SABAK AGATA GR II 3320 Temat: ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELA

ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELA
Dużo mówi się o rozwoju zawodowym nauczycieli. Jest zrozumiałe, że każdy z nich powinien się rozwijać intensywnie i skutecznie. Wynika to nie tylko z istoty wdrażanej obecnie reformy, ale z samej natury zawodu nauczycielskiego.

Nauczycielowi jest trudno oddziaływać i wpływać na wielostronny rozwój ucznia, gdy sam stoi w miejscu. Bardzo pomocny jest tu plan rozwoju zawodowego. Określają go przede wszystkim treści Karty Nauczyciela i Rozporządzenia MEN, które można traktować jako podstawę programową. Rozwój nauczyciela zależy od bardzo wielu czynników zewnętrznych - motywacyjnych, psychicznych, duchowych itp., wypływających z osobistych dyspozycji i różnorodnych składników osobowości samego człowieka oraz od licznych czynników zewnętrznych, często w dużym i znaczącym stopniu niezależnych od niego. Najlepiej jednak przyjąć, że nasz rozwój ma wymiar konkretny, celowy i wymierny oraz da się ująć jako system zdarzeń, które przyniosą jakieś wymierne i mierzalne wyniki. Można więc rozwój ten określić jako pozytywne zmiany jakości poziomu edukacyjnych kompetencji nauczyciela oraz w jego osobowości i sylwetce, widoczne w postaci konkretnych osiągnięć edukacyjnych. Chodzi o pozytywne i korzystne dla rozwoju uczniów oraz obserwowalne zmiany jakościowe postępowania nauczyciela, jak również, a może przede wszystkim - o doskonalenie jego osobowości.

Warto mieć świadomość, że rozwój zawodowy nauczyciela trwa w zasadzie przez całe jego aktywne uczestnictwo w edukacji szkolnej. Dziś zaś mamy napisać plan rozwoju na ściśle określony czas, wychodząc od diagnozy jego obecnego stanu. W praktyce zwykle są okresy, w których rozwój ten jest szybszy i przynosi widoczne i wymierne efekty. Taki okres mamy teraz. Wdrażana dziś reforma systemu edukacji wymaga od nas znacznego przyspieszenia tego rozwoju. Zawodowy rozwój nauczycieli jest systemem jakościowych zmian rozłożonych w czasie. Jest procesem relatywnie złożonym i silnie zróżnicowanym oraz w dużej mierze zależnym od indywidualnych cech danej osoby. Jest z pewnością systemem działań, któremu charakter i barwę nadają osobowość oraz indywidualizm samego nauczyciela. Z reguły ma on charakter etapowy, a często długotrwały. Rozwój nauczyciela cechuje swoista dynamika, polegająca na poszerzaniu tak umiejętności i kompetencji, jak i wiadomości, w tym szczególnie wiedzy pedagogiczno-psychologicznej oraz kierunkowej i ogólnej; polega on również na zmianie jakości kompetencji nauczycielskich (edukacyjnych). Nasuwają się natychmiast pytania: Czy mój dotychczasowy rozwój miał taki charakter? Jak napisać plan dalszego rozwoju, żeby akcentował rozwój własnych kompetencji zawodowych? W naszym rozwoju zawodowym chodzi więc o ulepszenie tych najważniejszych, kluczowych umiejętności - złożonych i integrujących naszą wiedzę, o różnorodne składowe umiejętności, nawyki, sprawności dydaktyczne i wychowawcze oraz osobiste zainteresowania, motywy, nastawienia i przekonania. Rozwój ten z pewnością odmiennie przebiega u stażysty, a inaczej u nauczyciela dojrzałego, mianowanego, a następnie dyplomowanego.

Akcenty w treści planu własnego rozwoju

Trafne i racjonalne zaprojektowanie i stworzenie planu rozwoju zawodowego jest więc dla nauczyciela koniecznym warunkiem skoncentrowania się na własnym rozwoju i następnie na dobrej organizacji oraz realizacji jego zadań. Warto też w treści planu rozwoju położyć akcent na jakościową zmianę swoich kompetencji edukacyjnych rozumianych jako te istotne, najważniejsze i praktyczne umiejętności, sprawności oraz przekonania, nastawienia i postawy, a także niezbędne w nich wiadomości, które w sensie ogólnym odnoszą się do:
-komunikowania się z uczniami i innymi ludźmi oraz prowadzenia dialogu z nimi - szacunku dla podmiotowości uczniów i ich indywidualności,
-zorientowania się ku przyszłości i innowacjom (ku "skutecznym nowościom") - współpracy z uczniami, rodzicami i innymi przyjaciółmi szkoły,
-rozwoju samodzielności i odpowiedzialności nauczyciela oraz uczniów,
-rozwijania życiowej mądrości i racjonalnego (prozdrowotnego) korzystania ze współczesnych technologii informacyjnych,
-poszanowania zdrowia i naturalnego środowiska, innych wartości ludzkich oraz priorytetów współczesnej pedagogiki humanistycznej.

Dlatego w tej autorefleksji nad własnym rozwojem i jego planem rodzą się następne pytania: Jeśli w rozwoju nauczycieli chodzi przede wszystkim o udoskonalenie własnych kompetencji zawodowych, tj. tych ważnych w danej szkole i w określonym przedmiocie nauczania, to jak to zaprojektować i ująć w formie tekstu w planie? Szczególnie dziś, gdy chodzi przede wszystkim o rozwój tych kompetencji edukacyjnych nauczyciela, które dobrze wspomagają edukację oraz rozwój uczniów. A chodzi tu przecież o to, żeby intensywnie i skutecznie się rozwijać oraz pomagać uczniom (ukierunkowywać, inspirować, podpowiadać, podsuwać dobry sposób) osiągnąć dojrzałą i samodzielną osobowość odpowiedzialnych i mądrych ludzi. Możliwość takiego wspomagania edukacji uczniów łączy się bardzo ściśle z posiadaniem tych cech przez nauczyciela.
Planowanie rozwoju koncentruje się na osiąganiu odpowiednich efektów na wysokim poziomie, przy założeniu, że chodzi o najczęściej obserwowane przez samego siebie i przez inne osoby. Nauczycieli stale się rozwijających, poszukujących i innowacyjnych, twórczych cechuje wysoka samodzielność i innowacyjność oraz przyszłościowa orientacja. Ich poszukiwania są dziś zwykle skierowane na:

-upodmiotowienie samego siebie jako nauczyciela - mistrza dla swoich uczniów - pogłębiona refleksja pedagogiczna i krytyczny stosunek do zdobytej wiedzy,
-kwestionowanie zastanych standardów i konwencji pedagogicznego zachowania się oraz szukanie nowych lepszych sposobów działania,
-akcentowanie samodzielności w planowaniu pracy i samoocenie jej wyników.

Sfery rozwoju zawodowego nauczyciela

W planie rozwoju zawodowego nauczyciela podstawową sprawą są dobrze sformułowane szczegółowe cele operacyjne, ujawniony materiał (treści rzeczowe), szczegółowe zadania rozwojowe oraz procedury osiągnięć i ich opis. Zadania rozwojowe można ująć w tzw. sfery rozwoju, wśród których proponuje się;

- zadania organizacyjne (planowanie i organizacja zadań rozwojowych),
- zadania dydaktyczne,
- zadania wychowawcze (dotyczące poprawy jakości wychowania szkolnego),
- zadania osobistej sfery rozwoju zawodowego nauczyciela,
- zadania ewaluacyjne (dotyczące sprawdzania, opisania wyników i ich oceniania).

Wątpliwości u niektórych osób budzi wyróżnianie w zadaniach planu rozwoju zawodowego nauczyciela zadań sfery osobistej. Jeśli przez zawodowy rozwój nauczyciela, jak wskazano wyżej, rozumiemy pozytywną zmianę jakości postępowania edukacyjnego, a szczególnie doskonalenie jego kompetencji edukacyjnych (złożonych, praktycznych czynności dydaktycznych i wychowawczych) oraz sylwetki, to warto zrozumieć, że właśnie te istotne cechy osobowości ujawniają się, kształtują i ewentualnie doskonalą najskuteczniej w sposób naturalny w warunkach rodzinnych i w sferze indywidualnej - osobistej. Dlatego wyróżnienie celów i zadań rozwojowych sfery osobistej w planach zawodowych nauczycieli jest koniecznością.
Nauczyciel, który nie akcentuje w swojej pracy szkolnej i życiu własnego rozwoju zawodowego oraz nie uczestniczy ustawicznie w doskonaleniu się, właściwie nie jest Nauczycielem (pisanym wielką literą). Trudno jest wpływać na rozwój ucznia - i to rozwój wielostronny, gdy sam podmiot inspiracji i oddziaływań nie zmienia się jakościowo w sensie pozytywnym. Powszechnie jest znane powiedzenie, że kto dziś stoi w miejscu lub zbyt wolno się rozwija, ten się cofa. Nauczyciel chyba nie może skutecznie wpływać na rozwój uczniów, jeśli sam nie doskonali siebie samego oraz swoich kompetencji.