NACZYNIA KRWIONOŚNE GŁOWY

TĘTNICE GŁOWY

Tętnice doprowadzające krew do głowy są gałęziami tętnicy szyjnej wspólnej (a.

carotis communis) i tętnicy kręgowej (a.

vertebralis;

p. Szyja.

Tętnica szyjna wewnętrzna doprowadza krew głównie do mózgowia.

Jej gałąź, tętnica oczna (a.

ophthalmica) po zaopatrzeniu zawartości oczodołu wysyła gałązki końcowe do jamy nosowej i na twarz.

Tętnica szyjna zewnętrzna jejst główną tętnicą części twarzowej czaszki.

Ku dołowi gałęzie jej sięgają do gru czołu tarczowego, ku górze dochodzą do opony twardej oraz bocznej i tylnej po wierzchni głowy.

Tętnica kręgowa doprowadza krew do mózgowia.

Tętnica szyjna wewnętrzna

Tętnica szyjna wewnętrzna (a.

carotis interna) biegnie ku górze, wchodzi do ka nału tętnicy szyjnej w części skalistej kości skroniowej i tutaj się zagina.

Do miejsca przejścia przez oponę twardą tworzy trzy zagięcia.

W przebiegu ku przodowi i do wewnątrz dostaje się ponad chrząstką podstawną do bruzdy t.

szyjnej na bocznej ścianie trzonu kości klinowej, stąd zaś biegnie ku górze do zatoki jamistej.

W za toce jamistej skręca ku przodowi i dołowi, później ostrym łukiem ku tyłowi, do wewnątrz i ku górze, przebija oponę twardą i przed oddaniem gałęzi przeznaczo nych dla mózgowia oddaje tętnicę oczną.

Tętnica oczna (a.

opthalmica) wychodzi z jamy czaszki do oczodołu przez kanał oczny i oddaje tu gałęzie:

a) do gałki ocznej:

1) tętnicę środkową siatkówki (a.

centralis retinae);

2) tętnice rzęskowe tylne długie (aa.

ciliares posteriores longae);

3) tętnice rzęskowe tylne krótkie (aa.

ciliares posteriores breves);

b) gałęzie mięśniowe (rr.

musculares) przeznaczone dla mięśni gałki ocznej.

Odchodzą od nich tętnice rzęskowe przednie (aa.

ciliares anteriores);

c) tętnicę łzową (a.

lacrimalis), biegnącą po bocznym brzegu sklepienia oczodołu ku przodowi do gruczołu łzowego i do bocznej części obydwu powiek;

d) do jamy nosowej i zatok przynosowych:

1) tętnicę sitową tylną (a.

ethmoidalis posteriori dostającą się przez otwór sitowy tylny do komórek sitowych tylnych i zatoki klinowej;

2) tętnicę sitową przednią (a.

ethmoidalis anterior), biegnącą przez otwór sitowy do przedniego dołu czaszki na blaszkę sitową.

Tu po oddaniu tętni cy oponowej przedniej (a.

meningea anterior) przedostaje się przez naj bardziej ku przodowi położony otwór w blaszce sitowej do jamy nosowej.

W jamie nosowej odchodzą od niej tętnice nosowe przednie boczne i prze grody nosa (aa.

nasales anteriores laterales et septi nasi), zaopatrujące przedni odcinek jamy nosowej;

e) gałęzie końcowe:

l) tętnicę nadbloczkową (a.

supratrochlearis), biegnącą po we wnętrznym brzegu sklepienia oczodołu ku przodowi.

Po wyjściu z oczodołu przez

470 .

wcięcie czołowe oddaje ona ku dołowi tętnicę grzbietową nosa (a.

dorsalis nasi);

2) tętnicę nadoczodołową (a.

supraorbitalis), biegnącą po mięśniu prostym górnym gałki ocznej, później po mięśniu dźwigaczu powieki górnej ku przodowi, przechodzącą na czoło przez otwór nadoczodołowy.

Tętnica szyjna zewnętrzna

Tętnica szyjna zewnętrzna (a.

carotis externa), wraz z jej gałęziami przednimi, przy środkową i tylnymi, opisana została w rozdziale Tętnice szyi.

Tu dodamy, że z jej gałęzi przednich tętnica językowa (a.

lingualis) dostaje się do języka między mięśniem bródkowo-językowym i podłużnym języka dolnym jako tętnica głęboka języka (p.

str.

458).

Odchodzą od niej:

1. Gałęzie grzbietowe języka (rr.

dorsales linguae), biegnące prosto ku górze i rozdzielające się w podstawie języka, sięgając aż do nagłośni i migdałka podniebiennego;

2. Tętnica podjęzykowa (a.

sublingualis), biegnąca prosto ku przodo wi po dnie jamy ustnej.

Tętnica ta przebiega bocznie od przewodu ślinianki podżuchwowej; leży na śliniance podjęzykowej.

Następnie kieruje się ku przodowi i roz gałęzia się w śliniance podjęzykowej, w błonie śluzowej okolicy podjęzykowej i mięśniach dna jamy ustnej.

Końcowa gałąź tętnicy językowej oddaje gałązki ku górze i ku dołowi, które dochodzą aż do końca języka.

Jest to tętnica głębo ka języka (a.

pro funda linguae);

3. Tętnica twarzowa (a.

facialis), odchodząca od tętnicy szyjnej ze wnętrznej tuż nad odejściem tętnicy językowej; oddaje:

a) tętnicę podniebienną wstępującą (a.

palatina ascendens),

b) tętnicę podbródkową (a.

submentalis).

Tętnica twarzowa przebiega dalej na twarzy pod powierzchowną warstwą mięś ni, najpierw w kierunku kąta ust, a stąd w górę, bocznie od skrzydła nosa i kończy się jako tętnica kątowa (a.

angularis).

Na twarzy tętnica twarzowa biegnie wężowato, dzięki czemu nie napina się w czasie obniżania żuchwy.

Inne jej gałęzie to:

c) tętnica wargowa dolna (a.

labialis inferior), biegnąca w wardze dolnej między warstwą mięśniową a błoną śluzową.

Kieruje się ku linii pośrodkowej, gdzie łączy się z jednoimienną tętnicą strony przeciwnej, i

d) tętnica wargowa górna (a.

labialis superior) która przebiega w war dze górnej, podobnie jak dolna w wardze dolnej.

Na wysokości głowy żuchwy t.

szyjna zewnętrzna dzieli się na dwie gałęzie koń cowe: t.

skroniową powierzchowną i t.

szczękową.

Są one głównymi tętnicami zao patrującymi głowę z wyjątkiem zawartości jamy czaszki, oczodołu i częściowo jamy nosowej, które zaopatrują przeważnie gałęzie t.

szyjnej wewnętrznej.

Tętnica skroniowa powierzchowna (a.

temporalis superficialis) kieruje się na boczną powierzchnię czaszki, przebiegając tuż przed małżowiną uszną.

Na wyso kości szyjki wyrostka kłykciowego żuchwy oddaje ku przodowi:

l) tętnicę poprzeczną twarzy (a.

transversa faciei), która biegnie ku przodowi między mięśniem żwaczem a ślinianką przyuszną, i rozgałęzia się w śli niance i w mięśniu policzkowym;

471 .

2) tętnicę jarzmowo-oczodołową (a.

zygomatlcoorbitalis), która biegnie nad łukiem jarzmowym ku przodowi w stronę zewnętrznego kąta oka;

3) tętnicę skroniową środkową (a.

temporalis media), która prze bija powięź skroniową i zaopatruje mięsień skroniowy.

Nad łukiem jarzmowym t.

skroniowa powierzchowna dzieli się na gałąź czo łową i gałąź ciemieniową (r.

frontalis et r.

parietalls), rozdzielające się w skórze i w czepcu ścięgnistym aż do szczytu głowy.

Gałąź przednia zespala się z gałązkami tętnicy czołowej i tętnicy nadoczodołowej, tylna z tętnicą uszną tylną i tętnicą potyliczną.

W linii pośrodkowej łączą się gałęzie obydwu odnóg.

W ten sposób na pokrywie czaszki powstaje gęsta sieć tętni cza, dzięki której nawet większe rany czaszki goją się stosunkowo szybko.

Tętnica szczękowa (a.

maxillaris) owija się koło przyśrodkowej powierzchni szyjki żuchwy i dostaje się do dołu podskroniowego.

Biegnąc ku przodowi i nieco ku górze wchodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego, gdzie dzieli się na swe ga łęzie końcowe.

W przebiegu przez dół podskroniowy przechodzi między mięśniem skrzydłowym bocznym a mięśniem skroniowym lub między obydwiema głowami mięśnia skrzydłowego bocznego (25).

Na mięśniu skrzydłowym bocznym leży bocznie od trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego, nerwu zębodołowego dolnego i nerwu językowego.

Jej przebieg wykazuje jednak znaczną zmienność.

W przebiegu tętnicy szczękowej wyróżniamy trzy odcinki i podział końcowy.

Odcinek pierwszy leży przyśrodkowo od szyjki wyrostka kłykciowego żuchwy, dru gi na bocznej powierzchni mięśnia skrzydłowego bocznego, między nim a mięśniem skroniowym, trzeci w dole skrzydłowo-podniebiennym.

Odpowiednio do przebiegu gałęzie tętnicy szczękowej tworzą trzy grupy.

W od cinku pierwszym, w okolicy szyjki żuchwy odchodzą od niej:

1. Tętnica uszna głęboka (a.

auricularis profunda), która zaopatruje przewód słuchowy zewnętrzny;

2. Tętnica bębenkowa przednia (a.

tyrnpanica (interior), przedo stająca się przez szczelinę skalisto-bębenkową do jamy bębenkowej;

3. Tętnica zębodołowa dolna (a.

alveolaris inferior) przez otwór żuchwy wchodzi do kanału żuchwy; przed wejściem do kanału oddaje gałąź żuchwowo-gnykową (r.

mylohyoideus), towarzyszącą nerwowi o tej samej nazwie.

W kanale żuchwy oddaje drobne gałązki do zębów, zębodołów i dziąseł (rami dentales, alveolares et gingivales).

Przez otwór bródkowy oddaje tętnicę bródkową (a.

mentalis), która zaopatruje boczną okolicę bródki.

Końcowy od cinek tętnicy zębodołowej dolnej biegnie w żuchwie aż do linii pośrodkowej i ze spala się tutaj z jednoimienną gałązką strony przeciwnej;

4. Tętnica oponowa środkowa (a.

meningea media) odchodzi ku gó rze mniej więcej na wysokości t.

zębodołowej dolnej.

Objęta przez dwie odnogi nerwu uszno-skroniowego przechodzi do jamy czaszki przez otwór kolcowy i zao patruje oponę twardą.

W drugim odcinku tętnica szczękowa oddaje gałęzie dla mięśni żwaczowych i mięśnia policzkowego.

Są to:

1. Tętnica żwaczowa (a.

masseterica), która przez wcięcie żuchwy do chodzi do mięśnia żwacza;

2. Gałęzie skrzydłowe (rr.

pterygoidei), zaopatrujące mięśnie skrzy dłowe;

472 .

Aa. temporales profundae A.

meningea media

A. temporalis superficiatis

N. awicu- lotemporalis Anastomosis n.

facialis et.

n. auriculotemporalis Chorda tympam N.

facialis

A. auricularis posterior

N. et a.

alveolaris inf.

N. lingualis.

A. carotts

externa M.

pterygoideus medialis

Ryć. 331.

Topografia tętnicy szczękowej i gałęzi nerwu żuchwowego po usunięciu tuku jarzmowego, gałęzi żuchwy, części mięśnia skroniowego i mięśnia skrzydłowego bocznego.

3. Tętnice skroniowe głębokie, przednia i tylna (aa.

tem porales profundae, anterior et posterior) odchodzą od górnego brzegu tętnicy szczę kowej i zaopatrują mięsień skroniowy,

4. Tętnica policzkowa (a.

buccalis) biegnie ku przodowi i dołowi; zao patruje mięsień policzkowy oraz błonę śluzową policzka.

Gałęzie trzeciego odcinka:

1. Tętnica podoczodołowa (a.

infraorbitalis) przechodzi przez szczeli nę oczodołową dolną do oczodołu.

Po wyjściu przez otwór podoczodołowy na twarz dzieli się na gałęzie końcowe, zaopatrujące części miękkie przedniej po wierzchni szczęki.

W przebiegu przez kanał podoczodołowy oddaje tętnice z ę - bodołowe górne przednie (aa.

alveolares superiores anteriores), które wraz z nerwami tej samej nazwy biegną w drobnych kanalikach ku dołowi w kie runku szczytów zębodołów przednich;

2. Tętnica zębodołowa górna tylna (u.

alveolaris superior poste rior) biegnie po tylnej powierzchni guza szczęki ku przodowi i dołowi i po podzia le na kilka mniejszych gałęzi dochodzi do otworów zębodołowych górnych, gdzie z jednoimiennymi nerwami dochodzi do zębów tylnych.

473 .

W dole skrzydłowo-podniebiennym tętnica szczękowa rozdziela się na gałęzie końcowe: tętnicę klinowo-podniebienną i tętnicę podniebienną zstępującą.

Gałęzie końcowe:

1. Tętnica klinowo-podniebienną (a.

sphewpalatina) jest główną tętnicą jamy nosowej, do której wchodzi przez otwór klinowo-podniebienny.

Tu dzieli się na tętnice nosowe tylne boczne i przegrody nosa (aa.

nasales posteriores laterales et sepfi).

Tętnice nosowe tylne boczne zaopatrują znaczną część bocznej ściany jamy nosowej;

2. Tętnica podniebienną zstępująca (a.

palatina descendens) od daje tętnicę kanału skrzydłowego (a.

canalis pterygoidei), biegnącą do tyłu przez kanał skrzydłowy.

Zaopatruje ona górną część gardła, trąbkę słucho wą i jamę bębenkową.

Pień tętnicy podniebiennej zstępującej biegnie ku dołowi w kanale skrzydłowo-podniebiennym.

W kanale oddaje tętnice p o d n i e - bienne mniejsze (aa.

palatinae minores), wchodzące do jamy ustnej przez jednoimienne otwory i rozgałęziającesię w podniebieniu miękkim.

Jej pień jako tętnica podniebienną większa {a.

palatina major) przechodzi do ja my ustnej przez otwór podniebienny większy.

Biegnie ona do przodu w bruździe bocznej części sklepienia podniebienia aż do linii pośrodkowej, oddając gałęzie się gające ku bokom aż do dziąsła wewnętrznej powierzchni szczęki.

Jej gałąź, tętni ca nosowo-podniebienna (a.

nasopalatina), wchodzi do jamy nosowej przez kanał przysieczny.

2YŁY GŁOWY

Krew żylna odpływa z głowy głównie przez żyły szyjne.

Z jamy czaszki zbiera krew żyła szyjna wewnętrzna (v.

jugularis interna), zaczynająca się na podstawie czaszki opuszką górną żyły szyjnej (bulbus venae jugula ris superior).

Żyła.

szyjna wewnętrzna uchodzi do żyły ramienno-głowow e j (vena brachiocephalica; p.

wyżej).

Z twarzy zbiera krew żyła twarzowa i żyła zażuchwowa.

Żyła zażuchwowa wpa da do ż.

twarzowej, a ta z kolei do żyły szyjnej wewnętrznej.

Żyła twarzowa (v.

facialis) powstaje w przyśrodkowym kącie oka z połączenia żył nadbloczkowej i nadoczodołowej (w.

supratrochlearis et supraorbitalis).

Przebiega ku dołowi jako żyła k ą t o w a \f v.

angularis) i zbiera krew z powiek, nosa, warg, mięśnia żwacza, ślinianki przyusznej i okolicy podżuchwowej.

Zespala się ze splotem skrzydłowym (plexus pterygoideus) przez żyłę głęboką twarzy (v.

faciei profunda).

Procesy ropne toczące się w obrębie wargi górnej, skrzydła nosa i przyśrodkowego kąta oka mogą przenosić się "pod prąd" ku górze i przez połączenie!

żyły kątowej z żyłą oczną górną przechodzić do środkowego dołu czaszki, do zatoki jamistej opony twardej.

Z oczodołu zbierają krew dwa pnie żylne: żyła oczna górna i dolna (v.

ophthalmica superior et inferior).

Kierunek przebiegu żyły ocznej górnej w obrę bie oczodołu jest równoległy do przebiegu tętnicy ocznej.

Żyła ta przechodzi z oczo dołu do jamy czaszki przez szczelinę oczodołową górną i wpada do zatoki jamistej opony twardej.

Żyła oczna dolna przebiega po dolnej powierzchni oczodołu i wpada do żyły ocznej górnej tuż przed jej wyjściem z oczodołu.

Jej połączenie ze splotem skrzy dłowym odgrywa niekiedy rolę w przenoszeniu się procesów zapalnych.

V. ophthalmica superior

V. ophthalmica inf.

Sinus cavernosus

Plenus pterygoideiis

V. temporalis superficialis V.

retromanclibularis

V. jugularis intern, V.

facia lis

V. supratrochlearis

Anastomosis v.

ophthalmicae inf.

et pięłaś pterygoidei

V. submentalis

Ryć. 332.

Żyły twarzy (wg Corninga).

Żyła oczna górna ma połączenie z żyłami jamy nosowej przez żyłę sitową przednią.

Żyła zażuchwowa (v.

retromandibularis) powstaje w śliniance przyusznej z połączenia żyły skroniowej powierzchownej z żyłą szczękową, odchodzącą od splotu skrzydłowego.

Splot skrzydłowy (plexus pterygoideus) leży w dole podskroniowym.

Po wstaje z połączeń żył: klinowo-podniebiennych, skroniowych głębokich, przyuszniczych tylnych oraz oponowych środkowych, towarzyszących odpowiednim tętni com.

Ze splotu skrzydłowego krew odpływa przez żyłę szczękową do żyły zażuchwowej.

Ma ona również połączenie z żyłą oczną dolną przez szczelinę oczodołową oraz jak wspomniano z żyłą twarzową.

Żyły śródkościa

W śródkościu kości pokrywy czaszki istnieje sieć naczyń żylnych, rozszerzają cych się w niektórych okolicach do pni znacznych rozmiarów.

Żyły te, z reguły nie posiadające zastawek, zwane są żyłami śródkościa (venae diploicae).

Przebie gają one w swych kanalikach kostnych (canales diploici).

Żyły te odprowadzają krew z kości płaskich czaszki i mają połączenie zarówno z żyłami zewnętrznej powierzchni czaszki, jak i z zatokami żylnymi opony twardej.

Wskutek tego krew z wnętrza czaszki może odpływać do żył powierzchownych lub też płynąć w kierunku odwrotnym.

W tym drugim przypadku zakażenia po włok mogą przenosić się do wnętrza czaszki.

Żyły śródkościa wykazują znaczną zmienność.

Do bardziej stałych należą:

1. Żyła śródkościa czołowa (v.

dlploica frontalis);

2. Żyła śródkościa skroniowa przednia (v.

dlploica temporalis anterior);

3. Żyła śródkościa skroniowa tylna (v.

dlploica temporalis posterior);

4. Żyła śródkościa potyliczna (v.

diploica occipitalis).