1 Podział i właściwości receptorów czuciowych
Podzial receptorow-
=ze względu na lokalizacje:
1.eksteroreceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska zewnetrznego (temperatura, dotyk, uszkodzenie)
2.telereceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska zewnetrznego dalszego (wzrokowe, sluchowe)
3.ineroreceptory – odbieranie bodzcow ze srodowiska wewnątrzustrojowego
4.proprioreceptory – zmiany w miesniach, sciegnach, torebkach stawowych, narzedzie równowagi
5.nocyreceptory – bol (w skorze, tkance podskornej);
= rodzaj przekształcanej energi:
1.mechanoreceptory – odksztalcenie, ucisk, dotyk, grawitacja, wibracja (w narzadzie sluchui równowagi, skorze, stawach, mm.)
2.termoreceptory – zimno, cieplo (w podwzgórzu, skorze)
3.fotoreceproty – wrazenia świetlne (w narzadzie wzroku)
4.chemoreceptory – chemiczne srodowisko wewnetrzne, wech, smak (w narzadzie smaku, wechu).
WŁAŚCIWOŚCI RECEPTORÓW
*receptory znajdujące się w skórze adoptują się szybko.
*jednostką czucia są wszystkie receptory połączone z pojedynczych włókien aferentnych
*receptory z których poszczególne wł nerwowe odbierają impulsację, są często wzajemnie przemieszczane.
*podrażnienie w dowolnym miejscu projekcji czuciowej, wł lub kom nerwowych przewodzących impulsy od określonego receptora, wywołuje wrażenie zmysłowe specyficzne dla tego receptora.
2 Potencjał generujący. Kodowanie informacji czuciowych. Adaptacja receptorów.
Potencjał receptorowy - lokalna zmiana potencjału rejestrowanego na błonie receptora, będąca wynikiem dystrybucji jonów w poprzek błony.
W zależności od typu komórek może spowodować:
-wydzielenie neurotransmitera
-przekszyałcić się w pot czynnościowy
Cechy po receptorowego – zależy od natężenia bodźca (amplituda jest wprost proporcjonalna do natężenia bodźca, zwiększenie natężenia bodźca zwiększa reakcję)
-niski próg reakcji
-lokalny (rozprzestrzenia się na zasadzie elektrotonusu (maleje w funkcji czasu i odległości)
-sumowanie przestrzenne i czasowe
-brak okresu refrakcji
ADAPTACJA – zmniejszanie się wartości pot generującego (nawet jego całkowity zanik) podczas działania bodźca o małym natężeniu
Ze względu na zdolność do adaptacji wyróżniamy rodzaje receptorów:
FAZOWE – szybko adaptujące się, długotrwały bodziec wywołuje potencjał generujący który szybko wygasa
TONICZNE – wolno adaptujące się,potencjał czynnościowy jest generowany, mimo pewnego spadku częstotliwości, przez cały czas trwania bodzca
KODOWANIE INFORMACJI O CHARATKTERZE BODŹCA
Do zakodowania są: natężenie bodźca, czas trwania i lokalizacja
Pot czynnościowy ma zawsze taka samą amplitudę- intensywnośc bodzca nie zmienia jego wielkości dlatego istnieją następujące metody kodowania:
- zmiana częstotliwośći pot czynnościowych w aksonie (częstotliwość jest wprost proporcjonalna do natężenia bodźca)
-rekrutacja jednostk czuciowych ( wraz ze wzrostem siły bodźca wzrasta liczba uczynnionych receptorów)
3 Czucie dotyku i temperatury: receptory, drogi, charakterystyka
*DOTYK –
receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe. Gęstość z jaką występują receptory w skórze, jest różna dla poszczególnych okolic. Największe zagęszczenie receptorów występuje w skórze końca nosa, w opuszkach palców i w wargach. Najmniej receptorów jest w skórze grzbietu, ud i ramion. Okolice o dużej gęstości receptorów wykazują jednocześnie dużą wrażliwość na dotyk i mają dużą reprezentację korową. Przeciwnie okolice mało wrażliwe na dotyk są reprezentowane przez małe pola w korze m
Droga czuciowa składa się z czterech neuronów.
- I neuron drogi czucia dotyku znajduje się w zwojach nerwów czaszkowych lub w zwojach rdzeniowych. Aksony neuronów biegną następnie w korzeniu grzbietowym do II neuronu, który zlokalizowany jest w rogu tylnym rdzenia kręgowego (dla receptorów unerwiających skórę poza okolicą głowy) lub w jądrze smukłym i klinowatym rdzenia przedłużonego (dla nerwów czaszkowych).
- Akson II neuronu z rogów tylnych przechodzi na przeciwną stronę rdzenia kręgowego i wstępuje do mózgowia. Neurony jądra smukłego i klinowatego wysyłają natomiast aksony biegnące do wzgórza przez wstęgę przyśrodkową.
- III neuron znajduje się w jądrze brzusznym tylno-bocznym wzgórza. III neuron dla receptorów twarzy, jamy ustnej i głowy, unerwianych czuciowo przez nerw trójdzielny, ma lokalizację w jądrze brzusznym tylno-przyśrodkowym wzgórza. I
- V neuron znajduje się w korze mózgu w polach czuciowych zlokalizowanych w zakręcie zaśrodkowym.
.
*TEMPERATURA
– spadek temp skóry jest odbierany przez kolbę końcową,
- wzrost temp zaś przez położone głębiej w skórze ciałka zmysłowe.
Bodźcem progowym dla receptorów jest spadek temp skóry o 0,004 st C/s w przedziale od 10 do 41 st C,
dla receptorów ciepła wzrost temp skóry o 0,001 st C/s w przedziale od 20 do 45 st C.
Receptory temperatury odbierają wzrost lub spadek temp tylko wtedy, kiedy temp otoczenia różni się od temp powierzchni skóry. Przy jednakowej temp powierzchni i otoczenia receptory nie są pobudzane.
Złożony z 4 neuronów:
I neuron czuciowy znajduje się w zwojach rdzeniowych,
II neuron w rogach tylnych rdzenia kręgowego,
III neuron w jądrze brzusznym tylno bocznym wzgórza
IV neuron w zakręcie zaśrodkowym kory mózgu.
4. Czucie głębokie
Priopriooreceptory - Są to narządy zmysłów, które reagują na napięcie i ruchy mięśni oraz stawów. Znane są trzy rodzaje proprioreceptorów:
-wrzeciono mięśniowe – reaguje na ruchy mięśni,
-narząd ścięgnisty Golgiego – rejestruje stopień rozciągnięcia ścięgien,
- receptory stawowe – rejestrują ruchy wiązadeł.
Umożliwiają one wykonywanie pewnych czynności, takich choćby jak ubieranie się czy gra na gitarze, nawet z zamkniętymi oczami. Bodźce dostarczane przez proprioreceptory zapewniają harmonijną pracę poszczególnych mięśni zaangażowanych w wykonanie pojedynczego ruchu.
Droga czuciowa :
-receptor
- zwój rdzeniowy
- j. smukłe ;ub klinowate (skrzyżowanie wstęg)
- wzgórze
- kora somatosensoryczna
Rola i zadania
- położenie kątowe
- ruch w stawie
-napięcie mięśni
- pośrednie – kontrola ruchu (płynność, prędkość, zakres)
- zachowanie równowagi (balans boczny)
5. czucie bólu
są dwa rodzaje włókien
- jedne z osłonką mielinową, a inne bez. Bodziec uszkadzający tkankę jednocześnie pobudza i włókna mielinowe, i włókna bezmielinowe. Włókna zaopatrzone w osłonkę mielinową przenoszą sygnał elektryczny z szybkością kilkunastu metrów na sekundę. Włókna, które takiej osłonki nie mają, przewodzą impulsy zdecydowanie wolniej, z prędkością od 0.5 do na sekundę. Dlatego JEDEN bodziec bólowy jest odbierany przez mózg jako DWA sygnały - jeden szybki, silny i ostry, drugi opóźniony, bardziej rozlany i mniej precyzyjnie zlokalizowany. By się przekonać, że rzeczywiście tak jest, wystarczy się ukłuć szpilką albo innym ostrym przedmiotem, choćby i naszym ulubionym skorpionem -najlepiej w jakieś dobrze unerwione miejsce.
Czucie bólu:
Bodziec -----zakończenia nerwów bólowych --------przewodzenie do ukł. Ner ----percepcja ------reakcja
Drogi przewodzenia bólu:
zwojowo-rdzeniowo – wzgórzowa
rdzeniowo-wzgórzowa boczna
zwojowo- wzgórzowo-korowa
układ przednio-boczny
Mediatory reakcji bólowych:
- histamina,
- serotonina
Ośrodkowa modulacja czucia bólu
Poprzez impulsy z ośrodków mózgowych tłumiących ból – droga rdzeniowo-wzgórzowa którą z obwodu (uszkodzonej tkanki) do OUN, przewodzona jest informacja bólowa pozostaje również pod wpływem ośrodkowych mediatorów tłumiących ból, oddziałujących na neuron II rzędu.
6. Rodzaje bólu
Ból neuropatyczny może wynikać z zaburzeń obwodowego układu nerwowego lub ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Dlatego też, bólu neuropatyczny można podzielić na obwodowy ból neuropatyczny, ośrodkowy ból neuropatyczny lub mieszany (obwodowy i ośrodkowy) ból neuropatyczny.
Ośrodkowy ból neuropatyczny występuje w urazach rdzenia kręgowego, stwardnieniu rozsianym i niektórych udarach. Fibromilagia będąca zaburzeniem z chronicznym bólem uogólnionym, może być bólem pochodzenia ośrodkowego i odpowiada na leczenie skuteczne w bólu neuropatycznym[3].
Poza cukrzycą (neuropatia cukrzycowa) i innymi stanami przebiegającymi z zaburzeniami metabolicznymi, częstą przyczyną bolesnych obwodowych neuropatii są: półpasiec, neuropatie związne z zakażeniem HIV, niedobory żywieniowe, toksyny, odległe manifestacje nowotworów złośliwych, chorób genetycznych i immunologicznych[4][5].
Bólu neuropatyczny często występuje przy nowotworach złośliwych jako bezpośredni skutek działania nowtworu na nerwy obwodowe (np. ucisk przez guz), jako efekt uboczny działania niektórych chemioterapeutyków, a także w wyniku uszkodzeń spowodowanych przez promieniowanie.
Bol trzewny
jest skutkiem pobudzenia receptorow bolowych narządow
wewnętrznych i otrzewnej trzewnej. Receptory te są pobudzane
przez takie bodźce, jak rozciąganie, skurcz, nacisk, pociąganie i
wzrost temperatury. Bol nie jest jednak związany bezpośrednio z
działaniem bodźca bolowego.
Charakterystyka bolu trzewnego:
1)tępy
2) przemijający
3) kolkowy
4) słabo zlokalizowany
5) narastający stopniowo
6) często towarzyszą mu objawy wegetatywne (nudności, wymioty,
pocenie się) lub dyskomfort
7) często zlokalizowany symetrycznie wzdłuŜ linii pośrodkowej jamy
brzusznej
8) nasila się w spoczynku
3) Bol odniesiony
jest odczuwany w miejscu odległym od uszkodzonych narządow
wewnętrznych, powierzchownie, w obrębie skory lub mięśni.
Jest dobrze zlokalizowany i odczuwany w okolicy odpowiadającej
dermatomom unerwianym przez ten sam segment rdzenia
kręgowego, do ktorego dochodzą dośrodkowe włokna trzewne
unerwiające chory narząd.
np. bol towarzyszący chorobom drog Ŝołciowych: bodziec bolowy jest
przewodzony włoknami dośrodkowymi, ktore wchodzą do rdzenia
kręgowego na poziomie T5-T9, a dermatomy unerwione przez ten
sam segment obejmują plecy oraz prawą łopatkę, i w tej okolicy chory
odczuwa bol
Rozróżnia się bóle: powierzchowne (w skórze), głębokie (np. w mięśniach, stawach), trzewne (różnych narządów wewnętrznych). Ból trzewny promieniować może do odległych miejsc organizmu (np. w zawale mięśnia sercowego, w kamicy żółciowej). Ze względu na charakter rozróżnia się bóle: ostre, tępe, palące, kłujące. Bodźce bólu wywołują różnorodne reakcje w całym organizmie, np. zmiany tętna i ciśnienia krwi, pocenie, zmiany motoryki jelit, czynności gruczołów dokrewnych, zmiany oddychania i napięcia mięśniowego, reakcje ruchowe o charakterze obronnym. Mogą być szkodliwe dla organizmu (ból długotrwały i intensywny działa wstrząsowo i może doprowadzić nawet do śmierci).
7. Czucie węchu i smaku
Smak – jeden z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom, służący do chemicznej analizy składu pokarmu. U wielu organizmów smak i węch nie są oddzielone.
Odczuwany smak pokarmów zależy nie tylko od receptorów smakowych, ale również węchowych. Ludzie mają 5 rodzajów receptorów smakowych, odpowiadających z grubsza ważnym grupom substancji chemicznych znajdujących się w pożywieniu:
słodki - węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry - największe zagęszczenie receptorów słodkiego smaku jest na koniuszku języka;
słony - sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali. Receptory rozrzucone są równo po całym języku;
kwaśny - kwasy organiczne i nieorganiczne. Najwięcej receptorów smaku kwaśnego jest na bokach języka;
gorzki - alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Najwięcej receptorów smaku gorzkiego występuje u nasady języka (tył języka);
SMAK jest uwarunkowany działaniem komórek zmysłowych znajdujących się w kubkach smakowych rozmieszczonych na języku i podniebieniu, migdałkach, gardle. Kubki rejestrują 4 smaki: słodki, gorzki, kwaśny oraz słony, choć kubki smakowe są do siebie podobne. Są one wrażliwe na substancje rozpuszczone , w zależności od wielkości ich cząsteczek. Wywołuje to różną częstotliwość impulsów nerwowych we włóknach aferentnych, zależnie od rodzaju działającej substancji.
Komórka smakowa kubka jest komórką nabłonkową, unerwioną przez kilka neuronów. Powierzchnia zewnętrzna komórek jest pokryta licznymi mikrokosmkami, które sterczą do otworu łączącego ją z płynami oblewającymi język i podniebienie.
Komórka receptorowa jest opleciona przez aferentne włókna nerwu twarzowego (VII), językowo – gardłowego (IX) i błędnego (X).
Komórki smakowe odbierają jedynie pobudzenie od substancji rozpuszczonych w wodzie.
najszybciej reagują, jeśli wprowadzamy do jamy ustnej roztwory, wolniej jeśli w postaci suchej i rozpuszczane są w ślinie.
RECEPTORY WĘCHU są związane ze śluzówką górnej części jamy nosowej. Miedzy komórkami podporowymi rozmieszczone są wysokie komórki zmysłowo – nerwowe z wypustkami o kształcie rzęsek (I neuron czuciowy). zanurzonymi w śluzowatej wydzielinie, w której rozpuszczają się substancje znajdujące się we wdychanym powietrzu. Wypustka każdej komórki, po przejściu przez otwór w kości sitowej, kieruje się do opuszek węchowych położonych pod półkulami mózgowymi, gdzie łączy się z neuronami wchodzącymi w skład drogi węchowej.
Receptory węchowe są znacznie bardziej wrażliwe niż receptory smakowe, przy czym szybko „przyzwyczają” się do odczuwanych zapachów.
Ogólnie można wyróżnić siedem zasadniczych grup zapachowych: piżmową, kamforową, miętową, kwiatową, eterową, ostrą oraz cuchnącą.
8. czynność błędnika
Czynność błędnika - Odpowiada za poczucie równowagi i przyśpieszenie liniowe(przód, tył, góra, dół) oraz kątowe(skręty głowy) Ruch liniowy głowy powoduje przemieszczenie kamyczków błędnikowych Kosmki odchylają się w stronę kinetocylium, zwiększa się wówczas częstotliwość impulsów nerwowych biegnących do zwoju przedsionkowego lub pochylając się w stronę przeciwną i częstotliwość impulsów nerwowych zmniejsza się. Ruch obrotowy powoduje ruch śródchłonki w przewodach półkolistych przednich w prawym przewodzie do łagiewki, w lewym zaś od łagiewki.
NARZAD RÓWNOWAGI
Położony w uchu wewnętrznym, w sąsiedztwie narządu słuchu.
Składa sie błędnika i przedsionka kostnego w którym znajdują sie błędnik błoniasty, łagiewka i woreczek.
Funkcje aparatu przedsionkowego:
- czucie położenia ciała, niezbędne do ustawienia środka ciężkości względem kierunku działania siły ciężkości, a przez to kontrolowanie postawy i ruchu
- wykrywanie ruchu i pozycji głowy w trójwymiarowej
przestrzeni
- ustawienie punktu fiksacji oczu a
-----a parat statokinetyczny = przedsionek i kanały półkoliste
------Aparat przedsionkowy = błędnik uszny (błoniasty), wypełniony śródchłonką, składa sie z 3 kanałów półkolistych, woreczka i łagiewki.
· w bankach przewodów półkolistych występuje grzebień bankowy - płaszczyzna półksiężycowata,; rzęski sa spolaryzowane - ruch endolimfy generowany ruchem głowy pobudza je lub hamuje w zależności od kierunku przepływu;
· plamki woreczka i łagiewki - skupiska komórek nerwowych pokryte substancja galaretowata zawierająca otolity (CaCO3); położenie otolitów zmienia sie w wyniku ruchu; uciskając komórki n a których aktualnie leżą powodują ich pobudzenie.
Kanały półkoliste sa narządem zmysłu dynamiki, odczuwają przyspieszenie Katowe (bodziec progowy: 2- 3°/s2). Narządy otolitowe odpowiadają za odruchy statyczne
Impulsy powstałe w narzadzie równowagi sa przekazywane nerwem przedsionkowo-slimakowym (n. VIII) do czterech jader przedsionkowych w pniu mózgu.
9. Fizjologia widzenia. Przebieg impulsów nerwowych z siatkówki do kory (traczyk str 133)
Tego jest w chuj w traczyku :/ i bez sensu jest przepisywanie tego ale znalazłam taki bardzo duży, anatomiczny skrót :/
siatkowki obu oczu połączone są z korą wzrokową półkul mozgowych w obu częściach mozgu,
>> nerwy wzrokowe obu oczu łączą się bezpośrednio przed wejściem do wgłębienia
czaszki, tworząc tzw. skrzyżowanie wzrokowe; poźniej dzielą się ponownie na dwa
rozgałęzienia, tzw. drogi wzrokowe, ktore łącząc się z ciałem kolankowatym bocznym
prowadzą do obu części kory wzrokowej połkul mozgowych
Skrzyżowanie wzrokowe jest miejscem, gdzie nerw wzrokowy z każdego oka rozdziela się na
dwie drogi wzrokowe w taki sposob, że każda z nich zawiera włokna wzrokowe
pochodzące z obu oczu. W układzie tym lewa połowa kory wzrokowej przetwarza
informacje wizualne pochodzące z lewej strony siatkowki obu oczu (prawa strona pola
widzenia), natomiast prawa połowa kory wzrokowej zajmuje się prawą stroną kaŜdej z
siatkowek (lewa strona (lewa strona pola widzenia)
Fizjologia narządu słuchu. Przebieg drogi słuchowej.
Włąściwy receptor odbierający fale akustyczne znajduje się w uchu wewnętrznym – narządzie Cortiego. Tam zachodzi przetworzenie fal akustycznych na impulsy nerwowe. Fale akustyczne przewodzone są przez powietrze znajdujące się w przewodzie słuchowym zewnętrznym. Na swej drodze fale akustyczne napotykają błonę bębenkową i wywierają na nią zmienne ciśnienie. Drgania błony bębenkowej pod wpływem fal akustycznych przenoszone są w uchu środkowym na okienko przedsionka przez dźwignię utworzoną z trzech kosteczek słuchowych: młoteczka, kowadełka
i strzemiączka.Powierzchnia błony bębenkowej jest około 22 razy większa od powierzchni podstawy strzemiączka zamykającej okienko przedsionka. Dzięki temu energia fal akustycznych odebranych przez większą powierzchnię błony bębenkowej jest przeniesiona za pośrednictwem dźwigni z kosteczek słuchowych na małą powierzchnię podstawy strzemiączka.
Twór siatkowaty wstępujący pobudzający (RAS) i hamujący (rekrutujący). Czuwanie, świadomość, przytomność, sen fizjologiczny.
Układ siatkowaty wstępujący kontroluje czynność neuronów jąder ruchowych mostu, jąder ruchowych mięśni gałek ocznych oraz przewodzi impulsy aferentne od różnych receptorów i tym samym stanowi dla nich drogę nieswoistą.
Układ siatkowaty wstępujący pobudzający – RAS – przewodzi impulsy pobudzające do:
-wszystkich pól kory mózgu
-ośrodków podkorowych kierujących zachowaniem, czyli ośrodków motywacyjnych
-ośrodków kontrolujących układ autonomiczny i gruczoły dokrewne
Na przedłużeniu tworu siatkowatego pnia mózgu znajdują się jądra wzgórza skupiające neurony o działaniu antagonistycznym w stosunku do neuronów układu siatkowatego wstępującego, pobudzającego. Jądra te tworzą układ rekrutujący synchronizujący czynność bioelektryczną kory mózgu, a tym samym zwalniający czynność bioelektryczną jej neuronów. Układ rekrutujący obejmuje jądra wzgórza: przyśrodkowe, śródblaszkowe, brzuszne przednio-boczne, przednio-przyśrodkowe i siatkowate wzgórza.
U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne – czuwanie i sen. Około 2/3 doby przypada na czuwanie a 1/3 na sen. Czuwanie to stan aktywności układu somatycznego. Sen natomiast jest przede wszystkim spoczynkiem dla tego układu.W procesie snu i czuwania uczestniczą substancje chemiczne, tak zwane czynniki snu, których jest ponad 20 i kilka czynników czuwania. Do czynników snu należą: melatonina – wydzielana w ciemności z szyszynki do krwi, GABA, transmitter interneuronów hamujących i interkulina 1 wytwarzana przez komórki glejowe w mózgowiu. W procesie zasypiania oddziałyanie czynników snu przeważa nad czynnikami czuwania, następuje tłumienie aferentnej impulsacji przewodzonej przez układ siatkowaty wstępujący pobudzający RAS i człowiek zasypia. W czasie snu zostaje zmetabolizowany nadmiar czynników snuw mózgowiu i poza nim i człowiek budzi się. Czuwanie charakteryzuje się występowaniem w EEG fal alpha i beta u ludzi pozostających w stanie spoczynku i z zamkniętymi powiekami. Sen dzieli się na dwie fazy: sen o szybkich ruchach gałek ocznych i sen o wolnych ruchach gałek ocznych. W czasie 8-godzinnego snu występuje ok.4-6 razy faza snu o szybkich ruchach gałek (każdorazowo trwa kilkanaście minut).
Przytomność -
Świadomość -
Oganizacja i czynność pól czuciowych i kojarzeniowych kory mózgowej. Rola płatów czołowych
Kora mózgowa – świadomość, myślenie, planowanie, przewidywanie, sterowanie ruchami dowolnymi, mowa, percepcja, pamięć. Wyróżniamy korę ruchową, czuciową (czucie somatyczne + specjalne) i kojarzeniową (zajmująca największy obszar).
Pola projekcyjne mają ściśle określone funkcje: 1)pierwotne i wtórne pola ruchowe 2)pierwotne i wtórne pola czuciowe
Pola asocjacyjne zajmują 2/3
Pierwotna kora ruchowa – pole 4, zakręt przedśrodkowy – ośrodki ruchowe dla mięśni przeciwnej połowy ciała
Okolica przedruchowa – pole 6 – planowanie złożonych ruchów – ośrodek dla ruchów obrotowych głowy i oczu
Dodatkowe pole ruchowe – złożone ruchy w wielu stawach, całych grup mięśni i obustronne
Układ piramidowy:
kontrola ruchów dowolnych i postawy ciała. 2 drogi: 1)korowo-rdzeniowa a)boczna b)przednia
2)korowo-jądrowa
Pozostałe drogi zstępujące z pnia mózgu – układ pozapiramidowy:
pierwszorzędowa kora czuciowa:
-somatosensoryczne - zakręt zaśrodkowy (1,2,3) – czucie somatyczne, powierzchowne i głębokie
-wzrokowa – płat potyliczny wokół bruzdy ostrogowej (17)
-słuchowa – płat skroniowy (41,42)
-smakowa – okołowyspowa
-węchowa – struktury układu limbicznego
Pierwotna kora czucia somatycznego: somatosensoryczna S1 – impulsy z przeciwnej str ciała i tej samej części twarzy
Dodatkowe pole czuciowe S2 – okolica bruzdy bocznej – reprezentacja obustronna, integracja impulsów z kory S1, wzrokowej i słuchowej, większa reprezentacja czucia bólu
Okolice kojarzeniowe:
-czołowa-przedczołowa: osobowość, intelekt, myślenie, przewidywanie, inicjacja ruchu, tworzenie mowy i pamięć świeża
-ciemieniowo-potyliczno-skroniowa: integracja wszystkich informacji czuciowych, analiza współrzędnych ciała i otoczenia, rozumienie mowy
-skroniowo-limbiczna: pamięć trwała, motywacja i emocje, pole rozpoznawania twarzy (dolna powierzchnia)
Ośrodki mowy – lokalizacja, czynność i zaburzenia (rodzaje afazji)
U 98% praworęcznych w lewej półkuli. U 70% leworęcznych w lewej półkuli. U 30% leworęcznych w prawej półkuli.
Lewa półkula:
-ruchowy Brocka 44: zakręt czołowy dolny – nadawanie mowy, sterowanie korą ruchową dla mięśni artykulacyjnych. Uszkodzenie: afazja ruchowa – niemożność wyrażania myśli słowami, mowa powolna, zniekształcona, ograniczona do kilku słów, styl telegraficzny
-ośrodek ruchów pisarskich ręki – nad ośrodkiem ruchowym mowy: kontrola skurczów mięśni ręki w czasie pisania. Uszkodzenie: agrafia – niemożność pisania mimo zachowania ruchów dowolnych ręki
-ośrodek czuciowy mowy – Wernickiego – zakręt skroniowy: rozumienie mowy słyszanej lub pisanej. Uszkodzenie: afazja czuciowa – tworzy słowa, mówi płynnie ale niezrozumiałym językiem, pojawiają się neologizmy = żargonafazja, nie rozumie znaczenia słów
+ tabelka na str 197
Pamięć: rodzaje pamięci, struktury mózgowia uczestniczące w tworzeniu pamięci świeżej i trwałej, zaburzenia
Bodźce odebrane przez receptory zostają w nich przetworzone na salwy impulsów nerwowych generowanych zgodnie ze wzrocem zależnym od bodźca. Salwy impulsów nerwowych poprzez drogi swoiste i nieswoiste przewodzone są do kory mózgu, do układu limbicznego i do innych struktur przodomózgowia. Pomiędzy neuronami w strukturach mózgowia zaczynają krążyć impulsy nerwowe, co warunkuje wystąpienie pamięci natychmiastowej. Przechowywanie śladów po odebranym bodźcu, na krótki czas – kilkudziesięciu sekund do kilkudziesięciu minut, stanowi pamięć świeżą, czyli krótkotrwałą. W tym czasie impulsy nerwowe wywołane odebranym czuciem bodźca krążą pomiędzy korą mózgu a strukturami układu limbicznego. Warunkiem trwałego zapamiętywania, czyli pamięci trwałej jest konsolidacja pamięci. Proces konsolidacji musi trwać dostatecznie długo, od kilku do kilkudziesięciu minut, tak aby mogły powstać trwałe zmiany w połączeniach pomiędzy neuronami w postaci nowych połączeń synaptycznych i mogło dojść do ekspresji okreslonych genów w jądrach komórkowych.
Pamięć trwała. Czynności związane z pamięcią trwałą przebiegają w 4 fazach: zapamiętywanie bodźców, przechowywanie śladów pamięciowych, przypominanie śladów pamięciowych i rozpoznawanie nowych bodźców przez ich porównanie z poprzednio zapamiętanymi bodźcami. Pamięć trwała dzieli się na proceduralną i opisową. Pamięć proceduralna związana jest z uzyskiwaniem wprawy w wykonywaniu czynności ruchowych, ułatwianiem w ich wykonywaniu, warunkowaniem i z innymi czynnościami związanymi z zapamiętywaniem.
Struktury uczestniczące. Zapamiętywanie: płat czołowy (część przednia), zakręt czołowy górny, środkowy, dolny i oczodołowe (pola wg Brodmanna: 9,10,11,12)
Trwała pamięć: płat skroniowy (część przednia), zakręt skroniowy górny, środkowy, dolny (pole 38)
Podział pamięci ze względu na czas utrzymywania się śladów pamięci (chyba tak ma być – to było na wykładzie ale rozczytać się nie mogę :/ )
Ultrakrótka-natychmiastowa-receptorowa: trwa do kilku sekund, odpowiada czasowi spostrzeżenia bodźca, zapewnia odtwarzanie całego bodźca
Krótkotrwała-robocza, świeża, operacyjna: trwa tak długo jak długo krążą impulsy w polach kojarzeniowych (do kilku minut), jest to, np. zapamiętanie numeru telefonu na czas wybierania. Może ona zaniknąć lub przejść w pamięć długotrwałą
Podział pamięci długotrwałej ze względu na rodzaj przechowywanego materiału:
Opisowa – odtwarzanie zapamiętanych słów, praw, twierdzeń, opisywanie faktów i zdarzeń z przeszłości. Jest świadoma i podlega zapominaniu (starzenie się, narkoza, alkohol, urazy głowy). Rola w tworzeniu: płaty czołowe, skroniowe i układ limbiczny.
Nieopisowa – odruchowa – wiedzieć jak coś robić, utrwala umiejętności, nawyki, procedury. Jest podświadoma, bardzo trwała. Rola: jj.podkorowe (prążkowie), móżdżek, kora ruchowa, ciało migdałowate
Struktury mózgowe zaangażowane w proces zapamiętywania:
Krąg Papeza – utrwala – konsoliduje informacje – przechodzenie pamięci krótkotrwałej w długotrwałą. Łączy ośrodki układu limbicznego z jądrami wzgórza (przednie) i podwzgórza (jj.suteczkowate)
Zaburzenia pamięci:
Amnezja: zaburzenie pamięci
amnezja następcza (anterograda) – utrata zdolności zapamiętywania nowych informacji – dotyczy pamięci opisowej
amnezja wsteczna (retrograda) – utrata pamięci w odniesieniu do zdarzeń sprzed urazu (nabytej)
Choroba Alzheimer'a – zwyrodnienie neuronów cholinergicznych w korze, jj.podkorowych i układzie limbicznym (otępienie, zaburzenia pamięci, zdolności poznawczych, uwagi, motywacji)
Regulacja pobierania pokarmu przez podwzgórze
Termoregulacja. Mechanizmy ośrodkowe regulacji temperatury.
Podwzgórze zawiera ważne ośrodki kierujące czynnością autonomicznego układu nerwowego, gospodarką wodną organizmu (regulacją ilości wody i odczuwaniem pragnienia), termoregulacją, czynnością gruczołów wewnątrzwydzielniczych, pobieraniem pokarmu (głód i sytość), przemianą tłuszczów, przemianą węglowodanów (cukrów), snem i czuwaniem, czynnościami seksualnymi (cyklami układu rozrodczego, popędem seksualnym) oraz reakcjami emocjonalnymi. Czynność podwzgórza pozostaje w ścisłym związku z przysadką mózgową.
Podwzgórze, które jest ośrodkiem preferencji seksualnych w mózgu, pełni odmienne funkcje u kobiet niż u mężczyzn. U mężczyzn reguluje ono przepływ hormonów w taki sposób, żeby zapewnić utrzymanie stałego ich poziomu. U kobiet podwzgórze reaguje na wysoki poziom hormonu powodując dalsze jego wydzielanie. (Anne Moir, David Jessel "Płeć mózgu").
Podwzgórze stanowi wierzchołek trójkąta, łączący bezpośrednio biochemiczny kanał łączności z kanałami nerwowymi. Tą drogą wszelkiego rodzaju procesy psychiczne mogą wpływać na zmianę funkcji biochemicznych organizmu żywego. Szczególną pozycję w łączności mózgu z narządami wewnętrznymi zajmują aminy katecholowe: adrenalina i noradrenalina.
Na podstawie doświadczeń na szczurach stwierdzono, że podwzgórze jest ośrodkiem przyjemności. Przez podwzgórze do kory nerwowej przepływają bodźce czuciowe, dlatego podwzgórze nazywane jest podkorowym ośrodkiem czucia.
17. Rola podwzgórza w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej.
Udział podwzgórza w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej zależy od uwalniania neurohormonu – wazopresyny, który kurczy mięśnie naczyń krwionośnych i zwiększa resorbcję zwrotną wody w nerkach. W związku z tym hormon ten zwany jest również antydiuretycznym – ADH. Za pośrednictwem receptora v2 i dzięki przyśpieszonej syntezie cyklicznego adenozynomonofosforanu (cAMP) w komórkach kanalików nerkowych zwiększa się resorbcja zwrotna wody w częściach dalszych kanalików nerkowych i w kanalikach zbiorczych. Wzrost ciśnienia osmotycznego krwi pobudza osmodetektory znajdujące się w okolicy jądra nadwzrokowego podwzgórza. Powoduje to uwalnianie niewielkich ilości wazopresyny z części nerwowej przysadki do krwi i zahamowanie utraty wody przez organizm. Jednocześnie zostaje pobudzony ośrodek pragnienia w podwgórzu, który kieruje aktywnością somatyczną człowieka prowadzącą do wypicia wody, a tym samym do obniżenia ciśnienia osmotyvznego krwi. Ośrodek pragniania jast też ściśle związany z ośrodkiem termoregulacji w przedniej części podwzgórza. Wzrost temperatury krwi również prowadzi do wzmożonego pragnienia i picia wody. Podwzgórze wytwarza interneuklinę – przekaźnik chemiczny, która ma działanie na komórki części gruczołowej przysadki. Pobudza wydzielanie hormonu kortykotropowego (ACTH), hormonu luteinizującego (LH), hormonu wzrostu – GH (hormon wzrostu zatrzymuje większość kationów, zwłaszcza jony wapniowe w postaci kwasu foliowego), hamuje natomiast wydzielanie prolaktyny (PRL).
18. Udział podwzgórza i układu limbicznego w regulacji czynności seksualnych, rozrodczych, emocjonalno-
obronnych.
UKŁAD LIMBICZNY:
Układ rąbkowy wchodzący w skład układu limbicznego kontroluje ośrodki podwzgórza zarówno związane z aktywnością somatyczną, jak i autonomiczną oraz wewnątrzwydzielniczą.
PODWZGÓRZE:
Podwzgórze spełnia wiele funkcji w naszym organiźmie, m. in. dzięki obecności ośrodków kierujących zachowaniem oraz za pomocą wydzielanych hormonów reguluje czynności seksualne, rozrodcze, emocjonalno - obronne. Hormony spełniające wyżej wymienione funkcje to oksytocyna, oraz hormony działajace pobudzająco lub hamująco na przysadkę.
Oksytocyna – wydzielana jest do krwi z części nerwowej przysadki na drodze odruchowej. Podrażnienie receptorów brodawki sutkowej wywołuje wydzielanie oksytocyny, która kurczy mięśnie przewodów mlecznych sutka i wydala mleko w nich nagromadzone. Podrażnienie receptorów w szyjce macicy i pochwie również powoduje wydzielanie oksytocyny na drodze odruchowej. Występuje to w czasie porodu i w czasie aktu płciowego. Rozciągnięcie szyjki macicy w czasie akcji porodowej powoduje wydzielanie dużych ilości oksytocyny, która z kolei działając na błonę macicy, wywołuje jej skurcze i postęp akcji porodowej. W czasie aktu płciowego błona mięśniowa macicy i jajowodu kurczy się pod wpływem oksytocyny i przyśpiesza transport spermatocytów przez jamę macicy i jajowód do bańki jajowodu, gdzie następuje zapłodnienie jaja.
Prolaktyna – hormon przysadki, którego wydzielanie jest stale hamowane przez uwalniany z podwzgórza hormon PIF, którym jest dopamina. W okresie laktacji drażnienie receptorów w brodawce sutkowej przez ssącego oseska powoduje każdorazowo znaczny krótkotrwały wzrost wydzielania prolaktyny i wzmożoną syntezę białka wydzielanego z mlekiem z gruczołów sutkowych. Prolaktyna hamuje wydzielanie hormonów gonadotropowych, dlatego w okresie karmienia po porodzie nie dochodzi do owulacji i do cykli miesiączkowych. Hamowanie wydzielania dopaminy z podwzgórza lub blokowanie receptorów dopaminergicznych w błonie komórkowej komórek prolaktynowych przy użyciu preparatów farmakologicznych powoduje wydzielanie mleka przez gruczoły sutkowe u kobiet nie karmiących piersią.
19. Układy motywacyjne mózgu. Ośrodki „ zdobywania” i „ unikania”.
Do ośrodków motwyacyjnych należą: ośrodek pokarmowy, pragnienia, agresji i ucieczki oraz rozrodczy i macierzyństwa.
Ośrodki motywacyjne – mechanizm unikania (zabezpiecza organizm przed działaniem czynników lub bodźców szkodliwych), mechanizm konsumowania (kieruje zachowaniem tak, aby potrzeby organizmu były zaspokojone)
Ośrodek pokarmowy – obejmuje 2 antagonistyczne ośrodki: głodu i sytości. W skład tych ośrodków wchodzą neurony wrażliwe na zawartość glukozy we krwi, spełniając rolę detektorów. Ośrodki pokarmowe w podwzgórzu kierują zachowaniem organizmu tak, aby było zaspokojone jego zapotrzebowanie na energię i inne związki niezbędne do życia.
Ośrodek agresji i ucieczki – skupienia neuronów wywołujące silne reakcje somatyczne związane z mechanizmem konsumowania, reprezentowanym przez ośrodek agresji oraz mechanizmem unikania reprazentowanym przez ośrodek ucieczki.
Ośrodek rozrodczy i macierzyństwa – ośrodek rozrodczy kieruje aktywnością somatyczną organizmu związaną z zachowaniem gatunku. Czynność ta jest odmienna u płci żeńskiej i męskiej. Pod wpływem krążących we krwi androgenów wykształca się męski ośrodek rozrodczy. Ośrodek męski po osiągnięciu dojrzałości płciowej przez organizm wyzwala pod wpływem hormonów, męski popęd płciowy w kierunku płci żeńskiej i powoduje stałe, niecykliczne wytwarzanie podwzgórzowego hormonu uwalniającego z części gruczołowej przysadki hormony gonadotropowe. Ośrodek żeński działa tak samo w kierunku płci męskiej.
20. Podwzgórzowa regulacja czynności hormonalnych.
Hormony podwzgórzowe działają pobudzająco, powodując wydzielanie hormonów przez przysadkę, oraz hamująco – zmniejszając lub całkowicie hamując biosyntezę i uwalnianie do krwi hormonów przysadki. Hormony podwzgórzowe działające pobudzająco to:
Kortykoliberyna – CRH, (pobudza wydzielanie ACTH)
Tyreoliberyna – TRH, (pobudza wydzielanie TSH i prolaktyny)
Gonadoliberyna – GnRH, (pobudza wydzielanie FSH i LH)
Somatokrynina – GRH. (pobudza wydzielanie hormonu wzrostu)
Hormony podwzgórzowe działające hamująco to:
Somatostatyna – SRIF, (hamuje wydzielanie TSH)
Prolaktostatyna – PIF. (hamuje wydzielanie prolaktyny)
Biosynteza i wydzielanie podwzgórzowych hormonów do przysadkowego układu wrotnego są kontrolowane przez:
Transmittery wydzielane w synapsach otaczających neurony wydzielnicze,
Hormony wydzielane przez zależne gruczoły dokrewne (kora nadnerczy, gruczoł tarczowy, gruczoły płciowe) oddziałujące na podwzgórze na drodze zewnętrznego sprzężenia zwrotnego
Hormony części gruczołowej przysadki wpływające na podwzgórze dzięki wewnętrznemu sprzężeniu zwrotnemu
Wytwarzane w podwzgórzu prostaglandyny, zwiększające przepływ krwi przez przysadkowe naczynia wrotne
Inne bodźce ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego.
21. Organizacja czynnościowa części współczulnej i przywspółczulnej układu autonomicznego.
W obrębie komórek efektorów występuje stałe wspłózawodnictwo pomiędzy impulsacją przywspółczulną, czyli cholinergiczną, a współczulną, czyli adrenergiczną. Impulsacja współczulna pobudza lub hamuje aktywność komórek efektora w zależności od przewagi receptorów alpha lub beta w ich błonie komórkowej. Impulsacja przywspółczulna ma zawsze działanie przeciwne. Na procesy przebiegające w komórkach efektorów, układy cholinergiczny i adrenergiczny wywierają swój wpływ za pośrednictwem wewnątrzkomórkowych przenośników informacji, którymi są cykliczny guanozynomonofosforan i cykliczny adenozynomonofosforan. Zwiększenie zawartości w komórce pierwszego zwiazku, hamuje tworzenie się drugiego związku i odwrotnie.
PRZYKŁADY:
| Układ autonomiczny | Część współczulna | Część przywspółczulna |
|---|---|---|
| Transmitter wiąże się z receporem | Alpha - adrenergicznym | Beta - adrenergicznym |
Oko: Mięśnie tęczówki - szerokość źrenicy - mięsień rzęskowy Gruczoł łzowy: - wydzielanie |
||
| rozszerza | --- | |
| --- | rozkurcza | |
| --- | --- | |
Oskrzela: - mięsień oskrzelowy |
--- | rozkurcza |
Przewód pokarmowy: Ślinianki - wydzielanie śliny Żołądek - motoryka i napięcie błony mięśniowej - wydzielanie soku |
Wydzielanie gęstej śliny | --- |
| zmniejsza | zmiejsza | |
| hamuje | hamuje |
22. Neuromediatory i receptory zwojowe i zazwojowe układu autonomicznego.
NEUROMEDIATORY:
Do transmitterów części współczulnej układu autonomicznego należą: acetylocholina wydzielana na zakończeniach włóknien przedzwojowych i noradrenalina – uwalniana na zakończeniach włókien zazwojowych.
Noradrenalina częściowo jest syntetyzowana w zakończeniach włókien zazwojowych i częściowo wychwytywana z krwi krążącej. Na zakończeniach włókien typu Cs jest magazynowana w pęcherzykach synaptycznych noradrenergicznych związana z ATP i z białkami – chromograninami. Noradrenalina uwolniona z zakończeń do płynu międzykomórkowego dyfunduje i dostaje się do krwi. W czasie dyfuzji i przechodzenia do naczyń włosowatych jest ona częściowo rozkładana przez tlenową metylotransferazę katecholową – COMT na nieaktywną 3 – metoksynoradrenalinę. Natomiast noradrenalina powracająca do zakończeń nerwowych podlega tam działaniu oksydazy monoaminowej – MAO, znajdującej się mitochondriach i jest zamieniana na kwas 3 – metoksy – 4 – hydroksymigdałowy – VMA, przechodzący następnie do krwi. Ostateczny wynik działania noradrenaliny na komórki narządów wewnętrznych, a szczególnie na komórki mięśniowe gładkie, zależy od stosunku ilościowego w błonie komórkowej receptorów wrażliwych na noradrenalinę.
Acetylocholina uwolniona na zakończeniach neuronów przedzwojowych działa jednocześnie na receptory nikotynowe i muskarynowe w błonie komórkowej neuronów zazwojowych. Wiązanie się acetylocholiny z receptorem nikotynowym powoduje podobny skutek do działania nikotyny. Neuron zazwojowy szybko się pobudza i równie szybko pobudzenie to ustaje. Pobudzenie neuronu zazwojowego za pomocą receptora muskarynowego jest podobne do działania muskaryny i może zostać zablokowane przez atropinę. Impulsy nerwowe przekazywane przy udziale receptora muskarynowego wolno pobudzają neuron zwojowy, ale jego pobudzenie trwa dłużej w porównaniu z pobudzeniem wywołanym za pośrednictwem receptora nikotynowego. W zwojach współczulnych występują także neurony pośredniczące, pobudzane przez cząsteczki acetylocholiny. Neurony te oddziałują hamująco na neurony zwojowe. Na ich synapsach wydzielana jest dopamina, hiperpolaryzująca błonę komórkową neuronów zwojowych i zmniejsza ich pobudliwość, działając na receptor dopaminergiczny D2.
Transmitterem części przywspółczulnej układu autonomicznego jest acetylocholina. Syntetyzowana jest w zakończeniach nerwowych przy udziale enzymu – acetylotransferazy cholinowej, która przenosi grupę acetylową z acetylo – CoA na cholinę. Magazynowana jest w pęcherzykach synaptycznych w obrębie zakończeń synaptycznych. Impuls nerwowy uwalnia z zakończeń pewną liczbę cząsteczek acetylocholiny, która działa na receptory cholinergiczne w błonie komórkowej narządów wewnętrznych. Acetylocholina wiąze się z receptorami nikotynowym i muskarynowym.
RECEPTORY:
Część współczulna: receptory adrenergiczne – W błonie komórkowej komórek narządów wewnątrznych występują receptory alpha i beta. Receptory alphasą najbardziej wrażliwe na cząsteczki noradrenaliny. Receptory beta najsilniej reagują pod wpływem izopropylonoradrenaliny.
Część przywspółczulna: receptory cholinergiczne - W błonie komórkowej występują receptory nikotynowe. Wśród receptorów muskarynowych wyrózniamy receptory M1, M2, M3, M4 i M5. Duża gęstość receptorów typu M2 występuje w błonie komórkowej komórek mięśnia sercowego, typu M4 zaś w komórkach zewnątrz – i wewnątrzwydzielniczych trzustki.
23. Działanie układu autonomicznego na narządy.
Układ nerwowy autonomiczny tworzą komórki nerwowe, które za pośrednictwem swoich wypstek przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych. Efektorew w łukach odruchowych autonomicznych są wszystkie inne komórki i tkanki organizmu poza komórkami mięśniowymi mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych, unerwionych przez układ nerwowy somatyczny. Najprostrzy łuk odruchowy autonomiczny ma co najmniej 2 neurony przewodzące eferentną impulsację. Ciała pierwszych neuronów przedzwojowych, wysyłających impulsy do narządów wewnątrznych, znajdują się w obrębie OUN, a ich wypustki tworzą włokna nerwowe przedzwojowe, kończące się synapsami na drugich neuronach zwojowych w zwojach autonomicznych. Wypustki tych drugich neuronów, czyli zazwojowe aksony, tworzą włokna zazwojowe kończące się synapsami na komórkach narządów wewnętrznych. Układ autonomiczny dzieli się na antagonistyczne względem siebie części: współczulną i przywspółczulną. Reakcje wywoływanie impulsami pochodzącymi z układu autonomicznego są niezależne od naszej woli. Część współczulna unerwia:
Włoknami zazwojowymi mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, gruczoły i komórki mięśni gładkich skóry,
Włoknami zazwojowymi tkanki narządów głowy, szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej, włącznie z narządami miednicy mniejszej i narządami płciowymi
Niewielka ilość wypustek pierwszych neuronów współczulnych nie kończy się synapsami w zwojach współczulnych, lecz bezpośrednio unerwia naczynia krwionośne w mięśniach szkieletowych oraz rdzeń nadnerczy.
Najwiecej neuronów części przywspółczulnej znajduje się nn czaszkowych – III, VII, IX i X, oraz w części
Krzyżowej rogów bocznych rdzenia kręgowego. Część przywspółczulna unerwia:
Gruczoły, mięśnie gładkie, mięsień sercowy
24. Czynność kory i rdzenia nadnerczy. Reakcje stresowe.
Hormony kory nadnerczy stanowią pochodne cholesterolu. Dzielą się na 3 zadasnicze grupy:
Glikokortykoidy – oddziałują na metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów w tkankach całego organizmu. W wątrobie przyspieszają syntezę glikogenu i jednocześnie aktywują glukozo – 6 – fosfatazę. Dzięki temu poziom glukozy we krwi zwiększa się. Utrzymują prawidłową pobudliwość mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych, mięsli gładkich i mięśnia sercowego. Zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i zwiększają w nerkach przesączanie kłębuszkowe. Zmniejszają ilość krążących we krwi obwodowej granulocytów kwasochłonnych oraz limfocytów.
Mineralokortykoidy – zwiększają w częściach dalszych kanalików nerkowych resprpcję zwrotną jonów sodowych z moczu pierwotnego i jednocześnie zwiększają wydzielanie jonów potasowych. W komórkach mięśniowych i nerwowych zwiększają zawartość potasu i jednocześnie zmniejszają zawartość sodu.
Androgeny
W warunkach fizjologicznych kora nadnerczy wydziela niewielkie ilości hormonów płciowych, należących do grupy estrogenów i progestgenów. ACTH wydzielany przez przysadkę aktywuje adenylocyklazę w komórkach kory nadnerczy. W komórkach tych zwiększa się zazwartość cylkicznego AMP i dochodzi do przemian cholesterolu.