Prawoznawstwo
Ćwiczenia 24.03.2013 r.
Przykład
Art. 130 § 1. Pracownicy, która złożyła wniosek o przysposobienie dziecka, przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego.
§ 2. Urlop, o którym mowa w § 1 przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6 miesięcy życia.
Schemat dla normy nakazującej:
W przypadku, gdy O to A nakazuje się Z.
Schemat dla normy zakazującej:
W przypadku, gdy O to A zakazuje się Z.
Schemat dla normy kompetencyjnej:
W przypadku, gdy P dokonał czynności konwencjonalnej C, to A nakazuje się Z.
Przepis kompetencyjny w miejsce O – zakresu zastosowania musi zawierać upoważnienie, czyli wskazanie podmiotu upoważnionego i czynności konwencjonalnej, do której ten podmiot jest upoważniony.
FAZA PORZĄDKUJĄCA
Z art. 130 § 1 można odtworzyć normę kompetencyjną:
W przypadku, gdy pracownica złożyła wniosek o przysposobienie dziecka, to jakiemuś A nakazuje się udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Jest to przepis zrębowy dla normy kompetencyjnej niezupełny.
FAZA REKONSTRUKCYJNA WYKŁADNI
Po zlikwidowaniu rozczłonkowania syntaktycznego:
W przypadku, gdy pracownica złożyła wniosek o przysposobienie dziecka to pracodawcy nakazuje się udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
(wyrażenie normokształtne)
Po zlikwidowaniu rozczłonkowania treściowego (doprecyzowanie normy):
W przypadku, gdy pracownica złożyła wniosek o przysposobienie dziecka, pracodawcy nakazuje się niech udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, nie dłużej jednak niż do 6 miesiąca życia dziecka.
FAZA PERCEPCYJNA:
Wykładnia językowa
Wykładnia systemowa
Wykładnia funkcjonalna
Wykładnia językowa – zasady:
Sprawdź, czy dany zwrot zawiera definicje legalne.
Sprawdź zasięg działania definicji.
Sprawdź, czy nie jesteś związany definicją interpretacyjną organu wyższego.
Sprawdź, czy dany zwrot nie jest rozumiany jednolicie w doktrynie i judykaturze (orzecznictwie).
Sprawdź jak największą liczbę glos, komentarzy, artykułów, orzeczeń, z których pochodzi dany przepis.
Sprawdź, czy dany zwrot nie jest więzadłem gramatycznym (spójnikiem lub przyimkiem), czy zwrotem faktycznym (najbardziej pospolite wyrazy używane w języku, typowe określenia).
Sprawdź w słownikach.
Sprawdź w jak największej liczbie słowników języka polskiego (słowników ogólnych, frazeologicznych).
Odnosi się do poprzednich. Za każdym razem sprawdzaj kontekst, w którym użyte zostało dane słowo.
Odrzuć wulgaryzmy, wyrażenia przestarzałe.
Wykładnia językowa może zakończyć się warunkiem jednoznacznym, ale może wskazywać na kilka rozwiązań.
Wykładnia systemowa
Jest to wykładnia, w toku której uwzględniamy fakt, że wszystkie normy prawne tworzą łącznie system spójny, i to spójny hierarchicznie i treściowo.
Wykładnia systemowa może służyć do:
wyboru jednego ze znaczeń wykładni językowej,
modyfikacji znaczenia przyjętego w toku wykładni językowej.
Reguły systemowe pionowe odwołują się do hierarchii aktów prawnych. Reguły systemowe poziome – do zasad prawa.
Reguły wykładni systemowej:
Reguła systemowa pionowa:
Należy sprawdzić, czy treść odtwarzanej normy, przy którymś z pozostałych po wykładni językowej znaczeń, nie znajdzie się w konflikcie z treścią którejś z norm hierarchicznie wyższej.
Trzy rodzaje niezgodności: prakseologiczna, sprzeczność oraz przeciwieństwo.
Reguła systemowa pozioma:
Sprawdzić, czy treść normy, przy którymś z pozostałych po wykładni językowej znaczeń, nie znajdzie się w konflikcie z którąś z obowiązujących w systemie prawa norm – zasad.
Jeżeli zastosowanie tych reguł nie niweluje konfliktu między normami wyższego rzędu, tudzież zasadami prawa, a normą odtworzoną w toku wykładni prawa, to na tym należy wykładnię zakończyć.
Nie wolno mylić wykładni systemowej z tzw. „wykładnią systematyczną” (argumentum a rubrica), która jest rodzajem wykładni językowej. Argumentum a rubrica (z kontekstu, z systematyki aktu prawnego).
Wykładnia funkcjonalna
Można wyróżnić dwa przypadki:
Warunek 1: wykładnia funkcjonalna potwierdziła wyniki wykładni językowej (wykładnia językowa dała jednoznaczny rezultat).
Warunek 2: Wykładnia językowa zakończyła się wynikiem jednoznacznym, ale przyjęcie tego jednoznacznego wyniku wykładni językowej zburzyłoby nam założenie o aksjologicznej racjonalności prawodawcy.
Wykładnia funkcjonalna zmusza do obalenia wyników wykładni językowej.
Gdy te dwa warunki są spełnione, wolno dopiero wówczas przełamać wyniki wykładni językowej, ale musi to być radykalna niezgodność wykładni funkcjonalnej z wykładnią językową.
Warunek 3 – wyjątek:
Nawet jeśli te dwa poprzednie warunki zostały spełnione, nie wolno przełamać tego jednoznacznego wyniku wykładni językowej, ponieważ:
nie można dokonywać wykładni rozszerzającej lub zwężającej,
nie można rozszerzać wykładni przepisu przyznającego kompetencje,
nie można dokonywać wykładni zwężającej przepisu uchylającego,
nie można dokonywać wykładni rozszerzającej wyjątków od reguły exceptiones non sunt extendendae.
Gdy WF > WJ jest to wykładnia rozszerzająca.
Gdy WF < WJ jest to wykładnia zwężająca.
Kiedy wykładnia językowa nie zakończyła się jednoznacznie, wtedy należy wybrać jedno ze znaczeń.