FILOZOFIA – słowo te pochodzi od matematyka i filozofa i została użyta po raz pierwszy przez Pitagorasa w VI w p.n.e Jest umiłowaniem mądrości pochodzi od dwóch słów (phileo – kochać, sophia – mądrość).
Pytania filozoficzne:
Lista najważniejszych pytań jako wyróżników filozofii (6 grup problemowych):
dlaczego jest raczej coś, a nie nic? jak powstał świat i z czego jest zbudowany? czym jest byt lub co stanowi jego istotę? czy świat ma charakter prawidłowy czy przypadkowy? czy istnieje Bóg jako stwórca świata?;
skąd się bierze i na czym polega nasza wiedza o świecie? na czym polega prawda i fałsz w wiedzy o świecie? czym jest język i jaka jest jego rola w poznawaniu świata?;
na czym polega dobro i zło w ludzkich uczynkach? jak człowiek powinien w ogóle postępować?;
na czym polega piękno i brzydota w ludzkich doznaniach? kiedy mamy prawo orzec o czymś, że jest piękne?;
kim jest człowiek? kim jestem Ja? co to znaczy, że jestem jakimś Ja? na czym polega sens ludzkiego (w tym także mojego) istnienia?;
czy i jaki sens ma historia powszechna? od czego zależą dzieje ludzkości? jakie prawa nimi rządzą?
RODZAJE POZNANIA –
PRZEDNAUKOWE – zdroworozsądkowe, potoczne, filozoficzne (jedno z drugiego ma wynikać)
RELIGIJNE – na podstawie objawienia (z pisma św. i z tradycji )
NAUKOWE – precyzyjne – wiedza uzasadniona (metodologicznie)
WIELKI WYBUCH teoria ta opiera się na obserwacjach wskazujących na rozszerzanie się przestrzeni. Przemawia za tym przesunięcia ku czerwieni widma promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego z odległych galaktyk, zgodne z prawem Hubble'a w powiązaniu z zasadą kosmologiczną. Obserwacje te wskazują, że Wszechświat rozszerza się od stanu, w którym cała materia oraz energia Wszechświata miała bardzo dużą gęstość i temperaturę. Fizycy nie są zgodni co do tego, co było przedtem, ale ogólna teoria względności przewiduje, że był to stan grawitacyjnej osobliwości. Z punktu widzenia modelu standardowego Wielkiego Wybuchu i klasycznej (niekwantowej) teorii grawitacji nie można mówić o okresie „przed” Wielkim Wybuchem, jako że Wszechświat powstał w momencie Wielkiego Wybuchu. Przed Big Bangiem nie istniał ani czas, ani przestrzeń, ani materia.
SOKRATES ojciec twórca etyki (469-399 r. p.n.e.) syn kamieniarza i akuszerki był pierwszym z wielkich greckich filozofów. Żona jego KSANTYPA (mówiło się o niej nieprzychylnie)jego stwierdzeniem było hasło „POZNAJ SAMEGO SIEBIE”.Poświęcił się nauczaniu , uczył za darmo (bezinteresownie)uczył ludzi cnoty i rozumu. W 399 r. p.n.e. wniesiono przeciwko Sokratesowi oskarżenie wobec Zgromadzenia Ludowego Aten, stawiając mu dwa zarzuty: o demoralizację młodzieży oraz o bezbożność. Uznano go winnym i wydano wyrok śmierci poprzez wypicie kielicha cykuty. Sokrates położył wielkie zasługi dla powstania logiki. Nauczając ludzi „rozumu” a przez to i cnoty, uważał zarazem, że sam nie posiada gotowej wiedzy, którą mógłby innym tylko przekazywać. Słynna była maksyma Sokratesa: „wiem, że nic nie wiem”. Wielu uważało, że był najmądrzejszy z wszystkich, ponieważ wiedział, że nic nie wie. Istotą tej logiki jako metodologii dochodzenia do wiedzy są dwie metody:
Metoda elenktyczna - sprawdzenie i zabijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym
Metoda maientyczna - polega na dopomnażaniu uczniowi w uświadamianiu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań, metoda ta zakłada, iż każdy człowiek posiada intuicyjną wiedzę o dobru.
PLATON –(filozofia związana z człowiekiem) Żył w latach 427-347 p.n.e Pochodził z rodziny arystokratycznej. w rzeczywistości nosił imię Arystoklesa. W 387 r. p.n.e. założył Akademię Ateńską. Wg Platona ponad zwykłym światem istnieje świat idei, którego cechą jest pełnia i doskonałość. Jest to byt niematerialny, znajdują się w nim wieczne i niezmienne idee. Rzeczy cielesne stają się i przemijają, są one odzwierciedleniem świata idei. Mają egzystencję wtórną i zależną. Dlatego stanowisko Platona określane jest mianem idealizmu obiektywnego.
ARYSTOTELES – (szukanie ostatecznych przyczyn) filozofia związana z wszechświatem. Byt (wszystko co istnieje –ptaki, drzewa, ziemia) jeden z trzech, obok Platona i Sokratesa najsławniejszych filozofów greckich. Arystoteles dokonał trychotomicznego podziału nauk:
teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)
praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)
pojetyczne (wytwórcze) - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.
Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. Gdy dusza osiągnie, optymalną przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę. Zdaniem Arystotelesa celem nauki jest wyprowadzenie stanu faktycznego z jego przyczyn.
DOWODY NA ISTNIENIE BOGA –
Św. Tomasz podsumował swe dowody w następującym wierszu:
Ciała są w ruchu; istnieje zatem Pierwszy Poruszyciel.
Zdarzenia mają powody; jest zatem Pierwsza Przyczyna.
Rzeczy istnieją; jest zatem ich Stwórca.
Najwyższe dobro istnieje; ma ono zatem swoje źródło.
Rzeczy są przemyślane; służą zatem jakiemuś celowi.
SUMIENIE - Sumienie to wewnętrzny głos skłaniający człowieka do czynienia dobra i do unikania zła. Sumienie człowieka jest dla niego wskazówką dotycząca tego, jak powinien żyć, aby było to zgodne z nim samym, aby pod koniec swojego życia mógł być dumny z tego, co osiągnął. Jego życie nie było bezproduktywne i zmierzało do ciągłego ulepszania siebie i kształcenia charakteru. Jest również „kołem ratunkowym” dla ludzi, którzy schodzą z tej ścieżki i występując przeciw swojemu sumieniu – a jednocześnie – przeciw sobie. Jest to czynnik, który - jeśli potrafimy go słuchać – czyni nas ludźmi w najlepszym znaczeniu tego słowa.
KIERUNKI FILOZOFICZNE XX WIEKU
Tomizm – 1879 Leon XIII – system filozoficzny oparty na poglądach św. Tomasza z Akwinu
Egzystencjalizm - istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Wg egzystencjalizmu ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia.
Pozytywizm - Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości odrzuca metafizykę, nieuprawnioną spekulację, wiedzę mistyczną. Pozytywizm naukowy Comte'a zakładał zaprzestanie pytań o pierwszą przyczynę ("dlaczego?"), ograniczając wszelką wiedzę do (pozytywnego) opisu praw natury ("jak?") wyrażonych językiem matematycznym. Odkrywanie tych praw sprowadzać się miało do ustalania stałych relacji, które jednolicie opisują zjawiska fizyczne obserwowane w wielokrotnie powtarzanych doświadczeniach. Uważano, że w ten sposób teoria naukowa jest pozytywnie zweryfikowana.
Fenomenologia - Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. Podejście fenomenologiczne różni się od naturalnego nastawienia bezzałożeniowością
Marksizm – w wąskim tego słowa znaczeniu światopogląd wywodzący się z pism Karola Marksa. opiera się na heglowskiej tezie, że historia przejawia się w dialektyce – ścieraniu się przeciwstawnych sił. (stwórcy: Hegel, Feuerbach, K. Marks, F. Engels, W. J. Lenin)