T: Teoria i praktyka mikroekonomii

Zasoby oraz technologie są w danym momencie ograniczone co powoduje, że ograniczona jest ilość dóbr, które możemy wytworzyć przy pomocy wyżej wymienionych zasobów i technologii.

Zasada nierówności polega na różnicy między nieograniczonym zapotrzebowaniem a możliwościami wytworzenia dóbr i usług – zasada rzadkości

Zasada alternatywy – rezygnacja z jakiegoś dobra lub usługi na rzecz innego dobra lub usługi. Każdy wybór pociąga za sobą korzyści i koszty. Wykorzystanie zasobów do osiągnięcia jednego celu oznacza rezygnację z możliwości osiągnięcia innego celu.

Granica możliwości produkcyjnych in, transformacja

Wykres

A,B,C,D – oznacza kombinację obu wytwarzalnych dóbr przy czym kolejny wzrost produkcji dóbr cywilnych oznacza większy spadek dóbr wojskowych.

G – maksymalna ilość dóbr wojskowych

H - maksymalna ilość dóbr cywilnych

Punkty na krzywej możliwości produkcyjnej oznaczają decyzje producenta o wytwarzanej określonej ilości dóbr przy pełnym wykorzystaniu potencjału przedsiębiorstwa.

F – wyznacza daną kombinację ilości wytworzonych dóbr, które są nieosiągalne dla producenta

E – wyznacza kombinację dóbr, które producent może wytworzyć przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji.

Krzywa możliwości produkcyjnych oddziela kombinacje osiągalne od kombinacji nieosiągalnych.

W tabeli znajdują się różne koszty oranżady i piwa, które mogą być wytwarzalne w przedsiębiorstwie przy pełnym wykorzystaniu limitów produkcji.

		Koszt alternatywny
Oranżada	Piwo	Piwo
8	0
7	4	1
5	9	2
3	14	2
1	18	2
0	20	1

DROGI WZROSTU GOSPODARCZEGO

INTENSYWNA – droga wzrostu gospodarczego za pomocą nowych technologii i organizacji pozwala na intensyfikację wykorzystania zasobów produkcyjnych

EKSTENSYWNA – w wyniku zwiększenia ilości dostępnych zasobów przy wykorzystaniu starych technologii i organizacji. Wprowadzenie postępu technologicznego do gospodarki związane jest z koniecznością wyboru między konsumpcją a inwestowaniem.

T: Podaż, popyt i cena

Popyt określa się za pomocą funkcji, tabeli bądź krzywej.

Ruch po krzywej zmiana wielkości popytu, natomiast przesunięcie krzywej zmiana popytu.

Popyt (d) dzielimy na potencjalny(co chcemy kupić) oraz na efektywny(to co możemy kupić)

Determinanty popytu: Dochód, reklama, opinia, liczba konsumentów(migracje ludzkości), sezonowość, gusty, preferencje konsumenta, cena dóbr substytucyjnych i komplementarnych, efekt naśladownictwa.

Determinanty podaży (S): koszty produkcji, podatki i subsydia, konkurencja(ilość firm w gałęzi), technologia, ceny innych dóbr, przewidywania dotyczące cen i dochodów.

Rynek konkurencyjny zmienia się w kierunku ceny równowagi i na poziomie której będzie pozostawał przy założeniu, że w otoczeniu nic się nie zmieni.

Ilość równowagi - poziom wielkości sprzedaży, do której rynek będzie zmierzał i na poziomie

której pozostanie, gdy ją osiągnie jeśli w otoczeniu nic się nie zmieni.

Nadwyżka rynkowa – nadwyżka wielkości podaży nad wielkością popytu lub niedobór wielkości

popytu w stosunku do wielkości podaży. Cena jest wyższa od ceny równowagi, popyt jest ograniczony.

Niedobór rynkowy – niedobór wielkości podaży nad wielkością popytu lub nadwyżka wielkości

popytu nad wielkością podaży.

T:Koszty produkcji, przychody i zysk.

Koszt jawny – wydatek pieniężny niezbędny do pozyskania dobra usługi lub czynnika produkcji.

Koszt ukryty – Obok kosztów jawnych występują również koszty alternatywne, są ciężkie do przeliczenia na koszty pieniężne. Te koszty nazywamy ukrytymi, gdyż są to niewykorzystane możliwości wykorzystania lub pozyskania czegoś innego lub zastosowania posiadanych czynników wytwórczych do innego celu.

Koszty prywatne – przedsiębiorstwo ponosi w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, są to koszty związane z zużyciem kosztów wytwórczych w procesie produkcji i sprzedaży.

Koszty społeczne – straty dla osób nie związanych z daną działalnością (koszty zewnętrzne).

Koszty ukryte mogą być większe od kosztów jawnych. Poprawna analiza ekonomiczna każdego działania w gospodarce powinna uwzględniać całokształt wszystkich kosztów (czynniki wytwórcze -> koszty).

Koszt to wyrażona w jednostkach pieniądza wartość nakładu czynnika wytwórczego. Te koszty są ewidencjonowane w rachunkowości przedsiębiorstwa i nazywamy je kosztami księgowymi inaczej rachunkowymi. Koszty księgowe są kosztami jawnymi.

Koszt ekonomiczny – obejmuje obok kosztów księgowych wszystkie składniki kosztu alternatywnego stanowiącego utratę najlepszej z możliwej korzyści w odniesieniu do ziemi, pracy i kapitału właściciela danego przedsiębiorstwa. Koszt ekonomiczny uwzględnia następujące składniki kosztu alternatywnego: - koszt czasu pracy właściciela, - koszt alternatywny kapitału, - koszt ryzyka.

W analizie działalności przedsiębiorstwa oraz w ekonomicznej analizie kosztów istotne znaczenie ma podział kosztów wg kryterium i zależności od rozmiarów produkcji oraz ich zakresu. Taka analiza zezwala na:

• określenie zależności między ich rozmiarami a wielkością produkcji,

• określenie relacji między wielkościami poszczególnych kosztów

• wyznaczenie punktu optimum(równowagi) przedsiębiorstwa

• przewidywanie zachowania się przedsiębiorstwa na rynku

Wg kryterium zależności kosztów od wielkości produkcji wyróżnia się koszty stałe i koszty zmienne.

Wg kryterium zakresu kosztów wyróżniamy: -koszty całkowite, przeciętne i marginalne(końcowe)

Koszty produkcji możemy analizować w krótkim i długim okresie. W krótkim okresie analiza odbywa się przy założeniu niezmiennego kapitału trwałego (maszyny itd.)

W długim okresie wszystkie czynniki produkcji mogą ulec zmianie.

W krótkim okresie występują koszty, które nie zależą od wielkości produkcji: czynsz, koszty zużycia środków trwałych(amortyzacja), koszty kredytów, płace kierownictwa i administracji. Te koszty nazywamy kosztami względnie stałymi. Oznaczamy je FC

Koszty zmienne zależą bezpośrednio od wielkości produkcji i zmieniają się wraz z nią. Koszt paliw, pracowników produkcyjnych itd. Oznaczamy je VC.

Koszty całkowite (TC=FC+VC) obejmują wszystkie wydatki jakie ponosi przedsiębiorstwo przy produkcji dóbr lub usług.

Zaprezentowane koszty pozwalają wykonać ogólną ocenę działalności przedsiębiorstwa oraz są skuteczne do obliczenia zysku.

Do podjęcia konkretnych decyzji produkcyjnych niezbędna jest dla przedsiębiorcy znajomość kosztów w ujęciu jednostkowym każdą z wymienionych kategorii kosztów w krótkim okresie możemy odnieść do pojedynczego wyrobu i uzyskamy wtedy koszt przeciętny stały, koszt przeciętny zmienny oraz koszt przeciętny całkowity.

Koszt przeciętny stały AFC=FC/Q gdzie Q-ilość FC-const, wykres funkcja malejąca, zbieżna do OX

Koszt przeciętny zmienny AVC=VC/Q (parabola)

Koszt przeciętny całkowity AC=TC/Q i AC=AVC+AFC

Koszt marginalny – to koszt jednostkowy w którym, każdą jednostkę wyrobu rozpatrujemy oddzielnie, tak jakby była ostatnia. Koszt marginalny to przyrost kosztu całkowitego spowodowany przez przyrost produkcji o jednostkę wyrobu.

MC=deltaVC/deltaQ

A – Punkt przecięcia krzywej kosztu przeciętnego z MC wyznacza techniczne optimum produkcji przy założeniu, że wszystkie czynniki produkcji są stałe.

B – Punkt w którym krzywa kosztów krzywa kosztów marginalnych przecina się z krzywą kosztów przeciętnych zmiennych wyznacza minimum wielkości produkcji.

Produkcja której wielkość nie przekracza tego punktu jest dla przedsiębiorstwa nieopłacalna. Maksymalna wielkość produkcji przedsiębiorstwa osiąga w punkcie maksymalnego wykorzystania swoich technicznych zdolności produkcyjnych. Po przekroczeniu tego punktu przy danych czynnikach stałych dalsze zwiększanie produkcji jest niemożliwe.

ZYSK

Zysk – to różnica między dochodami a poniesionymi kosztami

W teorii ekonomii wyróżnia się następujące zyski:

1. Zysk księgowy

2. Zysk ekonomiczny

3. Zysk normalny

4. Zysk nadzwyczajny

AD 1. Oblicza się odejmując od przychodu całkowitego koszty księgowe

AD 2. Należy odjąć od całkowitego utargu wszystkie koszty ekonomiczne łącznie z kosztem alternatywnym kapitału, kosztem czasu pracy właściciela, kosztem ryzyka oraz koszty związane z utratą zdrowia.

AD 3. Zysk przy którym utargi przedsiębiorstwa pokrywają w całości koszty ekonomiczne tzn koszty księgowe są pokryte a przychód właściciela kapitału jest równy przychodowi jaki mógłby on osiągnąć z ulokowania kapitału w banku.

AD 4. To każdy zysk przekraczający zysk normalny. Wielkość informuje o tym czy istnieją wystarczające motywy do lokowania kapitału w danym przedsięwzięciu gospodarczym. Jeżeli weźmiemy pod uwagę funkcję jaką pełni zysk w procesie zarządzania przedsiębiorstwem to możemy wyróżnić: Zysk brutto, zysk netto do podziału, zysk netto

Jeżeli od przychodów przedsiębiorstwa ze sprzedaży dóbr i usług odejmiemy całkowite koszty produkcji to otrzymamy zysk brutto.

Dopiero po opłaceniu podatków pozostaje zysk netto. Zwykle zysk netto nie otrzymują w całości właściciele przedsiębiorstwa. Zysk netto dzielony jest na: zysk netto do podziału i na część nierozdzielną, która przydzielona jest na określonych przepisami prawa rezerwy obowiązkowe, oraz na utrzymaniu rezerw dobrowolnych.

T:EKONOMIA DOBROBYTU

Cechy rynku doskonałego:

• Jednorodność towaru/homogeniczność towaru

• Przejrzystość co do cen, zamierzeń

• Wszystko jest jasne i dla wszystkich dostępne

• Brak dyskryminacji

• Przepisy dla wszystkich takie same

Funkcje rynku w gospodarce:

• Jest to źródło informacji

• Rynek wycenia dobra usługi, czynniki wytwórcze

• Rynek jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasób gosp.

• Rynek umożliwia ustalenie się stanów równowagi

• Rynek jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i jednocześnie mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb.

Cechy dojrzałej gospodarki rynkowej

• Istnienie konkurencji między podmiotami

• Dominacja własności prywatnej

• Swoboda transferu praw własności

• Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej.

Zalety gospodarki rynkowej:

• Tendencja do racjonalnego wykorzystywania zasobów gospodarczych

• Efektywny system motywacyjny

• Duża innowacyjność gospodarki

• Dyscyplina finansowa przedsiębiorstw związana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej.

• Duża elastyczność gospodarki

Wady gospodarki rynkowej:

• Bariery wejścia na rynek

• Niedoskonała informacja

• Procesy monopolizacji gospodarki

• Ograniczona przenośność czynników produkcji

• Istnienie tzw. Dóbr publicznych

• Bezrobocie, szara strefa, inflacja

Argumenty za ekonomiczną rolą państwa:

• Niedoskonałość rynku

• Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-prawnej

• Istnienie dóbr publicznych

• Swoboda wejścia na rynek, wyjścia z rynku.

• Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych społecznie(np. dopalaczy)

• Istnienie negatywnych efektów zewn. W zakresie produkcji i konsumpcji.

Funkcje:

1. Alokacyjna

2. Stabilizacyjna

3. Redystrybucyjna.

AD 1. Polega na podejmowaniu działań sprzyjającym optymalnej alokacji zasobów gosp. Chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej, oraz wspomaganie, korygowanie mechanizmu rynkowego.

AD 2. Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę, państwo to osiąga poprzez realizację celów:

• Osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie tempa gospodarczego

• Wyeliminowanie lub ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia

• Zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej

• Możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników transakcji.

AD 3. Chodzi tu o działania zmierzające do niwelowania zbyt dużych i nieakceptowalnych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomoc ludziom starszym, chorym, upośledzonym. Wydatki budżetowe, system podatkowy, składki na ubezpieczenie społeczne, różnego typu systemy opłat, cen itd.

T: INFLACJA

Inflacja – stały ruch przeciętnego poziomu cen w górę w miarę upływu czasu przy uwzględnieniu zmian w jakości towarów.

Nie każdy wzrost cen świadczy o występowaniu inflacji. W sytuacji, kiedy ceny jednych dóbr rosną innych z kolei spadają, to mamy do czynienia ze zmianą struktury cen, co jest zjawiskiem normalnym dla gospodarki rynkowej.

Zjawiskiem przeciwnym do inflacji jest deflacja (spadek).

Z inflacja w gospodarce mamy do czynienia, gdy następuje wzrost ogólnego poziomu cen czyli przyrost cen przeciętnych w danym czasie.

Przyczyny:

• Rosnące koszty produkcji – koszty spowodowane rosnącymi cenami materiałów, podatków, odsetek – inflacja kosztowna(podażowa) – przyczyna po stronie producenta

• Po stronie popytu – inflacja popytowa – nadmierny popyt na produkty i usługi – ludzie posiadają dużo pieniędzy, zbyt szybki wzrost płac w stosunku do produkcji

• W budżecie państwa – (plan wydatków a dochodów państwa) Wydatki są większe od dochodu, powstają wydatki nieplanowane.

• Nadmierny popyt inwestorów – wzrasta cena maszyn, urządzeń, rosną ceny usług budowlanych.

• Wzrost eksportu- zmniejsza się podaż co powoduje wzrost cen.

Mierzenie inflacji CPI=(K95/K94)*100

CPI consument price index, K95- koszt koszyka towarów konsumpcyjnych 1995. K94 – koszt koszyka towarów konsumpcyjnych 1994

RSI =((CPI+1 – CPI+0)/CPI+0)*100%

RSI – roczna stopa inflacji, CPI+0 indeks cen towarów konsumpcyjnych w roku bazowym, CPI+1 indeks cen towarów konsumpcyjnych w roku badanym,

Inflacja grudzień do grudnia – procentowy wzrost poziomu cen dóbr i usług w grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku poprzedniego.

Inflacja średnioroczna – procentowy wzrost średniego poziomu cen i usług w stosunku do średniego poziomu cen w roku poprzednim.

Inflację można różnie sklasyfikować biorąc pod uwagę wiele kryterium. Najpopularniejszym kryterium jest wielkość stopy inflacji.

1. Inflacja pełzająca(powolna, umiarkowana) – 0-9% taka inflacja jest pod kontrolą. Nie zakłóca w zasadzie przebiegu procesów w gospodarce. Polska-Hiszpania-Anglia-Niemcy

2. Inflacja krocząca(biegnąca) – 10-20% ma tendencje do wymykania się spod kontroli. Może determinować procesy ekonomiczne i hamować wzrost PKB – grecja.

3. Inflacja galopująca(super inflacja) – ma negatywny wpływ na przebieg procesów ekonomicznych w gospodarce, likwidacja jej przyczyn powinna być podstawowym zadaniem rządu.

4. Hiperinflacja (szokująca-histeryczna)- trzycyfrowa, podważa racjonalność gospodarowania, eliminuje możliwość prowadzenia rachunku ekonomicznego w firmach. Występuje ucieczka od pieniadza krajowego. Powoduje głębokie załamanie koniunktury, niepokoje społeczne. Taka inflacja miała miejsce w Polsce, Niemczech pod koniec 1 wojny światowej.

Inflacja popytowa

Inflacja podażowa- polega na wzroście w danym okresie czasu ogólnego poziomu cen w gospodarce wywołanym ograniczoną podażą jednego lub wielu zasobów.

Inflacja strukturalna- pojawia się wtedy, gdy wytwórcy nie są w stanie dostosować struktury produkcji do zmian struktury gospodarki.

Skutki inflacji: redystrybucja dochodów, osłabienie skłonności do oszczędzania, niewłaściwa alokacja zasobów.

T:Planowanie inwestycyjne

Kp- kapitał początkowy- kwota jaką na początku wpłacamy na lokatę

Kk-Kapitał końcowy O-odsetki od lokaty r- roczna stopa procentowa

Kk=Kp+O O=Kk-Kp

Kapitalizacją nazywamy dodanie odsetek od Kp, - zgodna – jest zgodna z okresem lokaty

Lokata roczna- dla lokaty rocznej kwotę odsetek obliczamy wg wzoru

O=Kp*r

Dla rocznej lokaty Kk obliczamy:

KK=Kp+O lub Kk=Kp+(Kp*r) lub Kk=KP(1+r)

Okres lokaty powyżej jednego roku – ziezgodność okresu z dzewem lokaty

m-okres lokaty/rok

gdy we wzorach na lokatę roczną podstawimy l=m*r otrzymujemy wzory na lokaty dłuższe niż rok

O=KP*m*r Kk=KP(1+m*r)

Procent(%)- opłata za prawo do korzystania z kapitału pieniężnego.

Stopa procentowa- Stosunek procentu do początkowej wartości kapitału *100

Stopa zwrotu(dochodu)- różnica względna między dochodem z inwestycji a wydatkiem na nią ( w%)

Czas po którym odsetki dopisuje się do kapitału nazywamy okresem kapitalizacji (konwersji)

Jeżeli odsetki dopisywane są na końcu to mówimy o kapitalizacji z dołu.

Jeżeli na początku – Kapitalizacja z góry

Jeżeli okres stopy % pokrywa się z okresem kapitalizacji to mówimy o kapitalizacji zgodnej.

W przeciwnym wypadku mówimy o kapitalizacji niezgodnej.

Kapitalizacja prosta polega na oprocentowaniu wyłącznie Kp (odsetki nie ulegają oprocentowaniu)

Kapitalizacja złożona polega na oprocentowaniu całej nagromadzonej kwoty.

Podstawową formą kapitalizacji jest kapitalizacja z dołu, stosuje się ją do okresu poniżej roku (krótkie okresy).

Kapitalizacja złożona z góry- stosuje się np kredyt hipoteczny

Dyskontowanie- wyznaczanie wcześniejszych wartości kapitału na pdostawie znajomości późniejszych wartości.

Stopa % wykorzystywana tu nazywa się stopą dyskontową. Mierzy tempo pomniejszania się kapitału w czasie.

Kapitalizacja prosta zgodna K0=Kn/(1+mr) gdzie K0-kapitał pieniężny, Kn-kapitalizacja z dołu

Kapitalizacja złożona z góry zgodna Wn=K0/(1-r)^n

Kapitalizacja złożona z dołu zgodna K0=Kn/(1+r)^n

T: Rynek Pracy w wymiarze makroekonomicznym

Pop­-ludność w wieku produkcyjnym
N – nieaktywni zawodowo-ludność w wieku produkcyjnym nie pracująca i nie poszukująca.

LF- Ludność aktywna zawodowo(siła robocza)

Pop=LF+N

E-ludzie pracujący U-Bezrobotni

LF=E+U

Stopa bezrobocia u=U/LF

Stopa aktywności zawodowej A=LF/Pop

Wskaźnik zatrudnienia e=E/Pop

Bezrobotny jest to osoba niezatrudniona, nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym w danym zawodzie, nie ucząca się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych, lub szkół wyższych w systemie wieczorowym lub zaocznym, poszukująca zatrudnienia w jakiejkolwiek pracy zarobkowej jeżeli:

• Ukończyła 18 lat

• Nie ukończyła 60/65 lat

• Nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej

• Nie pobiera zasiłku przedemerytalnego

• Nie pobiera świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego

• Nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym nieruchomości rolnej o powierzchni użytku przekraczającej 2ha

• Nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działku specjalnej produkcji rolnej

• Nie jest osobą tymczasowo aresztowaną, lub nie odbywa kary pozbawienia wolności

• Nie uzyskuje miesięcznego przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę

• Nie pobiera zasiłku stałego

Rodzaje bezrobocia:

1. Frykcyjne – in. Przejściowe – krótkotrwałe, obejmuje tę część osób które pozostają bez pracy ze względu na zmianę miejsca zatrudnienia, związane z sytuacją osoby a nie z sytuacją na rynku pracy

2. Strukturalne – obejmuje tych wszystkich bezrobotnych którzy utracili pracę ze względu zmian strukturalnych w gospodarce, długookresowe, wymaga zmiany kwalifikacji. Może wystąpić w przypadku niedopasowań geograficznych między wolnymi miejscami pracy a rejonami zamieszkania poszukujących pracę.

3. Globalne – całe bezrobocie występujące w danej gospodarce bez względu na jego powody.

4. Przymusowe – osoby bez pracy ze względu na sytuację na rynku pracy.

5. Dobrowolne – osoby bez pracy, ponieważ nie akceptują oferowanych warunków na rynku pracy

6. Cykliczne – bezrobotni, którzy pozostają bez pracy z powodu cykliczności produkcji

7. Jawne – wszyscy zarejestrowani bezrobotni

8. Ukryte (utajone) – część zasobów siły roboczej, która jest nie wykorzystana i nie zarejestrowana i tworzą: osoby w wieku produkcyjnym na wcześniejszej emeryturze, zatrudnienie nie w pełnym wymiarze

PD Pojęcia:

Przeciwdziałanie bezrobociu

Państwo może oddziaływać na rynek pracy na dwa sposoby i prowadzić:

 pasywną politykę na rynku pracy, która polega na łagodzeniu ekonomicznych skutków

bezrobocia dla osób nim dotkniętych;

 aktywna politykę na rynku pracy, która polega na zmniejszaniu liczby bezrobotnych.

Do instrumentów pasywnej polityki państwa zalicza się następujące formy pomocy

finansowej dla bezrobotnych:

 zasiłki dla bezrobotnych;

 zasiłki z funduszu pomocy społecznej;

 prywatne ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.

Aktywna polityka państwa na rynku pracy obejmuje zespół instrumentów, które powinny

oddziaływać na:

 wzrost popytu na siłę roboczą;

 obniżanie rozmiarów siły roboczej.

Instrumenty aktywnego oddziaływania państwa na rynku pracy zwykle dzieli się na dwie

grupy:

 instrumenty polityki makroekonomicznej, takie jak: polityka podatkowa, polityka wydatków

budżetowych, sterowanie poziomem podaży pieniądza oraz manipulowanie wysokością stopy

procentowej;

 specjalne instrumenty polityki zatrudnienia, które stanowią następujące działania:

1. Publiczne programy zatrudnienia;

2. Subsydiowanie płac;

3. Szkolenia zawodowe;

4. Rozwój pośrednictwa pracy;

5. Redukcje czasu pracy;

6. Ograniczenia podaży siły roboczej.

Podaż Pracy –

Podaż pracy - to liczba osób, które chcą w danym okresie pracować za określoną stawkę płacy.

Czynniki demograficzne 

1. Przyrost naturalny

2. Struktura ludności wg wieku

3. Saldo migracji

4. Struktura zamieszkania "miasto-wieś"

5. Struktura ludności wg płci

6. System szkolenia i kształcenia

7. Mobilność

8. Indywidualne motywacje i decyzje

Czynniki ekonomiczne 

1. Wysokość płacy realniej

2. Wysokość podatków od dochodów

3. System opieki społecznej państwa

4. Wysokość płacy nominalnej

POPYT NA PRACĘ-

Popyt na pracę - jest to zapotrzebowanie na pracę zgłaszane przez pracodawców (przedsiębiorstwa). Przedmiotem transakcji jest praca, za którą pracownik otrzymuje określoną płacę.

Popyt na pracę determinują takie czynniki jak: koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi.

Wzrost kosztów pracy na ogół prowadzi do obniżenia popytu na pracę. Wzrost wydajności pracy powoduje, iż pracodawca może zredukować zatrudnienie - gdyż ta sama praca może być wykonana w mniejszym wymiarze godzinowym. Wzrost popytu na dobra i usługi na ogół powoduje powiększenie produkcji przedsiębiorstwa, co z kolei wiążę się z większym zapotrzebowaniem na pracę.