ZARZADZANIE KAPITAŁEM OBROTOWYM

Bilans stanowi podstawowy element sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa, prezentując stan majątku oraz źródła jego finansowania na moment jego sporządzania.

Ogół składników majątkowych przedsiębiorstwa zamieszczonych w bilansie w ujęciu wartościowym nazywanych jest aktywami. Aktywa są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

W aktywach wyodrębnione zostały dwie ich grupy:

1. aktywa trwałe,

2. aktywa obrotowe.

Aktywa przedsiębiorstwa mogą być finansowane z różnych źródeł. W bilansie wyodrębnia się dwie ich grupy:

1. kapitały własne,

2. zobowiązania.

Płynność finansowa jest w dużym stopniu zdeterminowana poziomem i strukturą kapitału obrotowego.

Kapitał obrotowego brutto, odnosi się do całej wielkości aktywów obrotowych, czyli do ogółu źródeł finansowania aktywów obrotowych.

Kapitał obrotowy netto, określany jako kapitał pracujący, ogólnie definiowany jest jako aktywa obrotowe pomniejszone o zobowiązania krótkoterminowe.

Kapitał pracujący jest potrzebny w celu zmniejszenia ryzyka wynikającego z finan­sowania środków obrotowych. Stanowi zatem pewnego rodzaju bufor bezpieczeństwa ułatwiający zachowanie płynności finansowej przedsiębiorst­wa.

Środki należące do kapitału obrotowego przedsiębiorstwa charakteryzują się:

1. krótkim okresem życia,

2. szybką transformacją w inne składniki majątku,

3) synchronizacją.

By w przedsiębiorstwie wystąpił ruch okrężny wartości rzeczowych i finansowych, muszą być uwzględniane następujące prawidłowości:

1. faza ruchu okrężnego, czyli faza zaopatrzenia, faza produkcji i faza zbytu, muszą następować kolejno po sobie;

2. rozmieszczenie wartości składników majątkowych powinno wynikać z rodzaju działalności oraz jakości gospodarowania;

3. wszystkie fazy powinny występować nie tylko kolejno, lecz przede wszystkim jednocześnie.

Cykl obiegu kapitału pracującego (cykl konwersji gotówki) określa czas, który upływa od momentu wydatkowania środków pieniężnych na zakup czynników produkcji do momentu uzyskania wpływów pieniężnych ze sprzeda­ży produktów lub usług.

Długość cyklu obiegu kapitału pracującego zdeterminowana jest długością:

1. cyklu konwersji zapasów,

2. cyklu konwersji należności,

3. cyklu konwersji zobowiązań.

Długość cyklu konwersji zapasów i cyklu konwersji należności określana jest mianem cyklu brutto kapitału obrotowego lub cyklem operacyjnym. Po uwzględnieniu okresu regulowania zobowiązań otrzymujemy cykl konwersji gotówki.

Zarządzanie kapitałem obrotowym netto obejmuje następujące czynności:

1. ustalenie pożądanej wielkości i struktury aktywów (środki pieniężne, zapasy, należności) oraz pasywów (zobowiązania, kredyty krótkoterminowe);

2. ustanowienie administracyjnych i organizacyjnych podstaw zarządzania kapitałem obrotowym w ramach przyjętych ustaleń;

3. finansowanie nakładów na aktywa obrotowe.

Głównym celem zarządzania kapitałem obrotowym netto jest:

1. utrzymanie płynności finansowej;

2. optymalizacja wielkości i struktury aktywów obrotowych z punktu widzenia minimalizacji kosztów utrzymania tych aktywów;

3. kształtowanie struktury źródeł finansowania aktywów obrotowych.

Analizę kapitału obrotowego wykorzystuje się do badania dwóch problemów:

1. zmian płynności,

2. zmian w długoterminowym potencjale finansowym.

Czynniki kształtujące wielkość kapitału obrotowego netto:

• Czynniki zależne od przedsiębiorstwa

Wpływające na wszystkie składniki kapitału obrotowego: wykorzystywana technologia, rodzaj branży, długość cyklu produkcyjnego, struktura organizacyjna, jakość zarządzania.

Wpływające na niektóre składniki kapitału obrotowego: wielkość przepływów pieniężnych, strategia inwestowania, strategia finansowania, rentowność sprzedaży, produktywność majątku.

• Czynniki niezależne od przedsiębiorstwa

Wpływające na wszystkie składniki kapitału obrotowego: bieżąca i oczekiwana koniunktura gospodarcza, stopa opodatkowania, nakłady inwestycyjne, koszt siły roboczej, wartość aktywów.

Wpływające na niektóre składniki kapitału obrotowego: koszt kapitału obcego i ogółem stopień asymetrii informacji o przyszłych źródłach finansowania, dostępność kapitału w danych warunkach.

By ustalić zapo­trzebowanie na kapitał obrotowy netto, trzeba ustalić:

1. poziom kapitału pracującego, czyli kwotę, jaką musi być zainwestowana, aby możliwe było prowadzenie działalności;

2. strukturę kapitału pracującego, czyli relację między poszczególnymi elementami aktywów obrotowych i źródłami jego finansowania;

3. czas, w którym kapitał pracujący jest niezbędny przedsiębiorstwu.

W ramach polityki zarządzania kapitałem pracującym należy zwrócić uwagę na dwa podstawowe problemy:

1. strategię inwestowania, czyli kształtowania wielkości i struktury aktywów obrotowych;

2. strategię finansowania, czyli kształtowania wielkości i struktury źródeł finansowania aktywów obrotowych.

Strategia konserwatywna gospodarowania kapitałem obrotowym netto pole­ga na:

• wysokich stanach środków pieniężnych i zapasów,

• liberalnej polityce do odbiorców (wysoki stan należności),

• wysokim poziomie płynności finansowej,

• obniżeniu stopy zwrotu z kapitału własnego.

Strategia agresywna polega na:

• minimalizowaniu poziomu środków pieniężnych i zapasów,

• konserwatywnej polityce kredytowej (niski stan należności),

• niskim poziomie płynności finansowej,

• zmniejszeniu kosztów zaangażowania kapitału obrotowego co sprzyja zwięk­szeniu stopy zwrotu z kapitału własnego.

Strategia umiarkowana polega na:

• utrzymywaniu zapasów na średnim (umiar­kowanym) poziomie,

• utrzymywaniu papierów wartościowych zamiast środków pieniężnych (są wykorzystywane sezonowo),

• polityce w zakresie należności prowadzonej w złagodzo­nej formie,

• minimalizacji ryzyka prowadzenia działalności, jak i minimalizacji zaan­gażowania kapitałowego netto.

Przedmiotem analizy jest:

1. analiza i ocena poziomu kapitału obrotowego netto,

2. analiza efektywności gospodarowania zasobami obrotowymi przy wyko­rzystaniu wskaźników obrotowości majątku i kapitału,

3. rekonstrukcja i analiza strategii inwestowania w aktywa obrotowe,

4. rekonstrukcja i analiza strategii finansowania aktywów obrotowych,

5. rekonstrukcja i analiza całkowitej strategii gospodarowania kapitałem obrotowym netto.

Wybrane dane finansowe FIRMY X (w tys. zł.)

Wyszczególnienie	1 rok	2 rok	3 rok	1-sze pł.
Aktywa	2 829,7	3 502,7	3 665,2	4 413,6
Majątek obrotowy	830,1	872,4	2 333,7	2 533,5
Zapasy	415,3	591,7	1 140,5	1 034,4
Kapitał własny	986,8	860,7	1 719,4	1 982,7
Zobowiązania długoterminowe	405,6	381,8	200,0	187,5
Zobowiązania krótkoterminowe	1 364,0	2 246,0	1 736,9	1 980,2
Wynik finansowy netto	97,6	129,9	219,4	131,9
Sprzedaż netto	6 168,4	8 122,4	11 174,6	6 597,7
w tym eksport	6 066,0	7 869,8	10 951,2	6 473,1
w tym eksport do UE	6 066,0	7869,8	10 951,2	6 473,1
Koszty ogółem	6 091,5	7959,9	10 950,7	6 465,0
Zysk operacyjny	348,6	436,9	558,9	263,5
Przeciętne zatrudnienie (osoby)	171	208	240	250

Wybrane wskaźniki finansowe

Wyszczególnienie	1 rok	2 rok	3 rok	1-sze pł.
Wskaźnik bieżącej płynności	0,61	0,39	1,20	1,27
Wskaźnik wysokiej płynności	0,30	0,12	0,62	0,75
Kapitał obrotowy netto	-533,90	-1373,60	396,80	553,30
Kapitał obrotowy w dniach	-31	-61	13	14
Rentowność sprzedaży netto	1,6%	1,6%	2,0%	2,0%
Marża zysku operacyjnego	5,7%	5,4%	5,0%	4,0%
ROA	3,4%	3,7%	6,0%	3,0%
ROE	9,9%	15,1%	12,8%	6,7%
Wskaźnik ogólnego zadłużenia	65,1%	75,4%	53,1%	55,1%
Poziom zadłużenia długoterminowego	14,3%	10,9%	5,5%	4,2%
Relacja długu do kapitału	41,1%	44,4%	11,6%	9,5%
Wskaźnik obsługi długu	1,12	1,34	1,00	0,80
Cykl rotacji zapasów w dniach	24	26	37	28
Wskaźnik rotacji aktywów	2,18	2,32	3,05	1,49
Wskaźnik poziomu kosztów	93,7%	94,0%	93,0%	93,0%
Wskaźnik udziału eksportu w sprzedaży	98,3%	96,9%	98,0%	98,1%
Wskaźnik wydajności pracy	36,07	39,05	46,56	26,39

wskaźnik bieżącej płynności = majątek obrotowy/zobowiązania krótkoterminowe

Informuje o kwocie aktywów bieżących przypadającej na jednostkę krótko­terminowych zobowiązań. Interpretacja bardzo zróżnicowana w zależności od celu analizy, np. wierzyciele są zainteresowani jak najwyższym pozio­mem miernika, co powinno ułatwić spłatę ich należności. Najczęściej wy­mieniany jako optymalny to poziom z przedziału: 1,2 — 2,0 (standard UNIDO). Zbyt wysoki może świadczyć o nadpłynności. Poprawna ocena powin­na zawierać analizę jakościową zapasów i należności pod kątem możliwości ich upłynnienia.

wskaźnik wysokiej płynności = majątek obrotowy - zapasy / zobowiązania krótkoterminowe

Informuje o kwocie aktywów bieżących pomniejszonych o zapasy, przypa­dającej na jednostkę krótkoterminowych zobowiązań. Eliminuje ryzyko wpły­wu na ocenę najmniej płynnych składników majaku obrotowego. W zasa­dzie za bezpieczny uznaje się poziom większy od 1,0. Wskaźnik uzupełnia i precyzuje wnioski wynikające z oceny płynności bieżącej

kapitał obrotowy netto= majątek obrotowy - zobowiązania krótkoterminowe

Jest to kwota aktywów bieżących pozostała po spłaceniu bieżących zobo­wiązań. Z uwagi na specyfikę każdej firmy jest ona trudna do interpretacji. Ponieważ poprawny poziom kapitału obrotowego netto zależy de facto od realizo­wanej sprzedaży, wygodnie jest posłużyć się tzw. cyklem rotacji kapitału obrotowego, wyrażającym kapitał obrotowy netto w dniach obrotu.

kapitał obrotowy netto w dniach (cykl rotacji kapitału obrotowego netto = (kapitał obrotowy / sprzedaż) * liczba dni w badanym okresie

Jest to liczba dni, na które firmie wystarczy posiadanego kapitału obrotowe­go. Innymi słowy, przez wyliczony okres firma zachowa płynność nawet jeśli nie będzie osiągać przychodów ze sprzedaży. Za bezpieczny uznaje się cykl nie krótszy niż 30 dni (większość zobowiązań bieżących jest regulowa­na w cyklu miesięcznym).

wskaźnik rentowności sprzedaży netto (stopa zwrotu sprzedaży) = zysk netto / sprzedaż

Informuje o zysku netto osiąganym z jednostki sprzedaży. Najbardziej kla­syczna stopa rentowności sprzedaży. Ilustruje poziom marż stosowanych przez firmę. Ocena jest dlatego utrudniona i wymaga porównania z rezultatami innych podmiotów z branży.

wskaźnik rentowności operacyjnej sprzedaży netto (marża zysku operacyjnego) = zysk operacyjny / sprzedaż

Informuje o zysku operacyjnym osiąganym z jednostki sprzedaży. Stopa ren­towności pokazująca dochodowość działalności operacyjnej. Podobnie jak stopa zwrotu sprzedaży ilustruje poziom marż stosowanych przez firmę.

ROA stopa zwrotu inwestycji = zysk netto / aktywa

Informuje o zysku netto osiąganym z jednostki aktywów. Najbardziej kla­syczna stopa rentowności majątku. Ocena wymaga porównania z rezultata­mi innych podmiotów z branży. Im wyższa tym korzystniejsza.

ROE stopa zwrotu kapitału = zysk netto / kapitał własny

Informuje o zysku netto osiąganym z jednostki zaangażowanego kapitału własnego. Najbardziej klasyczna stopa opłacalności inwestycji kapitału. Ocena wymaga porównania z rezultatami innych podmiotów z branży. Im wyższa tym korzystniejsza. W pewien sposób uzależniona od stopnia zadłużenia fir­my - im niższy poziom kapitału własnego tym wyższa jego rentowność.

wskaźnik ogólnego zadłużenia = zobowiązania / aktywa

Informuje o kwocie zadłużenia przypadającej na jednostkę aktywów. Trud­ny w interpretacji ze względu na konieczność analizowania w kontekście in­nych wskaźników finansowych. Jeżeli nawet jest wysoki, a mimo to firma osiąga zadowalającą rentowność i zachowuje płynność finansową nie musi być powodem oceny negatywnej.

wskaźnik zadłużenia długoterminowego = zobowiązania długoterminowe / aktywa

Informuje o kwocie zobowiązań długoterminowych przypadającej na jednostkę aktywów. W zasadzie wygodniej jest oceniać tendencję w czasie niż jego poziom. Ocena zróżnicowana w zależności od innych parametrów finansowych badanego przedsiębiorstwa.

relacja długu do kapitału = zobowiązania długoterminowe / kapitał własny

Informuje o kwocie zobowiązań długoterminowych przypadającej na jed­nostkę kapitału własnego. Oceniany bardzo różnie, w zależności od wnio­sków wynikających z innych mierników kondycji finansowej przedsiębior­stwa. Jeżeli długoterminowe zobowiązania nie przekraczają kapitału wła­snego firmy, można go uznać za bezpieczny (bardzo zróżnicowana jest jego interpretacja w polskich bankach).

wskaźnik obsługi długu = zysk operacyjny / koszty finansowe

Wskazuje, czy osiągnięty zysk operacyjny (czyli ten, z którego przedsiębior­stwo spłaca odsetki) wystarczy do sfinansowania kosztów finansowych (naj­częściej w rachunku przyjmuje się naliczone odsetki). Im wyższy tym ko­rzystniejszy, przy czym, by uznać go za bezpieczny musi być większy od 1.