Wpływ produkcji roślinnej
Potrzeby pokarmowe - składniki wyniesione z plonem (wielkość plonu+ zawartość składników w glebie)
Istnieje 5 klas zasobności gleby:
- bardzo wysoka
- wysoka
- średnia
- niska
- bardzo niska
I. ROŚLINY OKOPOWE
1. Dzielimy rośliny korzeniowe na:
a) bulwiaste,
- ziemniak,
- topinambur;
b) korzeniowe:
- burak cukrowy,
- burak pastewny,
- marchew,
- cykoria,
- brukiew,
- rzepa
● Okopowe rośliny wykorzystują około 60 – 80 % azotu zawartego w glebie.
2. Ziemniak – Solanum tuberosum
Obecny zasiew w Polsce wynosi 500 tys. ha (dawniej wynosił 2 000 000 tys. ha)
Plon – 20 t/ha (czasami nawet do 50t/ha)
a) Wzrost i rozwój:
● faza spoczynku,
● kiełkowanie i wzrost części podziemnych:
– podkiełkowywanie sadzeniaków – okres 3-5 tygodni przed sadzeniem. Wymaga pomieszczenia ze światłem sztucznym lub naturalnym przez 10-12 godz. na dobę, temperatura 10-15oC, wilgotność 70-80%
– pobudzenie sadzeniaków – 10-14 dni przed planowanym sadzeniem, podniesienie temp. z 4-6oC do 10-15oC. Sadzeniaki mają białe kiełki w „oczkach” długości 2-3mm. Podczas sadzenia nie obłamują się.
● formowanie pędów nadziemnych,
● zawiązywanie bulw (tuberyzacja),
● kwitnienie,
● dojrzewanie – przyrost masy bulw, gromadzenie skrobi.
b) Skład chemiczny bulw ziemniaka (procentowy udział w suchej masie)
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -27,7
skrobia -17,5
cukry redukujące -0,3
cukry ogółem -0,5
białko ogólne -2
białko właściwe (w ogólnym) -54,7
włókno surowe -0,71
lipidy- 0,12
kwasy organiczne -0,6
witamina C -100-250 mg • kg-1
glikoalkaloidy -20-100 mg • kg-1
azotany -40-250 mg • kg-1
c) Kierunek użytkowania i wymagane cechy bulw:
● obecnie wyróżnia się dwie grupy odmian: jadalne i skrobiowe,
● ze względu na długość okresu wegetacji odmian dzieli się na 5 klas:
- bardzo wczesne – 60-90 dni
- wczesne – 90-110 dni
- średnio wczesne – 110-125 dni
- średnio późne – 125-135 dni
- późne - >135 dni
d) Cechy handlowe ziemniaka:
- okrągły kształt,
- gładka skórka,
- średnica poprzeczna > 3,5cm,
- średnia zawartość skrobi,
- jak najwięcej witaminy C,
- minimalna zawartość azotanów oraz glikoalkaloidów,
- 12 – 15 % skrobi
- jak najmniejsze ciemnienie,
e) Typy kulinarne ziemniaka:
- A – zwięzłe,
- B, C – ogólnospożywcze,
- D – mączyste
f) Sadzenie ziemniaków:
● parametry sadzeniaka:
- wielkość: 2,5-5cm,
- masa: ok. 60g,
● gęstość sadzenia zależy od kierunku produkcji i wielkości ziemniaków (małe gęsto, a duże rzadko) i wyraża się wzorem:
G=1000m2*ip / ik* l
gdzie:
G – zalecana gęstość sadzenia
ip – liczba pędów na wysadzanej bulwie sadzeniaka
ik – zalecana liczba pędów dla danego kierunku produkcji (tys. sztuk/ha)
l – rozstawa rzędów
Na 10 t bulw ziemniak pobiera z plonem: 35 kg N, 15 kg P2O5, 70 K, 20 kg Ca, 10 kg Mg
3. Topinambur – Helianthus tuberosus L.
a) opis ogólny:
● występuje w stanie dzikim,
● znaczenie gospodarcze:
- niegdyś używany na zielonkę,
- obecnie używany jako biomasa (biogaz),
- bulwy są jadalne w stanie surowym,
- zawiera inulinę zamiast skrobi (znaczeni dla cukrzyków),
- więcej witaminy C niż w ziemniaku,
● duża wydajność przy produkcji bioetanolu (10 kg bulw = 1 litr etanolu)
● sadzone w lasach dla dzikich zwierząt, głównie dzików (najczęściej na polanach wokół kukurydzy)
● bulwy nie zamarzają (mrozoodporność)
4. Korzeniowe
a) opis ogólny
● rośliny dwuletnie,
● materiałem siewnym są:
- owoce: buraki, cykoria i marchew,
- nasiona: rzepa i brukiew,
b) fazy rozwojowe
● 1. rok:
- faza kiełkowania i początkowego wzrostu,
- f. formowania rozety i korzenia, w której wyróżnić można formowanie 2 liści, a u buraków 6 i 16 liści,
- f. korzenia dojrzałego,
● 2. rok:
- f. kwitnienia (lub forma kwiatowego …)
- f. dojrzewania
- kwitnienie
● mogą występować zaburzenia rozwoju w postaci:
- Pośpiecha – roślina kwitnie w 1. roku, a nie w drugim (powód: przymrozki; powstają pędy kwiatowe)
- Uparciucha – pomimo upływu dwóch lat nie kwitnie (powód: zbyt wysoka temp.; nie wydają pędów nasiennych)
4.1 Burak
a) ogólny opis:
- plon ok. 60-80t/ha
- wykorzystywany jako pasza (b. pastewny) lub do celów przemysłowych (b. cukrowy)
b) Podział buraków cukrowych na 3 odmiany typu:
- cukrowego – -20-22% sacharozy
- normalnego – -17-19% sacharozy
- plennego – -15-16% sacharozy
b) Podział buraków pastewnych na 3 typy:
- pastewny: 8-13% suchej masy, 6-10% cukru, ulistnienie 30-40%
- pastewno-cukrowy: 13-17% suchej masy, 8-13% cukru
- cukrowo-pastewny: 17% suchej masy,
c) skład chemiczny korzeni buraka
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -25
sacharoza (średnio) -17,5
mono sacharydy -0,02-2
oligosacharydy -0,05
wielocukry wielocząsteczkowe -4,9
saponiny -0,03
kwasy organiczne -0,5
4.2 Cykoria
a) wyróżnia się formy dzikie i uprawne:
- Cichorium intybus L. var. silvestre bish – typ dziki
- Cichorium intybus L. var. sativum bish – cykoria korzeniowa
- Cichorium intybus L. var. intybus foliosum – cykoria lisciowa
- Liście zawierają dużo białka.
- Intybina to glukozyd powodujący gorycz.
- Stosunek drewno : łyko wynosi 50 : 50
- roślina fitosanitarna
b) skład chemiczny
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -24
inulina -12-14
białko ogólne -1,1
włókno surowe -1,3
lipidy -0,3
4.3 Marchew
a) podział korzeni ze względu na kolor:
- białe – najmniejsze wymagania glebowe, wysoki plon, niska zawartość suchej masy i wit. C,
- żółte – wymaga żyźniejszych gleb, średnie plony, większa zawartość suchej masy i wit. C
- czerwone – najbardziej wymagająca wobec gleb, najwięcej s.m. i wit. C oraz karotenu lecz najniższe plony korzeni i liści
Więcej łyka niż drewna w korzeni marchwi
b) skład chemiczny korzeni marchwi:
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -12
kwasy organiczne -0,5
Witaminy B1 i B2 -60 mg
Beta - karoten -6 – 11 mg
4.4 Brukiew
Zwana karpielem, należy do krzyżowych.
Biała na paszę, a żółta spożywcza.
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -10
węglowodany -7,7
włókno surowe -1
4.5 Rzepa- Należy do krzyżowych.
Skład chemiczny rzepy ścierniskowej:
Składnik -Średnia zawartość [%]
sucha masa -8,1
węglowodany -5,7
tłuszcz surowy -0,2
włókno surowe -0,7
białko og. 0,8
popiół surowy 0,8