Sawanna

Sawanna to trawiasta formacja roślinna, strefy międzyzwrotnikowej o klimacie gorącym z wyraźnie zaznaczoną porą suchą, trwającą od 3 do 9 miesięcy oraz porą deszczową. Krajobraz sawanny bywa porównywany do parku z rzadko rosnącymi drzewami. Nad monotonnymi równinami wznoszą się strome góry wyspowe w kształcie stożków, hełmów i kop skalnych.

Sawanny występują na znacznych obszarach Afryki i Ameryki Południowej na północ i południe od strefy lasów równikowych, a także w Indiach, Azji (na półwyspie Indyjskim) oraz wschodniej Australii czy na pograniczu meksykańsko-amerykańskim.

Warunki klimatyczne

Klimat sawanny to klimat podrównikowy gorący występujący między lasem równikowym, a półpustynią. Na sawannach deszcze padają tylko latem (pora deszczowa), gdy słońce znajduje się wysoko na niebie, natomiast zima (pora sucha) jest bezdeszczowa. W porze suchej panuje bezchmurna, słoneczna pogoda i jest bardzo gorąco. W porze deszczowej temperatury powietrza są nieznacznie niższe. Im bliżej zwrotnika, tym krótsza jest pora deszczowa, a pora sucha dłuższa. W sawannie wilgotnej pora sucha trwa od 3 do 5 miesięcy, w sawannie suchej susza trwa od 5 do 7 miesięcy. Na sawannie kolczastej pora sucha trwać może nierzadko kilka lat. Ilość opadów jest bardzo zróżnicowana, choć zasadniczo waha się od 200 do 500 mm na rok. W porze suchej częstym zjawiskiem są pożary.

Charakterystyczne dla sawann są gleby laterytowe, czarnoziemy i żółtoziemy o małej miąższości i małej zawartości próchnicy. Ich czerwona barwa jest związana z procesem utleniania związków żelaza podczas pory suchej. Z początkiem pory suchej gdy szata roślinna jest jeszcze skąpa, występują gwałtowne deszcze, które wywołują intensywną erozję gleb.

Charakterystyczne organizmy i ich przystosowania

W szacie roślinnej dominują kępy sucholubnych traw (np. afrykańska trawa słoniowa dochodząca do 5 m wysokości). Na niektórych sawannach rosną nieliczne drzewa, np. akacje, baobaby, palmy, które zwykle zrzucają liście w porze suchej. Większe skupiska drzew występują tylko nad ciekami wodnymi tworząc tzw. lasy galeriowe. W krajobrazie nie ma wyraźnej granicy między wilgotnym lasem równikowym a trawiastą sawanną. W strefie przejściowej w miarę posuwania się w stronę sawanny las staje się coraz rzadszy, a drzewa coraz niższe. Sawanny żywią stada zwierząt roślinożernych: antylopy, gnu pręgowane, żyrafy, bawoły, nosorożce, słonie; mięsożernych: lwy, lamparty, gepardy, serwale; padlinożerne: szakale, hieny. Ptaki charakterystyczne dla obszarów sawanny to: sępy, strusie, marabuty, zaś gady: gekony, kameleony. Na obszarach trawiastych egzystują duże ptaki: australijskie emu, południowoamerykańskie nandu i strusie afrykańskie.

Żyrafy (eukarionty parzystokopytne):

• potrafią szybko biegać osiągając prędkość 55 km/h

• musi szeroko rozstawić nogi lub uklęknąć i nisko pochylić głowę, aby napić się wody

• umaszczenie żyraf stanowi kamuflaż, naśladuje rozproszone światło sawanny

• długa szyja umożliwia dosięganie do najwyższych części drzew i zdobywanie pożywienia

• dodatkowe enzymy trawienne w żołądku neutralizują szkodliwe substancje pochodzenia roślinnego

Gnu pręgowane (eukarionty parzystokopytne, krętorogie):

• w poszukiwaniu żywności odbywają długie wędrówki i potrafią pokonać wiele przeszkód, np. głębokie rzeki

• żyją w dużych stadach co zapewnia im bezpieczeństwo

Lwy (eukarionty drapieżne, kotowate)

• masywne ciało z czterema potężnymi, silnie umięśnionymi łapami, zakończonymi ostrymi pazurami, wyposażone w silne szczęki jest doskonale przystosowane do powalania i zabijania nawet bardzo dużych zwierząt

• żyją w stadach ze względu na większą skuteczność pozyskania pokarmu oraz większą przeżywalność młodych

•  wykorzystując przewagę liczebną, często odbierają zdobycz innym drapieżnikom

• zachowanie hierarchii ułatwia sprawne funkcjonowanie

Akacje:

• liście, jak i liściaki zaopatrzone są w przylistki, które często przekształcają się w ciernie

• dobrze rozwinięty system korzeniowy do pobierania wody poopadowej z dużych głębokości

Baobaby:

• magazynują wodę wewnątrz pękatego pnia (nawet 120 000 l) żeby przetrwać ostre susze

• występują na obszarach suchych i zrzucają liście w czasie pory suchej

• dobrze rozwinięty system korzeniowy do pobierania wody po opadowej z dużych głębokości

Różnorodność biologiczna biomu

Sawanna jest biomem o niewielkiej różnorodności flory. Przeważają tu formacje trawiaste, drzewa występują pojedynczo i nieregularnie. Niewiele organizmów roślinnych posiada przystosowanie do życia w tak rozbieżnych warunkach jednego biomu. Różnorodność fauny jest nieco większa niż roślin. Występuje tu dość dużo gatunków zwierząt mimo trudnych warunków i potrzeb ciągłej migracji w poszukiwaniu żywności. Ogółem sawanna jest średnio zróżnicowanym biomem a bogactwo organizmów nie jest tak bogate jak np. wiecznie zielonych lasów równikowych lecz bardziej niż pustynie lub półpustynie.