Źródła zagrożeń biologicznych i chemicznych

Źródła informacji o zagrożeniach chemicznych

I. Karty charakterystyki substancji lub preparatów chemicznych

Substancje i preparaty chemiczne są potencjalnym źródłem zagrożenia zdrowia i życia ludzi, przede wszystkim w środowisku pracy, lecz także w środowisku naturalnym.

Kompleksowa informacja o niebezpiecznych właściwościach poszczególnych:

• substancji i preparatów chemicznych, rodzaju i rozmiarach stwarzanego przez nie zagrożenia oraz o zasadach postępowania

nimi umożliwia racjonalna i efektywna profilaktyka w zakładach pracy, a także w razie awarii ochronę ludzi i środowiska naturalnego poza zakładem przemysłowym.

Forma istotnych informacji o substancjach i preparatach chemicznych, przeznaczonych dla szerokiego grona odbiorców, są karty charakterystyki tych substancji lub preparatów.

Jako niebezpieczne klasyfikuje się substancje i preparaty chemiczne o właściwościach :

• wybuchowych

• utleniających

• skrajnie łatwo palne

• wysoce łatwo palne

• łatwo palne

• bardzo toksyczne

• drażniące

• niebezpieczne dla środowiska

• Wytyczne dotyczące sporządzania kart charakterystyki substancji lub preparatu znajdują się w załączniku II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1907/2006 (REACH) (ang. Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals)

• dotyczące bezpiecznego stosowania chemikaliów, poprzez ich rejestrację i ocenę, oraz w niektórych przypadkach udzielanie zezwoleń i ograniczenia handlu i stosowania niektórych chemikaliów.

• Rozporządzenie REACH, obowiązuje bezpośrednio, bez potrzeby wprowadzania do prawa polskiego. Weszło w życie w dniu 1 czerwca 2007r.

REACH ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i środowiska, w tym propagowanie alternatywnych metod oceny zagrożeń stwarzanych przez substancje, oraz zapewnienie swobodnego obrotu substancjami na rynku wewnętrznym przy jednoczesnym wsparciu konkurencyjności i innowacyjności.

REACH nie ma zastosowania do:

• substancji radioaktywnych

• substancji pod nadzorem celnym

• półproduktów niewyodrębnionych

• przewozu substancji

• odpady nie są substancją, preparatem ani wyrobem w rozumieniu rozporządzenia.

Karta charakterystyki zawiera datę sporządzenia i następujące punkty:

1. identyfikacja substancji / preparatu i identyfikacja przedsiębiorstwa,

2. identyfikacja zagrożeń,

3. skład / informacja o składnikach,

4. pierwsza pomoc,

5. postępowanie w przypadku pożaru,

6. postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,

7. postępowanie z substancją / preparatem i jej / jego magazynowanie,

8. kontrola narażenia / środki ochrony indywidualnej

9. właściwości fizyczne i chemiczne,

10. stabilność i reaktywność,

11. informacje toksykologiczne; w wypadku opracowywania raportu bezpieczeństwa

chemicznego dla substancji, wprowadzonych na rynek,

12. informacje ekologiczne,

13. postępowanie z odpadami,

14. informacje o transporcie,

15. informacje dotyczące przepisów prawnych.

Dostawca substancji lub preparatu dostarcza odbiorcy substancji lub preparatu kartę charakterystyki sporządzoną zgodnie z załącznikiem II do wspomnianego rozporządzenia:

1. w przypadku, gdy substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikujące je jako niebezpieczne

2. w przypadku, gdy substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji ( tj. zdolność kumulowania związków trujących w tkankach swego ustroju) toksyczna lub bardzo trwała wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji w środowisku,

3. w przypadku, gdy substancja znajduje się na liście sporządzonej zgodnie z art.59 ust.1 z powodów innych niż określone w punkcie a ) – substancje spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze kategorii 1 lub 2 zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG i substancje spełniające kryteria klasyfikacji jako mutagenne kategorii 1 lub 2 zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG.

Karty charakterystyki dostarczane odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sporządza się w języku polskim (załącznik nr 1 przykładowe karty – wzór)

Jeżeli karty są dostarczane odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz na terytorium Islandii, Liechtensteinu i Norwegii, uwzględnia się w nich, na życzenie odbiorcy, wymagania zawarte w przepisach obowiązujących w tym państwie.

Polityka Unii Europejskiej w zakresie chemikaliów

Zgodnie Rozporządzeniem nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006r. zawiera nową politykę Unii Europejskiej w zakresie chemikaliów, której wprowadzenie ma na celu :

• zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego, zwłaszcza zdrowia pracowników,

• ochrona środowiska naturalnego,

• podniesienie konkurencyjności europejskiego przemysłu chemicznego.

Główne elementy REACH

System REACH opiera się na czterech filarach:

• rejestracja

• ocena

• udzielanie zezwoleń

• ograniczenia produkcji, obrotu i stosowania

Rejestracja

Każda substancja wprowadzona do obrotu na terenie Wspólnoty musi być zarejestrowana w Europejskiej Agencji Chemikaliów. Szczegółowość wymaganej dokumentacji rejestracyjnej oraz termin jej opracowania zależą od wielkości rocznego obrotu substancją.

Substancje te rejestrowane są etapowo, w ciągu 11 lat od wejścia w życie rozporządzenia, w zależności od wielkości obrotu.

Podstawowe informacje, które rejestrujący musi dostarczyć to:

• nazwa substancji określona w sekcji 2 załącznika VI do rozporządzenia ( w tym kody identyfikacyjne ),

• tożsamość producenta/importera oraz nazwisko osoby, z którą można się kontaktować,

• przewidywany termin rejestracji/wielkość obrotu.

Ocena

Substancje wprowadzane do obrotu muszą być poddawane ocenie pod względem stwarzanego ryzyka zarówno przez przemysł (w ramach wypełniania obowiązków rejestracyjnych), jak i przez właściwe urzędy państw członkowskich.

Agencja co roku przydziela każdemu państwu określone substancje do oceny.

Ewaluacji poddawane są dokumentacje rejestracyjne nadsyłane do Agencji, która następnie weryfikuje.

Po zweryfikowaniu przesyłane są do szczegółowej oceny właściwym urzędom w państwie członkowskim, z którego te dokumentacje wpłynęły.

Udzielanie zezwoleń

Wprowadzenie do obrotu lub stosowanie niektórych substancji wymaga zezwolenia Komisji Europejskiej.

Procedurze zezwoleń podlegają substancje, których zastosowanie wzbudza szczególnie duże obawy ze względu na poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia ludzi i środowiska, bez względu na ilość, w jakiej są wprowadzane do obrotu.

Są to substancje zaklasyfikowane jako rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwe na rozrodczość, lub też określone jako trwałe, zdolne do bioakumulacji (zdolność organizmów do kumulowania związków trujących w tkankach swego ustroju) i toksyczne.

Ograniczenia produkcji, obrotu i stosowania

Niektóre niebezpieczne substancje i preparaty podlegają ograniczeniom produkcji, stosowania i obrotu.

Lista substancji podlegających takim ograniczeniom jest zamieszczona w załączniku XVI rozporządzenia, a jego zawartość będzie ustalana i w miarę potrzeb zmieniana na wniosek Komisji Europejskiej lub państw członkowskich.

Na mocy rozporządzenia utworzono Europejską Agencję Chemikaliów, która na szczeblu wspólnotowym odpowiada za realizację znacznej części systemu REACH. Siedzibą Agencji są Helsinki.

Rozporządzenie REACH wprowadza zasadnicze zmiany w systemie opracowywania i upowszechniania informacji o substancjach chemicznych. Podstawowe spośród nich to:

• przeniesienie obowiązku udowodnienia, że jakaś substancja jest niebezpieczna, z władz państwowych na producenta lub importera,

• stworzenie jednolitego systemu prawnego wprowadzania na rynek substancji chemicznych,

• stopniowe uzupełnianie informacji o substancjach chemicznych wg ustalonego harmonogramu,

• nałożenie obowiązku oceny substancji chemicznych na użytkowników pośrednich,

• powszechne udostępnienie informacji o zarejestrowanych substancjach chemicznych.

Źródła zagrożeń biologicznych

Mianem zagrożenia biologicznego określa się organizmy lub substancje pochodzenia organicznego, które stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Mogą to być odpady medyczne, np. mikroorganizmy, wirusy lub toksyny (pochodzenia biologicznego), które mogą zagrażać życiu człowieka.

Zagrożeniem biologicznym mogą być również substancje stanowiące zagrożenie dla zwierząt. Substancje takie są oznaczane specjalnym symbolem, które stanowią zagrożenie w użytkowaniu, dlatego nie powinny być użytkowane przez osoby nie znające procedur obchodzenia się z nimi.

Poziomy zagrożenia biologicznego

• Zagrożenie biologiczne poziomu 1. – pożyteczne bakterie i wirusy z rodzaju które nie są zakaźne. W tym poziome zagrożenie biologiczne jest minimalne. Zazwyczaj takie odpady są usuwane razem (chociaż zalecane jest oddzielnie) z innymi śmieciami. Procedury dekontaminacji na tym poziomie są podobne jak współczesne metody z oczyszczania z wirusów,

• Zagrożenie biologiczne poziomu 2. – różne bakterie i wirusy o średniej zaraźliwości dla człowieka, lub które są trudne w unieszkodliwieniu aerozolem w laboratorium, np. wirus grypy, wirus świnki i odry,

• Zagrożenie biologiczne poziomu 3. – bakterie i wirusy, które mogą wywołać ciężkie, fatalne w skutkach choroby u ludzi, ale dla których istnieją odpowiednie szczepionki, np. wąglik, gruźlica, tyfus,

• Zagrożenie biologiczne poziomu 4. – wirusy, które mogą wywołać ciężkie choroby u ludzi i dla których szczepionki nie są dostępne, np. argentyńska gorączka krwotoczna.

Źródła zagrożeń biologicznych

Rodzaj działalności Typ zakładu Przykładowe czynności	Rodzaj działalności Typ zakładu Przykładowe czynności	Rodzaj działalności Typ zakładu Przykładowe czynności
Gospodarka ściekami	Zakłady wodociągów i kanalizacji , Oczyszczalnie ścieków	Naprawa, konserwacja i czyszczenie instalacji i urządzeń
Gospodarka odpadami	Zakłady utylizacji surowców wtórnych, Składowiska odpadów, Przedsiębiorstwa usuwania odpadów komunalnych, Zakłady utylizacji szczątków zwierząt	Sortowanie, praca na wózkach widłowych, przerzucanie kompostu, wywóz śmieci, opróżnianie szamb, obsługa toalet, badanie weterynaryjne, utylizacja
Produkcja artykułów spożywczych	Młyny, Piekarnie, Browary, Masarnie, Mleczarnie	Przetwarzanie produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
Biotechnologia	Zakłady: farmaceutyczne, produkcji dodatków do środków spożywczych, produkcji szczepionek	Hodowla mikroorganizmów
Rolnictwo i leśnictwo	Uprawa zbóż, Zakłady ogrodnicze, Zakłady hodowli grzybów, Tartaki, Ogrody zoologiczne, Handel zwierzętami, Wystawy zwierząt	Prace w kontakcie z zapleśniałym sianem, zbożem, drewnem, kontakt ze zwierzętami oraz ich wydalinami i wydzielinami
Służba publiczna/administracyjna	Archiwa, Biblioteki, Służby ratownicze, Straż pożarna, Policja	Prace w kontakcie z zapleśniałym materiałem archiwalnym, działania ratownicze
Służba zdrowia	Punkty krwiodawstwa, Laboratoria diagnostyczne i cytologiczne, Stacje dializ, Zakłady opieki zdrowotnej, Stacje pogotowia ratunkowego	Czynności związane z kontaktem z materiałem biologicznym –diagnozowanie , leczenie …
Weterynaria	Kliniki i gabinety weterynaryjne, Laboratoria diagnostyki weterynaryjnej	Diagnozowanie i leczenie zwierząt
Działalność naukowo- badawcza	Laboratoria i Instytucje naukowe – prace w dziedzinie biologii, mikrobiologii i inżynierii genetycznej	Hodowla drobnoustrojów, laboratoryjna obróbka materiału biologicznego
Produkcja i zużycie biopaliw	Zakłady przetwórcze biomasy oraz miejsca jej składowania	Prace w kontakcie z biomasą : produkcja, przemieszczanie, składowanie, przerób, konserwacja urządzeń

Piktogram ostrzegający przed zagrożeniem biologicznym