Sprzedaż lawinowa
0. Wstęp
Sprzedaż lawinowa jest obok m.in. takich działalności jak:
wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa/ oznaczenie towarów lub usług
nakłanianie do rozwiązania lub niewykonanie umowy
naśladownictwo produktów
pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie
przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną
zakazana reklama
traktowana jako działalność nieuczciwej konkurencji.
Czym jest sprzedaż lawinowa?
1. Definicja
Sprzedaż lawinowa- sprzedaż, której system polega na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie.
Przykład:
Organizator systemu sprzedaży lawinowej oferuje Kowalskiemu kupno produktu w cenie 30 zł, informując go przy tym, że jeżeli Kowalski nakłoni inną osobę do zakupu produktu wtedy otrzyma premię w wysokości 5 zł. Kowalski proponuje taką ofertę Nowakowi….
Jak widać na schemacie, nazwa sprzedaż lawinowa pasuje do tego systemu, gdyż działa on jak lawina przy pozyskiwaniu kolejnych klientów na usługę lub produkt związany z tym systemem. Przedstawiona działalność pod pewnymi warunkami jednak może być działalnością legalną nie należącą do nieuczciwej konkurencji ( o tym w rozdziale „Wyjątki”).
2. Akty prawne
Instytucja sprzedaży lawinowej została uregulowana w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (z dnia 16 kwietnia 1993 r.).
Ustawa ta za działalność zakwalifikowaną jako niedozwolona sprzedaż lawinowa przewiduje sankcję w postaci kary pozbawienia wolności:
Art. 24a.
Kto organizuje system sprzedaży lawinowej lub takim systemem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
3. Omówienie istoty problemu
System sprzedaży lawinowej, z punktu widzenia organizatora w odniesieniu do proponowanego przez niego produktu genialny, jednakże ma kilka wad, które ustawodawca zauważył, proponując usankcjonowanie niedozwolonej sprzedaży lawinowej:
system wizualnie można przedstawić w postaci łańcuszka, który w przypadku sukcesu nigdy nie powinien się skończyć, jednakże zawsze jakaś osoba „na końcu łańcuszka” będzie poszkodowana, gdy nie uda jej się nakłonić kolejnej osoby do nabycia produktu lub usługi
system preferuje osoby będące na początku takiego łańcuszka (lub też szczycie piramidy) czyli najczęściej organizatora takiej sprzedaży i jego najbliższe otoczenie
hipotetyczne firmy używające takiego systemu miałyby znaczącą przewagę konkurencyjną nad firmami, które by sprzedaży lawinowej nie stosowały (przewaga ta wynikałaby z braku konieczności stosowania reklamy produktów w celu osiągania dobrych wyników sprzedażowych jednocześnie przy zachowaniu zalet reklamy) szeptanej (polecenia wśród znajomych osób- rola więzi emocjonalnych i relacji międzyludzkich w sprzedaży)
osoby, które dołączają do systemu jako ostatnie ponoszą największe ryzyko, że nabycie produktu lub usługi nie będzie wiązało się z otrzymaniem korzyści materialnej obiecanej za spełnienie warunku
4. Wyjątki
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji mówi w art. 17c. ust.2 o tym, że sprzedaż, którą zdefiniowaliśmy w punkcie 1. nie będzie zakwalifikowana jako nieuczciwa konkurencja, gdy spełnione zostaną następujące warunki:
1.
korzyści materialne uzyskiwane z uczestnictwa w systemie sprzedaży pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub ze sprzedaży dóbr i usług po cenie, której wartość nie może rażąco przekraczać rzeczywistej wartości rynkowej tych dóbr i usług
2.
osoba rezygnująca z udziału w systemie sprzedaży ma prawo do odprzedaży organizatorowi systemu za co najmniej 90 % ceny zakupu wszystkich nabytych od organizatora nadających się do sprzedaży towarów, materiałów informacyjno-instruktażowych, próbek towarów lub zestawów prezentacyjnych zakupionych w przeciągu 6 miesięcy poprzedzających datę złożenia rezygnacji organizatorowi systemu sprzedaży
5. MLM jako odmiana sprzedaży lawinowej
Powyższe warunki spełnia system MLM- marketing wielopoziomowy, który polega na sprzedaży produktów oraz nakłanianiu innych osób do sprzedaży tych samych produktów oraz nakłaniania osób do uczestnictwa w tym systemie. MLM cieszy się szczególnym powodzeniem w sprzedaży kosmetyków, suplementów diety czy książek.
6. Porównanie z piramidą finansową
Podobnym do systemu sprzedaży lawinowej jest również twór zwany najczęściej piramidą finansową (nazywany również łańcuszkiem szczęścia, Schematem Ponziego, chlebem watykańskim). Schemat piramidy finansowej działa na tej zasadzie, że uczestnik dokonuje wkładu finansowego licząc na zyski, które są uzależnione od wkładów finansowych kolejnych uczestników- stąd nazwa piramida finansowa. Im wyższy poziom w hierarchii (wyższy poziom w piramidzie) tym osoba jest bardziej uprzywilejowana- większa szansa na dostanie zwrotu wkładu wraz zyskami. Często cały system piramidy finansowej opiera się na ludzkiej wierze w to, że uda się pozyskać kolejne osoby, które wniosą wkład na poczet wypłat zysków uczestnikom będącym wyżej w piramidzie.
7. Podsumowanie
Problem nieuczciwej konkurencji w dzisiejszych czasach bywa dość uciążliwy zwłaszcza dla małych, nowych i niedoświadczonych przedsiębiorstw. Często ich właściciele nie są świadomi tego jakie mają prawa. Prawo w Polsce reguluje coraz więcej nieuczciwych moralnie praktyk, jednakże jego wprowadzenie będzie zawsze konsekwencją patologicznych działań (trudno jest wprowadzić właściwe przepisy prewencyjnie, przewidując zachowania ludzkie). Poza drogą prawną należy pamiętać, że przedsiębiorca poszkodowany, przeciwko któremu zastosowano techniki nieuczciwej konkurencji ma prawo skorzystać także z powództwa cywilnego, co reguluje art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Wedle ustawodawcy można się w takiej sytuacji domagać m.in. zaniechania niedozwolonych działań nieuczciwej konkurencji, usunięcia ich skutków, naprawienia wyrządzonej szkody, złożenia oświadczenia (zobowiązania do zaprzestania konkurowania w sposób nieuczciwy) czy wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Warto by poszkodowani w takich sprawach jak sprzedaż lawinowa byli świadomi swoich praw.