Teoretyczne podstawy ksztalcenia

Kształcenie jest to proces, którego celem jest przygotowanie do życia i pracy.

„Czyż możemy narodowi ofiarować większy dar nad wychowanie i kształcenie młodzieży”

Kształtowanie jest procesem, którego celem jest przygotowanie do życia i pracy w wyniku zrównoważonego rozwoju wszystkich sfer osobowości człowieka:

4 strefy rozwoju człowieka:

Sfera intelektualna (rozwój wiadomości, umiejętności, zdolności poznawczych)
Duchowa (wartości, wierzenia, moje ego, normy prawne i moralne, tradycje i kultura)
Emocjonalnie (reagowanie na ludzi, sytuacje i zdarzenia, umiejętności)
Fizyczna (siły witalne, zdrowie, tężyzna fizyczna, umiejętności manualne)

5 rodzajów pamięci:

Operacyjna
Odległa
Semantyczna
Ukryta
Epizodyczna

Człowiek jest istotą:

Myślącą, czującą, działającą
Świadomy własnego „ja”
Powiązana różnymi więzami ze społeczeństwem i kulturą

Kształtuje nas:

Natura
Społeczeństwo
Kultura
Technika

Wszystkie są zależne od siebie.

W Europie najważniejszy jest człowiek.

W Islamie najważniejsza jest rodzina a później jednostka.

W Chinach najważniejsze jest państwo.

Edukacja musi służyć rozwojowi paidei (rozwojowi człowieczeństwa w człowieku) oraz ma służyć rozwojowi kraju, społeczeństwa, gospodarki.

Rozwój i bogactwa społeczne wyznaczają:

Kapitał intelektualny - wiedza, doświadczenie, technologie, stosunki z klientami, umiejętności człowieka, które składają na dochód.
Zasoby naturalne
Dochód narodowy

Kapitał intelektualny wyznacza:

Kapitał ludzki – wyznacza zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia zawarty w każdym człowieku dążący do zarabiania pieniędzy.
Społeczny – współpraca między ludźmi, współpraca, zaufanie.

Na niski kapitał w Polsce wpływ ma korupcja, układy, załatwienia, nieuczciwość. W Polsce zaufanie jest na poziomie – 11%, a w Skandynawii na – 60/70%.

Relacyjny
Strukturalny

Pojęcia:

Kwalifikacje – kształcenie + umiejętności
Kompetentny – wiedza + umiejętności + postawy.
Uczenie się - to jedno z podstawowych funkcji umysłu polegające na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).

W rozwój dydaktyki duże zasługi wniósł Jan Fryderyk Herbert, który w pierwszej połowie XIX wieku opracował postawy teoretyczne podającego wychowania teoretycznego. Do dzisiaj te założenia funkcjonują pod nazwa systemu tradycyjnego wg Herberta rolą nauczyciela jest klarownie wyłożyć materiał a rolą uczniów zapamiętać go. Wg Herberta razem z rozumem należy rozwijać wole i charakter uczniów. Rozwojowi woli i charakteru miała służyć realizacja następujących idei

Idei doskonałości – wyznaczającej zakres i siłę dążeń jednostki „bądź doskonały w tym, co robisz a chleba i do chleba ci nie zabraknie”
Idea prawa – prawo ma regulować stosunki miedzy ludźmi tak, aby wszystkim żyło się lepiej niestety w Polsce historycznie został zniszczony kult prawa i pracy, w Polsce nie mamy szacunku do prawa i traktujemy prawo, jako coś, co nam przeszkadza w życiu, co należy omijać i tą mentalność należy zmienić jednocześnie dbając oto aby prawo było stanowione w poczuciu dobra ogółu i jednakowo respektowane w odniesieniu do wszystkich.
Idea zadośćuczynienia – nakładająca na jednostkę zadośćuczynienia krzywdą i przykrością uczyniona innym, brakuje nam w życiu codziennym, społecznym takich prostych słów i wynikających z nich postępowań jak proszę, przepraszam, dziękuje.
Idea wewnętrznej wolności – człowiek jest istota wolną może czynić, co zechce, ale wolność nie oznacza swawoli nie można przez swoje zachowanie ograniczać wolności innym, przeszkadzać im, wolność musi iść w parze z wartościami, wolność bez wartości równa się swawoli, która pozostawia po sobie „pożogę”

„Życie jest sprawiedliwe za dobre czyny wynagradza a za złe karze” – zastanów się nad swoim honorarium.

Cały proces nauczania i wychowania wg Herbarta miał być realizowany wg stopni formalnych(patrz kształcenie wielostronne – strategia podająca lekcje) oraz na rygorystycznych nakazach, powiedzeniach, a nawet karach fizycznych.

Takiemu wychowaniu przeciwstawili się na przełomie XIX i XX wieku zwolennicy tzw. nurtu nowego wychowania. Czołowym przedstawicielem był John Deway proponowali oni zastąpienie nauczania podającego i wychowania dyscyplinującego ” uczeniem życia poprzez życie” gdzie uczniowie rozwiązywaliby problemy zaczerpnięte z życia. System tradycyjny przyjął się w Europie, system progresyficzny w USA. W systemie tradycyjnym dydaktyka, jako nauka badała czynności nauczyciela w procesie nauczania, w systemie progresyficznym dominowało uczenie się dydaktyka obserwowała, co robi uczeń podczas rozwiazywania problemu i na tej podstawie opracowywała założenia realizacji procesu uczenia się uczniów. Dzisiaj nie przeciwstawia się tych dwóch procesów a wręcz dąży się do integracji procesu nauczania i uczenia się, czyli do takiego wzajemnego uzupełniania się tych dwóch procesów. Dydaktyka jest nauka pedagogiczną, która zajmuje się badaniem procesowe nauczania i uczenia się i wyprowadzaniem wskazówek praktycznych jak to należy czynic aby efekty kształcenia były jak najlepsze. Proces nauczania uczenia się wyznaczają takie czynniki jak: cele, treści nauczania, psychologiczno pedagogiczne prawo uczenia się, zasady nauczania, metody nauczania, srodki dydaktyczne, infrastruktura dydaktyczna, wspoldzialanie nauczyciela ze środowiskiem.

Teoretyczne podstawy ucznia sie wyroznija

Dydaktykę ogolna – która zajmuje się analiza procesu nauczania, uczenia się charakterystycznego , wspólnego dla wszelkiego nauczania
Dydaktyki szczegolowe – zwane metodykami nauczania, zajmują się badaniem procesu nauczania i określaniem jego realizacji w odniesieniu do poszczególnych przedmiotow i tak mamy metodykę jezyka polskiego, metodykę matematyki, historii itd. Oraz do nauczania na poszczególnych poziomach np. metodykę nauczania początkowego.
Dydaktyki srodowiskowe (branżowe) zajmują się badaniem kształcenia w poszczególnych branżach i tak mamy dydaktykę medycyny , rolnicza, wojskowa etc.
Dydaktyka specjalna zajmuje się nauczniam uczniem się dzieci ludzi specjalnej troski.

W polowie XX wieku swiat wkroczyl w epoke cywilizacjiwiedzy strategicznym celem wszelkiej edukacji jest „rozumieć swiat – kierowac sobą” Bogdan Suchodolski. Ta teza oznacza ze należy tak realizować proces kształcenia aby uczniów uczyc rozpoznawania zachodzących zjawisk i procesow, analizowania ich przebiegu i przewidywania skutkow Alwin Toffler wyroznil w dziejach swioata 3 wielkie fale przemian cywilizacyjnych które calkowiecie zmienily zycie

Rozpoczela się około 10 tys lat p.n.e. i trwala do polowy XVIII w zwiazana była ze zmiana koczowniczego trybu zycia ludzi w tryb osiadly i z rozwojem rolnictwa, cecha charakterystyczna tej fali była rewolucja rolnicza doprowadzila do powstania cywilizacji agralnej oraz kultury klasycznej(starozytnosc) i kultury tradycyjnej (sredniowiecze)
Została zapoczątkowana w polowie XVIII wieku (1784)wynalezieniem maszyny parowej a w slad za tym dokonujaca sięrewolucja przemyslowa doprowadzila do powstania cywilizacji industralnej (przemyslowej - rozwoju przemyslu, powstania miast, urbanizacji kraju oraz zrodzenia się tzw społeczeństwa masowego charakteryzującego się

po pierwsze masowa produkcja tych samych wyrobow w niezmienionej postaci przez wiele lat,
masowa edukacje przez wiele lat w niezmienionej postaci uczono tych samych zawodow
masowymi srodkami przekazu

Cywilizacja przemyslowa doprowadzila do kultury modernistyczno – technograficznych. Kultura modernistyczna dazyla do zmiany na bazie oswiecenia rozumu i pracy. W wyniku rozwoju przemyslu powstal kapitalizm gdzie poczal liczyc się zysk kapital a nie człowiek, wten sposób powstala kulturra technokratyczna gzie wartości typu mieć zdominowaly wartości typu być. W polowie XXwieku wyksztalcila się 3 fala przemian cywilizacyjnych Tzw cywilizacja wiedzy 1(cywilizacja informacyjna) obecnie jesteśmy swiadkamipowstawania 4 fali zmian cywilizacyjnych która doprowadzi do powswtania cywilizacji biotechnologicznej. Czynnikiem decydującym o rozwoju i bogactwie państw i regionow była w cywilizacji agralnej ziemia w drugiej fali- surowce, srodki produkcji, maszyny, sila robocza przyuczona do obsługi maszyn (po zasadniczej szkole zawodowej), kapital , ziemia. W cywilizacji wiedzy zas czynnikiem decydującym jest informacja>wiedza nie mal we wszystkich książkach czytamy ze czynnikiem decydującym jest informacja. To nie prawda przezywamy wręcz zalew informacyjny w czym już się gubimy. Czynnikiem decydującym do rozwoju jest umiejetnosc przekształcenia informacji w wiedze i jej wykorzystanie. Na umiejetnosci przekształcenia informacji w wiedze skladaja się nastepujace

procesy poszukiwania informacji w roznych zrodlach,
wartościowania ich,
dokonywania selekcji,
kojarzenia informacji i wartościowania skojarzeń
Przetwarzania i ogolniania oraz wykorzystywania (zastosowania) efektow analizy, syntezy i ogolnienia informacji

Cecha charakterystyczna cywilizacji wiedzy jest olbrzymia dynamika zmian niesamowity rozwoj informacji i wiedzy jak podaja najnowsze publikacje amerykańskie wiedza podwaja się owczesnie co 4/5 lat a starzeje co 8/10 lat sa dyscypliny w których wiedza podwaja się co 2/3 lata a starzeje co 6 lat. Wspolczesny człowiek który nie dokształca się poi 10 latach staje się funkcjonalnym analfabeta tzn ma wiedze ale przestarzala. Chcąc się utrzymać na swoim poziomie każdy człowiek około 12 razy w zyciu musi doksztalcac się zdobywając nie jako nowy zawod. Stad tez w cywilizacji wiedzy tzw edukacji adaptacyjnej przygotowujaca do pracy i zycia w sytuacji zastanej, niezmiennej należy zastapic edukacja podmiotowa kladzaca nacisk na rozwój osobowości człowieka we sszystkich sferach. A dydaktykę pamięci dydaktyka myslenia, wartościowania i działania. Podstawowym prawem w cywilizacji wiedzy jest prawo rozwoju Moorea który glosi co 18 miesiecy sprawność sprztu elektronicznego i informatycznego podwaja się a cena spada.

O ile jeszcze w cywilizacji przemyslowej pedagogika ogniskowała się na kształceniu i wychowywaniu dzieci i młodzieży to w cywilizacji wiedzy swoje zainteresowania i oddziaływania rozwinela na cale zycie człowieka od urodzenia do śmierci. W cywilizacji przemyslowej obowiazywal model 20/40 +e tzn 20lat edukacji, 40 lat pracy a później zasluzona emerytura. W cywilizacji wiedzy ten model został przekształcony na LLL - całożyciowego ustawicznego uczenia się. W slad za tym w Polsce musi dokonać się jeszcze transformacja merytoryczna tresciowa edukacji mniejszy nacisk należy klasc na edukacje humanistyczno – romantyczna a rozwinąć cywilizacyjno – pragmatyczna.

Typowy dziennik:

Dziennik polski
Rzeczypospolita
Gazeta wyborcza
Nasz dziennik
I inne

Zawiera tyle informacji ile człowiek 18 wieczny zdobywa w ciągu całego życia. Co roku ukazuje się 6 mln publikacji z zakresu medycyny, gdyby lekarz czytał 2 artykuły dziennie zajęłoby mu to 82 stulecia, podobnie jest w innych dyscyplinach naukowych.

Dydaktyka wcześniej zajmowała się tylko dziećmi i młodzieżą a teraz musi zajmować się człowiekiem do końca życia.

Zasady kształcenia: normy postępowanie nauczyciela, aby efekty jego pracy były jak największe.

PODSTAWOWA ZASADA:

Zasada poglądowości

Pozwala na lepsze zapamiętywanie

Drogi poznania:

Układ sygnałowy:

Poznanie zmysłowe

83%- wzrok

11%- słuch

3,5%-powonienie

1,5%-ruch

1,0%- smak

Myślenie

Centralny układ nerwowy:

kanał wzrokowego wynosi 10 mln bitów\s
kanał słuchowy wynosi 1,5 mln bitów\s
kanał dotykowy wynosi 200tys bitów\s

Zasada przystępczosci

Od tego co bliskie do tego co dalekie

Nauczanie, uczenie się

Od tego co łatwiejsze do tego co trudniejsze

Od tego co znane do tego co nieznane

Różnicować treści i tempo pracy

Zasada systematyczności

Określić stan wiedzy wyjściowej uczących się systematycznie, nawiązywać do tej wiedzy
Określić najistotniejsze treści nowej lekcji i meritum wiedzy, wiązać je z najważniejszymi treściami lekcji poprzednich
Podzielić temat na punkty i podpunkty, kolejno omawiać je na lekcji, wprowadzać, streszczenia systematyzujące

Nauczyciel powinien uświadomić, ukazać uczniom, do czego ta wiedza będzie im później w życiu czy pracy potrzebna. Zainteresować tym uczniów, pobudzić emocjonalnie.

Zasada trwałości:

Najwięcej człowiek zapomina w ciągu najbliższych 2 dób (najwięcej w ciągu 1)

Im bardziej wiedza jest utrwalona tym jest mniej zapominana

Zasada operatwnosci

Ucz tak aby uczniowie mogli wykorzystac te wiedze

Gette napislal: Ze wszystkich nauk to nam pozostaje co praktycznie zrozumiane

Zasada świadomego i aktywnego udziału

Postawic cel dzialania, do niego dażyc, pokazac jak realizowac zadania

Proces uczenia się, kształcenia

Dydaktyka jest to nauka, która zajmuje się procesem kształcenia ludzi. Tenże proces nauczania, uczenia się warunkują takie elementy jak: cele, treści, prawidłowości, zasady nauczania, metody, współdziałanie ucznia z nauczycielem, proces uczenia się.

Teorie uczenia się

Podstawa efektywnego organizowania procesu kształcenia jest znajomość jak człowiek się uczy, u podstaw każdego procesu, jego wyjaśniania znajdują się pewne założenia. Proces uczenia się można rozważać na gruncie:

Fizjologicznym, (proce fizjologiczne zachodzące w mózgu, tworzenie nowych połączeń neuronowych)
Wg przyjętych teorii filozoficznych, (poszukiwanie mądrości, przyjmuje się założenie, ze cały proces uczenia ma służyć czemuś)
Psychologicznych, (brać pod uwagę to, co dzieje się w naszej psychice, np. nagrody i kary – motywacje)
Socjologicznych, (zapotrzebowanie społeczeństwa na dany etat, stanowisko, przydatność danego zawodu w życiu)
Cybernetycznych, (skoro wiemy jak pracują komputery to to podejście wykorzystajmy do zrozumienia pracy mózgu)

Obecnie proces nauczania obejmuje nauczanie i uczenie się oraz kształtowanie wychowanka przy jego własnym podmiotowym udziale.

Zmiany w uczniu powinny być:

Korzystne, – czyli zgodne z wartościami uniwersalnymi (wg Platona prawda, dobro, piękno), kultura zachodnia(3 warstwy), polska tożsamość (nasza narodowa kultura), światowy rozwój cywilizacyjny.
Obserwowalne
Planowe
Trwale – dające się zaobserwować po pewnym czasie

Koncepcje uczenia się:

Naturalizm(natywizm)
Asocjacyjne koncepcje uczenia się wraz z behawioryzmem
Kognitywizm(koncepcje poznawcze)
Teorie strukturalne
Teorie funkcjonalne

Naturalizm(natywizm) – spór czy rodzimy się, jako „biała tablica” czy jako „zapisana księga” to uczyli już starożytni mędrcy miedzy innymi Platon i Arystoteles. Spór był bardzo gorący w efekcie podzielili się na dwa obozy empirystów i natywiści. Empiryści twierdza ze człowieka kształtuje środowisko, jakie go otacza, natywiści natomiast uważają ze człowiek jest ukształtowany w momencie urodzenia, zapisany w genach. Szkoła, edukacja w tym wypadku ma wzmocnić pewne zadatki wrodzone zapisane w genach i osłabić te niepożądane. Natywiści reprezentowani przez zwolenników swobodnego wychowania m.in. przez Jana Jakuba Russo, Tołstoja, znaleźli swoich kontynuatorów w czasach obecnych, którzy postulują szkole na miarę dziecka, gdzie wychowankom wolno robić wszystko(bezstresowe wychowanie). Istota szkoły na miarę dziecka opartej na psychologii natywistycznej jest przestrzeganie zasady „nic nie robić z wychowankiem”- z sama natura go ukształtuje, trzeba jednak pamiętać ze natura ma większe tendencje do złego niż do dobrego, niepielęgnowany ogródek zdziczeje, niepielęgnowany uczeń, student zdziczeje. Proces kształcenia wg koncepcji natywistycznej sprowadza się do stwarzania przez nauczycieli takich warunków, jakie sprzyjają rozwojowi naturalnych i pożądanych zdolności dziecka, ucznia, oraz zapewnienia dzieciom, uczniom maksimum swobody przy jednoczesnym zapewnieniu emocjonalnej równowagi i bezpieczeństwa. Proces kształcenia wg koncepcji natywistycznej sprowadza się do obserwowania dzieci, uczniów oraz przystosowania zajęć do potrzeb, zainteresowań i naturalnych zdolności a zarazem usuwania tego wszystkiego, co temu rozwojowi by przeszkadzało. Obecnie natywizm znajduje kontynuacje w nurcie zwanym pedagogika humanistyczna.

Teoria asocjacyjna uczenia się, o ile naturaliści przyjmowali ze wychowanie nie powoduje zmian nie powodują, lecz tylko sprzyjają ujawnieniu się zdolności ucznia w korzystnych warunkach to zwolennicy teorii asocjacyjnych uważają ze zmiany wychowanka są efektem świadomego, celowego oddziaływania na uczniów. Teorie asocjacyjne wytłumaczają uczenie się, jako proces kojarzenia nowej wiedzy z wiedza już znana. Ten proces kojarzenia polega na powstawaniu połączeń pomiędzy rożnymi elementami miedzy wyobrażeniami i pojęciami; bodźcami i reakcjami; miedzy złożonymi sytuacjami a zachowaniem się wariantów teorii asocjacyjnej jest wiele i ciągle powstają nowe. Główna różnica miedzy nimi polega na tym ze jedni psychologowie przypisują główne znaczenie zbieżności w czasie a inni wzmocnieniu przez nagrody i kary. Uczenie się wg teorii asocjacyjnych polega na odniesieniu tego, co się uczymy do tego, co już dla Arystotelesa to skojarzenie wyrażało się w sformułowanych przez niego prawach kojarzenia:

Przez styczność w czasie
Przez styczność w przestrzeni
Przez podobieństwo
Przez kontrast

Psychologami, którzy zasłynęli z teorii nauczania się i uczenia się byli: Thorndike Skinner. Thorndike był twórca teorii zwanej konwencjonalizmem głoszącej ze uczenie się jest procesem powstawania połączeń (asocjacji, koneksji) pomiędzy bodźcami a reakcjami. Autor skierował 3 prawa określające prawidłowości uczenia się a mianowicie prawo gotowości, prawo ćwiczenia i prawo efektu. Prawo gotowości mówi ze efektywność kojarzenia, uczenia się jest tym większa im bardziej jesteśmy gotowi, nastawieni na to uczenie się na ta potrzebę. Prawo ćwiczenia głosi ze powtarzanie jakiejś czynności prowadzi do wzrostu siły tego powiazania reakcji im częściej zachodzi to powiazanie pomiędzy bodźcem a reakcja, czyli im częściej powtarzamy ćwiczymy tym to powiazanie jest silniejsze. Prawo efektu, jeśli pomiędzy bodźcem a reakcja następuje polaczenie, któremu towarzyszy zadowolenie to, to zadowolenie z efektu wzmacnia sile powiazania.

Na tle teorii asocjacyjnej Skinner stworzył teorie behawiorystycznego nauczania uczenia się, zgodnie z koncepcja behawiorystyczna człowiek jest układem reaktywnym, zewnętrznie sterownym, czyli dostosowującym się do bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego. W świetle tej koncepcji proces uczenia się to oddziaływanie przez odpowiednie bodźce, które prowadza do określonych reakcji. Podstawowym mechanizmem regulującym zachowanie i uczenie się wg behawioryzmu jest system nagród i kar, który decyduje o tym, do czego człowiek dąży a czego unika. Zdaniem behawiorystów takie procesy poznawcze jak myślenie wyobraźnia czy pamięć nie odgrywają roli w kształtowaniu zachowania osób uczących się. Skinner uważał ze najważniejszym elementem procesu uczenia się jest nagradzanie ucznia z tym ze nie chodziło tutaj o nagrodę, jako taka, lecz o wzmocnienie efektu uczenia się. Wg Skinnera zwykle nauczania reaktywne na bodziec trzeba przekształcić w zachowanie operatywne dostosowane do jego skutków. Wówczas człowiek będzie wykazywał niebierne naśladownictwo wyuczonych zachowań, lecz będzie zachowywał się stosownie do sytuacji.

Dają się wyróżnić dwa rodzaje wzmocnienia:

Pozytywne(nagrody) -pożądane, korzystne
- Satysfakcja z uzyskiwanych rezultatów
- Uznanie przez otoczenie (rodziców, nauczycieli, kolegów)
- Podziw, wynagrodzenie, awans
Negatywne – np. zagrożenie, dezaprobata, porażka, negatywna ocena, kara

„Nauka jest najbardziej efektywna wówczas, kiedy sprawia radość”

Peter Kline

Musimy pamiętać ze cala teoria asocjacyjna nauczania się uczenia się (nagród i kar) została opracowana na bazie szczurów, niestety ta teoria nie uwzględnia ze człowiek jest istota myśląca, realizująca, czująca i nie bierze pod uwagę procesów emocjonalnych.

Teorie strukturalne uczenia się:

Wychodzą z założenia ze najistotniejszą kwestią w całym procesie przyswajania nowej wiedzy jest struktura, a najważniejsza role w przyswajaniu nowej wiedzy odgrywa wkomponowanie nowego elementu wiedzy w całość posiadanej przez człowieka wiedzy. Głównym założeniem teorii strukturalnej jest teza: nowy element wiedzy zostanie zapamiętywany, jeśli ulegnie wkomponowaniu, wiedzę już posiadaną przez człowieka, czyli w całość wiedzy. W procesie uczenia się występuje wielokrotne przekonstruowanie świadomości uczącego się wzajemnych relacji: nowa wiedza, czyli część i całość. Uczenie się tutaj nie odbywa się metodą prób i błędów, lecz jest szeregiem odkryć i wynalazków. Powstałe w ten sposób nowe wiadomości łączą się z wiadomościami już znanymi przez człowieka a jednocześnie reorganizują strukturę wiedzy człowieka. Jedna z najbardziej opracowanych teorii uczenia się strukturalnego jest teoria asymilacji Piageta. Asymilacja wg Piageta polega na włączaniu nowych elementów wiedzy do schematów już uprzednio ukształtowanych. Schematy te wchłaniając nowe elementy przerabiają je stosownie do swojej organizacji a jednocześnie same reorganizują się. Teoria strukturalna uczenia się uwypukla dwie kwestie: uwypuklenie przez nauczyciela i wychwycenie przez uczniów meritum spraw tego, co najważniejsze, najistotniejsze a po drugie wychwycenie związków przyczynowo- skutkowych pomiędzy elementami składowymi danej wiedzy.

Teoria funkcjonalna uczenia się:

Teoria funkcjonalna uczenia się uznaje ze ideą naczelna jest pojęcie czynności ukierunkowanej na wynik. Chodzi o ukierunkowanie nie tylko procesów zaciekawienia i zachowań zorganizowanych, ale przede wszystkim ukierunkowanych na określony cel, zmierzających do określonego stanu końcowego, który można nazwać wynikiem. Tradycyjne behawiorystyczne prawo bodziec – reakcja prof. Tomaszewski rozwija na zadanie – wynik. Stoję przed określonym zadaniem, co ja musze zrobić, aby osiągnąć pozytywny wynik, wg Tomaszewskiego człowiek nie uczy się tylko powodowany bodźcami, lecz raczej zadaniami zmierzającymi do celu. Ten cel często dla człowieka staje się marzeniem, jeśli potrafisz o czymś marzyc to potrafisz tego dokonać. Marzenia w sposób podświadomy i świadomy ukierunkowują nasze działania na cel. W myśl tego uczenie można uznać za proces aktywny, w którym występuje ukierunkowane i zorganizowane uczenie się, czyli zbiór czynności zmierzających do osiągniecia jakiegoś celu. Przed uczącym należy w związku z tym postawić zadania możliwe do zrealizowania przez niego. Zadania te powinny być nieco powyżej jego zdolności intelektualnych, bo wówczas nie zrazi się, że są za trudne a z drugiej str. nie zniechęci ze są lapidarne. Aby wykonać jakiekolwiek zadanie uczący się podejmuje czynności intelektualne tzn. operacje myślowe, czynności sensomotoryczne jak spostrzeganie i manipulowanie oraz werbalne, formułowanie słowne spostrzeżeń, myśli, wynik. Podstawową rolą w tak rozumianym uczeniu się odgrywają czynności intelektualno – myślowe, konkretno wyobrażeniowe i abstrakcyjno – pojęciowe. Czynności te są ze sobą ściśle powiązane. Spostrzeganie i działanie tworzą bezpośredni związek miedzy świadomością człowieka i otaczającym go światem. Dostarczają treści do myślenia, są podstawa tworzenia wyobrażeń i pojęć, które człowiek powinien umieć zwerbalizować, czyli ująć w słowa. Każdy uczący się powinien jasno precyzyjnie określić swój cel, wynik końcowy oraz podjąć postanowienie ja chce i musze to osiągnąć. Istotną role odgrywa tutaj potwierdzenie słuszności przyjętej drogi i wzmocnienie etapowe dochodzenia do wyników.

Teoria poznawcza

Poznawcze, kognitywne teorie uczenia się, teorie te oparte są na założeniu ze każdy człowiek jest samodzielnym i twórczym podmiotem zdolnym kształtować siebie swoje kompetencje, motywacje i dojrzałość emocjonalna. Teorie poznawcze uczenia się w dużym stopniu bazują na psychologii i pedagogice humanistycznej. Wg nich osobowość człowieka kształtuje się w wyniku współdziałania dwóch układów: świata otaczającego na człowieka i człowieka na świat otaczający go. Wg koncepcji poznawczej zachowanie człowieka a wiec również jego uczenie się nie zależy od informacji oddziaływań płynących z, zewnątrz, ale również od informacji tkwiących w człowieku, czyli od jego struktur poznawczych. Wg prof. Kozieleckiego osobowość człowieka jest systemem struktur poznawczych, które zawierają odpowiednio zakodowana informacje o świecie, o interakcjach miedzy jednostką a otoczeniem oraz o cechach własnego „ja”. Kształtowanie osobowości to rozwijanie tych struktur, zwiększanie ich złożoności, abstrakcyjności i aktywności. Wg Kozieleckiego to odpowiednio ukształtowane struktury poznawcze decydują o efektach uczenia się, ale z drugiej strony mają charakter otwarty, dynamiczny, można je kształtować, modyfikować i zmieniać. Podejście poznawcze w porównaniu z behawioryzmem tworzy odrebna koncepcje uczenia się i całego procesu kształcenia. Behawioryści podkreślali role nauczyciela, jako osoby przekazującej wiadomości i wzmacniającej poprzez nagrody i kary motywacji do uczenia się. Przedstawiciele koncepcji poznawczych podkreslaja aktywne i samodzielene zdibywanie wiedzy przez ucznia, studenta . uczen oezychodzacy do szkoły (doskonale to widać na początku pierwszej klasy szkoły podstawowej jest ciekwy swiata, interesuje go wszystko, jest gotow przyjmować posrtawe badawcza a zatem obserwować swiat, ludzi , przedmioty, zjawiska , procesy , formulowac hipotezy do czego to wszystko doprowadzi i wyciagac wnioski. Zdobyte w taki sposób przez niegi informacje stanowią material di dikonywania roznego rodzaju procesow poznawczych jak np. analizowanie, porównywanie, uogólniania, dokonywania syntezy. W efekcie uczen jest zdolny do transgresji czyli wychodzenia oiza dostarczone informacji, do generowania nowej wiedzy, do pokonywania swoich ograniczen i wspinania się coraz wyżej. Koncepcje poznawcze sa zgodne z pedagogia i psychologia humanistyczna bazuja na dociekaniach maslowa i Rogersa a jednocześnie je wzbogacają. W ostatnich latach (15) na gruncie poznawczego podejścia do człowieka szczególnego znaczenia nabiera nowa koncepcja psychologiczno – pedagogiczna zwana konstruktywizmem. Wykorzystując badania piageta, wygockiego, brunera a także osiagniecia wspolczesnej neurologii konstruktywizm pojmuje wiedze nie jako cos zewnętrznego dla człowieka lecz jako konstrukcje ludzkiego umysłu, która powstaje w wyniku przyjmowania wiedzy zewnętrznej przetwarzania jej na wiedze własna człowieka i rozwijania własnej wiedzy. Uczący się podmiot jest w stanie konstruować własny system wiedzy do tego jednak potrzebna jest różnorodna aktywność poznawcza, aksjologiczna i działaniowa. Miedzy innymi sprowadzająca się do stawiania pytań.

Konstruktywistyczna koncepcja uczenia się

Opiera się na sprawdzonym założeniu ze jednostka jest w stanie aktywnie uczestniczyć w konstruowaniu wiedzy o rzeczywistości.

Treści kształcenia wynikają

Z rzeczywistości
Z zapotrzebowania na określoną wiedze
Z rozwoju społecznego i cywilizacyjnego
Z rozwoju nauki
Zdolności percepcyjne osób uczących się
Założenia filozoficzne edukacji, czyli pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia i ich charakterystyka:

Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) – przekazanie uczniom jak największej ilości wiadomości z różnych dziedzin (nauczyć wszystkich wszystkiego)
Formalizm dydaktyczny klasyczne – rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, najlepiej nadają się przedmioty instrumentalne, matematyka, języki; rozwój logicznego myślenia, rozwijanie zainteresowań; pamięć, uwaga, obserwacja;
Utylitaryzm dydaktyczny -
Teoria problemowo-kompleksowa
Strukturalizm
Egzemplaryzm współczesne
Materializm funkcjonalny

Psychopedagogiczny model procesu uczenia się (ksero)

Gnoseologiczne podstawy uczenia się

Gnoseologia – z gr poznawać, rozumieć, procedury poznania

Poznawać – objąć umysłem, posiąść wiedzę o czymś
Epistemologia – efekty poznania określić rozumem wygląd, określić zjawiska, znaczenia, poznanie to nie ma charakteru odzwierciedlenia. Generalnie możemy mówić za prof. Okoniem o czterech drogach uczenia się:

Poprzez zapamiętywanie(przyswajanie),
Odkrywanie,
Przeżywanie,
Działanie.

Patrząc na tak rozumiane uczenie się można wyróżnić w nim:

Poznanie bezpośrednie – zmysłowe
Poznanie pośrednie – umysłowe, abstrakcyjne.

W poznaniu zmysłowym występują trzy główne procesy poznania:

Wrażenia,
Postrzeganie,
Wyobrażenia.

W poznaniu myślowym abstrakcyjnym do podstawowych procesów poznawczych zalicza się :

Tworzenie pojęć,
Myślenie i zapamiętywanie,
Budowanie twierdzeń i prawidłowości
Dochodzenie do praw i teorii naukowych.

W wyniku poznawania zmysłowego powstają wrażenia i spostrzeżenia, w efekcie uzyskujemy wyobrażenia a poddane procesom poznawczym jak: analiza, porównywanie i synteza (scalanie pod określonym kontem) prowadzi do wiedzy konkretnej: patrzę, widzę, dostrzegam, czuję ( np. jak wyglądają mikrofony, mównica- wiedza konkretna). Poznanie zmysłowe wzbogacamy o poznanie umysłowe teoretyczne, które prowadzi do pojęć czymś , pełne poznanie wymaga wzajemnego wzbogacania i uzupełniania się wyobrażeń i pojęć wrażenia i spostrzeżenia nie powstają mimowolnie lecz jako proces ukierunkowany przez myślenie jako proces obserwacji ukierunkowany przez myślenie. Zdobywane pojęcia aby przekształciły się w wiedzę należy poddać takim procesom poznawczym jak: analiza, porównywanie, synteza a następnie abstrachowanie, systematyzowanie i uogólnianie. W ten sposób człowiek dochodzi do pewnych prawidłowość, zasad i rad. Poprzez ich uogólnienie, wartościowanie i generalizację tworzymy sądy, które w wyniku wnioskowania dedukcjyjnego, indukcyjnego oraz utralanie prowadzą do wiedzy TEORETYCZNEJ.

(Poprzez poznanie zmysłowe człowiek dochodzi do wiedzy konkretnej, poznanie umyślowe- wiedza teoretyczna.)

Istotą pełnego poznania jest â doprowadzenie do skojarzenia wiedzy konkretnej i wiedzy teoretycznej. W tym celu należy je poddać procesom porównywania i różnicowania a na tej podstawie dążyć do formułowania prawidłowości ich systematyzowania, hierarchizowania i włączania do znanej już człowiekowi wiedzy. Ta nowa wiedza, czyli część âjest wchłanianaâ przez wiedzę znaną człowiekowi a jednocześnie rozbudowuje tą wiedzę. W efekcie człowiek dochodzi do wiedzy ustrukturyzowanej czyli upożądkowanej/ zhierarchizowanej gdzie jednoznacznie jest w stanie określić pomiędzy jej elementami związki przyczynowo-skutkowe. Relacje ndrżedności i podrzędności. Uczenie się to nie proces wkuwania na pamięć! Gdy potrafimy połączyć wiedzę teoretyczną z wiedzą konkretną możemy mówić o wiedzy ustruktyrozowanej. Wiedza ta to nie wszystko. Wybitny filozof/poeta Goethe napisał:

âze wszystkich nanuk to nam pozostaje co praktycznie spożytkować umiemyâ

Dlatego wiedzę ustruktyruzywaną należy sprawdzić, zweryfikować doświadczając a na tej podstawie określić reguły praktyczne jej wykorzystania- poprzez powtarzanie, kształtować umiejętności i nawyki. W Ten sposób doprowadzamy do ucznia do wiedzy OPERATYWNEJ (operacyjnej). â Wiem jak jest zbudowane, wiek jak działa. Moja wiedza to nie tylko opowiadanie, ale potrafię zaglądnoć i naprawić- coś rozkręcić i naprawićâ to włąsnie wiedza operatywna. Nie tylko mówie jak coś jest zbudowane, ale również potrafię to rozkręcić.

Temat nr 2 :

Uczenie się w cyberprzestrzeni poprzez zachowanie â sprzeczność : cyfrowy uczen a analogowy nauczyciel.

W dziejach ludzkości daje się wyróżnić cztery wynalazki, które całkowicie zmieniły kulture i sposób uczenia się :

a. Wynalezienie pisma

b. Wynaleznienie druku oczytanie, kultura druku

c. Wynalezienie mediów kultura obrazu

d. Wynalezienie komputera i Internetu , wzbogacniło myślenie człowieka kultura cyfrowa

W kulturze druku na której bazowała szkoła tradycyjna,behawioralna, adaptacyjna, charaterystyczna dla cywilizacji przemysłowej na ucznia oddziaływał świat realny i świat zapisany w postaci pojęć. Uczeń poznawał świat czyli uczył się wiedzy o tym świecie poprzez :

Uczeń uczył się:

1. Odbiór bodźców zewnętrznych rzecywistego świata

2. Słuchając nauczyciela, czytając podręczniki odrabiając zadania domowe, powtarzając i ćwicząc praktycznie.

Edukacja służyła:

1. Kształtowaniu kompetencji âalfabetycznychâ opartych na kulturze pisma

2. Miała charakter linearny- znak do znaku, słowo do słowa, zdanie do zdania â służyła uporządkowanem odzwierciedleniu pewnej myśli

Problem w tym, że w dalszym w ciągu w Polskiej szkole wytępuje â zakuwanieâ informacji gdy natomiast cykl edukacji nauczania â uczenia się powinien służyć:

a. Rozwojowi zdolności poznawczych i kształtowaniu umiejętności poprzez pozanie zmysłowe, umysłowe i działalność praktyczną (rozwój sfery Intelektualnej)

b. Kształtowaniu (rozwijanie sfery emocjonalnej i duchowej) systemu wartości poprzez odniesienie do wartości kultury zachodzniej i polskiej ,w wyniku wywoływania przeżyć utworów liteackich i dzieł artystycznych oraz różnego rodzaju aktualnych sytuacji, zdarzeń , relacji, konfliktów, uniesień itd.

Rozwój procesów poznawczych na bazie nowoczesnych treści i kształtowanie systemu wartośći poprzez przeżywanie stanowi kwintesencję współczesnej edukacji człowieka.

Wiedzą nie jest wyuczony na pamięć ciąg zdań. Już Arystoteles mówił, że wiedza składa się z czterech składników:

1. Wiedzieć, że

2. Wiedzieć dlaczego

3. Wiedzieć jak

4. Wiedzieć w kontekście

Pamięciowe zakuwanie wiedzy przez uczniów powoduje, że bardzo źle wypadamy w badaniach międzynarodowych. Zajmujemy od 37-43 miejsca( w zależności od przedmiotu). Dwa najlepsze uniwersytety Warszawski i UJ zajmują miejsce w piątej setce â około 451 â 500 miejsce.
w 2006 r. W Europejskim urzędzie patentowym zgłoszono 130 polskich patentów, co stanowi 3,4 patentów na milion mieszkańców w Polsce. Dla słowacji wskaźnik jest dwa razy większy, w Finlandii 70 razy większy a Szwajcarii â 127 razy. Od pół wieku obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój mediów i powszechnego używania w komunikoaniu obrazu telewizyjnego. Historycznie staliśmy się świadkami przesilenia kulturowego, które prowadzi do innej epoki, innego świata i kztałtje inną mentalność ludzi. W efekcie następuje wyczerpywanie âkultury pismaâ i związanego z nią â aparatu poznawczegoâ obejmującego m.in: myślenie przyczynowo- skutkowe, linearne pojmoanie czasu, monistyczne i obietywistyczne rozumienie świata na rzecz âkultury wizualnejâ. Zdaniem Ulmera kultura wizualna wymaga praktycznej znajomości kodu wizyjnego i wykształcenia przez szkołę nowej formacji umysłowej obejmującej umiejętność myślenia całościowego, alegorycznego, mitycznego, operującego na pograniczu systemu znaczeń.

Proces percepcji obrazów staje się tym efektywniejszy im wyraźniej uwupyklone zostaną elementy najistotniejsze poznawczo, stanowiąc przy tym klucz kompozycyjny obrazu (przykuwający wzrok). Chodzi o to ponadto aby punkty organizacyjne obrazu- decydujące o jego zrozumieniu pokrywały się nie tylko z kluczem kompozycyjnym ale także z punktami mocnymi.
Istotne staje się zachowanie zasady zgodności semiotycznej obrazu â tzn. Zgodności:

- struktury przedstawianej rzeczywistości
-struktury komunikowanej
-struktury przedstawianej (to co malujemy)
-struktury przedstawiającej (tego co obraz patrząc na obraz odebrał)

Człowiek słyszy w widzi to co chce. Zależy to nie tylko od jego zmysłówale również od jego doświadczenia, wiedzy na ten temat, przeżyć, systemu wartości.

Od 25. Lat w Polsce tworzy się kultura cyfrowa
Nicholas Carr (amerykański badacz Internetu, w jego książce: )

âPłycizny, czyli co Internet robi z naszymi mózgamiâ

Pisze: linearny umysł logiczny człowieka przyzwyczajony do wielogodzinnego skupiania się nad lekturą, który dał naszej cywilizacji renesans, świecenie, rwolucję przemyśłową i modernizm w kulturze odchodzi w przeszłość

Dzisiejsi uczniowie to digitalni tubylcy (cyfrowi), którzy wychowali się w obecności komputerów, Internetu i mediów cyfrowych.
sposób myślenia ich mózgu zgodnie z tezą neuroplastyczności :

Ukształtował się pod wpływem nowych techonologii informacyjno-komunikacyjnych

W latach â80 XX w amerykański neurobiolog Michael Merzenich na podstawie badań mózgu z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury śledzącej przepływ bioprądów obalił twierdzenie, że mózg raz ukształtowany nie zmienia się. W zamian tego sformułował tezę:

âmózg na poziomie neuronów kształtuje się na podstawie bodźców docierających do niegoâ

Stale używane połączenia neuronalne rozwijają się w mózgu a niewykorzystywane umierają.

M. Spitzer w książce â jak uczy się mózgâ pisze:

âneurony nie opeują symbolami, ale pracują subsymbolicznie.â

Bardzo mocno podkreśla różnicę miezy przetwarzaniem informacji w sieciach neuronowych a w logicznym rozumowaniu językowym opartym na regułach. W przeciwieństwie do zasad logicznego wnioskowania i myślenia werbalnego , podporządkowanego seryjnym regułom , sieć neuronowa nie zawiera zasad ani wzorów do obliczeń.
Potrafi dokonać właściwego przyporządkowania na podstawie odpowiedniej siły połączeń miezy neuronami. Ta umiejętnośc twki w sieci neuronów- w sile połączeń synaptycznych.

W cywilizacji informacyjnej człowiek uczy się âzappującâ â oglądając, przeglądając, przeskakując z kanału na kanał, kontakując się z kolegami i ekspertami, ściągając pliki, kopijąc , wklejając , tworząc nowe skojarzenia infromacyjne, dyskutując, debatując, aplikując, tworząc i rozpowszechniając wiedzę. W efekcie â homo sapiensâ przeistacza sie w HOMO ZAPPIENS.

Homo sapiens myśli, a homo zappiens â zapuje.

âzappujeâ- pobudzony zostaje odpowiedni neuron , uśpiona reprezentacja staję się reprezentacją aktywną. Powieszchowne informacje łaczy i idzie dalej. Aktywne neurony, wybuchające impulsami elektrycznymi, reprezentują wszelkie treści, które są w danym momencie aktualne lub własnie przetwarzane.

Homo zappien przeskakując z info na info łączy je, używa podejścia holistycznego. A nie tak jak w linearnym, analitycznym. W efekcie rozwija umiejętności koncentracji szerokiej ale płytkiej â powierzchownej, nie wnika w głąb informacji.