Pod pojęciem obrony cywilnej /ochrony ludności, ochrony cywilnej / należy rozumieć zapewnienie bezpieczeństwa ludziom, ich mieniu i środowisku przed wypadkami i klęskami każdego rodzaju. Innymi słowy - zgodnie z przepisami prawa - obrona cywilna RP jest pozamilitarnym elementem systemu obronnego państwa i stanowi kompleks wewnętrznie skoordynowanych interdyscyplinarnych przedsięwzięć o charakterze planistycznym, organizacyjnym, szkoleniowym, logistycznym i inwestycyjnym. Elementy powyższej definicji świadczą o humanitarnej istocie obrony cywilnej i stawiają ją na należnym miejscu w systemie obronnym państwa.
Początki obrony cywilnej sięgają I wojny światowej. Pierwsze bomby zrzucone z samolotów wojskowych na Paryż, Piotrogród i Freiburg dowiodły, że należy się liczyć z możliwością przenikania na zaplecza wojujących stron i niszczenia obiektów cywilnych. Dlatego też w poszczególnych państwach zaczęto tworzyć system obronny, chroniącego wnętrze danego kraju. Francja, Wielka Brytania i Niemcy jako pierwsze zaczęły konkretyzować te zamiary, tworząc system zwany obroną przeciwlotniczą.
Zrozumienie potrzeby organizacji ochrony ludności cywilnej zaowocowało w Polsce utworzeniem w latach dwudziestych dwudziestego wieku Towarzystwa Obrony Przeciwgazowej i Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Ustawa sejmowa z 1934 roku o obronie przeciwlotniczej zainicjowała proces kształtowania się sfery obronności kraju, noszącej znamiona współczesnej obrony cywilnej, której etapy rozwoju
można ująć w następujące ramy czasowe:

1922 - 1939 - Ochrona Przeciwlotnicza i Przeciwgazowa;
1939 - 1945 - Samoobrona ludności w czasie wojny i okupacji;
1945 - 1964 - Terenowa Obrona Przeciwlotnicza;
1964 - 1973 - Powszechna Samoobrona;
od 1973 - Obrona Cywilna.

Całokształt zagadnień dotyczących ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych ujęto w Konwencjach Genewskich przyjętych 12. sierpnia 1949 r., które Polska ratyfikowała w 1954 r. Są to:
I konwencja o ochronie osób cywilnych i chorych w armiach czynnych;
II konwencja o polepszaniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;
III konwencja o traktowaniu jeńców wojennych;
IV konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny.

Uzupełnieniem Konwencji Genewskich są dwa Protokoły Dodatkowe z 1977 r.:
I - dotyczy ochrony ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym;
II - dotyczy ochrony ofiar konfliktów nie mających charakteru międzynarodowego.
Polska ratyfikowała oba Protokoły dopiero we wrześniu 1991 r.
Podstawowym celem obrony cywilnej kraju jest ochrona ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i przezwyciężenie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania.
Pełni też ona zadania, takie jak:
Służba ostrzegawcza, wykrywanie i oznaczenie stref niebezpiecznych
Ewakuacja: jest zorganizowanym działaniem zmierzającym do usunięcia ze strefy zagrożonej ludzi, zwierząt i mienia.
Ewakuacja jest działaniem, które można przewidzieć i przygotować się do niego poprzez:
- przystosowanie do jej wymagań odpowiednich dróg ewakuacyjnych (zachowanie odpowiedniej szerokości przejścia, oznakowanie, oświetlenie ...),
- opracowanie wskazówek dotyczących postępowania (instrukcje),
- przygotowanie niezbędnego sprzętu i wyposażenia (wory i rękawy ratownicze, linkowe aparaty ratownicze, nosze, wózki itp).
Odpowiednio przygotowane muszą być także straże pożarne i osoby bezpośrednio odpowiedzialne za bezpieczeństwo ludzi i zwierząt lub mienia.
Akcję ewakuacji ludzi podejmuje się z chwilą, gdy zaistniały pożar może stwarzać dla nich zagrożenie. W obiektach użyteczności publicznej obowiązek rozpoczęcia ewakuacji spoczywa na pracownikach danego zakładu i bardzo często zostaje ona zakończona jeszcze przed przybyciem straży pożarnej, co należy uznać za objaw właściwy. W innych przypadkach decyzja o ewakuacji zostaje podjęta przez dowódcę akcji ratowniczo-gaśniczej.
Bezpieczeństwo prowadzonej ewakuacji jest zawsze zdeterminowane czasem pomiędzy momentem uświadomienia sobie przez człowieka faktu zagrożenia ze strony pożaru lub odebrania alarmu o pożarze, a czasem w którym ucieczka jest już niemożliwa na skutek działania czynników pożarowych. W związku z tym właściwe zaprojektowanie warunków ewakuacji ludzi z budynków stanowi jeden z podstawowych wymogów budowlanych ochrony przeciwpożarowej. W warunkach zagrożenia pożarowego ruch ludzki staje się bardzo intensywny i silnie nasycony. Naturalna dążność ludzi do jak najszybszego opuszczenia zagrożonego miejsca w warunkach komunikacyjnych nieadekwatnych do potrzeb może łatwo przeobrazić się w panikę, w której paniczny tłum niszczy i tratuje słabsze osoby.
Duże obiekty przeznaczone na chów zwierząt powinny być przygotowane do ewentualnej ewakuacji. Specjalnie opracowane plany powinny zawierać informacje dotyczące kolejności wyprowadzania oraz miejsc umieszczania zwierząt. Ratowanie zwierząt nie jest sprawą łatwą, zwierzęta zagrożone wykazują znaczny niepokój i lęk. Zwierzęta są mało odporne na działanie dymu, a w przypadku jego przedostania się do pomieszczenia często układają się na ziemi utrudniając ewakuację. Dlatego ewakuacja zwierząt musi rozpocząć się w chwili zaistnienia prawdopodobieństwa zagrożenia. Akcję ratownicza powinny podjąć osoby, które na co dzień zajmują się tymi zwierzętami, a jeżeli jest to niemożliwe należy wyznaczyć strażaków potrafiących obchodzić się ze zwierzętami. Do zwierząt należy podchodzić spokojnie i ostrożnie, gdyż zdenerwowanie ratownika udziela się zwierzęciu. Zwierzęta wyprowadzone ze strefy zagrożonej muszą być przeprowadzone w miejsca bezpieczne, z których nie będą mogły się wydostać. Ratując konie i inne duże zwierzęta należy zwracać uwagę, by nie podchodzić do nich nagle od tyłu.
W wielu obiektach objętych lub zagrożonych pożarem znajduje się mienie znacznej wartości w postaci surowców bądź wyrobów gotowych, bezcenna aparatura technologiczna, maszyny i urządzenia, dzieła sztuki, rzeczy o bezcennej wartości kulturowej. Mienie to musi być chronione przed zniszczeniem. Ewakuację mienia podejmuje się gdy:
- istnieje obawa zniszczenia mienia o znacznej wartości, a siły i środki straży pożarnych są niewystarczające do skutecznego zlokalizowania pożaru,
- występuje bezpośrednie zagrożenie mienia, którego nie można obronić,
- ruchomości utrudniają dostęp do ogniska pożaru lub wyraźnie przeszkadzają w prowadzeniu działań bojowych,
- ruchomości stwarzają groźbę rozszerzenia się pożaru,
- ze względu na ciężar mienia występuje groźba zawalenia się stropów, nadwątlonych w wyniku oddziaływania ciepła.
Niejednokrotnie ewakuacja mienia będzie wymagała udziału znacznej liczby osób, dlatego też straże pożarne będą zmuszone do skorzystania z pomocy ludności cywilnej.
Przygotowanie i organizowanie schronów
Obsługa środków zaciemnienia
Ratownictwo
Służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc i opiekę religijną
Walka z pożarami
Odkażanie i inne podobne działania
Dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia
Doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami
Doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej
Doraźne grzebanie zmarłych
Pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych do przetrwania
Planowanie i prace organizacyjne oraz inne rodzaje działalności niezbędne do wypełniania wyżej wymienionych zadań
Ważnym elementem obrony cywilnej jest zarządzanie kryzysowe. Ludzkość od początków swego istnienia ma do czynienia z sytuacjami kryzysowymi. Są one wywoływane zdarzeniami losowymi, niepowodzeniami osobistymi oraz porażkami życiowymi. Życie każdego z nas naznaczone jest ciągłymi zmianami w następstwie krytycznych wydarzeń. Wiemy, że żyjemy w otoczeniu, środowisku niepewnym, gdzie obok wartości pozytywnych następują również negatywne, powodujące stan wewnętrznej nierównowagi. Zachowań człowieka nie można w pełni kontrolować i przewidzieć. Możemy jednak ograniczać sytuacje wywołujące kryzys oraz minimalizować skutki. Jednakże nie da się ich wyeliminować do końca. Pamiętać musimy, że kryzys jest zjawiskiem szczególnym, występującym w ramach ogólnego, czasami bardzo długiego procesu zmian występujących wokół nas. Jest on częścią naszego życia, dotyczy nas wszystkich, co ważne jest spodziewany, a nawet pożądany. Wymaga od nas zmian i podejmowania nowych wyzwań i zadań. W publicznym obiegu słowo „kryzys” jest nadużywane. Sytuacje kryzysowe wywołują w świadomości społecznej kształtowanie postaw zachowawczych, często rezygnację a nawet skrajny krytycyzm rzeczywistości, zamiast poszukiwania rozwiązań sytuacji trudnych, innych niż te do których jesteśmy przyzwyczajeni.
Do specyficznych zdarzeń krytycznych należy zaliczyć katastrofy cywilizacyjne i klęski żywiołowe. Zmniejszają one poczucie bezpieczeństwa, wiarę w sprawiedliwość, zmniejszają poczucie własnej wartości, wolę życia i optymizm. Różne oblicza tych zdarzeń niszczą bezcenne zasoby przyrodnicze, kulturalne, materialne i psychologiczne, niezbędne do utrzymania zdrowego, spokojnego i bezpiecznego funkcjonowania człowieka. Kryzys posiada dwa równoważne wymiary:
-kryzys wartości,
-kryzys poznania.
Wokół pojęcia „kryzys” powstała cała rodzina słów utożsamiana z tym zjawiskiem tj.:
-zmierzch,
-schyłek,
-rozkład,
-zanik,
-przesilenie,
-punkt zwrotny,
-przełom;
-upadek,
-katastrofa,
-zagłada,
-koniec
to tylko najważniejsze ze skojarzeń mające odbicie w historii XX wieku.
Termin kryzys pochodzi z greckiego krino i oznacza wybór, decydowanie, zmaganie się, walkę, w której konieczne jest działanie pod presją czasu. Kryzys (crisis w języku angielskim) poszerza znaczenie o takie cechy, jak nagłość, urazowość i subiektywne konsekwencje urazu w postaci przeżyć negatywnych.
Władysław Kopaliński określa kryzys zgodnie z jego greckim pochodzeniem jako okres przełomu, przesilenia, decydujących zmian.
Na podstawie w/w ustaleń kryzys to:
-punkt zwrotny do zmiany na lepsze lub gorsze;
-znaczące emocjonalne zdarzenie lub radykalna zmiana statusu w życiu człowieka;
-chwila, gdy decyduje się, czy dana sprawa lub działanie będzie postępować dalej, ulegnie modyfikacji czy też zostanie zakończone;
-stan cierpienia z towarzyszącymi uczuciami zagrożenia i lęku, przeżywanymi w związku z wyżej wymienionymi zdarzeniami.
Według opisanych powyżej kryteriów trudno ustalić liczbę sytuacji kryzysowych. Dlatego żadna organizacja, instytucja nie jest w stanie przygotować się na każdą sytuację kryzysową.

Polecamy podobne teksty

Obrona Cywilna (OC) - jej zadania, cele oraz organizacja
Obrona cywilna
Obrona cywilna
Obrona cywilna

OBRONA CYWILNA
Cele, zadania oraz organizacja obrony cywilnej


Obrona cywilna w Polsce stanowi system o sprecyzowanych zadaniach, strukturach i formach działania. Jest zespolona ze wszystkimi szczeblami administracji państwowej i samorządowej, podmiotami gospodarczymi (niezależnie od osobowości prawnej), organizacjami społecznymi oraz z całym społeczeństwem. Siłą obrony cywilnej jest jej powszechność, oznacza to, że wszyscy obywatele naszego kraju uczestniczą w ochronie grup ludzi, którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia.
Podstawy prawne funkcjonowania OC w Rzeczpospolitej Polskiej.
Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy I z 1977 r. do Konwencji Genewskich z 1949 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, ratyfikowany przez Polskę dopiero 19 września 1991 r. jako 110 państwo, mimo że była jego współautorem i współinicjatorem.
Organizację oraz zasady przygotowania i realizację zadań obrony cywilnej regulują wewnętrzne przepisy każdego kraju. Normy międzynarodowego prawa wojennego mają zastosowanie przede wszystkim w okresie trwania konfliktu zbrojnego.
Wg obowiązujących w Polsce unormowań prawnych, obrona cywilna jest elementem systemu obronnego kraju i stanowi kompleks przedsięwzięć:
· o charakterze planistycznym,
· organizacyjnym, szkoleniowym,
· inwestycyjnym,
· materiałowo – technicznym i
· zaopatrzeniowym.
Przedsięwzięcia te są realizowane przez organa administracji rządowej i samorządowej oraz jednostki organizacyjne.
Podstawowe cele i główne zadania OC w czasie pokoju i w okresie wojny
Celem obrony cywilnej jest:
· ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
· ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny,
· współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych, zagrożeń środowiska i w usuwaniu ich skutków.
Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju
· planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury
· wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności
· przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia
· gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony cywilnej i ludności
· wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń
· systematyczne szkolenie w zakresie OC:
a) kadr kierowniczych administracji rządowej i samorządowej,
b) formacji OC
c) ludności w ramach powszechnej samoobrony
· współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich skutków
Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują terenowi szefowie OC.
Zadania obrony cywilnej w czasie wojny
· organizuje ewakuację ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia
· organizuje i prowadzi akcję ratunkową, udziela pomocy medycznej poszkodowanym
· organizuje pomieszczenia i zaopatrzenie dla poszkodowanej ludności
· zaopatruje ludność w sprzęt i środki ochrony indywidualnej
· prowadzi likwidację skażeń i zakażeń
· pomaga w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami
· pomaga w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej
· pomaga w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania
· udziela doraźnej pomocy w grzebaniu zmarłych
Obowiązki i uprawnienia organów państwowych, samorządowych i organizacji społecznych.
Centralnym organem właściwym w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju, którego na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji powołuje prezes Rady Ministrów. Do zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju należy:
· przygotowanie projektów założeń i zasad działania obrony cywilnej,
· ustalenie ogólnych zasad realizacji zadań obrony cywilnej,
· koordynowanie przedsięwzięć i sprawowanie kontroli nad realizacją zadań obrony cywilnej przez naczelne organa administracji, terenowe organa administracji rządowej i organa samorządu terytorialnego, a także
· sprawowania nadzoru nad odbywaniem zasadniczej służby w obronie cywilnej.
Terenowymi organami obrony cywilnej w administracji rządowej i samorządowej są Wojewodowie, starostowie, wójtowie oraz burmistrzowie
i prezydenci miast jako szefowie obrony cywilnej województw, powiatów
i gmin.
Do zakresu ich działania należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe i samorządowe, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne działające na ich terenach. Szefowie Obrony Cywilnej województw i gmin wykonują zadania obrony cywilnej przy pomocy podległych im urzędów oraz powołanych w ich strukturach specjalistycznych komórek organizacyjnych:
· w województwach - przy pomocy Wojewódzkich Inspektorów Obrony Cywilnej i Wydziałów Zarządzania Kryzysowego i Ochrony Ludności itp,
· w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców - Miejskich Inspektoratów Obrony Cywilnej, Wydziałów Zarządzania Kryzysowego itp.
· w pozostałych gminach - pracowników do spraw obrony cywilnej.
Za realizację zadań obrony cywilnej w zakładach pracy odpowiedzialni są ich właściciele lub kierownicy.
Ministrowie (kierownicy) urzędów centralnych mają obowiązek uwzględniania zadań obrony cywilnej w nadzorowanych przez nich dziedzinach.
Organizacje społeczne wykonują zadania obrony cywilnej w zakresie wynikającym z ich statusów i programów działania. Zasady i sposoby realizacji są uzgadniane w porozumieniach zawieranych przez ich naczelne organy z szefem Obrony Cywilnej Kraju.
Formacje obrony cywilnej tworzy się w gminach i zakładach zatrudniających więcej niż 50 pracowników. W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 pracowników, mogą być tworzone wspólne formacje dla kilku sąsiadujących ze sobą zakładów. Jeżeli jednak w zakładzie zatrudniającym poniżej 50 pracowników wytwarza się, magazynuje lub wykorzystuje do produkcji toksyczne środki przemysłowe, kierownicy, właściciele mają obowiązek powołać formacje, zdolne do samodzielnego działania ratowniczego w strefach bezpośredniego zagrożenia stwarzanego przez zakład pracy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach i zakładach pracy tworzy się:
- formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego
- formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań
specjalnych
W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są w pełni rozwinięte. Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą ogłoszenia wyższych stanów gotowości obronnej (w czasie od kilku do kilkunastu godzin). Czynności, obowiązki, harmonogramy i sposoby przeprowadzania tych operacji określają zarządzenia i wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju.
Do ochrony ludności obrona cywilna wykorzystuje zbiorowe i indywidualne środki ochrony.
Zbiorowe to:
a) budowle ochronne
· schrony i
· ukrycia
b) oraz ewakuacja
· planowa lub
· doraźna
Do indywidualnych środków ochrony zaliczamy
a) środki ochrony dróg oddechowych
· maski przeciwgazowe filtracyjne
· maska przeciwgazowa filtracyjna dla rannego w głowę
· środki ochrony przed skażeniami dla małych dzieci i niemowląt
· maski izolacyjne
· zastępcze środki ochrony dróg oddechowych
b) środki ochrony skóry
· płaszcze ochronne
· odzież ochronna lekka
· zastępcze środki ochrony skóry
I. fartuchy ochronne
II. płaszcze i peleryny przeciwdeszczowe
III. kombinezony skórzane
IV. ubiory z folii metalizowanej
V. buty gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych
VI. rękawice gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych
VII. okulary ochronne
VIII. nakrycia głowy gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych
Najbezpieczniejszym sposobem ochrony przed zatruciem się toksycznymi środkami trującymi i gazami bojowymi, jest użycie maski przeciwgazowej.


Produkty żywnościowe, płody rolne, pasza i woda muszą być odpowiednio zabezpieczone przed skażeniem środkami promieniotwórczymi, toksycznymi środkami trującymi i bojowymi środkami trującymi. Sposoby ochrony są następujące:
· zagwarantowanie odpowiednich warunków przechowywania,
· przygotowanie odpowiednio wcześniej indywidualnych zapasów żywności nie skażonej,
· zastosowanie odpowiednich opakowań.
Zapasy te winny być przechowywane w odpowiednio urządzonych oraz uszczelnionych pomieszczeniach.
W ochronie wody pitnej przed skażeniem uwzględnia się przede wszystkim:
· przygotowanie indywidualnych zapasów wody nie skażonej,
· zabezpieczenie źródeł poboru i ujęć wody.
Jednym z wielu zadań obrony cywilnej jest ostrzeganie i alarmowanie. Działa w ramach powszechnego systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania. Podstawę stanowią syreny umiejscowione w obiektach Państwowej Straży Pożarnej, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz w zakładach pracy. Najczęściej syreny włączane są elektronicznie ze stanowisk kierowania obroną cywilną.
Jednym z przedsięwzięć obrony cywilnej jest instalowanie systemów alarmowych, które mogą ostrzegać ludność przed grożącym niebezpieczeństwem z powietrza oraz skażeniem promieniotwórczym i chemicznym w celu umożliwienia jej ukrycia się w przygotowanych budowlach lub pomieszczeniach ochronnych. Do ogłaszania (odwoływania) alarmów wykorzystuje się następujące urządzenia:
1. systemy alarmowe miast,
2. centralną oraz regionalne rozgłośnie Polskiego Radia i ośrodki Telewizji Polskiej,
3. radiowęzły radiolinii przewodowej,
4. syreny nie włączone do miejskich systemów alarmowych (syreny zakładów pracy, straży pożarnej itp.)
Sygnały alarmowe przekazywane zastępczymi środkami alarmowymi (dzwony, syreny ręczne, gongi, buczki itp.) ustala właściwy terenowy szef obrony cywilnej.
Po usłyszeniu sygnału alarmu powietrznego
1. Osoby znajdujące się w domu powinny:
· ubrać się;
· wyłączyć wszystkie urządzenia elektryczne i gazowe oraz wygasić ogień w piecu;
· zamknąć okna i zabezpieczyć mieszkanie;
· zabrać dokumenty osobiste, zapas żywności, indywidualne środki ochrony przed skażeniami, środki opatrunkowe oraz w miarę potrzeb i możliwości latarkę elektryczną, koc, odbiornik radiowy (na baterie) itp;
· zawiadomić o alarmie sąsiadów (mogli nie usłyszeć sygnału alarmowego);
· pośpiesznie udać się do najbliższego schronu lub ukrycia.
2. Osoby znajdujące się w zakładzie pracy, szkole lub miejscu publicznym powinny:
· przerwać pracę (wyłączyć maszyny i urządzenia), naukę, udział w imprezie, podróż;
· udać się do najbliższego schronu lub ukrycia;
· pomagać słabszym, chorym, ułomnym;
· podporządkować się ściśle poleceniom służb porządkowych (obrony cywilnej).
3. Prowadzący pojazdy mechaniczne lub konne powinni je zatrzymać. Pojazdy należy ustawić tak, aby nie blokowały ciągów komunikacyjnych i wejść do ukryć. Obsługa pojazdów i pasażerowie udają się do najbliższego ukrycia, z pojazdów konnych należy wyprząc konie i uwiązać je za trwałymi osłonami.
Po usłyszeniu sygnału alarmowego o skażeniach należy;
· nałożyć indywidualne środki ochrony;
· udać się do najbliższego ukrycia i przebywać w nim do chwili odwołania alarmu.
Po usłyszeniu uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami lub zakażeniami należy:
· sprawdzić posiadane indywidualne środki ochrony;
· sprawdzić zabezpieczenie posiadanych zapasów żywności i wody;
· sprawdzić szczelność przygotowanych pomieszczeń dla ludzi i zwierząt;
· jeśli nie ma innych zaleceń - udać się do pomieszczeń ochronnych (ukryć);
· przestrzegać ogłaszanych zarządzeń oraz wykonywać polecenia organów obrony cywilnej.
Po usłyszeniu sygnałów odwołania alarmu należy:
· opuścić schron (ukrycie).