1. Zakres pojęciowy i delimitacja sektora i gospodarki publicznej. Usługi publiczne. Zadania

państwa. Wpływ globalizacji na sektor publiczny. Wielkie reformy w sektorze publicznym

(ubezpieczenia społeczne, system emerytalny i system ochrony zdrowia)

Elementy sektora publicznego:

• administracja publiczna szczebla krajowego (administracja rządowa) oraz lokalnego (samorządy lokalne oraz związki gmin) oraz ich jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze i środki specjalne. Do tego dochodzi Sejm, sądownictwo

• instytucje para-finansowe: ubezpieczenia społeczne(ZUS,KRUS), gospodarka funduszami (np. fundusz pracy, gospodarki rolnej i ochrony środowiska), związki zawodowe, wspólnoty religijne i kultowe,

• bank centralny i banki państwowe oraz inne instytucje publiczne o charakterze oszczędnościowo-kredytowym

• przedsiębiorstwa publiczne (w wąskim tego słowa znaczeniu), tzw. przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (ogólnonarodowe, regionalne, lokalne, kanalizacyjne, telekomunikacyjne)

• pozostałe przedsiębiorstwa publiczne ze względu na pełny lub częściowy udział w rynku publicznym (spółki Skarbu Państwa, spółki z o.o., spółki akcyjne należące do gmin)

• przedsiębiorstwa, których właścicielami są związki zawodowe, fundacje, kościoły, stowarzyszenia,

Zadania sektora publicznego

• Zadania niezbywalne- są wykonywane przez organy i jednostki organów rządowych i samorządowych i wymiaru sprawiedliwości,

  4 grupy zadań niezbywalnych:

  - Zarządzanie państwem i jego ochrona( obrona narodowa, bezpieczeństwo obywateli bezpieczeństwo gospodarcze, utrzymanie w dobrym stanie finansów publicznych, wymiar sprawiedliwości)

  - Regulacja ekonomiczna, społeczna, administracyjna

  - Zadania związane z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym

  - Zapewnienie beneficja umysłów (zapewnienie korzyści miejsca, marketing terytorialny

• Zadania zbywalne – nie da się sprywatyzować

  - produkcja dóbr i usług publicznych i świadczeniu usług publicznych, zakres zadań zbywalnych zależy od modelu państwa

Usługi publiczne

W odniesieniu do których jest nie możliwe wykluczenie kogokolwiek z konsumpcji , usługami publicznymi nie muszą być tylko dobra publiczne, mogą być również dobra prywatne i merytoryczne( społeczne)

Klasyfikacja usług publicznych

• Administracyjne – wydawanie dokumentów na życzenie obywatela, wydawanie zezwoleń i koncesji z prowadzeniem działalności gospodarczej w dziedzinach reglamentowanych przez państwo, decyzje i zezwolenia w rozumieniu kodeksu postepowanie administracyjnego

• Społeczne- ochrona zdrowia, oświata i wychowanie oraz edukacja, kultura, biblioteki publiczne, informacja publiczna, kultura i rekreacja, opieka społeczna, mieszkalnictwo , bezpieczeństwo publiczne, obrona narodowa

• Usługi techniczne- transport publiczny , infrastruktura drogowa i szynowa, gospodarka wodna, usługi gospodarki odpadami, zaopatrzenie w energie (gaz, ciepło), zieleń miejska, usługi cmentarnictwa

Zadania państwa

wynikają z form i dziedzin jego aktywności - funkcji publicznej, społecznej i gospodarczej

• Publiczne: administracja centralna, bezpieczeostwo publiczne,obrona narodowa, wymiar sprawiedliwości ochrona zasobów naturalnych. Zaspokajanie potrzeb o charakterze zbiorowym, których podmiotem jest społeczeostwo jako całość.

• Społeczne: działania paostwa o charakterze finansującym, zaopatrzeniowym i opiekuoczym.(edukacja, kultura, zatrudnienie, zabezpieczenie emerytalno-rentowe, pomoc społeczna).

• Gospodarcze: działania stabilizacyjne związane z alokacją zasobów i redystrybucją dochodów.

Wpływ globalizacji na sektor publiczny:

Podstawowe funkcje sektora publicznego (tradycyjnie):

• Alokacja – naprawianie niedoskonałości rynku,

• Dystrybucja – zapewnienie sprawiedliwości,

• Stabilizacja – ograniczanie ryzyka.

Obecnie część odpowiedzialności za realizację tych funkcji przejęły instytucje międzynarodowe:

• Alokacja – globalne dobra publiczne,

• Dystrybucja – pomoc międzynarodowa,

• Stabilizacja – zapobieganie i likwidowanie kryzysów politycznych i gospodarczych.

• Część działań instytucji narodowych oraz grup krajów polega na regulowaniu, bądź ograniczaniu efektów zewnętrznych działań podejmowanych przez poszczególne państwa.

• Autonomia państw narodowych w niektórych aspektach zostaje ograniczona – globalna gospodarka.

• W innych aspektach pozycja państwa zostaje wzmocniona – postęp technologiczny, dostęp do

informacji.

• Pozycja pojedynczej osoby, czy grupy osób, wobec państwa i sektora publicznego się osłabia, ponieważ ich wpływ na gospodarkę światową jest relatywnie mały.

2. Przyczyny i objawy zawodności rynku (niestabilność, nierówność, nieefektywność). Czynniki nieefektywności rynku.

• niestabilność

  • gospodarka rynkowa zawsze odczuwa procesy inflacyjne(inflacja)

  • mamy do czynienia z wahaniami stopy zatrudnienia (bezrobocie)

  • fluktuacje dotyczące wzrostu gospodarczego(niski wzrost)

  • Alokacja międzysektorowa

  • Infratruktura społęczna

  • Badania i rozwój, innowacje

• Nieefektywność - nieco bardziej złożony problem. Jest kilka istotnych przyczyn nieefektywności rynku:

  • niedoskonała konkurencja i kartelizacja oraz monopol naturalny

  • niedoskonałość praw własności (indywidualnej i zbiorowej)

  • dobra publiczne (występowanie długów publicznych. Producenci nie mogą odebrać pełnych płatności na pokrycie kosztów od użytkowników dóbr publicznych)

  • występowanie efektów zewnętrznych

  • niekompletna (niepewna) informacja i koszty transakcyjnych

  • niepewność i koszty transakcyjne

• nierówność - ludzie nie mają dostępu do podstawowych rzeczy jak szkolnictwo, opieka zdrowotna. Istnieje granica nierówności nieakceptowana. Coraz mniej mówi się o nierównościach w zakresie bogactwa, dostęp do zabezpieczenia społecznego (zdrowie, renty i emerytury)

W pewnych przypadkach rynek może doprowadzić do nadproporcji dóbr/usług

Podstawowe przyczyny nieefektywności rynków

Rozróżnienie dóbr publicznych od prywatnych opiera się na ich zależności od dwóch elementów

• stopień rywalizacji. Zależy od tego, jak zatłoczenie, przepełnienie wpływa na jakość zaspokajanych potrzeb, czyli od tego, czy dobra mają charakter niewyczerpywany, czy występują w ograniczonej ilości.

• stopień wykluczalności z konsumpcji. Zależy od kosztów wykluczenia z konsumpcji osób, które nie chcą płacić za dobra (np. jeśli zamawiam obiad w restauracji, to inni są wykluczeni z jego konsumpcji. Za to w przypadku oglądania publicznej TV, to moje oglądanie nie wyklucza tego, że inni mogą oglądać ten sam program).

  Są dobra publiczne mieszane dzielące się na 2 grupy:

• dobra rywalizujące, ale nie wykluczalne

• dobra grupowe, które są wykluczane, ale nie rywalizujące

3. Regulacyjne funkcje administracji rządowej i samorządowej. Narzędzia realizacji funkcji

państwa. Regulacja ekonomiczna. Regulacja społeczna.

Podstawowe funkcje administracji rządowej i samorządowej:

• stabilizacja makroekonomiczna – tłumienie wahań koniunktury, kontrola bezrobocia i inflacji poprzez politykę monetarną, fiskalną, gospodarczą, przemysłową, sektorową, regionalną

• tworzenie prawnych i społecznych reguł funkcjonowania podmiotów gospodarczych – regulacja prawa własności, stanowienie statusów biznesu, protekcja konsumentów

• podtrzymywanie konkurencji na rynkach – działania antymonopolowe, regulacja monopolu naturalnego

• redystrybucja dochodów – dbanie o równość (polityka podatkowa), reakcja na nierówność w gospodarce

• realokacja zasobów – korygowanie złej alokacji zasobów w związku z tym, że występują dobra publiczne, efekty zewnętrzne. Występuje w formie kar, nakazów, zakazów, opłat.

Do tych narzędzi zalicza się stopy procentowe, wydatki rządowe i podatki, zmiany kursów walut

1. Regulacje ekonomiczne – starsza forma regulacji. Jest regulacją znacznie węższą. Pierwotnie koncentrowała się na monopolach sztucznych i firmach specyficznych dziedzin (kolej, instytucje finansowe). Obecnie odnosi się praktycznie do 3 rzeczy:

   1. kontrola cen

   2. kontrola warunków wejścia i wyjścia z rynku

   3. kontrola rodzajów produktów

Regulacja standardów dóbr i usług w kontrolowanych branżach.

• regulacja przedsiębiorstw użyteczności publicznej (wodociągi, kanalizacja). Obejmuje także przedsiębiorstwa, które są zbliżone do pużytecnzości publicznej (transport, lotnictwo cywilne, regulacje dot. tv i radia).

• regulacja przedsiębiorstw działających na rynku (?)

W procesie regulacji ekonomicznej chodzi głównie o tworzenie warunków konkurencji, a jeśli się tego nie da zrobić, to przeciwdziałanie dyskryminacyjnej polityce cenowej.

1. Regulacje społeczne. Nowsza i szersza forma regulacji. Składa się przede wszystkim z kontroli nad działalnością firm i ich produktami. Jest prowadzona generalnie przez zapisy reguł działania przedsiębiorstw oraz przed aprobatę produktów. Jest taka szeroka, gdyż kieruje się na warunki pracy, procesy produkcji, skażenia i zanieczyszczenia i produkty. Z założenia regulacja społeczna ma stanowić instrument ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników i konsumentów oraz ma stanowić instrument ochrony środowiska. Są nastawione na korygowanie efektów zewnętrznych, niepełnej informacji oraz niepewności, które są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub konsumpcją.

   Przykłady:

• ochrona powietrza i wody

• bezpieczeństwo elektrowni, w tym elektrowni atomowych

• bezpieczeństwo pojazdów

• bezpieczeństwo maszyn i narzędzi

• warunki pracy

• bezpieczne usługi medyczne

• bezpieczne lekarstwa

Do regulacji społecznych należy również np. przymus ubezpieczeń zdrowotnych, a także zakaz konsumpcji pewnych dóbr i usług.

Rola regulacji społecznych sprowadza się do:

• zapewnienia dóbr publicznych

• zapewnienia dóbr społecznych

• redukcji kosztów zewnętrznych

• redukcji kosztów transakcyjnych

• redukcji ryzyka, na jakie ludzie i przedsiębiorstwa są narażeni

W ostatecznym rachunku ma doprowadzić do wyrównania szans, sprawiedliwego dostępu do niektórych dóbr, ale również ma zapewnić pokój społeczny.

Zarówno regulacje ekonomiczne jak i społeczne są odpowiedzią na zawodność rynku.

4. Struktury rynku. Monopol. Szkodliwość ekonomiczna i społeczna monopolu sztucznego.

Zalety konkurencji monopolistycznej. Polityka antymonopolowa. Wspieranie konkurencji

Rozróżniamy następujące struktury rynku:

• Konkurencja doskonała

• Konkurencja monopolistyczna

• Oligopol

• Monopol

Monopol

Monopolista jest jedynym dostawcą określonego produktu na danym rynku. Równowaga monopolisty jest więc zarazem równowagą gałęzi przezeń reprezentowanej.

Monopole można podzielić na:

• naturalne – powstałe wskutek działania sił rynkowych

• państwowe(sztuczne) – chronione ustawami lub innymi ograniczeniami natury formalno-prawnej. Monopole państwowe są najczęściej pozostałościami państwowych przedsiębiorstw.

Społeczny i ekonomiczny koszt monopolu

• Społeczny koszt monopolu przejawia się w tym, że monopolista zmniejsza produkcję, a zwiększa cenę.

• Monopolista nie jest zmuszony do wprowadzania innowacji – hamowanie postępu technicznego

• Narzucanie innym podmiotom gospodarczym niekorzystnych warunków zawierania transakcji

• Monopolista wykorzystując swoje możliwości finansowe może stosować lobbing, np. w celu: zwiększenia barier wejścia lub ustawowego „wymuszenia” popytu

W konkurencji monopolistycznej głównym sposobem walki jest różnicowanie produktu (a nie konkurencja cenowa).

Formy polityki antymonopolowej

• Całkowity zakaz działań zmierzających do ograniczenia konkurencji – zakazane są m.in.: tajne umowy, kartele, wykupywanie akcji konkurentów, itp. W szczególności tego rodzaju czynności podejmowane są w stosunku do firm oferujących usługi telekomunikacyjne oraz finansowe i doradcze.

• Ograniczenie w istnieniu monopoli – dopuszczalne jest istnienie monopoli w tych dziedzinach, w których możliwość rozwoju wolnej konkurencji jest nikła. W skrajnym przypadku uznaje się, iż istnienie monopoli w niektórych gałęziach gospodarki może być dla niej nawet korzystne. Chodzi o sektory, w których wielka skala produkcji pozwala widocznie ograniczyć koszty produkcji, nie będąc jednocześnie źródłem kosztów społecznych. W takich przypadkach państwo stosuje zwykle szereg ograniczeń i kontroluje zyski, ceny, a także pozostawia sobie możliwość ich regulacji. Przykładem może być produkcja i transport energii elektrycznej.

• Pomoc dla przedsiębiorstw wchodzących na rynki zmonopolizowane w celu utworzenia i podtrzymania konkurencji w obszarze wytwarzania danych dóbr i usług.

Wspieranie konkurencji – UOKIK i działanie antymonopolowe.

Możliwości deregulacji i ożywienia konkurencji w sferze użyteczności publicznej

• demonopolizacja

• kontraktowanie usług

• deregulacja cen

• prywatyzacja

Demonopolizacja (sposoby)

• dekompozycja wertykalna

• dekompozycja horyzontalna

• dopuszczenie nowych producentów (operatorów)

• przesyłanie okrężne (TPA, wheeling)

Przesyłanie okrężne (wheeling, third party access)

1. Sposób polegający na odjęciu korzyści z tytułu ekonomii skali w transporcie

2. Zasadnicze zastosowania TPA

   1. Energia elektryczna

   2. Gaz ziemny

   3. Usługi telefonii stacjonarnej

   4. Przewozy kolejowe (osobowe i towarowe)

Dwa znaczenia TPA

• Dostęp producentów do sieci przesyłowej (wholesale wheeling), charakterystyczny dla USA i Japonii. Dotyczy wielkich odbiorców

• Dostęp producentów do sieci dystrybucyjnej (retail wheeling), charakterystyczny dla Anglii i Walii, Szwecji i Polski. Dotyczy także drobnych odbiorców.

5. Ekonomia skali i monopol naturalny. Atrybuty monopolu naturalnego i ich waga. Skutki

monopolu naturalnego i pola tradycyjnej regulacji.

Ekonomia skali w produkcji (1 producent produkuje po niższych kosztach)

• źródło – wysoki udział kosztów stałych

• niepodważalna w elektroenergetyce, wodociągach i kanalizacji, ciepłownictwie, telekomach stacjonarnych, kolejnictwie, komunikacji miejskiej

• nierozstrzygająca, bo występuje w większości przedsiębiorstw przemysłowych

• historycznie – argument za budową wielkich urządzeń centralnych

Ekonomia zasięgu (związana z konsumpcją usług wspólnie wytwarzanych)

• źródło – lepsze wykorzystanie urządzeń centralnych i sieciowych przy wspólnym zaopatrzeniu przemysłu i gospodarstw domowych

• historycznie – czynnik integracji poziomej przedsiębiorstw infrastruktury (korzyści dywersyfikacji odbiorców)

• w wodociągach, ciepłownictwie i komunikacji miejskiej ograniczona przez dominację gospodarstw domowych

Ekonomia skali w transporcie (dotyczy sieci: elektroenergetyka, wodociągi, kanalizacja, ciepłownictwo, telekom, trakcja szynowa i elektryczna):

• źródło – przy dwóch przedsiębiorstwach koszty budowy i utrzymania sieci podwajają się, a konkurencja i zachowania minimalizujące koszty nie kompensują dodatkowych nakładów inwestycyjnych

• kluczowa dystrybucja sieciowa należy niepodważalnie do monopolu naturalnego

• trudna do obejścia – przesyłanie okrężne (TPA)

Ekonomia sekwencji (produkcja, dystrybucja i obsługa odbiorców w jednej firmie):

• źródło – konsolidacja finansowa i redukcja kosztów transakcyjnych

• w infrastrukturze komunalnej dodatkowe argumenty

  • ciągłość świadczenia usług

  • bezpieczeństwo zdrowotne

• historycznie – przyczyna integracji pionowej (w ciepłownictwie niekonsekwentna)

• atrybut warunkowy – łatwo zaprzepaścić przez błędy w zarządzaniu

• obejście proste – dekompozycja pionowa

Atrybuty niezwiązane z ekonomią skali:

• wymogi lokalizacji (niektórych urządzeń nie można dowolnie lokalizować)

  • ekonomia szczególnie korzystnej lokalizacji – urządzenia centralne w optymalnych miejscach ze względu na koszty dystrybucji usług liub położenie zasobów

  • ekonomia gęstości odbiorców – sieć rozdzielcza w pasmach, gdzie występuje zapotrzebowanie

• ekonomia racjonalizacji

  • nonsensowność równoległych sieci i powielanych urządzeń

  • uciążliwość dla mieszkańców mnogości urządzeń w przestrzeni

Inne atrybuty niezwiązane z ekonomią skali:

Niekiedy uznaje się za monopol naturalny sytuacje wynikające z:

• przywileju. Przyznania wyłączności. Licencjonowania

• korporacyjnego systemu organizacji rynku

• patentu. Prawa autorskiego

Te atrybuty monopolu naturalnego wynikają z prawa (=monopol sztucznie kreowany).

Ocena charakteru monopolu:

Ważne są: ekonomia skali w transporcie, ekonomia racjonalizacji i wymogi lokalizacji.

• względnie trwałe – odzwierciedlają uwarunkowania techniczne i przestrzenne

• nie mogą być łatwo „zmiękczone” przez zmiany prawa

• bardzo trudna jest eliminacja ekonomii transportu

• to, co udało się gdzieniegdzie w elektroenergetyce, kolejnictwie i telekomunikacji przez dekompozycję pionową i zasadę dostępu stron trzecich (TPA), w wodociągach, kanalizacji, ciepłownictwie i w dużej części komunikacji miejskiej – nie jest jeszcze możliwe

Co oznacza monopol naturalny?

• jeden dostawca dostarcza usługi po najniższych kosztach jednostkowych

• konkurencja jest zbędna i szkodliwa, gdyż prowadzi do wzrostu taryf, ponieważ koszty przedsiębiorców muszą ostatecznie zostać pokryte przez odbiorców

6. Zawodność regulacji. Krytyka regulacji przez deregulation movement. Przyczyny

nieefektywności regulowanych przedsiębiorstw sektora publicznego. Zalecenia i instrumenty

deregulation movement.

Zawodność regulacji:

• niewystarczające uzbrojenie aktów wykonawczych

• inercyjność. Regulacja jest odpowiedzią na występujące negatywne zjawiska, które zawsze są przed regulacjami.

• w gospodarce istnieje wiele różnych polityk.

Ruch deregulacyjny

Powstał z obserwacji ponad 50 lat regulacji jako reakcja na:

• public interest theory

• government failure

• bezsilność regulacji wobec zachowań przedsiębiorstw

Trwałe elementy dorobku deregulation movement:

1. PUP nie mogą liczyć na to, że ustanie dyskusja nad rozszerzeniem rynku w sferze użyteczności publicznej

2. Faktyczny demontaż monopoli naturalnych (lokalnych, reig0onalnych, narodowych):

   1. transport, komunikacja miejska

   2. telekomunikacja

   3. elektroenergetyka, gazownictwo

   4. linie lotnicze

   5. poczta, wywóz odpadów

Największe efekty: telekomunikacja, elektroenergetyka, komunikacja pasażerska, linie lotnicze, wywóz odpadów.

Racjonalność podejścia deregulacyjnego:

• nie można twierdzić, że monopol de facto i de iure jest efektywną strukturą rynku

• konkurencja via free entry może dyscyplinować pojedynczego monopolistę i przeciwdziałać wykorzystywaniu przez niego tej pozycji

• jeżeli rynki są sporne, to nie zawsze jest konieczna kontrola wejścia, zwłaszcza, że duże, monopolistyczne przedsiębiorstwo ma większe szanse przetrwania niż New entrants ze względy na przewagę kosztową i finansową

Pola krytyki PUP i PP przez deregulation movement

1. nieefektywne zachowania i złe zarządzanie przedsiębiorstwem.

2. przeinwestowanie (overinventment, overcapitalisation). Przykłady:

3. koszty regulacji sensu stricte

   1. koszty utrzymania agencji i instytucji regulacyjnych (opłacenie specjalistów, budżety agencji i instytucji regulacyjnych)

   2. wianowanie dobrych przedsiębiorstw nadmiernymi zyskami:

      1. w metodzie cost-plus regulator przystaje na zysk nawet dla najsłabszego podmiotu w branży. Jednocześnie ogranicza dostęp nowych podmiotów. Ruch deregulacyjny zwraca uwagę, że monopol de iure wynikający z regulacji jest pra3wną protekcją przed konkurencją

      2. interest group theory of regulation mówi:

         1. lepiej dopuścić konkurencję – wtedy najsłabsi odpadną, a zysk ustali się na rozsądnym poziomie

   3. opóźnienia decyzji regulacyjnych (regulatory lags)

      1. regulacja ma zawsze charakter reakcyjny. Spóźnianie się regulacji w stosunku do przeczystych potrzeb. Przypadki antycypacyjnego wyprzedzenia są rzadkie.

   4. hipoteza zawładnięcia (public choice capture hypothesis Or capture theory)

      1. zaprzecza teorii interesu publicznego, że regulacja jest prowadzona w interesie ostatecznego konsumenta, bo:

         1. regulacja ma na celu interes regulowanego przedsiębiorstwa, a nie interes publiczny

         2. w najlepszym przypadku występuje połączenie interesu regulowanego przedsiębiorstwa z interesem konsumentów

4. postęp techniczny i rozwój technologii. Ruch deregulacyjny konstatuje, że obecnie jesteśmy świadkami raptownego postępu technicznego w zakresie:

   1. sterowania i automatyki

   2. pomiarów i telemetrii

   3. technologii informatycznych

Zmiany te prowadzą do osłabienia technicznych uwarunkowań atrybutów monopolu naturalnego. Konsekwencją osłabienia atrybutów monopolu naturalnego9jest:

7. Demonopolizacja monopoli naturalnych i sztucznych (dekompozycja pionowa i pozioma,

dopuszczenie nowych producentów i operatorów (qualified facilities), przesyłanie okrężne).

Znaczenie zasady TPA w przedsiębiorstwach sieciowych

Demonopolizacja (sposoby)

• dekompozycja wertykalna

• dekompozycja horyzontalna

• dopuszczenie nowych producentów (operatorów)

• przesyłanie okrężne (TPA, wheeling)

Przesyłanie okrężne (wheeling, third party access)

1. Sposób polegający na odjęciu korzyści z tytułu ekonomii skali w transporcie

2. Zasadnicze zastosowania TPA

   1. Energia elektryczna

   2. Gaz ziemny

   3. Usługi telefonii stacjonarnej

   4. Przewozy kolejowe (osobowe i towarowe)

Dwa znaczenia TPA

• Dostęp producentów do sieci przesyłowej (wholesale wheeling), charakterystyczny dla USA i Japonii. Dotyczy wielkich odbiorców

• Dostęp producentów do sieci dystrybucyjnej (retail wheeling), charakterystyczny dla Anglii i Walii, Szwecji i Polski. Dotyczy także drobnych odbiorców.

Kto jest New entrant?

• Potencjalni producenci i operatorzy. Stanowią zagrożenie tylko tam ,gdzie jest niska kapitałochłonność oraz duży postęp techniczny zmniejszający koszty inwestycyjne. Elektroenergetyka, wodociągi i kanalizacja – nie, ale już elektrownie i elektrociepłownie na paliwa gazowe. Telekomunikacja, komunikacja miejska – tak

• Urządzenia kwalifikowane (QF – qualified facilities). Urządzenia wytwarzające energię elektryczną i cieplną z odnawialnych źródeł energii oraz z małych złóż paliw kopalnych

• Istniejący producenci spoza obszaru regulowanego. Istotne zagrożenie – nie w Polsce.

8. Dobra publiczne i prywatne (K18). Problem gapowicza. Dobra merytoryczne: społecznie

pożądane i niepożądane. Metody reglamentacji dóbr dostarczanych przez sektor publiczny

(dobra publiczne, dobra merytoryczne). Znaczenie opłat

Aby rozróżnić dobra publiczne od dóbr prywatnych należy odpowiedzieć na następujące pytania:

1.Czy dane dobro może być przedmiotem konsumpcji, o którą się rywalizuje?

•konsumpcja rywalizacyjna (rival konsumption) występuje wtedy, gdy wykorzystanie danego dobra przez jedną osobę ogranicza możliwości korzystania z niego przez innych (np. botonik), mamy wówczas do czynienia ze zjawiskiem współzawodnictwa;

•konsumpcja nierywalizacyjna występuje wtedy, gdy spożycie danego dobra przez jedną osobę nie ogranicza możliwości korzystania z niego przez innych, np. obrona narodowa.

2.Czy możliwe jest wykluczenie kogokolwiek z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów?

•istnieje możliwość wykluczenia (excludability) z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów – wówczas stosujemy mechanizm cen, np. samochód marki bentley;

•brak możliwości wykluczenia z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów – wówczas niemożliwe staje się zastosowanie systemu cen, np. latarnia morska, ochrona przeciwpożarowa w warunkach zwartej zabudowy.

Czy dobra charakteryzujące się niskim stopniem współzawodnictwa i brakiem możliwości wykluczenia z ich konsumpcji mogłyby być dostarczane przez przedsiębiorstwa prywatne?

TAK, ale pod warunkiem pobierania opłat za korzystanie z tych dóbr;

Jednak w przypadku takich dóbr każdy z obywateli wychodziłby z założenia, że osiągałby korzyści niezależnie od tego czy za nie zapłaci czy nie; nikt zatem nie miałby bodźców do płacenia za nie dobrowolnie. Niechęć jednostek do dobrowolnego finansowania produkcji dóbr publicznych określa się mianem problemu gapowicza lub wolnych jeźdźców (free riders).

Niemożliwe stałoby się zatem zastosowanie mechanizmu cen. To powoduje brak możliwości dostarczania takich dóbr przez sektor prywatny.

W przypadku dóbr charakteryzujących się niskim stopniem współzawodnictwa i brakiem możliwości wykluczenia z ich konsumpcji mechanizm rynkowy jest zawodny i muszą one być dostarczane przez sektor publiczny i finansowane ze środków publicznych.

Zgodnie z teorią Samuelsona tzw. dobra społeczne nie spełniają kryterium dóbr publicznych.

Zupełnie odmienną kategorią dóbr publicznych są tzw. dobra merytoryczne (dobra społeczne). Nie podlegają kryteriom dóbr publicznych, ale mają istotne cechy. Są to dobra, które są szczególnie społecznie wartościowe, zarówno dla społeczeństwa, jak i gospodarki. Przykłady:

• usługi edukacyjne (poza poziomem podstawowym)

• usługi lecznicze

• ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Przeciwieństwem dóbr społecznych są dobra społecznie niepożądane (zła społeczne). Przykłady;

• broń w rękach obywateli

• narkotyki

• tytoń przerobiony na papierosy

• pornografia

Kartki, dobra dostępne 18 lat+, akcyza, zezwolenia

9. Efekty zewnętrzne. Internalizacja kosztów zewnętrznych. Prywatne rozwiązanie efektów

zewnętrznych (Coase i system prawny) (K17). Publiczne rozwiązanie efektów zewnętrznych

(opłaty ekologiczne, ekologiczna reforma podatkowa i podwójna dywidenda, handel

emisjami)

Efekty zewnętrzne – mają te same dwie cechy co wszystkie dobra publiczne – nie podlegają rywalizacji i wykluczeniom. Rozróżnia się dwie kategorie efektów zewnętrznych:

• dodatnie (external benefits; positive externalities). Pozytywne efekty zewnętrzne=dobra publiczne.

• ujemne (negative externalities). Zła publiczne. Pierwotnie zostały rozpoznane przez ekonomię klasyczną. Mają wpływ na koszty innych firm lub dobrobyt i stopę życiową innych osób. Powodują to, iż indywidualny rachunek korzyści i kosztów prowadzony przez określony podmiot gospodarczy lub konsumenta nie odzwierciedla prawdziwych kosztów i korzyści w szerszej społecznej skali.

Określona działalność gospodarcza może być racjonalna z punktu widzenia konsumenta albo dostawcy, natomiast z pkt. widzenia szerszego, społecznego, może wywoływać określone dysekonomie zewnętrzne, czyli prowadzić do powstawania różnych kosztów społecznych. Te dodatkowe koszty społeczne obciążają solidarnie lub wybiórczo inne podmioty gospodarcze, całą gospodarkę, poszczególne osoby czy grupy społeczne, lub całe społeczeństwo. Mogą mieć różny charakter:

• publiczny, np. zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego

• prywatny, np. składowanie odpadów w pobliżu naszego domu

Ekonomia środowiska – internalizacja kosztów zewnętrznych. Specyficzny mechanizm, który powoduje, że wytwórca kosztów zewnętrznych jest przymuszony do tego, żeby te koszty zewnętrzne włączyć do swojego rachunku ekonomicznego.

Optymalizacja wytwarzania produkcji efektów zewnętrznych – te dobra, które są obciążone dodatkiem kosztu społecznego, będą wypychane przez produkty produkowane przez firmy, które nie mają tego obciążenia. Gospodarki zmieni strukturę produkcji dóbr i usług.

Teoremat Coase’a: Jeżeli spełnione są warunki:

• niskie koszty transakcji,

• prawa własności są dobrze zdefiniowane,

• redystrybucja dochodów nie ma wpływu na wartości krańcowe,

• istnieje zewnętrzna władza strzegąca egzekwowania zawartych umów

• jest dostęp do swobodnie wymienialnego miernika wartości (np. Pieniądz)

to oznaczać będzie to, że:

• alokacja zasobów będzie identyczna niezależnie od alokacji praw własności,

• alokacja będzie efektywna (w sensie optimum Pareta), a tym samym problem efektów zewnętrznych zostanie zminimalizowany.

Krytyka:

Przez lata obie propozycje spotkały się z krytyką części środowiska akademickiego. Do najpoważniejszych zarzutów należą:

• Oba stwierdzenia są tautologią, nie wnoszą nic odkrywczego.

• W przypadku braku władzy zdolnej na podmiotach transakcji wymusić przystąpienia do negocjacji, pojawia się alternatywa w postaci działań agresywnych w stronę przeciwnika. Argument jest chybiony, gdyż w obu propozycjach Coase zakłada istnienie takiej władzy.

• Nie rozwiązują takich problemów stworzonych przez efekty zewnętrzne, jak sprzeczność z drugim twierdzeniem ekonomii dobrobytu, czy sprawianie trudności na polu analitycznym każących wątpić w możliwość istnienia równowagi rynkowej.

Ekologiczna reforma systemu podatkowe powinna zapewnić rozsądniejsze użycie zasobów naturalnych oraz pełne wykorzystanie potencjału pracy w gospodarce, w ten sposób aby zapewnić pełniejsze zatrudnienie, ochronę szeroko rozumianego środowiska przy określonym poziomie efektywności ekonomicznej.

Istota ETR

• zmniejszenie opodatkowania dochodów oraz pracy i kapitału poprzez zastąpienie większości obecnie stosowanych podatków dochodowych i redukcję podatków obciążających pracę i kapitał

• restrykcyjne zwiększenie opodatkowania zanieczyszczeń i szkód ekologicznych, korygujących negatywne efekty zewnętrzne (silne opodatkowanie dóbr, których wytworzenie i konsumpcja są związane z emisjami, szkodami ekologicznymi i zużyciem zasobów naturalnych)

• hasło marketingowe ekonomii ekologicznej: opodatkowanie „zła” a nie „dobra” (taxing „bad” rather than „goods”)

• ogólnie więc wynikiem ETR ma być spadek cen pracy i kapitału jako czynników produkcji oraz wzrost cen czynników produkcji pozyskiwanych z kapitału naturalnego

• ekonomia ekologiczna uzasadnia reformę podatkową i wprowadzenie na szeroką skalę ekopodatków hipotezą podwójnej dywidendy (double dividend)

Pierwsza dywidenda (zielona) – osiągnięte cele ekologiczne

• zmniejszona emisja zanieczyszczeń

• efektywniejsze wykorzystanie ograniczonych odnawialnych i nieodnawialnych zasobów kapitału naturalnego

• ograniczenie szkód ekologicznych

• ograniczenie zjawisk nieodwracalności

Druga dywidenda (różowa) – zatrudnienie

• relatywne obniżenie kosztów pracy przyniesie w ostatecznym efekcie nowe miejsca pracy i wzrost zatrudnienia

• przyczyni się do rozwiązania jednego z najważniejszych problemów społeczno-gospodarczych współczesnej epoki – malejącego znaczenia czynnika pracy i strukturalnego bezrobocia

Zalety ekopodatków

• charakteryzują się transparencją (przejrzystością). Ile kosztuje i ile warta jest ochrona środowiska przy ekopodatkach – odbiorca widzi za co płaci. Opłaty ekologiczne, pozwolenia zbywalne i standardy mają ukrytą informację o zakresie ujemnych efektów ekologicznych a informacja o kosztach i wartości środowiska jest dla konsumentów niewidoczna

• łączą producentów i konsumentów w poszukiwaniu rozwiązań właściwych (wyboru dokonują konsumenci)

• stymulują innowacje technologiczne w sposób dynamiczny (opłaty i standardy nie)

10. Trwałość słaba i mocna (weak and strong sustainability). Rozwój zrównoważony

Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi

Although related subjects, sustainable development and sustainability are different concepts. Weak sustainability is the idea within environmental economics, which states that 'human capital' can be substituted by 'natural capital'.  Contrary to weak sustainability, strong sustainability assumes that "human capital" and "natural capital" are complementary, but not interchangeable. Unlike weak sustainability, strong sustainability puts the emphasis on ecological scale over economic gains. This implies that nature has a right to exist and that it has been borrowed and should be passed on from one generation to the next still intact in its original form.

11. Niekompletna informacja. Koszty transakcyjne. Charakter dóbr a pokusa nadużycia (moral

hazard). Narzędzia ograniczania asymetrii informacji (standardy i monitoring)

Hazard moralny – są to trwałe bodźcie do tego, aby producenci i sprzedawcy mniej się wysilali w procesie produkcji i świadczenia dóbr i usług w porównaniu z tym, czym ma być kompletny i jakościowo odpowiedni produkt. Dwa rodzaje zachowań

• oportunistyczne – chytry sposób poszukiwania własnego interesu przez stronę producentów

• strategiczne – obciążanie ryzykiem partnerów transakcji

Producent i sprzedawca ma znacznie więcej wiedzy na temat, w jaki sposób się produkuje, jakich materiałów się do produkcji wykorzystuje, jakie są faktyczne koszty wytworzenia, jaka jest jakość produktu. Zjawisko bardzo powszechne.

Z nierówności informacji wynika problem negatywnych wyborów, czyli wybory produktu o niskiej jakości albo przepłacenie za produkt.

Asymetria informacji ma to do siebie, że wszędzie występuje, nie można jej zlikwidować.

Jak wyeliminować hazard moralny:

• odpowiednie zapisy w umowach (gwarancje, rękojmie)

• obowiązek przedkładania zaświadczeń, atestów

• monitoring przez zewnętrze jednostki

Asymetria informacji sytuację, w której jedna ze stron transakcji dysponuje większą liczbę informacji od drugiej strony. Stronę, która jest lepiej poinformowana, określa się mianem pełnomocnika (agenta), a stronę poinformowaną gorzej, nie dysponującą pełnią informacji, mianem mocodawcy (principal).

Występowanie asymetrii informacji prowadzi do zaburzeń w rachunku ekonomicznym podmiotów transakcji, co jest przyczyną suboptymalnych decyzji gospodarczych w skali mikro, zaś w skali makro prowadzi do nieefektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. W tym ostatnim znaczeniu asymetria informacji jest jedną z przyczyn zawodności rynku, czyli sytuacji, w której mechanizm rynkowy nie zapewnia optymalnej alokacji.

W wielu sytuacjach asymetria informacyjna może być blokadą w zawarciu transakcji, gdyż strona, która czuje się niedoinformowana może z niej zrezygnować. Asymetria może również prowadzić do oszustwa ze strony lepiej poinformowanej, która wykorzystuje swoją uprzywilejowaną pozycję – np. sprzedawca w stosunku do kupującego (możliwa jest również sytuacja odwrotna). Strona poinformowana gorzej musi polegać na stronie poinformowanej lepiej. W tej sytuacji dochodzić może do problemów nazywanych problemami pełnomocnictwa (problemami agencji). Należą do nich negatywna selekcja i pokusa nadużycia.

Zapobieganie asymetrii

Na rynkach kapitałowych czynione są starania, aby możliwie zminimalizować asymetrię informacyjną, czyli zapewnić w miarę równy dostęp do informacji wszystkim uczestnikom rynku. Dlatego ustanowiono ścisłe obowiązki informacyjne, w myśl których spółki muszą przekazywać na rynek wiele informacji bieżących, dotyczących ich działalności i np. zmian w akcjonariacie. Zawsze jednak pozostanie asymetria związana z tym, że osoby pracujące w spółce lub dla spółki będą wiedzieć o istotnych zdarzeniach wcześniej niż rynek, dlatego wykorzystywanie takich informacji jest jednoznacznie zabronione, karane i ścigane.,

12. Lobbing. Korupcja i jej przyczyny

Lobbing

• Potencjalni producenci lub dostawcy wydatkują duże sumy na opłacenie lobbystów lub prawników, czy też sponsorują kampanie wyborcze partii, aby otrzymać monopol w postaci koncesji, kontyngentu, zezwolenia, przywileju czy korzystnych ceł, a następnie zażywać pozycji monopolistycznej, tzn. odebrać sobie rentę monopolową z lukratywnego interesu

  • Wysokie koszty kampanii wyborczych i niejasne źródła finansowania

  • Politycy zakładnikami biznesu

• Lobbing to zdolność do przekonywania decydentów do zrobienia czegoś, czego nie zrobiliby oni bez perswazji

• Lobbing nie jest płatną protekcją ani nie jest nielegalny

• W pozytywnym znaczeniu lobbing jest instrumentem zabiegania o to, by politycy dobrze rozumieli potrzeby społeczeństwa i biznesu oraz instrumentem dostarczania władzy niezbędnych informacji

Korupcja

Koncesje, kontyngenty, zezwolenia, ograniczenia mogą być także powodem presji korupcyjnej, która przeradza się w korupcję, jeśli występuje:

• Niska etyka indywidualna polityków, urzędników i przedsiębiorców (mierna jakość)

• Luki prawne

• Sposobności popełnienia oszustwa (okazja czyni złodzieja)w postaci

  • Słabej kontroli wewnętrznej

  • Złego zarządzania

  • Poprzednio nieukaranych incydentów tej natury

  • Nietykalności kasty politycznej

  • Konformizmu i formalnego traktowania prawa (a nie ducha)

• Przewaga informacyjnej biurokracji (nierówność w dostępie do informacji) w zakresie

  • Programów gospodarczych

  • Planów zagospodarowania przestrzennego

  • Zmian prawa gospodarczego

• Sztucznie tworzenie przez biurokrację deficyty i braki (dawniej)

• Przymykanie oczu na oczywiste zaniżanie ofert

• Nepotyzm i związki rodzinne, towarzyskie, kliki itp.

• Konflikt interesów

Prawie 10% urzędników miejskich wielkich miast ma udziały lub jest bezpośrednimi właścicielami firm, które pracują na rzecz miasta lub jego instytucji.

Kancelaria wiceministra finansów wygrywa sprawę przed NSA w sprawie podatków dla firmy X (nota bene podejrzanej o udział w mafii paliwowej)

• Bezczelność urzędników publicznych

Starosta, co sam sobie przydziela cały limit zalesień dla powiatu (że pierwszy złożył podanie).

Wiceminister finansów od ceł, a jego żona jako firma prawnicza doradza, jak obejść cło.

Indywidualne motywy popełniania oszustw

• Życie ponad stan (dochody)

• Żądza zysku oraz zachowanie hazardowe

• Zadłużenie osobiste lub rodzinne

• Zażyłość z klientem (dawcą)

• Presja rodziny i rówieśników

• Deprywacja na tle niskich płac (nieproporcjonalna do obowiązków)

• Ambicje polityczne

Czy decentralizacja zmniejsza korupcję?

Hipoteza: powstanie samorządu terytorialnego stworzyło nową jakość (Z. Gilowska). Ale:

Po pierwsze – wzrasta zdecydowanie liczba punktów, gdzie presja korupcyjna potencjalnie występuje

Po drugie – przejmowanie coraz większego zakresu gospodarki przez samorządy poszerza potencjał presji korupcyjnej.

Po trzecie – zmiany zarządzania także poszerzają te pola

Po czwarte – samorządy są tworzone na bazie politycznej oraz na bazie towarzysko-rodzinnej, co stwarza możliwości zawładnięcia najważniejszymi funkcjami przez swoich.

W sumie łatwiej obchodzić ustawowe ograniczenia zamówień publicznych.

Obserwacja rzeczywistości ostatnich lat

• Odbiór i jakość usług poniżej standardów lub umownych kryteriów

• Zmiany umów w stosunku do oferty przetargowej

• Dopuszczenia do przetargów bez kompletnej dokumentacji

• Powierzania wykonawstwa bez przetargu

Inne uwarunkowania i powody korupcji

• Gwałtowne zmiany ustrojowe

• Brak umiaru w pobieraniu grosza publicznego Nie swoje pieniądze („pańskie oko konia tuczy”)

• Patologie urzędników, jak np. zasłanianie się prawem i tajemnicą (np. tajność zarobków zarządów spółek publicznych)

• Nadmierna kompetencja w jednym ręku urzędnika

• Lekceważenie dokumentacji, bałagan, uchylanie się przed kontrolą publiczną

• Szeroki zakres PPP i korzystanie z usług zewnętrznych (outsourcing)

• Partyjnictwo (state capture) – państwo łupem politycznym

• Kastowość polityków (dbałość o własny interes i wyobcowanie ze społeczeństwa)

• Biesiadowanie polityków, biznesu i dziennikarstwa

Typy korupcji

1. Incydentalna

   1. Występuje wszędzie i polega na korumpowaniu urzędników działaniami jednostkowymi

2. Instytucjonalna (groźna)

   1. Oznacza schodzenie niektórych instytucji publicznych prowadzące do trudności załatwienia spraw obywateli (np. służba zdrowia, policja, nadzór budowlany)

3. Systemowa (najgroźniejsza)

   1. Miara degeneracji państwa. Dawanie łapówek jest powszechne we wszystkich dziedzinach kontaktu obywateli z urzędnikami. Społeczeństwo przywyka do tego systemu

Elementy destrukcyjne korupcji

• Nieuzasadnione uzupełnienie dochodów z pracy zewnętrznymi, nieopodatkowanymi przychodami

• Po drugiej stronie obciążenia dla przedsiębiorców zmuszonych płacić

• Osłabienie instytucji państwa

• Poderwanie zaufania i legitymizacji państwa

• Osłabienie przestrzegania prawa

• Niesprawność, nieprzejrzystość i nieprzyjazność państwa i gospodarki

Formy korupcji

• Łapówki (świadczenia pieniężne)

• Wynagradzanie akcjami i udziałami

• Powoływanie do rad nadzorczych

• Zatrudnianie członków rodziny i znajomych

Podarunki a granica korupcji

13. Kontraktowanie usług i zamówienia publiczne. Kontraktowanie kompleksowe. Kontraktowanie niekompleksowe. Warunki efektywnego kontraktowania

KONTRAKTOWANIE USŁUG (kontraktowanie LR i SR. Teorie kontraktu. Bidding. Zamówienia publiczne. Granty. Aukcje. Koncesje)

Kontraktowanie kompleksowe (długookresowe, non-standard)

• Dotyczy dziedzin kapitałochłonnych

• Występuje najczęściej w elektroenergetyce i gazownictwie po dekompozycji pionowej między

  • Producentami a siecią przesyłową

  • Siecią przesyłową a dystrybucją

• Istotą jest układ szczegółowych warunków w długim okresie i dokładna ich specyfikacja; zaufanie dominuje nad rynkiem i niepewnością

• Kontrakty długookresowe zastępują integrację wertykalną

• Inną wersją kontraktowania kompleksowego jest koncesja i pełna kontrola cen i inwestycji

Kontraktowanie niekompleksowe (krótkookresowe, standardowe)

• Polega na określeniu tylko ogólnych warunków kontraktu, często bez kontroli cen

• Czas obowiązywania – krótkie terminy

• Niezbędne przy wyborze prywatnego świadczenia usług publicznych (prywatyzacja użyteczności publicznej)

• Najczęściej stosowana w gospodarce lokalnej w niekapitałochłonnych dziedzinach, gdzie atrybuty monopolu naturalnego są relatywnie słabe

Przykłady:

• Wywóz odpadów komunalnych

• Oświetlenie placów i ulic

• Drogownictwo (utrzymanie letnie i zimowe)

• Pielęgnacja zieleni miejskiej

• Przewozy komunikacją autobusową na zewnętrznych liniach

• Catering

• Usługi niematerialne (np. ochrona, prawo, rachunkowość, info)

W wodociągach, kanalizacji i ciepłownictwie nie może być stosowana (kontraktowanie kompleksowe).

• Rozwiązanie efektywne, gdy zwycięża ten, kto rzeczywiście przewiduje najniższe koszty własne

• Rozwiązanie nieefektywne bierze się z asymetrii informacji, że:

  • Firma zna popyt i koszty

  • Regulator zna tylko popyt

Źródła obniżki kosztów u prywatnych podmiotów

Prywatny przedsiębiorca zależny od uzyskania koncesji, zezwolenia, jest zmuszony do minimalizacji kosztów, ponieważ w następnym przetargu organ publiczny (gmina, rząd) może zmienić niesolidnego przedsiębiorcę i powierzyć prowadzenie interesu komu innemu.

Stąd też konkurencja między firmami wytwarza nacisk na efektywność (czego nie ma w strukturze monopolistycznej).

Sposoby obniżki kosztów i niższych kosztów pracy

• Mniej płacą pracownikom

• Mniej dodatków i przywilejów (w porównaniu do sfery budżetowej, nieistotna siła związków zawodowych)

• Bardziej elastyczne zatrudnianie i motywowanie pracowników (w porównaniu do wydziałów miejskich lub przedsiębiorstw komunalnych)

• Lepsze i tańsze zarządzanie + systemy wspomagania zarządzania

• Eksperymenty technologiczne

Problemy z kontraktowaniem

• Jeśli do przetargu staje niewielu lub jeden przedsiębiorca, to organ publiczny jest słabszej pozycji a ciśnienie na obniżkę kosztów niewielkie

• Przy asymetrii informacje przedsiębiorcy wiedzą więcej niż administracja, stąd też mogą wygrywać kontrakty na bardzo korzystnych warunkach (rent seeking)

• Sytuacja korupcjogenna – efektywność kontraktowania ograniczona

• Trudności z właściwą specyfikacją i pomiarem ilości i jakości usług

• Monitorowanie ilości i jakości usług nie jest bezkosztowe – może prowadzić do wzrostu kosztów funkcjonowania gminy/instytucji publicznej

• Nie określa podmiotów, które mają odpowiadać za inwestycje

• Łatwe bariery wyjścia (no exit costs) a zabezpieczenie przed zaniechaniem świadczenia usług (stan wyjątkowy?)

Warunki efektywnego kontraktowania niekompleskowego

• Efektywne kontraktowanie zależy niekiedy od przejrzystych zasad konkurencji (komunikacja miejska)

• Warunkiem efektywnego kontraktowania w sytuacji niepełnej informacji jest dywersyfikacja dostawców lub producentów

• Lepsze rozwiązania można uzyskać, gdy rośnie liczba chętnych i dopuszcza się większą liczbę podmiotów do działalności gospodarczej

Hierarchia dobroci

1. Jeden producent lub dostawca

2. Dwóch producentów lub dostawców (system dualny)

3. Wielu producentów lub dostawców (system multiplikatywny)

Przy dużej liczbie podmiotów występuje większa motywacja do obniżania kosztów i zmniejsza się ryzyko, że płaci się nadzwyczajną rentę jednemu potentatowi.

Dodatkowe kryteria

• Lepszy krótki okres niż kontrakt długookresowy

• Powierzenie działalności jednemu prywatnemu jest tylko zamianą monopolu publicznego na prywatny

• Istnienie podmiotu dominującego źle wpływa na konkurencję (lider cenowy narzuca warunki drobnym podmiotom, które mogą się tylko dostosować, nigdy zaś nie podejmą prawdziwej walki konkurencyjnej)

Uwagi te dotyczą także instytucji gminnych i państwowych w zakresie zakupu sprzętu, materiałów i usług.

14. Podstawy kształtowania i regulacji cen i taryf w sektorze publicznym. Funkcje cen i taryf.

Sprawiedliwość i społeczna akceptacja. Tradycyjna regulacja cen. Model europejski – metody

cost-plus. Model amerykański – regulacja stopy zwrotu (ROR)

Metody kształtowania poziomu i regulacji cen i taryf

Metody kosztowe (cost-plus pricing)

Dodawanie różnych marż do różnie rozumianych kosztów jednostkowych: p = k (1 + r)

• Full-cost pricing (average-cost pricing): Przeciętne koszty + marża

• Pricing based on contribution margin: Metoda kosztów bezpośrednich – średnie koszty zmienne + marża brutto (BEP)

• Administrated pricing: Ceny administracyjne

Marginal-cost pricing (MCP)

Generalne problemy z MCP

• Czy ceny mogą być: related to, reflect, based on, equated do SRMC czy LRMC

• W warunkach silnego monopolu naturalnego (MC<AC) MCP zawsze kreuje deficyt

• Praktycznym wyjściem jest albo subsydiowanie albo odchodzenie od czystego modelu MCP

Subsydiowanie (via podatki)

Taryfy dwuczłonowe (two-part tariffs)

Taryfy wieloczłonowe (Multi-part tariffs)

Taryfy blokowe (Block rates)

Taryfy szczytowe i dolinowe (peak-and off-peak tariffs)

Dyskryminacja cenowa (różne ceny dla różnych grup, niezgodne z kosztami – Ramsey pricing)

Sposoby dyskryminacji

Łatwo wdrożyć ze względu na niemożność odsprzedaży

• Różnicowanie terytorialne

• Różnicowanie dowolne (charge what the market will Bear)

• Ceny Ramseya (inverse elasticity rule) – marże (narzuty)

Target pricing (rate of return regulation)

Cost of service koncept

p=K/Q + rI/Q

Formuła generalna utargu niezbędnego

R=e+d+t+rB

• e – wydatki operacyjne (operating expenses)

• d – amortyzacja (depreciation)

• t – podatek dochodowy (income tax)

• r – dopuszczalne oprocentowanie kapitału (fair Or reasonable rate return on capital employed)

• B – podstawa taryfowa (rate base, fair value)

Sposoby liczenia rate base

• Wg prawej strony bilansu Dt+S debt + equity (dług i kapitał własny)

• Wg lewej strony bilansu V-Dp (wartość majątku brutto wg cen historycznych lub odtworzenia minus narosła deprecjacja (umorzenie); faktycznie V-Dp oznacza wartość netto majątku

• Inne sposoby uwzględniają aktywa trwałe, pomijając aktywa bieżące

Regulacja stopy zysku (rate of return regulation)

ROR jako metoda kompleksowa uwzględnia:

• Ocenę kosztów z racjonalną eskalacją (klauzule dostosowawcze) oraz szczegółowe kwalifikowanie pozycji do kosztów uzasadnionych (badanie i eliminowanie kosztów zbędnych)

• Racjonalność inwestycji

• Wycenę rozsądnego lub sprawiedliwego zysku przedsiębiorstwa

• Ustalenie poziomu i struktury taryf poprzez mechanizm alokacji kosztów na grupy odbiorców (gospodarstw domowych, odbiorców komercyjnych i przemysłu oraz innych odbiorców)

Zalety regulacji ROR

• Metoda niezbędna przy realizacji wielkich, progowych inwestycji

• Stwarza bodźcie do zapewnienia właściwej jakości usług

• Stwarza warunki dla płynności finansowej firmy

Wady regulacji ROR

• Brak efektywności kosztowej z powodu

  • Wysokich kosztów nakładów czynników produkcji (nie zmusza do szukania najmniej kosztownych dostaw, brak negocjacji z dostawcami)

  • Istnienia klauzul dostosowawczych zmniejsza bodźce do przestawiania procesów na bardziej efektywne i energooszczędne

• Brak efektywności produkcyjnej – awersja do nowinek technologicznych

• Składani firmy do wyboru kapitałochłonnych technik produkcji

• Utrwala asymetrię informacji

• Arbitralna i subiektywna alokacja kosztów

  1. W warunkach dekompozycji rynków, wzrostu liczebności i dywersyfikacji podmiotów gospodarczych oraz wdrożenia zasady TPA maleje skuteczność regulacji i monitorowania rynku na podstawie kosztów uzasadnionych

  2. Regulacja kosztowa i regulacja zysków bardziej przystają do rynków zmonopolizowanych oraz silnej integracji pionowej i poziomej firm

  3. Rosnąca liczebność firm, QF< zwielokrotnienie poziomu i liczby transakcji

15. Deregulacja cen. Regulacja pułapów cenowych – price caps. Eskalatory cen. Normy

efektywności

Istota deregulacji cen

W dosłownym znaczeniu hasło „deregulacja cen” w sferze użyteczności publicznej ma wąskie zastosowanie do takich przypadków, jak np.:

• Rynku hurtowego w oparciu o giełdę natychmiastową (spot)

• Efektywnego kontraktowania krótkookresowego i niekompleksowego

• Transakcji opartych na TPA

• Dostaw dla wielkich odbiorców mających dostęp do substytutów lub binarnego zasilania

W pozostałych transakcjach musi występować określona forma regulacji taryf, zwłaszcza taryf dla drobnych odbiorców.

W okresie przejściowym do pełnego wdrożenia transakcji opartych na TPA.

Deregulacja cen w sektorze publicznym

• Oznacza odejście od regulacji stopy zysku (rate of return regulation) oraz od innych sposobów regulacji jak cost plus pricing (full-cost, administrated proces) jako nieefektywnych metod, które nie wyzwalają bodźców do zachowań minimalizujących koszty

• Oznacza przejście na regulację pułapów cenowych, co oznacza regulację przyrostu taryf, cen i przychodów ze sprzedaży (utargów) a rezygnację z regulacji poziomu zysków i taryf

Dwa filary koncepcji pułapów cenowych (price caps, price ceilings)

• Eskalatory cen (price escalators, adjustment Clausem)

• Normy efektywności (efficienty norms)

Formuła podstawowa: RPI – X

RPI – eskalator

X – norma efektywności

Eskalatory cen

• Indeks cen detalicznych (RPI – retail price index)

• Indeks cen hurtowych (WPI – wholesale price index)

• Indeks cen ropy naftowej na rynku światowym

• Indeks cen wody i energii do dalszej odsprzedaży

Wybór eskalatora cen zależy od poziomu regulowanych transakcji.

Zasadnicze znaczenie mają mierniki inflacji (RPI, CPI).

Normy efektywności

• Norma zastosowana przez prof. St. Litllechilda 1983r. dla British Telecom

• Norma efektywności 3% wymuszająca wzrost efektywności z tytułu postępu technicznego oraz podział korzyści między firmy i konsumentów

• Możliwości elastycznego podejścia (wodociągi, gazownictwo, elektroenergetyka, kolej, telekomunikacja):

RPI – X + Y + Z

Y – spłaty kredytów, niezbędne inwestycje

Z – wzrost cen zakupu mediów do dalszej odsprzedaży

16. Formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych

a) JEDNOSTKA BUDŻETOWA - jest to jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która

nie posiada osobowości prawnej. Wszystkie swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu,

natomiast wszystkie dochody takiej jednostki odprowadzane są odpowiednio, albo na rachunek

budżetu państwa, albo na rachunek jednostki samorządu terytorialnego (rozliczenie brutto – pełnymi

kwotami).

Jednostki budżetowe tworzą, łączą i likwidują:

* ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na

podstawie odrębnych ustaw - państwowe jednostki budżetowe;

* organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego - gminne, powiatowe lub wojewódzkie

jednostki budżetowe;

* Prezes Rady Ministrów - jednostkę budżetową realizującą zadania na rzecz administracji

rządowej. Podlega ona Prezesowi Rady Ministrów albo wskazanemu przez niego ministrowi lub

kierownikowi urzędu centralnego.

Każda jednostka budżetowa działa na podstawie statutu.

b) SAMORZĄDOWY ZAKŁAD BUDŻETOWY – jednostka organizacyjna sektora finansów

publicznych nie posiadająca osobowości prawnej. Odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty

swojej działalności z przychodów własnych (a więc się samofinansuje). Rozlicza się z budżetem

metodą netto (czyli wynikiem). Uzupełnieniem budżetu SZB mogą być dotacje z budżetu JST:

dotacje przedmiotowe;

dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków europejskich

dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Szczególne dotacje dla nowo tworzonego SZB

Dotacje podmiotowe, o ile wynika to z odrębnych ustaw

Dotacje dla samorządowego zakładu budżetowego, z wyłączeniem dotacji związanych z projektami

europejskimi, nie mogą przekroczyć 50 % kosztów jego działalności.

Zamknięty katalog zakresu zadań samorządu terytorialnego, które mogą być realizowane przez

samorządowy zakład budżetowy:

1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi,

2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków

komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i

unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) targowisk i hal targowych,

6) zieleni gminnej i zadrzewień,

7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

7a) (2) pomocy społecznej, reintegracji zawodowej i społecznej oraz rehabilitacji zawodowej i

społecznej osób niepełnosprawnych,

8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności

prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem

naturalnego występowania,

9) cmentarzy

c) ISTYTUCJA GOSPODARKI BUDŻETOWEJ jest jednostką sektora finansów publicznych

tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania i

pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów:

Z prowadzonej działalności

Z dotacji z budżetu państwa.

Koszty działalności IGB:

Koszty funkcjonowania

Koszty realizacji wyodrębnionych zadań

IGB posiada osobowość prawną.

IGB może być tworzona na poziomie administracji rządowej, czyli przez:

Ministrów

Szera kancelarii prezesa rady ministrów

Organy lub kierowników jednostek wymienionych w art. 139 UFP:

o Trybunał Konstytucyjny

o Trybunał Stanu

o Naczelny Sąd Administracyjny

o Sąd Najwyższy

o NiK i inne

o Kierowników Kancelarii Sejmu, Senatu, Premiera i inne

d) AGENCJA WYKONAWCZA - jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej

ustawy w celu realizacji zadań państwa (wcześniej agencja rządowa). Przychody: z prowadzonej

działalności i z dotacji z budżetu państwa. Koszty: koszty funkcjonowania i koszty realizacji

wyodrębnionych zadań. Np.: Agencja Nieruchomości Rolnych, Agencja Wojskowa, Agencja

Mieszkaniowa, Agencja Rynku Rolnego, Polska Agencja Przedsiębiorczości, Narodowe Centrum

Badań i Rozwoju

e) PAŃSTWOWY FUNDUSZ CELOWY - jest tworzony na podstawie odrębnej ustawy. Przychody

pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań

państwowych. Nie posiada osobowości prawnej. Stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym

dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.

Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się funduszy, których jedynym źródłem

przychodów jest dotacja z budżetu państwa. PFC ma odrębny plan finansowy. Jest on załączany do

ustawy budżetowej (odrębnie od budżetu państwa). Tworzenie funduszy celowych jest złamaniem

zasady jedności materialnej (niefunduszowania, czyli gromadzenia środków bez ścisłego powiązania

z wydatkami). Np.: FP, PFRON, FGŚP, FUS, NFZ

17. Podstawy opodatkowania. Podatki a efektywność. Podatki a sprawiedliwość (K7)

Elementy techniki podatkowej (cechy zmienne podatku)

a) Podmiot

· Czynny – podmiot ustanawiający i egzekwujący podatki. Przede wszystkim jest nim państwo

lub JST

· Bierny – podmiot poddający się nałożonym obowiązkom podatkowym. Przede wszystkim jest

nim podatnik, płatnik lub inkasent

b) Przedmiot opodatkowania – czynność, zdarzenie lub stan prawny powodujący powstanie obowiązku

podatkowego

c) Podstawa – ilościowy (np. m2) lub wartościowy (np. w złotych) przedmiot opodatkowania

d) Stawka - relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Rodzaje stawki podatkowej:

· Wg formuły: kwotowe, procentowe lub ułamkowe

· Wg zależności od relacji między stawką a podstawą opodatkowania: stałe i zmienne

e) Tryb i warunki płatności

· Minimum podatkowe – graniczna wielkość podstawy opodatkowania, poniżej której nie

pobiera się podatku, inaczej: kwota wolna od podatku. Np. 556,02 zł – kwota zmniejszająca

pdof w Polsce; minimum występuje także w przypadku spadków i darowizn

· Ryczałt podatkowy

· Kumulacja podatkowa

· Wyłączenia podatkowe i zwolnienia od podatku

· Ulgi podatkowe

Czynniki wpływające na budowę systemów podatkowych (czynniki zewnętrzne i wewnętrzne)

a) Wewnętrzne

· Przyjęty i realizowany model gospodarki narodowej oraz związana z tym koncepcja roli państwa w

gospodarce, w szczególności w odniesieniu do charakteru i zakresu potrzeb publicznych oraz

możliwości ich zaspokojenia przez państwo

· Aktualny stan gospodarki danego kraju, określany poprzez podstawowe wskaźniki

makroekonomiczne, jak tempo wzrostu gospodarczego, stopa inflacji, stopa bezrobocia

· Przyjęty program rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, założenia dotyczące zarówno bieżącej,

jak i długofalowej polityki gospodarczej

· Ustrój społeczno-polityczny, w tym autorytarny bądź demokratyczny sposób sprawowania władzy w

państwie

· Tradycje historyczne uwzględniające dorobek narodowej myśli podatkowej oraz rozwój kultury

prawnej społeczeństwa

b) Zewnętrzne

· Sytuacja gospodarcza i polityczna na świecie

· Rola danego państwa w gospodarce światowej

· Dostosowanie się do ogólnych trendów

18. Zawodność administracji i jej przyczyny. Modernizacja administracji publicznej. Koncepcja

new public management. Koncepcja capacity building. Koncepcja good governance.

NPM ma być odpowiedzią na government failure i fakt, że sektor publiczny stanął wobec ekonomicznego kryzysu i kryzysu finansów publicznych

Stąd powstała potrzeba poszukiwania nowych metod zarządzania, które byłyby:

• bardziej efektywne

• lepiej odpowiadałyby potrzebom i oczekiwaniom obywateli

• mniej dolegliwe dla budżetów rządowych i samorządowych

Nowy model rządu i administracji, który ma charakter zarządczy (managerial) a w istocie przeszczepiający zasady zarządzania w sektorze prywatnym do sektora publicznego stawiający na:

• kulturę zorientowaną na osiągnięcia (wskaźniki) i efektywność ekonomiczną

• urynkowienie i sektor publiczny bardziej zdecentralizowany

• zewnętrzny audyt

a także

• na przełamywanie granic między sektorem publicznym i prywatnym przez różne alianse między sektorami, prywatne organizacje, dopuszczenie organizacji hybrydowych

Charakterystyczne trendy i wymiary NPM

• działanie poprzez autorytet, elastyczne, kooperacyjne i nastawione na reformy

• orientacja na rezultaty (wyniki) oraz na mierzenie osiągnięć i kosztów

• orientacja na mechanizm rynkowy, rozszerzenie konkurencji i możliwość wyboru

• orientacja na jakość usług i na zadowolenie klienta (podejście marketingowe)

• decentralizacja i umocnienie funkcji sterujących w centrach instytucji

• planowanie i zarządzanie w stylu sektora prywatnego

• wykorzystanie technologii informacyjnych (e-government, e-administration)

Capacity building – tworzenie potencjału instytucji (capa city building for managers & officers, not body building for leisure class)

• koncepcja przykrojona do warunków krajów rozwijających się i Europy Wschodniej

• wspierana przez wszystkie agendy ONZ (UNDP, WHO, FAO, itp.) a także przez Bank Światowy (WB) i Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF)

• wspierana przez USAID, UK Department for International Development (DFID) I niektóre państwa skandynawskie for some soviet block countries

Część zarządzania zasobami ludzkimi (human resources management)

Koncepcja CB obejmuje takie płaszczyzny jak:

• organizacja, kultura organizacji, procesy zarządcze oraz relacje z interesariuszami

• budowa instytucjonalnych i prawnych ram dla analizy i działania

• edukacja i trening ale capacity building is more than training

CB skoncentrowany jest na

• zdolnościach I kompletencjach

• skuteczności I efektywności personelu

Ogólna charakterystyka CB

• rozwijanie wiedzy, umiejętności I kompetencji oraz zachowań osób a także zapewnienie struktur organizacyjnych, procesów i warunków instytucjonalno-prawnych, które pozwalają instytucjom działać efektywnie i skutecznie

• zalecana głównie w sektorze publicznym, ale też w sektorze NGOs i sektorze prywatnym

• ma niewiele wspólnego z tworzeniem siły czy monopolu instytucji sektora publicznego lub prywatnego

Dla kogo CB?

Capacity building jest tworzeniem potencjału, który w wymiarze instytucji lub przedsiębiorstw ma na celu wzmocnienie zdolności:

• wybieralnych przedstawicieli władz

• wyższych i średnich urzędników

• wyższych i średnich kierowników komórek organizacyjnych instytucji

• wyższych i średnich kierowników jednostek gospodarczych (przedsiębiorstw)

• kierowników programów i projektów

Celowość – po co CB?

Chodzi o poprawę zdolności i umiejętności kadry kierowniczej i personelu do

• antycypowania, planowania i tworzenia strategii oraz wdrażania planów i strategii w życie

• zarządzania, w tym zarządzania projektami i programami, oraz wykorzystania optymalnego personelu oraz jego szkolenia

• oceny strategii, programów i projektów wpływających na społeczne i ekonomiczne warunki funkcjonowania instytucji (gminy, powiatu, itp.)

Szczególnie ważne jest podnoszenie osobistych zdolności i umiejętności przedstawicieli władzy, urzędników i kierowników na szczeblu samorządowym (lokalnym i regionalnym), ponieważ:

• kierownicy to nowi ludzie

• pojawiające się nowe realne problemy

• konieczność stosowania nowych metod zarządzania

• potrzeba ścisłego kontaktu ze społecznościami

Szczegółowe cele CB

• prowadzenie polityki instytucji zgodnie z trendami i wymogami międzynarodowymi i regionalnymi

• podejmowanie decyzji i dysponowanie umiejętnościami kierowniczymi

• formułowanie długookresowych planów społeczno-gospodarczych i przestrzennych na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym z uwzględnieniem:

  • zasad rozwoju zrównoważonego

  • rozwoju infrastruktury gospodarczej i mieszkalnictwa

  • infrastruktury społecznej (w tym ochrony zdrowia i edukacji)

  • przedsiębiorczości

  • walki z ubóstwem

w połączeniu z procesami negocjacji i dialogi społecznego (partycypacja, uspołecznienie)

• prowadzenie poprawnej gospodarki finansowej oraz pozyskanie i wykorzystanie malejących środków pomocy międzynarodowej

• rozsądna współpraca z sektorem prywatnym (jako element programu przedsiębiorczości)

• gromadzenie danych i ich analizy, wzmacniające monitoring, raportowanie i podejmowanie decyzji na szczeblu lokalnym oraz zapewniających lepszą informację dla szczebla rządowego

• poradzenie sobie z gwałtowną ekspansją systemów informacyjnych

Jakie kwalifikacje uwzględniać w rekrutacji?

• menedżerowie i eksperci ekonomiczno-finansowi oraz specjaliści rachunkowości i audytu finansowego

• specjaliści planowania krajowego, regionalnego i miejscowego

• prawnicy i specjaliści prawa administracyjnego

• eksperci systemów informacyjnych, programiści komputerowi i personel obsługi systemów komputerowych

• specjaliści i kontrolerzy przetargów (zamówienia publiczne)

• kadra szkoląca

Przeszkody i trudności w procesie poprawnej rekrutacji

Mogą być związane z:

• nierealistycznymi płacami

• ucieczką najzdolniejszych z sektora publicznego

• niskim morale personelu i szerzącą się korupcją

• brakiem przywództwa kierowników sektora publicznego

Główne korzyści capacity building

• uniknięcie zawodności planowania i skutków złej polityki na różnych poziomach

• uniknięcie źle prowadzonych reform i zniszczenia image instytucji publicznych

• uniknięcie alienacji społecznej i społecznych zaburzeń

• uniknięcie wydatków na pomoc techniczną w zakresie projektów społecznych i technicznych

• uniknięcie wydatków na kosztownych doradców i konsultantów

Dobre rządzenie (good governance)

How public institutions conduct public affairs and manage public resources in order to guarantee the realization of human rights

Odniesienia

• korporacje

• rządzenie międzynarodowe

• rządzenie krajowe

• rządzenie regionalne

• rządzenie lokalne

Promotorzy

• Bank Światowy

• MIędzynarodowy Fundusz Walutowy

• Organizacja Narodów Zjednoczonych

Proces podejmowania I wprowadzania decyzji w sektorze publicznym

• podejmowanie decyzji i działań przy zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych stron

• praworządność

• przejrzystość (transparency)

• odpowiadanie na potrzeby społeczne

• dążenie do konsensusu

• uwzględnienie interesu i głosów mniejszości

• efektywność

• odpowiedzialność wobec społeczeństwa

Bank Światowy

1. Trafne identyfikowanie i skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych przez organy władzy publicznej przy udziale interesariuszy (zdolność do efektywnego formułowania i wdrażania programów politycznych odpowiadających na istotne potrzeby społeczne)

2. Uwzględnienie tradycji i instytucji lokalnych, na których opiera się proces rządzenia

   1. procesy tworzenia, kontroli i wymiany rządów

   2. budowanie szacunku ze strony obywateli i państwa do instytucji sfery ekonomicznej i społecznej

IMF

• rządy prawa

• zapewnienie efektywności i rozliczalności w sektorze publicznym

• ograniczenie korupcji jako skutku nieefektywnego rządzenia

• wyważenie między regulacją mocną i słabą

Według IMF good governance to ramy dobrego funkcjonowania i sukcesu gospodarki.

Instytucje ONZ

• umocnienie instytucji demokratycznych i konsultacje z różnymi grupami społecznymi (orientacja na konsensus i uczestnictwo)

• poprawa dostępności usług publicznych (sprawiedliwość), w tym objęcie nimi różnych grup społecznych (np. zdrowie, edukacja)

• efektywność, skuteczność i rozliczalność administracji publicznej

• rządy prawa oraz reformy systemu karnego i sądownictwa

• działania antykorupcyjne przy pełnej informacji (przejrzystość)

• ochrona praw człowieka

Wskaźniki dobrego rządzenia BS

1. Prawo wyrażania opinii i wpływ obywateli

2. Polityczna stabilność i brak przemocy

3. Efektywność i rozliczalność administracji publicznej

4. Jakość stanowionego prawa

5. Rządy prawa

6. Kontrola korupcji

Słabe strony good governance I powody kontestacji

• standardy good governance zachodnich demokracji jako miara „dobroci” rządzenia

• wiara, że zastosowanie koncepcji good governance będzie skuteczne także w społeczeństwach o odmiennych uwarunkowaniach kulturowych (konflikt różnic kulturowych ze standardami międzynarodowymi)

19. Brak - wykreślamy

20. Metody szacowania korzyści i strat (BDE). Metoda wyceny warunkowej (CVM). Wycena oparta na imperatywie moralnym (SMS)