Pojęcie i geneza etyki biznesu

Etyka - (ethos [prawy] charakter (grec.)) nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą (etyka opisowa) i wyjaśnieniem rzeczywiście istniejącej moralności (etyka normatywna) i ustalaniem dyrektyw moralnego postępowania.

Sokrates:

• "Ojciec" etyki i wzór mędrca;

• Najwyższe dobro człowieka - cnota;

• Zło skutkiem braku wiedzy;

• Cnota jest czymś nabytym;

Platon:

• Część duszy i odpowiadające im cnoty:

• Dusza rozumna - mądrość;

• Dusza popędowa - męstwo;

• Dusza pożądliwa - umiarkowanie;

• Trzy klasy w społeczeństwie:

• Klasa filozofów;

• Klasa wojowników;

• Klasa rolników/rzemieślników/kupców;

• Sprawiedliwość;

Arystoteles:

• Podstawowy cel - szczęście (działanie właściwe człowiekowi, czyli działanie rozumne);

• Warunkiem rozumnego życia - dysponowanie cnotami:

• Dianoetycznymi (intelektualnymi) - rozum teoretyczny;

• Etycznymi - rozum praktyczny;

• Zasada złotego środka;

• Przyjaźń, jako podstawa życia społecznego;

System moralny (moralność):

• Normy moralne (konkretne wzorce/zasady zachowania służące też jako kryterium jego oceny):

• Służą ochronie wartości (abstrakcyjnego obrazu tego, co ludzie uznają za sprawiedliwe, dobre i warte ich wysiłku);

• Zakazy/nakazy/powinności;

• Kulturowe/statystyczne;

• Oceny moralne (opinie wyrażające akceptację lub dezaprobatę osób, ich czynów i postaw);

• Sankcje moralne (środki represyjne wobec osób naruszających obowiązujące normy moralne):

• Retrybutywizm/prewencja/restytucja;

• Wzorce postępowania (wzory osobowe - rzeczywiste lub fikcyjne);

Które regulują stosunki między jednostkami, między jednostką a grupą oraz między grupami.

Systemy etyczne wg źródła norm moralnych:

• Etyka heteronomiczna: normy i wartości pochodzą z zewnątrz;

• Etyka autonomiczna: źródła reguł moralnych są w człowieku;

Immanuel Kant:

• Uzasadniona słuszność czynów człowieka powinien szukać w sobie;

• Poczucie obowiązku, a nie ze strachu przed konsekwencjami;

• Imperatyw kategoryczny: postępuj wedle tej zasady, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem powszechnym;

Sposoby definiowania moralności:

• Absolutyzm etyczny:

• Dobro ma charakter niezmienny;

• Obowiązuje zawsze i wszędzie;

• Relatywizm etyczny:

• Wszystkie wartości mają charakter względny;

Fryderyk Nietzsche:

• Wartości są względne;

• Dwa rodzaje moralności:

• Ludzi słabych (niewolników) - użyteczność;

• Ludzie silni (panowie) - godność, dzielność, rozwój;

Systemy etyczne według sposoby uzasadniania sądów i dokonywania wyrobów moralnych:

• Konsekwencjalizm:

• O istocie naszej moralności decydują skutki naszych działań;

• Ograniczony/uniwersalny;

• Deontologizm:

• O istocie naszej moralności decyduje nasze poczucie obowiązku podejścia określonych działań;

• Mieszany/czysty;

Utylitaryzm (Jeremy Bentham i John Stuart Mill):

• Utylitaryzm hedoniczny;

• Brak różnic jakościowych między przyjemnościami);

• Wymiary przyjemności:

• Intensywność;

• Czas trwania;

• Pewność;

• Bliskość;

• Płodność;

• Czystość;

• Zasięg;

• Przyjemności są zróżnicowane jakościowe (godne i niegodne człowieka);

Moralność a działalność gospodarcza:

• Biznes jest amoralny

• Biznes jest niemoralny

• W biznesie jest miejsce na moralność

  • Wystarczy etyka ogólna } teoria unitarystyczna (jeden system w zupełności wystarczy)

  • Potrzebna jest etyka biznesu } teoria integracyjna

Etyka biznesu:

• Nauka o moralności zajmująca się opisem, analizą i wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustalaniem dyrektyw moralnego postępowania w świecie biznesu

Poziomy etyki biznesu:

• Mikro – ludzie

• Mezo – organizacje

• Makro – gospodarka narodowa

• Globalny – gospodarka światowa

Etyka biznesu, a cykl życia przedsiębiorstwa

Faza życia przedsiębiorstwa	Wspólne wyzwania etyczne	Szczególne wyzwania etyczne
Narodziny (powstanie)	Etyczne pozyskiwanie zasobów Etyczne relacje z inwestorami / wierzycielami / właścicielami – etyczne relacje z dostawcami / kooperantami Etyczne postępowanie z pracownikami Uczciwa konkurencja Ograniczenie wpływu środowiskowego Etyczne działania wobec społeczeństwa Właściwe relacje z władzą Uczciwe komunikowanie się z interesariuszami	Legalny, akceptowalny społecznie i użyteczny przedmiot działalności Dopełnienie wymogów moralnych
Rozwój		Etyczna ekspansja rynkowa
Dojrzałość		Nienadużywanie pozycji rynkowej
Schyłek/zakończenie działalności przedsiębiorstwa		Dopełnienie wymogów formalnych Etyczne zakończenie współpracy z kooperantami / dostawcami Uczciwe rozstanie z pracownikami Rozliczenie się z inwestorami / wierzycielami / właścicielami Rewitalizacja terenu

Etyka biznesu – wyzwania w wybranych obszarach funkcjonalnych:

• Zaopatrzenie

  • Uczciwy wybór dostawców

  • Właściwe (etyczne) relacje z interesariuszami

  • Terminowe płatności

• Zarządzanie zasobami ludzkimi

  • Uczciwe traktowanie (w tym wynagradzanie pracowników)

  • Troska o bezpieczeństwo zatrudnionych

  • Właściwy stosunek do pracowników

• Marketing

  • Uczciwa reklama

  • Uczciwa cena

• Finanse

  • Uczciwe raportowanie

  • Spłacanie zobowiązań

Etyka biznesu w różnych kręgach geograficzno-kulturowych:

• Podejście amerykańskie

• Podejście europejskie

• Podejście azjatyckie

Praca	Bezczynność
Kontynuacja dzieła stworzenia Judaizm, Chrześcijaństwo	Grzech Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam
Służba Bogu Chrześcijaństwo, Islam	Nie jest zła, gdy pomaga uwolnić się od złych pragnień Buddyzm
Rozwój i godność człowieka Chrześcijaństwo, Islam
Metoda uwolnienia się od egoizmu Buddyzm

Własność prywatna	Bogactwo
Naturalne prawo człowieka Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam	Znak Bożego błogosławieństwa Judaizm
Pochodzi od Boga Chrześcijaństwo, Islam	Aprobata Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam
Zakaz marnowania zasobów Wszystkie religie	Przynosi cierpienie Buddyzm
Przynosi cierpienie Buddyzm

Ubóstwo	Pomoc biednym
Niepożądane (zawinione) Judaizm	Nakaz Judaizm, Chrześcijaństwo, Islam
Ani dobre, ani złe Chrześcijaństwo, Islam	Zalecenie Buddyzm
Nieprzywiązywanie się do dóbr materialnych Chrześcijaństwo, Islam
Droga uwolnienia od pożądań Buddyzm

Przedsiębiorczość i zysk
Zalecane Wszystkie religie	Chciwość Potępiana Wszystkie religie
Zachowanie człowieczeństwa i moralności Chrześcijaństwo
Ma służyć jednostce i społeczeństwu Islam, Buddyzm

Handel
Aprobowany, ale musi być uczciwy Wszystkie religie	Lichwa Zakazana Wszystkie religie Dopuszczalna wobec obcych Judaizm
Podporządkowany służbie społeczeństwu Islam, Chrześcijaństwo, Buddyzm
Zakaz handlowania używkami i bronią Buddyzm

PROBLEM NADZORU, WOLNOŚCI, ODPOWIEDZIALNOŚCI I NADZORU W BIZNESIE

Własność – władanie nad rzeczą

• Uprawnienie właściciela do korzystania z rzeczy, do pobierania z niej pożytków rozporządzania rzeczą – z wyłączeniem innych osób

Pełna wiązka praw własności

• Prawo do:

  • Posiadania

  • Używania

  • Korzystania z pożytków (efektów)

  • Wykluczenia osób trzecich z korzystania

  • Przeniesienia praw na inne osoby

  • Zniszczenia, przeobrażenia, zmiany

Własność prywatna w poglądach wybranych myślicieli:

• Zwolennicy własności prywatnej

  • Arystoteles

  • John Locke

  • Adam Smith

  • John Rawls

• Przeciwnicy własności prywatnej

  • Platon

  • Jean Jacques Rousseau

  • Pierre Joseph Proudhon

  • Karol Marks

• Akceptujący własność prywatną

  • Św. Augustyn

  • Św. Tomasz z Akwinu

Wybrane argumenty za ochroną własności intelektualnej:

• Prawo naturalne:

  • Wytwory umysłu zasługują na taką ochronę jak własność materialna – są efektem pracy i umysłu człowieka

  • Człowiek jest właścicielem swej pracy, ma więc naturalne prawo do jej owoców

• Podejście utylitarne:

  • Prawo powinno podnosić poziom dobrobytu (wprowadzenie praw autorskich i patentów zachęcają autorów i wynalazców do tworzenia i unowocześniania swych dzieł)

Wybrane argumenty przeciwko ochronie własności intelektualnej:

• Idee (pomysły, odkrycia, wynalazki, muzyka itp.) są bytami niematerialnymi, a więc nie mogą być chronione tak, jak przedmioty materialne (np. kopiowanie nie pozbawia twórcy żadnego przedmiotu materialnego – nie ma więc kradzieży)

• Idee nie są więc własnością odkrywcy, lecz właściwością Wszechświata

• Publikując nową ideę, nie mamy nigdy pewności, że nikt jej wcześniej nie odkrył

• Istnienie patentów może blokować innowacyjność

• Ochrona własności intelektualnej służy wytworzeniu sytuacji niedostępności pewnego dobra w celu wynagrodzenia wybrańców kosztem ogółu

Wolność:

• Brak przymusu, sytuacja, w której można dokonywać wyborów spośród wszystkich dostępnych opcji

• Brak osobistego zniewolenia, może oznaczać brak ograniczeń ze strony władz i innych jednostek, a także zwyczajów społecznych i warunków naturalnych

Wolność gospodarowania:

• Swoboda podejmowania działalności gospodarczej, wolna od ingerencji państwa

• Możliwość dokonywania osobistych wyborów, nieograniczona zdolność jednostki do podejmowania i prowadzenia działań gospodarczych oraz ochrona własności prywatnej

• Wiązka swobód dotyczących:

  • Podejmowania działalności gospodarczej

  • Organizacji działalności gospodarczej

  • Samodzielności w wykonywaniu działalności

Ograniczenia wolności gospodarczej:

• Dotyczące podejmowania działalności:

  • Koncesje

  • Zezwolenia

  • Korporacje zawodowe

• Dotyczące obrotu handlowego

• Dotyczące lokalizacji działalności

• Dotyczące poziomu cen

• Dotyczące promowania oferty

Wolność u I. Kanta:

• Samowola - czynienie zadość własnym popędom; nieograniczona niczym chęć czynienia tego, czego się pragnie

• Wolność - działania pozostające w granicach obowiązującego prawa oraz respektujące nakaz traktowania każdego jako celu samego w sobie – a nigdy tylko jako środka

Odpowiedzialność:

• Gotowość do odpowiadania przed sobą lub innymi, czyli do ponoszenia konsekwencji podjętych działań celowych lub przypadkowych

• Struktura (elementy)

  • Podmiot odpowiedzialności

  • Przedmiot odpowiedzialności

  • Instancja nakładająca odpowiedzialność

  • Trybunał

  • Egzekutor

Społeczna odpowiedzialność biznesu: Budowanie przez organizację trwałych, pozytywnych relacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz przedsiębiorstwa

Piramida społecznej odpowiedzialności (model: after profit obligation)

Poziomy społecznej odpowiedzialności:

• Indywidualny – odpowiedzialność moralna

• Organizacyjny – odpowiedzialność społeczna

• Instytucjonalny – odpowiedzialność instytucjonalna

Nadzór nad przedsiębiorstwem:

• Wąskie ujęcie:

  • Sposób egzekwowania praw własnościowych, w relacji pomiędzy akcjonariuszami, ich formalnymi przedstawicielami a zarządem, sprawowany przez właściciela kapitału lub grupę właścicieli

• Szerokie ujęcie:

  • Zespół powiązanych przepisów prawnych, mechanizmów rynkowych oraz dobrowolnych praktyk sektora prywatnego, umożliwiający spółkom harmonijny rozwój, czyli wdrożenie długofalowej polityki efektywnego generowania wartości ekonomicznych dla właścicieli, przy poszanowaniu praw i oczekiwań interesariuszy oraz ogólnie przyjętych zasad rządzących życiem społecznym

Hazard moralny - działanie na własną korzyść, ale na ryzyko innych (nie tylko na swoje ryzyko) - Leszek Pawłowicz

Interesariusze (grupy interesu):

• Freeman - wszystkie jednostki i grupy, które mogą wpływać na działania lub znajdują się pod wpływem działań zmierzających do realizacji celów organizacji;

• Wick - ci, którzy wchodzą w interakcję z przedsiębiorstwem, definiują go nadal i nadają sens jego istnieniu;

Interesariusze wewnętrzni i zewnętrzni:

ZEWNĘTRZNI	WEWNĘTRZNI
Klienci; Dostawcy; Konkurenci; Kooperanci; Inwestorzy; Właściciele; Kredytodawcy; Instytucje państwowe / samorządowe; Organizacje społeczne / gospodarcze; Media; Społeczność lokalna;	Pracownicy / menadżerowie

Interesariusze substanowiący, kontraktowi, kontekstowi:

SUBSTANOWIĄCY	KONTRAKTOWI	KONTEKSTOWI
Właściciele; Inwestorzy; Pracownicy; Menadżerowie;	Klienci; Dostawcy; Kooperanci; Kredytodawcy; Konkurenci;	Społeczność lokalna; Instytucje rządowe / samorządowe; Organizacje społeczne / gospodarcze; Media;

Problemy związane z identyfikacją interesariuszy:

• Zakres geograficzny (krajowy czy międzynarodowy);

• Zakres sektorowy / branżowy;

• Zakres wertykalny (łańcuch wartości dodanej, dostawcy, dostawcy dostawców);

• Stopień szczegółowości;

• Horyzont czasowy;

Problemy związane z nadzorem w imieniu interesariuszy:

• Nieumiejętność określania oczekiwań przez samych interesariuszy;

• Liczba, różnorodność, czasem wewnętrzna sprzeczność oczekiwań interesariuszy;

• Wykluczające się oczekiwania różnych interesariuszy;

• Konieczność tworzenia hierarchii interesariuszy i ich oczekiwań;

• Zmienność oczekiwań interesariuszy;

Interesariusze pierwszoplanowi i drugoplanowi:

PIERWSZOPLANOWI	DRUGOPLANOWI
Klienci; Inwestorzy; Właściciele; Dostawcy; Kooperanci; Kredytodawcy; Konkurenci; Pracownicy; Menadżerowie;	Społeczność lokalna; Instytucje rządowe / samorządowe; Organizacje społeczne / gospodarcze; Media;

Oszustwa i nadużycia

Oszustwo (nadużycie) gospodarcze - rozmyślne działanie, podejmowane w celu zapewnienia sobie nieuczciwych lub bezprawnych korzyści - The American Heritage Dictionary.

• Klasyfikacja oszustw / nadużyć ze względu na stopień wykrywalności:

• Wykryte, które były przedmiotem postępowania karnego;

• Wykryte, które nie były ścigane przez prawo;

• Niewykryte;

Korupcja - czyn urzędnika / powiernika, który w nielegalny i zabroniony sposób wykorzystuje swoje stanowisko, bądź rolę do przyśpieszenia korzyści sobie lub komuś innemu, z naruszeniem własnych obowiązków i praw innych osób:

• Czynna / bierna;

• Materialna / niematerialna;

Kategorie korupcji:

• Przekupstwo - oferowanie, wręczanie, przyjmowanie lub żądanie korzyści w zamian za podjęcie określonej decyzji w stosunkach gospodarczych;

• Wymuszenie - korupcja oparta na groźbie, odmowy zapłaty za decyzję wiąże się ze stratą;

• Nielegalne dowody wdzięczności - oferowane juz po podjęciu decyzji;

• Konflikt interesów - gdy pracownik ma ukryty interes w zawarciu transakcji niekorzystnej dla firmy;

Czynniki sprzyjające nasilaniu zjawisk korupcyjnych:

• Moralne:

• Natura człowieka;

• Kulturowe (zwyczajowe):

• Tradycja;

• Polityczne:

• Zatarcie różnic między strefą prywatną a publiczną - władza i status, jako element "majątku" osoby;

• Przeregulowanie gospodarki;

• Brak odpowiedniego prawa;

• Ekonomiczne:

• Złe funkcjonowanie rynku;

• Upolitycznienie gospodarki;

• Socjologiczne:

• Zjawisko obecne zarówno w społeczeństwach tradycyjnych, jak i nowoczesnych;

Nepotyzm - nadużycie zajmowanego stanowiska przez faworyzowanie, protegowanie krewnych czy znajomych, np. przy zatrudnianiu, awansowaniu, itp.

Sprzeniewierzenie - kradzież i każda inna forma nadużywania aktów organizacji (firmy) dla osobistych korzyści.

Rodzaje sprzeniewierzeń:

• Nieuczciwe wypłaty - gdy pracownik doprowadza wypłaty nienależnych mu kwot;

• Przechwytywanie - kradzież gotówki przed jej ujęciem w ewidencji;

• Kradzież - dotyczy środków ujętych w ewidencji

• Nadużycie (pożyczenie) - nieuprawnione korzystanie z majątku przedsiębiorstwa;

Cyberslacking - wykorzystywanie Internetu w godzinach pracy w celach prywatnych.

Negatywne skutki:

• Spadek produktywności pracowników;

• Nadszarpnięty wizerunek firmy;

• Przeciążanie sieci;

• Niezadowalające wyniki finansowe;

• Wirusy;

Fałszowanie sprawozdań finansowych - celowe, świadome dokonywanie manipulacji służących zniekształceniu obrazu rzeczywistości gospodarczej w pożądanym przez dokonującego tych działań kierunku.

Fałszowanie sprawozdań finansowych:

• Fikcyjne przychody;

• Różnice czasowe;

• Zatajone zobowiązania i koszty;

• Niewłaściwe ujawnienia;

• Niewłaściwa wycena aktywów;

Zawyżanie wyników firmy:

• Osiągnięcie/zwiększenie zysku (przychodu) oczekiwanego przez analityków giełdowych;

• Przestrzeganie warunków umowy kredytowej;

• Zwiększenie środków dostępnych z kredytów uzależnionych od wielkości majątku;

• Spełnienie kryteriów wynikowych podyktowanych przez jednostkę dominującą;

• Otrzymanie premii wynikowych/prowizji;

• Podtrzymanie ceny akcji w obliczu fuzji/przejęcia/sprzedaży akcji;

• Wykazywanie dobrej kondycji w związku z planowaną emisją papierów wartościowych/sprzedaży firmy;

Zaniżanie wyników firmy:

• Odroczenie nadwyżki na następny okres sprawozdawczy;

• Odpisanie wszystkiego, co możliwe już teraz, by przyszłe zyski były istotnie wyższe;

• Ograniczenie oczekiwań, by przyszły wzrost był lepiej przyjęty i wynagrodzony;

• Utrzymanie tendencji wzrostowej;

• Zmniejszenie wartości firmy (dla przyszłego odłączenia);

• Zmniejszenie wartości jednostki, w której kierownictwo chce wykupić udziały;

Insider trading - wykorzystywanie informacji poufnych (wewnętrznych) dla własnych korzyści (najczęściej w obrocie papierami wartościowymi).

Sabotaż - takie wypełnianie powierzanych zadań (najczęściej umyślne), które doprowadza do zaniżania jakichś wartości organizacji oraz do chwilowej lub trwałej dezorganizacji.

Przyczyny sabotażu:

• Racjonalne (niesprawiedliwość, mobbing);

• Nieracjonalne (nuda, nieodpowiedzialne zachowania);

Czynniki warunkujące istnienie nadużyć - trójkąt nadużyć:

Chińskie mury - organizacyjne i techniczne bariery wewnątrz firmy (np. banku), niepozwalające na swobodny przepływ informacji.

Whistleblowing:

• Ujawnienie dokonywane przez członka organizacji (byłego lub obecnego) dotyczące nielegalnych, niemoralnych lub bezprawnych praktyk dokonywanych za wiedzą pracodawcy;

• Polega na informowaniu osób lub organizacji, które dysponują władzą umożliwiającą wpłynięcie na postępowanie krytykowanych osób lub organizacji;

Inne rodzaje oszustw:

• Oszustwo kredytowe (przekładanie fałszywych/nierzetelnych informacji celem wyłudzania kredytu);

• Oszustwo ubezpieczeniowe (celowe powodowanie wydarzenia celem uzyskania odszkodowania);

• Oszustwo przetargowe (utrudnianie lub działanie w porozumieniach przy przetargach publicznych);

• Działania przestępcze na znakach identyfikacyjnych towarów lub urządzeń (usuwanie, przerabianie i podrabianie oznaczeń towarów i urządzeń);

• Oszustwa informacyjne emitentów papierów wartościowych (rozpowszechnianie nieprawdziwych lub ukrywanie prawdziwych informacji przez emitentów papierów wartościowych);

• "Pranie pieniędzy"

Pranie brudnych pieniędzy - wszelkiego rodzaje operacje mające zazwyczaj na celu wprowadzenie do legalnego obrotu wartości majątkowych, które pochodzą z nielegalnych źródeł.

Rodzaje pieniędzy ze względu na ich "czystość":

• Czyste - których pochodzenie nie budzi żadnych wątpliwości;

• Szare - pochodzące z tzw. "szarej strefy";

• Brudne - pochodzące z działalności przestępczej;

Fazy prania brudnych pieniędzy:

• Przygotowawcza (fizyczne przeniesienie pieniędzy do innego miejsca (np. metoda walizkowa, przemyt, transfer dóbr luksusowych, itp.));

• Umiejscowienie (wprowadzanie nielegalnych środków do systemu finansowego (najczęściej) fizyczna wpłata na rachunek bankowy - często wykorzystuje się tzw. structuring, smerfowanie);

• Maskowanie ("urwanie" śladu prowadzącego do źródła pieniędzy (np. serie przelewów, wielokrotne transakcje instrumentami finansowymi);

• Integracja / legitymizacja ("dorobienie" legalnego świadectwa dla pieniędzy (np. blending, puste transakcje, kasyna);

Szara strefa w gospodarce:

• Działalność gospodarcza (polegająca na prawem dozwolonej produkcji dóbr/usług) ukrywana przez organami podatkowymi, celnymi i innymi instytucjami kontrolnymi;

• Elementami szarej strefy gospodarki są:

• Praca "na czarno" niezarejestrowanego pracownika;

• Funkcjonowanie uchylającej się od płacenia podatków firmy;

• Nielegalna sprzedaż towarów i usług (bez odprowadzania należnych podatków pośrednich);

• Wykonywanie odpłatnie - ale bez zgłoszenia do odpowiednich organów i spełnienia wymogów podatkowych - usług;

• Nie zalicza się do szarej strefy działalności przestępczej i kryminalnej;

Raje podatkowe

• Państwa posiadające:

• Niską/zerową stawkę podatkową a wszystkie lub wybrane kategorie dochodów;

• Pewien poziom tajemnicy bankowej/handlowej;

• Minimalne lub żadne ograniczanie wymiany walut;

• Nieskomplikowane wymogi licencyjne i regularne;

• Rodzaje rajów podatkowych:

• W których w ogóle nie ma podatków dochodowych (Kajmany);

• W których podatki dochodowe są niskie (Hongkong, Panama);

• O niskim opodatkowaniu (Antyle Holenderskie);

• Stosujące ułatwienia podatkowe dla określonego rodzaju spółek (Gibraltar, Jamajka);

• W których przy nominalnych stawkach podatkowych oferuje się przywileje dla konkretnych typów działalności gospodarczej (przywilej holdingowy) (Lichtenstein);

ETYKA W RELACJACH Z PRACOWNIKAMI

Ranking ważności zadań firmy:

• Zapewnienie pewnego zatrudnienia;

• Dostarczanie wyborów dobrej jakości po właściwych cenach;

• Troska o bezpieczeństwo i higienę pracy;

• Uczciwe traktowanie pracowników;

• Unikanie udziału w korupcji;

Obowiązki pracodawców wobec pracowników:

• Równe traktowanie w pracy;

• Godziwe wynagrodzenie;

• Umożliwienie działalności związkowej;

• Godziwe warunki pracy:

• Czas pracy;

• Prawo do wypoczynku;

• Odpowiednie warunki socjalne;

• Jakość pracy (atmosfera);

• Bezpieczeństwo pracy;

Dyskryminacja:

• Nierówne, niesprawiedliwe, gorsze traktowanie kogoś z przyczyn, które są od niego niezależne (jeśli takiego traktowania nie można usprawiedliwić);

• Nie stanowi dyskryminacji:

• Niezatrudnienie pracownika z uwagi na uzasadnione rodzajem pracy wymagania;

• Różnicowanie sytuacji prawnej pracownika ze względu na ochronę rodzicielstwa, wiek lub niepełnosprawność;

Rodzaje dyskryminacji:

• Bezpośrednia - sytuacja, gdy ktoś jest traktowany mniej korzystnie, niż inna osoba znajdująca się w podobnej sytuacji z powodu określonych swoich cech;

• Pośrednia - przepis, kryterium lub praktyka, które z pozoru są neutralne, w rzeczywistości jednak stawiają osoby o określonych cechach w szczególnie niekorzystnej sytuacji;

Dyskryminacja pozytywna:

• Środki podjęte czasowo służące uprzywilejowaniu pewnych grup społecznych w celu wyrównania ich sytuacji i przeciwdziałania faktycznej dyskryminacji, której bez zastosowania tych środków by doświadczyły;

• ALE dyskryminacja wtórna - dyskryminacja grup/osób poprzednio niedyskryminowanych;

Rodzaje dyskryminacji (ze względu na powód):

• Rasizm - ze względu na rasę (kolor skóry);

• Ksenofobia - ze względu na pochodzenie i narodowość;

• Antysemityzm - ze względu na pochodzenie żydowskie;

• Homofobia - ze względu na orientację seksualną;

• Atrakcjonizm - ze względu na wygląd zewnętrzny;

• Seksizm - ze względu na płeć;

• Ageizm - ze względu na wiek;

• Handicapizm (ablesim) - ze względu na niepełnosprawność;

Obszary dyskryminacji kobiet na rynku pracy:

• Segregacja pozioma - niski prestiż sektorów sfeminizowanych;

• Stereotypy płci - postrzeganie kobiet, jako mniej dyspozycyjnych i gorszych pracowników;

• Różnice w wynagrodzeniach - na tym samym stanowisku;

• Nieodpłatna praca kobiet - małe zaangażowanie mężczyzn w obowiązki domowe;

• Trudności w godzeniu życia zawodowego z prywatnym;

• Segregacja pionowa:

• "szklane sufity" - im wyższy szczebel, tym mniej kobiet;

• "ruchome schody" - uprzywilejowana pozycja mężczyzn w "kobiecych" zawodach;

Molestowanie seksualne - każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownia;

Elementy molestowania:

• Fizyczne;

• Werbalne;

• Pozawerbalne;

Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych:

• Liczba osób niepełnosprawnych w Polsce - 3,5 mln (11% ogółu ludności);

• Wśród osób w wieku produkcyjnym jest 2,1 mln osób niepełnosprawnych (8,7%);

• Tylko ponad nieco 13% niepełnosprawnych pracuje;

• Spośród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym pracuje 21% (średnio w krajach UE pracuje co druga osoba niepełnosprawna);

• Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych jest ponad 4-krotnie niższa niż pełnosprawnych (w grupie osób w wieku produkcyjnym - ponad 3-krotnie);

Godziwe wynagrodzenie pracowników:

• Płaca proporcjonalna do wyników pracy;

• Płaca wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb pracowników i ich rodzin;

Strajk - forma protestu (pasywna lub aktywna).

Wybrane formy strajku aktywnego:

• Japoński - polega na wykonywaniu przez pracowników obowiązków służbowych w sposób skrajnie zwiększający ilość produkcji, co w przypadku produkcji taśmowej powoduje zapchanie systemu i zatrzymanie ciągu pracy;

• Włoski - polega na wykonywaniu przez pracowników obowiązków służbowych w sposób skrajnie drobiazgowy, co powoduje blokadę działania zakładu w sposób zbliżony do strajku pasywnego;

Prawa pracownika w zakresie czasu pracy i wypoczynku:

• Czas pracy:

• Dobowy: 8 godzin;

• Tygodniowy: 40 godzin (z godzinami nadliczbowymi 48 godzin);

• Czas odpoczynku:

• W każdej dobie: 11 godzin;

• W każdym tygodniu: 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku;

• Wolny dzień:

• Niedziela (lub inny dzień tygodnia);

• Prawo do urlopu:

• 20 dni (okres zatrudnienia < 10 lat);

• 26 dni (okres zatrudnienia > 10 lat);

Problemy czasu pracy i wypoczynku:

• Przekraczanie norm czasu pracy;

• Nadużycia w ewidencjonowaniu czasu pracy;

• Łamanie prawa do przerw w pracy;

• Łamanie prawa do wypoczynku;

• Zakłócanie urlopu (wzywanie do powrotu, telefonowanie i inne kontaktowanie się z pracownikiem);

• Fikcyjne urlopy;

Bezpieczeństwo pracy:

• Zapewnienie odpowiedniego wyposażenia (w tym ochronnego);

• Zapewnienie odpowiedniego stanu stanowisk roboczych;

• Przeszkolenie pracowników w zakresie BHP;

• Informowanie o rzeczywistym ryzyku pracy;

• Nieunikanie odpowiedzialności za wypadki;

Jakość pracy (atmosfera):

• Poczucie sensu pracy;

• Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu;

• Okazywanie szacunku pracownikom;

• Przeciwdziałanie mobbingowi;

Pracoholizm:

• Specyficzna forma uzależnienia od pracy wykraczająca poza przyjęte w danej społeczności normy;

• Powoduje zaburzenie równowagi między istotnymi elementami życia;

"Dzień wolny od pracy to dzień stracony"

Karōshi (karoushi, karoshi) - zjawisko nagłej śmierci w wyniku przepracowania i stresu, dotyka nagle ludzi w pełnym zdrowiu, w okresie wielkiej aktywności. Pierwszy przypadek odnotowano w Japonii w 1969 roku.

Wypalenie zawodowe:

• Stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody;

• Stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, spowodowany długotrwałym zaangażowaniem w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym;

Elementy wypalenia zawodowego:

• Emocjonalne wyczerpanie;

• Depersonalizacja;

• Obniżenie oceny własnych dokonań;

Mobbing:

• Działania lub zachowanie:

• Dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi;

• Polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika;

• Wywołujące u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej;

• Mające na celu (powodujące) poniżenie, ośmieszenie, izolowanie lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników;

• Rodzaje:

• Pionowy (odgórny/oddolny);

• Poziomy;

Współczesne niewolnictwo:

• Niewola za długi;

• Niewolnicza praca przymusowa (np. w rolnictwie);

• Praca dzieci;

• Zmuszanie do prostytucji;

• Zmuszanie do żebrania/przestępstw;

• Handel ludźmi;

Obowiązki pracownika:

• Sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz wykonywanie poleceń przełożonych;

• Dbanie o dobro zakładu pracy (mienie, tajemnica);

• Nieprowadzenie konkurencji wobec pracowników;

• Przestrzeganie regulaminu, przepisów oraz zasad BHP;

ETYKA W RELACJACH Z OTOCZENIEM

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004 roku:

Art. 17. Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

Reguły uczciwej konkurencji:

• Zasada niezależnej inicjatywy;

• Zasada działań konstruktywnych;

• Zasada formalnej równości (nie możemy nikogo wykluczyć, start dla wszystkich równy);

• Zasada poszanowania podmiotów zewnętrznych (prawa konsumentów);

• Zasada poszanowania reguł;

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 roku:

Art. 3. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Nieuczciwe praktyki przedsiębiorstw:

• Naruszenie praw własności firmy;

• Działania wprowadzające w błąd, mogące narazić konkurentów na utratę dobrej opinii/szkodę;

• Działania wprowadzające w błąd klientów co do tożsamości przedsiębiorstwa/produktu;

• Przekazywanie, ujawnianie, wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę firmy;

• Nakłanianie pracowników/klientów firm konkurencyjnych do działania na ich szkodę;

• Utrudnianie dostępu do rynku/ograniczenie konkurencji (konsumenci tracą);

Praktyki ograniczające konkurencję - zawieranie niedozwolonych porozumień (przykłady):

• Ustalenie - bezpośrednio lub pośrednio - cen;

• Podział rynków zbytu lub zakupu;

• Ograniczanie dostępu do rynku lub eliminowanie z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem;

Praktyki ograniczające konkurencję - nadużywanie pozycji dominującej na rynku (przykłady):

• Bezpośrednie lub pośrednie narzucanie nieuczciwych cen - nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich;

• Ograniczenie produkcji, zbytu lub postępu technicznego;

• Narzucanie uciążliwych warunków umów, przynoszących przedsiębiorcy nieuzasadnione korzyści;

Lobbing - wykorzystywanie osób bądź grup do formalnego reprezentowania przedsiębiorstwa lub grupy firm wobec organów rządowych, politycznych, samorządowych w celu wywierania wpływu na procesy legislacyjne i decyzje rządu.

Etyka w negocjacjach:

• Czy wszystkie taktyki negocjacyjne są etyczne?

• Czy można kłamać w czasie negocjacji?

• Jak w sposób uczciwy dzielić korzyści między uczestników (strony) negocjacji?

Nieetyczne taktyki negocjacyjne:

• Wykorzystywanie prezentów, różnego rodzaju "łapówek" w celu "zmiękczenia" stanowiska drugiej strony;

• Używanie sieci "szpiegów" dla uzyskania informacji o zamierzeniach strony przeciwnej;

• Podważanie wiarygodności negocjatora w oczach członków zarządu jego firmy poprzez stosowanie np. różnego rodzaju pomówień;

• Stosowanie różnych form elektronicznego poglądu i podsłuchu;

• Kradzież dokumentów oponenta lub zdobywanie informacji od donosicieli;

• Dyskredytacja oponenta;

• Nieprzyjazne warunki negocjacji;

Nieprawda w procesie negocjacyjnym:

• Niepełne ujawnienie pozycji;

• Blef;

• Falsyfikacja (mieszanie prawdziwych i nieprawdziwych informacji);

• Oszustwo;

• Selektywne ujawnianie;

Pozycja konsumenta na rynku:

• "konsument, jako suweren biznesu" - wg tej koncepcji silniejszy jest konsument, relacja klient-suweren, ponieważ podejmuje decyzje (racjonalne);

• "konsument, jako wasal biznesu" - klient nie ma wystarczającej wiedzy żeby ocenić produkty, konsument nie jest racjonalny, w grę wchodzą emocje - łatwa manipulacja;

Słabość konsumenta na rynku:

• Sytuacja przymusowa;

• Brak odpowiedniej wiedzy i doświadczenia;

• Ograniczona ilość czasu i środków na zaspokojenie swoich potrzeb;

• Pojedynczy konsument contra sztab specjalistów w firmie;

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku:

Art. 76. Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa umowa.

Instytucje stojące na straży praw konsumentów:

• Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta;

• Inspekcja Handlowa;

• Powiatowy (miejski) Rzecznik Konsumentów;

• Rzecznik Ubezpieczonych;

• Arbiter Bankowy;

• Organizacje konsumenckie

• Federacja Konsumentów;

• Stowarzyszenie Konsumentów Polskich;

Wybrane polskie akty prawne dotyczące praw konsumentów:

• Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 roku;

• Ustawa z 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów;

• Ustawa z 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym;

• Ustawa z 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim;

Prawa konsumenta:

• Do zaspokojenia podstawowych potrzeb;

• Do bezpieczeństwa;

• Do rzetelnej informacji;

• Do wyboru;

• Do bycia wysłuchanym;

• Do pozytywnego załatwiania uzasadnionych reklamacji;

• Do edukacji konsumenckiej;

• Dożycia w zdrowym środowisku;

Klauzula niedozwolona - zapis w umowie (zdanie, postanowienie, paragraf), który jednocześnie spełnia trzy warunki:

• Nie był uzgodniony indywidualnie z konsumentem;

• Jest sprzeczny z dobrymi obyczajami;

• Rażąco narusza interesy konsumenta;

Prawa konsumenta, jako uczestnika badań marketingowych:

• Badany ma prawo do wyboru uczestnictwa w badaniach i prawo do odmowy w uczestniczeniu niezależnie od etapu badania;

• Respondent ma prawo do bycia informowanym o przedmiocie badań - powinien znać cel danego badania;

• Respondent ma prawo do bezpieczeństwa w trakcie przeprowadzonego wywiadu:

• Przedmiotem badania nie mogą być problemy wynikające w sferę prywatności, czy intymności respondenta;

• Zapewnione musi być prawo do anonimowości respondenta;

• Należy poinformować respondenta o nagrywaniu wywiadu;

Nieuczciwa reklama (Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji):

• Sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami;

• Wprowadzająca w błąd;

• Odwołująca się do uczuć klientów;

• Podszywająca się pod wypowiedź neutralną;

• Integrująca w sferę prywatności;

Negatywne zjawiska związane z konsumpcją/konsumentem:

• Konsumpcjonizm:

• Postawa, która polega na konsumpcji dóbr materialnych i usług w sposób nieusprawiedliwiony rzeczywistymi potrzebami oraz kosztami ekologicznymi, społecznymi oraz indywidualnymi;

• Przekonanie, że możliwe jest osiągnięcie osobistego szczęścia poprzez konsumpcję dóbr i podniesienie statusu poprzez zakup produktów;

• Zakupoholizm:

• Uzależnienie od kupowania;

Odpowiedzialny konsument:

• W swoich decyzjach zakupowych bierze pod uwagę szeroko rozumiane kwestie społeczne i ekologiczne;

• Jest gotowy dokonywać wyborów możliwie najkorzystniejszych, z punktu widzenia społeczeństwa i środowiska (nawet, jeżeli oznacza to konieczność ponoszenia dodatkowego wysiłku czy wydatku);

• Jednym z przejawów odpowiedzialnej konsumpcji jest jej ograniczenie;

Działania odpowiedzialnego konsumenta:

• Dokonanie zakupu (zakup pozytywny);

• Rezygnacja z zakupu;

• Odmowa zakupu - bojkot (zakup negatywny);

Bojkot bardzo często ma swój początek, ale często też nie ma końca.

Formy społecznego zaangażowania:

• Marketing społecznie zaangażowany - budowanie między przedsiębiorstwem, a organizacją społeczną partnerstwa, które musi przynosić obustronnie wymierne korzyści finansowe;

• Sponsoring - umowa partnerska, w której sponsor przekazuje podmiotowi sponsorowanemu środki konieczne do realizacji jego celów, w zamian za wykorzystanie tkwiącego w nim potencjału komercyjnego, który umożliwia promocję wizerunku przedsiębiorstwa, jego marek czy produktów;

• Filantropia (dobroczynność) - działalność osób bądź instytucji, polegająca na bezinteresownym udzielaniu pomocy finansowej lub materialnej potrzebującym;

Przykłady marketingu społecznie zaangażowanemu:

• Podaruj dzieciom słońce;

• Woda dla Afryki;

• Podziel się posiłkiem;

Alians z organizacją pozarządową - partnerstwo tworzone między przedsiębiorstwem i wybraną organizacją pozarządową/społeczną, którego celem jest dążenie do osiągnięcia celu społecznego ważnego dla obu stron.

Zielony alians - partnerstwo z organizacją ekologiczną.

Rodzaje organizacji ekologicznych:

• Rekin;

• Orka;

• Słoń morski;

• Delfin;

Wolontariat pracowniczy:

• Dobrowolne i świadome angażowanie się pracowników biznesu na rzecz lokalnych środowisk potrzebujących pomocy;

• Odbywa się przy akceptacji i wsparciu pracodawcy;

Podstawowe typy etyki środowiskowej:

• Etyka antropocentryczna;

• Patocentryzm;

• Biocentryzm;

• Etyka holistyczna;

Skutki bezpośrednie działalności gospodarczej:

• Wyczerpywanie surowców mineralnych;

• Niedobory wody;

• Degradacja gleby;

• Zagrożenia bioróżnorodności;

• Niszczenie lasów;

• Zanieczyszczenia powietrza;

• Pozamaterialne zanieczyszczenie środowiska:

• Emisja hałasu;

• Promieniowanie magnetyczne i radioaktywne;

Rozwój zrównoważony:

• Gospodarowanie dopuszczalne ekologicznie, pożądane społecznie i uzasadnione ekonomicznie;

• Rozwój, który umożliwia zaspokojenie aktualnych potrzeb i daje także możliwości przyszłym pokoleniom;

Zarządzanie środowiskowe:

• Skoordynowane działania mające na celu ochronę środowiska;

• Nadzór oraz ograniczenie wpływów na środowisko związanych z procesami, wyrobami lub usługami organizacji;

Marketing środowiskowy - holistyczny (całościowy) proces zarządczy odpowiedzialny za identyfikowanie, przewidywanie i zaspokajanie potrzeb konsumentów i społeczeństwa w sposób ekologicznie zrównoważony i zyskowny.

WDRAŻANIE ETYKI W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Polityka społeczna - publiczna deklaracja i zobowiązanie przedsiębiorstwa do podejmowania określonych działań na rzecz interesariuszy. Powinna:

• Być powiązana z wartościami podzielanymi w firmie;

• Być zrozumiała;

• Zawierać wyraźne zobowiązania zarządu;

• Rozróżniać działania obligatoryjne i dobrowolne;

• Być stale weryfikowana w procesie dialogu;

• Dostarczyć wszystkich grup interesu;

• Być punktem odniesienia przy rozstrzyganiu sporów;

Programy etyczne:

• Wskazanie wartości wspólnych (misja/wizja);

• Kodeksy etyczne;

• Standardy zawodowe;

• Szkolenia;

• Komórki/samodzielne stanowiska;

• System monitorowania przestrzegania norm:

• Ciągły;

• Okresowy - audyt;

• System informowania o nieprawidłowościach;

Kodeks etyczny - zbiór podstawowych wartości i opartych na nich zasad i standardów postępowania i zachowania pracowników w przedsiębiorstwie.

Warunki skuteczności kodeksu etycznego:

• Opracowanie poprzedzone badaniami i konsultacjami;

• Wprowadzenie musi być wsparte szkoleniami;

• Nie może być narzucony przez zarząd;

Kodeksy etyczne - rodzaje:

• Ogólne:

• Global Compact;

• Kodeks etyki w działalności gospodarczej;

• Szczegółowe:

• Kodeks etyczny konkretnej firmy;

• Zawodowe:

• Kodeks etyki lekarskiej;

• Kodeks etyki zawodu doradcy podatkowego, etc;

Global Compact:

• Prawa człowieka:

• Popieranie i przestrzeganie praw człowieka przyjętych przez społeczność międzynarodową;

• Eliminacja wszelkich przypadków łamania praw człowieka przez firmę;

• Standardy pracy:

• Poszanowanie wolności stowarzyszania się i przyznanie prawa do prowadzenia negocjacji zbiorowych;

• Eliminacja wszystkich form pracy przymusowej;

• Zniesienie wykonywania pracy przez dzieci;

• Przeciwdziałanie dyskryminacji w sferze zatrudnienia i wykonywania zawodów;

• Środowiska naturalne:

• Popieranie prewencyjnego podejścia do kwestii związanych z ochroną środowiska;

• Podejmowanie inicjatyw mających na celu promowanie postawy odpowiedzialności wobec środowiska naturalnego;

• Popieranie rozwoju, stosowania i rozpowszechniania przyjaznych środowisku technologii;

• Zwalczanie korupcji:

• Zadaniem biznesu jest zwalczanie korupcji we wszelkiej postaci, szczególnie łapówek i wymuszeń;

Podręcznik standardów:

• Zawiera sytuacyjną charakterystykę operacji wykonywanych w przedsiębiorstwie oraz procedury podejmowania decyzji;

• Przedstawia typowe dylematy etyczne oraz analizę prowadzącą do ich przezwyciężania;

• Dokument zazwyczaj niepublikowany;

Szkolenia etyczne:

• Szkolenia ogólne/specjalistyczne (dedykowane);

• Zadania szkoleń etycznych:

• Identyfikacja etycznego wymiaru podejmowanych decyzji;

• Sposoby radzenia sobie z problemami etycznymi;

• Rozumienie niejednoznaczności problemów etycznych;

• Uświadomienie wpływu zachowań pracowników na etyczny wizerunek firmy;

• Zachęcenie do szukania pomocy w kwestiach etycznych;

• Eliminowanie przekonania, że nieetyczne zachowanie może być usprawiedliwione;

Stanowiska/jednostki odpowiedzialne za wdrażanie etyki w przedsiębiorstwie:

STANOWISKA	JEDNOSTKI
Rzecznik do spraw etycznych; Oficer etyczny; Inspektor ds. etyki; Doradca ds. etyki; Dyrektor/menedżer etyczny;	Komitety etyczne; Rady etyczne; Biura etyczne;

Zadania osoby odpowiadającej za realizacje zasad etycznych w firmie:

• Uzgadnianie polityki społecznej z zarządem;

• Opracowanie i weryfikowanie kodeksu etycznego, podręcznika standardów;

• Stworzenie efektywnych kanałów komunikowania się z pracownikami i innymi interesariuszami;

• Prowadzenie audytu etycznego;

• Opracowanie sposobów wdrażania standardów etycznych;

• Aktualizacja polityki społecznej;

Compliance (ang. Stosowanie się):

• Działanie zgodnie z przepisami i duchem prawa;

• Postępowanie zgodnie z "dobrym obyczajem";

• Komórka/stanowisko ds. przestrzegania prawa compliance officer;

Monitorowanie przestrzegania norm:

• Audyt etyczny - ocenianie wszystkich przejawów działalności przedsiębiorstwa w wymiarze etycznym;

• Audyt społeczny - badanie i ocena realizacji społecznej odpowiedzialności (zobowiązań) przedsiębiorstwa;

• Audyt ekologiczny - badanie i ocena wpływu przedsiębiorstwa na środowisko naturalne oraz realizacji działań związanych z ograniczaniem negatywnego oddziaływania środowiska;

Standardy społecznej odpowiedzialności:

• AA1000;

• SA8000;

• ISO26000;

SA8000 - wymagania:

• Nie zatrudnianie dzieci;

• Nie stosowanie pracy przymusowej;

• Spełnianie podstawowych zleceń bezpieczeństwa środowiska pracy;

• Wolność zrzeszania się i prawo do negocjacji zbiorowych;

• Nie stosowanie dyskryminacji;

• Nie stosowanie przymusu fizycznego/psychicznego wobec pracowników;

• Przestrzeganie prawa odnośnie dopuszczalnej ilości godzin pracy;

• Zapewnienie wynagrodzenia nie niższego niż wymagane przez prawo;

Standardy środowiskowe:

• ISO14000;

• EMAS;

Raport społeczny - publikowany przez przedsiębiorstwo raport prezentujący jego funkcjonowanie w wymiarze społecznym, etycznym i ekologicznym.

Pozyskiwanie informacji do sporządzania raportów społecznych:

• Controlling finansowy;

• Controlling społeczny;

• Controlling ekologiczny;

Przykładowe wskaźniki opisujące społeczno-etyczny wymiar funkcjonowania firmy:

• Wysokość kar nałożonych na firmę za nieprzestrzeganie praw pracowniczych;

• Kwoty przeznaczone na działalność charytatywną;

• Liczba przypadków dyskryminacji;

• Liczba pracowników (w podziale na formy zatrudnienia);

• Liczba umów z dostawcami zawierających ustalenia dotyczące zapobiegania pracy dzieci;

• Średnia liczba godzin szkoleniowych przypadających na jednego pracownika;

• Liczba kroków prawnych podjętych wobec firmy za naruszanie zasad uczciwej konkurencji;

• Liczba skarg na działania marketingowe;

Przykładowe wskaźniki opisujące ekologiczny wymiar funkcjonowania firmy:

• Wykorzystane surowce/materiały wg wagi i objętości;

• Zużycie energii;

• Kary finansowe nałożone na firmę za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska;

• Emisje gazów cieplarnianych;

Indeksy giełdowe społecznej odpowiedzialności:

• Dow Jones Sustainability World Index (DJSGI);

• FTSE4Good;

• Respect;

Kształtowanie etycznej kultury organizacyjnej:

• Jasno sformułowane oczekiwania dotyczące etyki;

• Przekazywanie/aktualizowanie informacji/wiedzy dotyczącej etycznego funkcjonowania firmy;

• Mechanizmy obronne;

• Jawne nagradzanie etycznych działań;

• Przykład naczelnego kierownictwa;

Typy kierowników - postawy etyczne:

TYPY SPOTYKANE NAJCZĘŚCIEJ	TYP IDEALNY
Eichmann (technokrata - kierownik, który wgl nie myśli w kategoriach dobra i zła, problemy etyczne nie mają dla niego znaczenia); Ryszard III (rozróżnia dobro i zło, jest przede wszystkim egocentrykiem, szuka tylko własnych korzyści łamiąc przy tym wszystkie zasady); Faust (ma dylematy miota się, ma świadomość że są rozwiązania etyczne i nieetyczne, cel uświęca środki);	Obywatel organizacji (interesuje się interesem innych, zawsze wybiera dobro);

Procedura etycznego/odpowiedzialnego podejmowania decyzji:

• Ocena problemu z punktu widzenia interesariuszy przedsiębiorstwa;

• Ewaluacja problemu z punktu widzenia norm i zasad etycznych;

• Analiza zgodności decyzji z celami organizacji oraz ich wpływu na jej reputację;

• Podjęcie decyzji i działanie;

Punkty odniesienia dla etycznej oceny decyzji:

• Normy uniwersalne/standardy profesjonalne;

• Testy etyczne:

• Zdrowego rozsądku;

• Najlepszej strony;

• Publicznego ujawnienia decyzji/działania;

• Wentylacji;

• Oczyszczenia/weryfikacji pomysłu;

• Knebla;