SKAŁY MAGMOWE

Skały magmowe – skały powstające w wyniku krzepnięcia magmy lub lawy pod powierzchnią lub na powierzchni skorupy ziemskiej (nazewnictwo skał związane również z intruzjami)

• Podział skał magmowych wprowadzony jest na podstawie składu mineralnego tych skał (minerały główne, poboczne i akcesoryczne) oraz na podstawie miejsca ich powstawania.

• Magma – gorąca materia tworząca się lokalnie w górnym płaszczu Ziemi a także w skorupie ziemskiej, przesycona jest gazami i parami,

• Lawa – upłynniony stop glinokrzemianowy (magma) wydobywający się na powierzchnię Ziemi, w stosunku do magmy zubożała o pary i gazy,

• Intruzja – podziemne masywy, żyły, skupienia i wytrącenia powstałe przez wdzierającą się i zastygającą magmę w skorupie ziemskiej,

• Wulkan – najbardziej powszechne miejsce wydobywania się stopów krzemianowych (lawy) z wnętrza na powierzchnię Ziemi,

Podział skał magmowych

• Skały głębinowe/ plutoniczne – powstają w wyniku krzepnięcia magmy pod powierzchnią Ziemi w postaci różnego rodzaju intruzji; spadek temperatury magmy jest mały co daje skały grubokrystaliczne

• Skały hipabysalne – magma krzepnie na niewielkich głębokościach (ok.1 km)

• Skały mezoabysalne – magma krzepnie na głębokościach kilku km (zazwyczaj >3-4 km)

• Skały abysalne – tworzę się na głębokościach min. 10-15 km, towarzyszą im zwykle wielkie batolity

• Skały wylewne/ wulkaniczne – powstają w wyniku krzepnięcia lawy na powierzchni lub tuż pod powierzchnią Ziemi, spadek temperatury jest szybki przez co powstają skały skrytokrystaliczne, Skały wulkaniczne

• Skały piroklastyczne – skały przejściowe powstałe przez osadzanie materiału wulkanicznego na powierzchni Ziemi, zaliczane głównie do skał osadowych,

• Skały żyłowe – skały powstałe w wyniku wdzierania się zarówno magmy jak i lawy w obręb innych skał;

• Zazwyczaj trudno rozpoznawalne (pomocne są w ich identyfikacji obserwacje terenowe);

• ściśle związane z drobnymi intruzjami wdzierającymi się w inne skały magmowe jak i pozostałe skały;

• Pod względem składu mineralnego takie same jak skały plutoniczne i wulkaniczne;

STRUKTURA

• Struktura - sposób wykształcenia składników w skale; pojęcie obejmuje:

• Stopień krystaliczności

• Wielkość i kształt kryształów

• Wzajemne stosunki miedzy składnikami

• Cechy te zależne są od warunków i szybkości krystalizacji magmy, mniej od jej składu

PODZIAŁ STRUKTUR

• Pod względem krystaliczności:

• Holokrystaliczna (pełnokrystaliczna)-wszystkie składniki są wykrystalizowane (warunki sprzyjające krystalizacji)

• Hialinowa (szklista, niekrystaliczna)- skała o takiej strukturze składa się z bezpostaciowego szkliwa,

• Hipokrystalicza (częściowo krystaliczna)- pośrednia między dwoma powyższymi

Pod względem wielkości składników:

• Fanerokrystaliczna (jawnokrystaliczna)- wszystkie składniki skały wykrystalizowały w postaci dużych składników

  • RównoziarnistA

• Nierównoziarniste (porfirowate, fanerokrystaliczno- porfirowe)

• Afanitowa- makroskopowo niedostrzegalne składniki,

• Porfirowa- duże składniki rozrzucone w afanitowej masie skalnej

• Struktury specjalne:

• Pismowa: skalenie alkaliczne poprzerastane są wrostkami kwarcu, który krystalizuje równocześnie ze skaleniem (występuje w skałach żyłowych zwanych pegmatytami)

• Ofitowa: automorficzne, silnie wydłużone kryształy skaleni (plagioklazów) rozmieszczone bezładnie w masie większych ksenomorficznych kryształów piroksenu (występuje w skałach żyłowych zwanych diabazami)

• tekstura – sposób ułożenia i rozmieszczenia składników w skale; pojęcie obejmuje:

• Uporządkowanie składników skały

• Stopień wypełnienia przez nie przestrzeni w skale

• Cechy te zależne są głównie od dynamiki krzepnącego stopu, mniej od jego składu

• Podział tekstur ze względu na sposób ułożenia składników:

• Bezładna- składniki ułożone i rozmieszczone przypadkowo

• Uporządkowana (kierunkowa)- ułożenie wykazuje pewną regularność

• Tekstury równoległe:

• Linijne- równoległe ułożenie wydłużonych kryształów

• Płaskie- równoległe ułożenie minerałów blaszkowych i tabliczkowych

• Podział tekstur ze względu na stopień wypełnienia przestrzeni:

• Zbite (masywne) – minerały wypełniają ściśle całą przestrzeń zajętą przez skałę; brak porów

• Porowate – między składnikami mineralnymi występują wolne miejsca:

1. Miarolityczna – pozostałe po gazach pory są ograniczone ścianami kryształów,

2. Pęcherzykowata – pozostałe po gazach pory mają kształty kuliste lub elipsoidalne

PRZYKŁADY STAŁ MAGMOWYCH PLUTONICZNYCH:

• Granity

• Sjenity i monzonity

• Gabro

PRZYKŁADY SKAŁ MAGMOWYCH WULKANICZNYCH

• Riolity

• Andezyty

• Trachity

• Bazalty

PRZYKŁADY SKAŁ MAGMOWYCH ŻYŁOWYCH

• Diabazy

• pikryt,

• doleryt.

• Kwarcolit

• pegmatyty