Konflikt izraelsko-palestyński w XXI wieku

Podsumowanie wiadomości o konflikcie izraelsko-arabskim, w tym zwłaszcza o konflikcie izraelsko-palestyńskim

Arabsko-izraelski konflikt,

regionalny konflikt między Izraelem a krajami arabskimi i Palestyńczykami, trwa od lat 40. XX w. Główne zarzewie konfliktu bliskowschodniego. Jego źródła stanowią: utworzenie państwa Izrael na ziemiach arabskich i wywołane tym spory terytorialne, problem palestyński oraz walka o wpływy w regionie. Charakter ponadregionalny nadała mu ingerencja ZSRR i Stanów Zjednoczonych, stał się wówczas elementem zimnej wojny.

Pierwsza wojna izraelsko-arabska (1948–1949) o kształt i granice Izraela oraz Palestyny zakończyła się klęską krajów arabskich (Arabii Saudyjskiej, Egiptu, Iraku, Libanu, Syrii i Transjordanii), które odmawiały uznania Izraela i sprzeciwiały się podziałowi Palestyny.

Drugą wojnę w 1956 wywołało przejęcie władzy w Egipcie przez G. Nasera, który prowadził antyzachodnią politykę, a także zdecydował o nacjonalizacji Kanału Sueskiego (sueski kryzys). Uderzyło to w interesy Wielkiej Brytanii i Francji, które wraz z Izraelem zaatakowały Egipt, zajmując półwysep Synaj. Presja ZSRR i USA zmusiły Izrael do oddania Synaju, linii rozejmu strzegły Siły Zbrojne ONZ, Egipt zaś przyznał Izraelowi prawo żeglugi w obrębie Kanału Sueskiego.

Trzecia wojna, z 1967, zwana sześciodniową, została sprowokowana przez decyzję Nasera o wycofaniu wojsk ONZ rozgraniczających siły egipskie i izraelskie oraz uniemożliwieniu żeglugi Izraelowi. Atak wojsk izraelskich zakończył się pełnym sukcesem. Terytorium Izraela zostało powiększone o Synaj, Wzgórza Golan, Strefę Gazy, Cisjordanię i wschodnią Jerozolimę. Tereny te stanowiły strefy buforowe i były zasiedlane przez ludność żydowską. Pokojowe próby rozwiązania konfliktu wciąż nie zyskiwały akceptacji zainteresowanych stron.

Kolejna wojna wybuchła w dniu święta religijnego Yom Kippur w 1973 (wojna Yom Kippur). Egipt i Syria ponownie usiłowały odzyskać utracone ziemie. W wyniku wojny Syria odzyskała część Wzgórz Golan, a Doraźne Siły Zbrojne ONZ nadzorowały przyjęte zawieszenie broni. Przejawem zwrotu w polityce państw arabskich było posługiwanie się przez nie “bronią naftową”. Manipulowanie cenami tego surowca stanowiło przyczynę kryzysów naftowych, co negatywnie odbiło się na stanie gospodarki światowej. 1978 prozachodnia reorientacja Egiptu umożliwiła podjęcie przez to państwo roli mediatora w konflikcie.

Układy izraelsko-egipskie wzmocniły dążenia Izraela, który w 1980 zaanektował całą Jerozolimę, w 1981 Wzgórza Golan, a w 1982 wkroczył do Libanu częściowo niszcząc bazy palestyńskie. W 1987 na ziemiach okupowanych przez Izrael wybuchło powstanie palestyńskie – intifada. Międzynarodowe wysiłki zmierzające do uregulowania sytuacji w regionie nie przyniosły efektów. 2000 rozpoczęła się tzw. II intifada.

Konflikt izraelsko- palestynski

Od zakończenia I wojny swiatowej trwa z mniejszym lub wiekszym natęzeniem konflikt na terenie Palestyny.

Obszar ten w czasach starożytnych zasiedliły plemiona izraelskie , znane ci z Biblii. Stworzyło ono silne państwo ,które przechodziło różne koleje losu. Przyczyny wrogosci Arabów wobec Zydów siegają swymi korzeniami dalekiej przeszłości.
Od podboju starożytnego Izraela przez Asyryjczyków w 772 roku p.n.e. , az do powstania wspólczesnego panstwa Izrael ,ziemia ta przechodziła z rąk jednego imperium do drugiego. Powstania Zydów przeciwko Rzymianom w 66 roku p.n.e. , w latach 70-73 oraz 132- 135 doprowadziły do wyniszczenia ziemi oraz do rozproszenia Zydów , którzy utworzyli tzw. diasporę. W ten sposób pozbawiono ich ojczyzny na 1800 lat. Zydzi rozjechali sie na cały swiat . (Obecnie szacuje sie ze jest ich 13 mln, z czego w Izraelu 4,3 mln a w USA 5,8 mln.)
W VIII wieku n.e. tereny Palestyny opanowali Arabowie . Wiekszośc miejscowej ludności zarabizowała sie i zislamizowała , tworząc naród palestyński.

Pod koniec XIX wieku w Europie narastały tendencje nacjonalistyczne i antysemickie . Przesladowania ludniości zydowskiej w Rosji, w Niemczech, Austro-Wegrzech i we Francji skłoniły europejskich Zydow do opracowania koncepcji odbudowy własnego państwa. W 1897 roku z inicjatywy wiedenskiego publicysty Theodora Herzla założono w Bazyleii ( Szwajcaria ) Swiatowa Organizację Zydowską i zapoczatkowano syjonizm - ruch polityczny nawołujący do odrodzenia narodowego i utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie w celu przetrwania Żydów jako narodu. W diasporze pojawiła sie myśl ponownego stworzenia państwa w Palestynie.
Jeszcze na poczatku XX wieku teren Palestyny wchodził w skład Imperium Osmańskiego. Podczas I wojny swiatowej na Bliskim Wschodzie dominowały juz mocarstwa europejskie . Dawnymi terytoriami podzieliły sie Francja i Wielka Brytania , tworząc zgodnie z decyzjami Ligi Narodów tzw. terytoria mandatowe.
Syria i Liban były administrowane przez Francję, natomiast Palestyna i Irak przez Brytyjczyków. W 1917 roku brytyjski minister spraw zagranicznych Arthur Balfour obiecał poparcie swego kraju dla idei zydowskiej ojczyzny w Palestynie, ale zgodził się również popierac powstanie niepodległych krajów arabskich ( tzw. deklaracja Balfoura ).

Zydowska emigracja do Palestyny rozpoczeła się już w trakcie I wojny swiatowej, a po1918 nabrała ogromnego tempa . Nasiliła sie zwłaszcza w latach trzydziestych po dojsciu w Niemczech do wladzy Adolfa Hitlera oraz w trakcie i po II wojnie swiatowej. Do Palestyny przybywali wtedy ci którzy przetrwali nazistowskie przesladowania. Zydzi napływali do Palestyny z różnych częsci swiata ( m.in. z Polski ), ku niezadowoleniu miejscowych Arabów, szybko stających sie mniejszościa. Palestyna zaczeła byc miejscem ostrych konfliktów. Z jednej strony rozwijal sie tu arabski nacjonalizm skierowany przeciwko żydowskim osadnikom. Arabów łaczył jezyk , islamska wiara i kultura . Z drugiej strony coraz silniejsze było dązenie Zydów do stworzenia własnego państwa. Ponadto Arabowie i Żydzi wystepowali przeciwko brytyjskiej dominacji , dopuszczając się aktów terroru wobec stacjonujacych tam wojsk brytyjskich.
Zgodnie z deklaracją z 1917 roku w 1947 na forum ONZ wniesiono propozycję podziału obszaru Palestyny na część żydowską i arabską. Po doswiadczeniach holocaustu swiatowa opinia publiczna czula się moralnie zobowiazana do przyznania ludności żydowskiej prawa do własnego państwa.
Dnia 15 maja 1948 roku Zydowska Rada Narodowa proklamowała powstanie niepodległego Izraela w swojej czesci Palestyny. Państwo to nie zostało zaakceptowane przez kraje arabskie. Takze ludność arabska , która od wieków mieszkała w Palestynie i po powstaniu Izraela znalazla sie na terytorium tego państwa , nie pogodziła się ze swym statusem. Z decyzja tą nie pogodzili sie ani arabowie w Palestynie , ani w krajach ościennych.
Kilka dni przed proklamowaniem wygasł mandat wielkiej Brytanii. Stworzyło to szanse dla Arabów na atak , gdyż Brytania nie musiała by tam juz interweniować .
Kilka dni po wygaśnięciu mandatu brytyjskiego i proklamowaniu niepodległego Izraela wybuchła I wojna izraelsko-arabska, w której po stronie arabskiej brały udział oddziały wojskowe z kilku sąsiednich państw ( takze Egiptu ). Panstwa arabskie poniosły druzgocacą klęske, a Izrael powiekszył o połowe powierzchnie kraju( zajmujac dodatkowo obszary oddane Arabom przez ONZ ). Toczone wówczas walki uległy zawieszeniu bez podpisania umów pokojowych, Izrael zaś zyskał granice nie uznawane przez żadne z sąsiadujących z nim państw, co stało się przyczyną późniejszych konfliktów.

Wskutek walk Izrael opuściło i przeniosło się do sąsiednich krajów arabskich ok. 800 tys. Palestyńczyków, których los stał się odtąd największym problemem społecznym tego regionu świata. Części z nich udało się zasymilować w swych nowych krajach, znaczna jednak grupa zasiedliła obozy dla uchodźców.Tymczasem Izrael rozwijał się w niespotykanym tempie. Źródłem finansowania dokonujących się w kraju przemian była międzynarodowa pomoc finansowa, niemałą rolę odegrały też fundusze prywatne pochodzące od przedstawicieli żydowskiej diaspory żyjących za granicą. W szybkim tempie wzrastała liczba ludności kraju przyjmującego imigrantów żydowskich z całego niemal świata, dynamicznie postępowały procesy urbanizacyjne i industrializacyjne.

Konsekwencją wrogich stosunków, w jakich Izrael pozostawał ze swymi sąsiadami, były kolejne otwarte konflikty znane jako: wojna sueska (30 X-7 XI 1956), wojna sześciodniowa (5-10 VI 1967), wojna Jom Kippur (6-22 X 1973). eszystkie zakończone klęska bioracych w nich udzial państw arabskich :Egiptu Jordanii i Syrii.
Wojna sueska zaszla pomiedzy Izraelem oczywiscie a Egiptem. Przyczyny bezpośrednie to: terrorystyczne ataki na obiekty i wojska izraelskie w strefie przygranicznej, dokonywane z inspiracji egipskiej, zamknięcie przez Egipt (nowy rzadzacy Gamal Abdal Nasser) cieśniny Tiran dla żeglugi izraelskiej oraz nacjonalizacja Kanału Sueskiego grozaca interesom Francji i Wlk. Brytanii.
Izrael zaatakowal Egipt wraz z Francją i UK . Zajął pólwysep Synaj , ale pod presją ZSRR i USA wycofal sie .Wzieli Strefe Gazy, ale oddali ja pod kontrole sil pokojowych ONZ.
Kraje arabskie nadal dazyły do zniszczenia państwa zydowskiego . W 1967 roku Egipt , Syria i Jordania zawarły sojusz antyizraelski. Niestety na nic to, Izraelczykom udalo sie ponownie odbić pólwysep Synaj i Strefę Gazy, ale też zdobyli Wzgórza Golan ( od Syrii ), Zachodni Brzeg Jordanu i starą część Jerozolimy ( od Jordanii).
W pazdzierniku 1973 roku w odwecie Egipt i Syria ponownie zaatakowały Izrael w dniu ważnego zydowskiego świeta Jom Kippur ( Dzień Pokuty ). Atak ten ani nic nie zmienił w granicach państw. Pomimo protestów państw arabskich Izrael prowadził politykę osiedlania Żydów na terytoriach okupowanych.
Po klesce wojny Jom Kippur Egipt zmienil swa politykę wzgledem Izraela. W 1979 roku na rozmowach pokojowych w letniej rezydencji prezydentów amerykańskich w Camp Dawid Egipt zawarl pokój z Izraelem. Na mocy tzw. pokoju waszyngtońskiego Synaj wrócił do Egiptu.

Po utworzeniu Izraela tysiace Arabów opuściło swoje dawne terytorium uchodzac do panstw osciennych,( Egipt, Jordania , Liban, Syria) gdzie powstawały olbrzymie obozy dla uchodzców. W latach siedemdziesiątych podjeli inny rodzaj walki - działalnosć terrorystyczną. W 1966 roku powstała Organizacja Wyzwolenia Palestyny ( OWP ), na czele ktorej stal Jaser Arafat. Organizacja ta dokonywała ataków terrorystycznych na Izrael ( porwania statków, samolotów , zabójstwa , zamachy bombowe ) , który w odwecie bombardował obozy uchodzców palestynskich. Światowa opinia publiczna , mimo poczatkowej sympatii dla uchodzcow palestynskich , odwróciła sie od nich , gdy na masową skalę rozpoczeli dzialalność terrorystyczną.
Poparcia dyplomatycznego i wojskowego OWP udzielały państwa bloku sowieckiego. Od 1973 przeszkolono na ich terytorium ok. 15 tys. bojowników OWP. Z działalnością OWP zawsze wiązano międzynarodowy terroryzm. Wiele zamachów zostało dokonanych przez organizacje utworzone w tym celu przez OWP (Czarny Wrzesień, Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny). Takze : HAMAS ( Ruch Oporu Islamu ) i Hezbollach ( Partia Boga ), Dżihad czy Al-Fatah ( zbrojne ramię OWP ).

Do przełomu w stosunkach izraelsko-arabskich doszło po czerwcu 1992, gdy do władzy doszedł rząd kierowany przez I. Rabina.
We wrześniu 1993 rząd Izraela w porozumieniu z Organizacją Wyzwolenia Palestyny ustalił zasady autonomii Palestyńczyków w strefie Gazy i w Jerychu na Zachodnim Brzegu Jordanu. W deklaracji izraelskiej przewidziano rozszerzenie autonomii palestyńskiej na obszar całego Zachodniego Brzegu Jordanu.
Przejęcie władzy przez Palestyńczyków miało się odbywać stopniowo: w pierwszej fazie przejąć mieli zarządzanie oświatą, służbą zdrowia, finansami, sprawami socjalnymi i turystyką, następnie zaś resztę uprawnień samorządowych. Izraelczycy mieli wycofywać swe wojska i uwalniac wieżniów.
Przeprowadzone w 1996 wybory na terenach Autonomii Palestyńskiej usankcjonowały prawnie i politycznie jej istnienie.

Trudnosci w rozwiazaniu konfliktu wynikaja z trzech przynajmniej przeslanek:
- Każda ze stron czuje się uprawniona ze względów historycznych do władania niewielkim teryrorium dzisiejszego Izraela.
- Po kazdej ze stron wystepują tendencje ekstremistyczne. Izraelska współrządząca radykalna partia Likud odrzuca mozliwość dialogu z Palestyńczykami i ich terytorialne roszczenia . Wyklucza podział Jerozlimy , powstanie suwerennego państwa palestyńskiego, likwidacje żydowskich osiedli w Autonomii Palestyńskiej ( budowanych weczesniej ) , zwrot Syrii Wzgórz Golan. Palestyńczycy uciekają sie do metod terrorystycznych , destabilizujacych państwo i zagrażających jego obywatelom. W odpowiedzi na ich działania władze izraelskie także stosują sie do brutalnych środków.
- Zewnętrzne środowisko próbujące znależć kompromis pozostaje podzielone. Palestynczykom sprzyjaja państwa islamskie ,dla których Izrael jest obca cywilizacyjnie enklawa na ziemi arabskiej. Izrael popiera ogromna i wpływowa diaspora żydowska mieszkajaca w wielu bogatych państwach Zachodu.


Izraelczycy utrzymują okupację terenów palestyńskich nie tylko ze względu na przekonanie, że są to historyczne ziemie żydowskie. Obszary te maja duże znaczenie dla bezpieczeństwa państwa Izrael. Gdyby nastąpił powrót do sytuacji z czasów przed wojny 1967 r., wówczas południe i północ Izraela łączył korytarz, którego szerokość w rejonie miasta Netania i Hadera nie przekracza 20 km. Przeprowadzając zaskakujący atak przeciwnik mógł w ciągu kilku godzin podzielić państwo żydowskie. Nie bez znaczenia pozostaje też kwestia dostępu do źródeł wody, które znajdują się na ziemiach palestyńskich. Izrael cierpi od lat na jej deficyt. Bez wody sprowadzanej z terenów okupowanych niemożliwe byłoby wykorzystanie rolnicze wielu terenów.

Bieżąca sytuacja na Bliskim Wschodzie – perspektywy rozwiązania konfliktu

????????????????