Wykład 2, 17.03.2016

Struktura podmiotowa rynków finansowych

Instytucje regulujące i nadzorujące rynki finansowe

• Organy władzy państwowej, których główne zadanie polega na tworzeniu regulacji prawnych, a w mniejszym zakresie spełniają funkcje nadzorcze, do nich można zaliczyć parlament (uchwalający ustawy regulujące funkcjonowanie rynku finansowego), władze wykonawcze (rząd, ministrowie – wydają akty prawne niższego rzędu, a także mogą pełnić niektóre funkcje nadzorcze nad instytucjami rynku finansowego),

Przyjmując za kryterium zakres integracji nadzoru nad poszczególnymi segmentami systemu finansowego wyróżnia się dwa podstawowe modele:

• Nadzór sektorowy – zakładający istnienie odrębnych instytucji nadzorujących poszczególne segmenty finansowe, tj. sektor bankowy, ubezpieczeniowy i rynek kapitałowy,

• Nadzór zintegrowany – polegający na całkowitym lub częściowym łączeniu funkcji nadzorczych nad wszystkimi bądź niektórymi segmentami rynku finansowego w jednej instytucji o charakterze „mega nadzorcy”.

• Podejście funkcjonalne – powszechnie określane jako „Twin Peaks”. Zakłada ono utworzenie dwóch odrębnych instytucji nadzorczych odpowiedzialnych za różne aspekty nadzoru finansowego:

  • Jedna instytucja jest odpowiedzialna za nadzór ostrożnościowy nad wszystkimi instytucjami finansowymi (ang. Prudential supervision). W ramach tego modelu nadzór ostrożnościowy z reguły ulokowany jest w banku centralnym; funkcja licencyjna i regulacyjna;

  • Druga instytucja kontroluje prawne aspekty operacji finansowych (ang. Conduct-of-business supervision) i opowiada za ochronę konsumentów.

Kryterium stopnia zaangażowania banku centralnego w nadzór bankowy, czy też szerzej, nadzór finansowy, można wskazać na trzy następujące modele:

• Bank centralny odpowiedzialny tylko za nadzór bankowy (nadzór niebankowy poza bankiem centralnym);

• Bank centralny odpowiedzialny za nadzór finansowy (zarówno bankowy, jak i niebankowy);

• Bank centralny nie zaangażowany w nadzór finansowy.

Za zapewnieniem znacznego zaangażowania banku centralnego w sprawowanie nadzoru bankowego przemawia wiele argumentów, z których najważniejsze odnoszą się do następujących kwestii:

• Stabilność systemu finansowego jako jeden z celów działania banku centralnego,

• Przepływ informacji – korzyści dla polityki pieniężnej i nadzorczej,

• Uniknięcie powielania pewnych zadań,

• Rola banków centralnych w czasie kryzysu w systemie finansowym,

• Uwarunkowania historyczne.

Wśród najważniejszych czynników, które mają wpływ na sposób organizacji nadzoru nad systemem finansowym wymieniane są:

• Poziom rozwoju ekonomicznego kraju,

• Rozmiar rynku finansowego,

• Struktura systemu finansowego i Rozwój konglomeratów finansowych,

• Koszty działalności instytucji nadzorczych,

• Czynniki/uwarunkowania Polityczne,

• Uwarunkowania historyczne.

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad:

• Sektorem bankowym,

• Rynkiem kapitałowym,

• Rynkiem ubezpieczeniowym,

• Rynkiem emerytalnym (oprócz ZUS),

• Instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych,

• Instytucjami pieniądza elektronicznego,

• Sektorem kas spółdzielczych.

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.

Do zadań KNF należy:

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;

• Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;

• Podejmowanie działań informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;

• Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;

• Wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Funkcje KNF:

• Licencyjna – udzielanie zezwoleń na prowadzenie działalności przedsiębiorstw,

• Kontrolna – przeprowadzanie stałych i możliwie szybkich analiz sytuacji i podległych sektorów rynku finansowego i instytucji tam działających,

• Dyscyplinarna – bezpośrednie oddziaływanie na nadzorowane instytucje finansowe, możliwość zastosowania przymusu i określonych w prawie sankcji,

• Regulacyjna – wyznaczanie minimalnych standardów bezpieczeństwa w działalności instytucji a szczególnie bezpieczeństwa klienta.

KNF realizuje swoje cele – zadania m.in. poprzez:

• Egzekwowanie przestrzegania prawa przez podmioty nadzorowane,

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,

• Stworzenie możliwości polubownego rozstrzygania sporów pomiędzy uczestnikami rynku finansowego,

• Współpracę z uczestnikami rynku finansowego oraz dialog i wspólne działania zorientowane na rozwój rynku.

Polski model nadzoru finansowego

• Od listopada 2015 r. – mandat makroostrożnościowy został przypisany do Komitetu Stabilności Finansowej,

• „Spaghetti bowl effect” w krajowej skali?

• KSF = nadzór typu overnight. KNF = nadzór o charakterze supervision. Dodatkowo rola ministra finansów jako regulatora (twórcy prawa).

Nadzór makroostrożnościowy w Polsce:

• Nadzór makroostrożnościowy obejmuje identyfikację, ocenę i monitorowanie ryzyka systemowego oraz działania mające na celu ograniczenie tego ryzyka poprzez zastosowanie instrumentów makroostrożnościowych.

• Celem tego nadzoru jest ograniczanie ryzyka systemowego, w szczególności poprzez wzmacnianie odporności systemu finansowego i w konsekwencji wspieranie długookresowego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego kraju.

Komitet Stabilności Finansowej

• Pełni funkcję organu właściwego w zakresie nadzoru makroostrożnościowego w Polsce,

• Jest odpowiedzialny za kształtowanie polityki makroostrożnościowej oraz koordynację działań w ramach zarządzania kryzysowego,

• Pracom w zakresie:

  • Nadzoru makroostrożnościowego przewodniczy Prezes NBP, a obsługę Komitetu zapewnia NBP,

  • Zarządzania kryzysowego przewodniczy Minister Finansów, a obsługę Komitetu zapewnia Ministerstwo Finansów,

• Podstawowym zadaniem KSF jest identyfikowanie, ocena i monitorowanie ryzyka systemowego powstającego w systemie finansowym lub jego otoczeniu,

• Drugim kluczowym zadaniem KSF jest inicjowanie działań mających na celu ograniczanie zidentyfikowanych zagrożeń dla stabilności finansowej.