenia wątroby i nerek, zmiany psychiczne i odpornościowe, a nawet efekty mutagenne.

Wiele rozpuszczalników organicznych wywołuje po wielokrotnej ekspozycji uszkodzenie nerwów obwodowych, prowadzące do zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu ( demencja – psychozy ).

Zagrożenia dla wynikające z kontaktu z tworzywami sztucznymi wynikają z charakterystyki substancji stosowanych do produkcji tworzyw sztucznych oraz trwałości produktu końcowego, podlegającego obróbce.

Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia są:

• chlorek winylu,

• styren,

• metakrylan metylu,

• związki zawierające toluen (bezbarwna ciecz o charakterystycznym zapachu. Spala się kopcącym płomieniem).

Powyższe związki powodują objawy narkotyczne i depresyjne, podrażnienia błon śluzowych dróg oddechowych, zapalenia spojówek, uszkodzenia wątroby i śledziony, a także reakcje alergiczne.

Pestycydy przenikają do organizmu człowieka przez skórę, przewód pokarmowy i układ oddechowy. Mogą powodować zmiany w układzie pokarmowym, krwionośnym i nerwowym.

Zatrucia są wynikiem narażenia pracowników opryskujących pola uprawne, przypadkowego spożycia lub innego zetknięcia z pestycydami osób niewystarczająco chronionych.

Zdarzają się również przypadki wykorzystania pestycydów w celach samobójczych i zbrodniczych. Masowe zatrucia są wynikiem nie stosowania odpowiednich środków ostrożności lub ignorowania ostrzeżeń producentów.

Znany jest przypadek zatrucia 321 osób w Iraku, z których 35 zmarło na skutek spożycia ziarna przeznaczonego do siewu, które było konserwowane silnym środkiem grzybobójczym. Ziarno to, gdyby było użyte zgodnie z jego przeznaczeniem (do siewu), nie stanowiłoby żadnego zagrożenia dla ludzi.

14 września 2012r. Weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z 10.08.2012r. W sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin ( Dz . U. poz. 1018 ).

Rozporządzenie zawiera dwa załączniki :

1. Nr 1 – Kryteria i sposób klasyfikacji substancji chemicznych i ich mieszanin na podstawie właściwości fizykochemicznych, toksyczności, analizy skutków specyficznych dla zdrowia człowieka, analizy skutków oddziaływania na środowisko, sposób klasyfikacji mieszanin na podstawie zawartości niebezpiecznych składników, stężenia substancji niebezpiecznych w mieszaninie wymagające uwzględnienia tych substancji w klasyfikacji mieszaniny.

2. Nr 2 – Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty R) oraz ich numery. W załączniku nr 1 określono:

• Ogólne kryteria klasyfikacji – zdefiniowano 15 kategorii substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych. Substancjom tym i mieszaninom przypisano określone symbole :

1. wybuchowe – E

2. utleniające – O

3. Skrajne łatwopalne – F+

4. wysoce łatwopalne – F

5. bardzo toksyczne – T+

6. toksyczne – T

7. szkodliwe – Xn

8. żrące – C

9. drażniące – Xi

• zasady klasyfikacji na podstawie właściwości fizykochemicznych. Chodzi tu o takie właściwości, jak wybuchowość, palność i właściwości utleniające,

• zasady klasyfikacji na podstawie toksyczności. Dotyczy to substancji i mieszanin wykazujących działanie toksyczne (ostre i przewlekłe), żrące, drażniące i uczulające,

• zasady klasyfikacji na podstawie analizy skutków specyficznych dla zdrowia,

• zasady klasyfikacji na podstawie analizy skutków działania na środowisko. Dotyczą oddziaływania na ekosystemy wodne, przyjęto, że niektóre substancje i mieszaniny mogą oddziaływać jednocześnie lub alternatywnie na inne ekosystemy,

Ponadto w załączniku nr 2 zdefiniowano zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia i podano ich numery. Mamy zatem 68 zwrotów np. R1 – produkt wybuchowy w stanie suchym, R7 – może spowodować pożar, R20 – działa szkodliwie przez drogi oddechowe, R25 – działa toksycznie po połknięciu itd.