Rachunek ekonomiczny w Ochronie Środowiska Rachunek ekonomiczny – zespol metod srodkow ukierunkowanych na podjecie decyzji najlepszej optymalnej w danych waruknach ekonomomicznych, uzasadnionej sposrod wielu wariantow rozwiązań

Rachunek ekon w ochronie srod – rachunek sozoekonomiczny – będzie traktowany jako narzedzie obligatoryjne w ocenie wszystkich dzialn podejmowanych we wszystkich płaszczyznach zycia społecznego.

Rachunek ekon o charak Makro – miedzynarodowa (skala) – ustalenie optymalnej makroekonomicznej relacji pomiedzy programowanym wzrostem gosp panstw basenu morza baltyckiego a zasobami ekologicznymi – krajowa-regionalna

O charak mikro:- pojedyncze jednostki gospodarcze : koszty i korzyści zachowania srod przyrodniczego, koszty ekologiczne, koszty społeczne

Porównanie nakładów i wyników w różnych wariantach przyszłej działalności gospodarczej i wybór wariantu najkorzystniejszego.

Wariant optymalny- najbardziej racjonalne rozwiązanie pozwalające na osiągniecie maksymalnej korzyści gospodarczej przy minimalnych nakładach

Minimum 2 warianty rozwiązania danego przedsięwzięcia w zakresie OŚ. Wynik rachunku ekonomicznego w OŚ nie musi być jedyną przesłanką do podjęcia decyzji gdy dotyczy: zdrowia, walorów przyrodniczych lub krajobrazowych

Sozoekonomia jest działem sozologii zajmującym się ekonomicznym korzystaniem z zasobów przyrody w celu zapobiegania jej degradacji.

Instrumenty ekonomiczne Ochrony Środowiska

Kryteria projektowania Instr. Ekon.

Skuteczność ekologiczna- odnosi się zawsze do określonych celow polityki ekologicznej

Efektywność ekonomiczna : maksymalne korzyści środowiskowe przy minimum nakładów

Możliwość wdrożenia – zależy od szerokiego spektrum czynników, wśród nich są: istnienie podstaw prawnoinstytucjonalnych umożliwiających wdrożenie danego instrumentu, istnienie rozwiązań organizacyjnych i technicznych

Funkcje Instrumentów Ekonomicznych

funkcja bodźcowa (stymulacyjna) – polegająca na zachęcaniu podmiotów (zarówno przedsiębiorstw jak i gospodarstw domowych)do racjonalnego korzystania z walorów i zasobów środowiska,

funkcja dochodotwórcza (transferowa) – polegająca na gromadzeniu, a następnie wtórnym podziale (transferze) zgromadzonych środków na finansowanie działań zgodnych z celami polityki ekologicznej.

-funkcja regulacyjna – polega na internalizacji ekonomicznych efektów zewnętrznych (głównie kosztów zewnętrznych) i eliminowaniu tzw. błędów rynku

Podmioty ponoszące oplaty ekologiczne przeznaczone na dzialania ekologiczne wg prawa ochrony srod

-przedsiebiorcy – osoby fizyczne prawne jednostki organizacyjne

-osoby prowadzace dzialanosc wytworcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych chowu i chodowli

-osoby wykonujące zawod medyczny

-jednostki organizacyjne nie bedace przedsiębiorcami

-osoby fizyczne inne niż powyżej ale korzystające ze środowiska

Oplaty - obciążenia finansowe ponoszone przez podmioty gospodarcze za korzystanie z zasobow i walorow srodowiska

Oplaty stos w Polsce

1. Oplaty ekologiczne służące finansowaniu inwestycji ochronnych

-Przeznaczone na FOŚIGW wszystkich szczebli

-przeznaczone na fundusze gminne

-przeznaczone na NFOŚ i GW

-p. na FOGR

-na FL

-gospodarstwa pomocnicze w parkach narodowych

2. Oplaty i podatki nie służące finansowaniu inwestycji ochronnych

-p do budzetu panstwa

-do budzetu gminy

-do krajowego funduszu drogowego i kolejowego

Opłaty ekologiczne:

Opłaty za jakościową degradację środowiska:

-Za wprowadzanie gazów do powietrza

-Za substancje zubożające warstwe ozonową

-Za wprowadzanie ścieków do wód

-Składowanie odpadów

Opłaty za ilościową degradację środowiska:

-Usuwanie drzew lub krzewów

-Wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej

Opłaty za korzystanie ze środowiska:

-Pobór wód

-Eksploatacyjna i koncesyjna w górnictwie

należności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa

-opłata za oddanie w użytkowanie gruntów pod wodami stanowiących własność Skarbu Państwa oraz obwodów rybackich

Oplaty uzytkowe- oplaty usługowe i systemy kaucji

-oplata na rzecz instytucji eksploatującej wysypisko odpadow

-za usługę np. skladowanie odpadow

-za dosrane wody

-za wywoz smieci

-za oczyszczanie ścieków

Opłata produktowa – obciążenia finansowe nakładane na produkty szkodliwe w każdej fazie istnienia produkcji, konsumpcji, skladowania

Dotyczy

-prduktow i opakowan z aluminium,stali,papieru,faktury,szkla

-produktow: akumulatory niklowo – kadmowe, nikolowo-zeliwne, ogniwa, baterie ,oleje smarowe

Opłata depozytowa – obciążenia nakladabe na ekologicznie niebezpiecznie produkty, podlegające zwrotowi w momencie przekazywania do recyklingu, neutralizacji lub właściwego skladowania.

Podatki: roznica miedzy oplata a podatkiem zwiazana jest z ich wykorzystaniem

-oplaty powinny być zwrotnie przekazywane na cele ochrony środowiska na fundusze celowe

Podatek ekologiczny to obciążenie finansowe mające związek z ochroną środowiska, wynikające z zanieczyszczeń środowiska naturalnego.

Podatek ekologiczny bywa też używany do osiągania dorażnych celów gospodarczych, np. wzrostu sprzedaży nowych samochodów. W tym kontekście nie ma on nic wspólnego z ekologią^[1] i jest często efektem lobbingu grup przemysłowych.

Podatek ekologiczny jest świadczeniem pieniężnym, którego podstawą jest jednostka naturalna pewnego zjawiska, które wywiera szczególnie negatywny wpływ na środowisko. OECD definiuje podatek ekologiczny jako obowiązkową, bezzwrotną płatność na rzecz państwa, która nakładana jest na przedmiot opodatkowania.

Podatki ekologiczne możemy podzielić na:

-podatki od energii i paliw, np. podatek "siarkowy", "węglowy", od energii elektrycznej, od paliw lotniczych,

-inne podatki dotyczące środowiska naturalnego, takie jak: od pojazdów silnikowych czy od opakowań.

W odniesieniu do podatków ekologicznych obowiązują dwie regulacje prawne: ustawa o podatku akcyzowym oraz ustawa o podatku od towarów i usług.

Podatek ekologiczny jest stosowany w najbardziej rozwiniętych krajach Unii Europejskiej. Wysokie stawki opłat ekologicznych występują w krajach skandynawskich. W Danii istnieje nietypowy podatek wodociągowy, za większe zużycie wody przez gospodarstwa domowe. W Norwegii istnieje podatek węglowy i siarkowy. W Norwegii podatkiem objęte jest również paliwo lotnicze.

Mocno rozbudowany system podatków ekologicznych występuje w Niemczech, pobierany jest tutaj m.in. podatek od spalania paliw, podatek od zużycia energii elektrycznej.

W Polsce wprowadzenie podatku ekologicznego od samochodów osobowych planowane było na rok 2010^[2]. Jego wprowadzenie było jednak kontrowersyjne i wiązało się z oporem ^[3] posiadaczy starszych samochodów, co spowodowało, że podjęto decyzję o zakończeniu prac w tym kierunku^[4].

Subwencja (łac. subventio – zapomoga) – nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana najczęściej przez państwo określonym podmiotom (np. jednostkom samorządu terytorialnego, prywatnym przedsiębiorstwom, organizacjom społecznym i osobom fizycznym) dla poparcia ich działalności.

Subwencja różni się od dotacji tym, że ma charakter roszczenia prawnego. Jeśli została zapisana w budżecie z przeznaczeniem dla określonej jednostki, musi zostać przekazana. Decyzję co do jej rozdysponowania, podejmuje organ, który ją otrzymał.

Bodźce finansowe wspierające egzekucję prawa obejmują:
- głównie kary pieniężne za przekraczanie norm emisji i nieprzestrzeganie przepisów ekologicznych,
-zaliczanie kar i odszkodowań oraz odsetek od kar z tytułu nieprzestrzegania przepisów z zakresu ochrony środowiska do kategorii wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwiększających podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Koncepcja Zrównoważonego Rozwoju:

Według tradycyjnej definicji zrównoważony rozwój to rozwój, „w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Innymi słowy pozwala on zagwarantować, że dzisiejszy wzrost nie będzie zagrażał możliwościom wzrostu przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój obejmuje zatem trzy elementy: gospodarczy, społeczny i środowiskowy, które na poziomie politycznym należy rozważać jednakowo. Strategię na rzecz zrównoważonego rozwoju, przyjętą w 2001 r. i zmienioną w 2005 r., uzupełnia między innymi zasada integracji kwestii środowiskowych z europejskimi politykami, mającymi wpływ na środowisko

Pojęcie Zr rozw- ekorozwoj, - Roz zrow , - Roz trwaly – Roz samopotrzymujacy się – suspensywny rozwoj

Ekorozwój, to rozwój nie zagrażający środowisku naturalnemu , a zasady ekorozwoju to : zrównoważoność, trwałość, samo podtrzymywanie się.

Filary reprodukcja zasobow, integralność ekosystemow, ekonomizacja ochrony srod, -ekologizacja gosp

Rozwoj zrównoważony – Filary -> Integralnosc Ładu , subsydiarność, zrownowazona partycypacja

Ład zintegrowany: Ład zintegrowany można zdefiniować jako pozytywny stan docelowy zmian rozwojowych (podobnie jak cel) łączący w spójny, niesprzeczny sposób łady składowe.

ład zintegrowany = ład społeczny + ład instytucjonalno-polityczny + ład ekonomiczny + ład środowiskowy + ład przestrzenny.

Rozrwoj trwały – proces zmian który realizuje cechę trwałości oceniana pozytywnie z punktu widzenia określonego systemu wartości

Rozwoj trwaly – slaba, wrazliwa,silna, restrykcyjna

Zasady trwałości:

Slaba – zachowanie wielkości kapitalu bez względu na jego strukture. Poszczegolne elementy sa substytutami jest to twierdzenie tradycyjnej ekonomii dobrobytu.

Rozwoj wg tej zasady jest typowo konwencjonalny

Wrazliwa- (umiarkowana)- wymaga aby przy zachowaniu całkowitej wielkości kapitalu nie naniszona zostałą pewna zasada okreslajaca realcje miedzy jego składowymi. Kapitał wytworzony przez człowieka i kapital przyrodniczy może być substytutami ale w scisle określonych granicach.

Silna- - kazde z kapitałów zachowanie osobno kapital przyrodniczy i kapital wytworzony przez człowieka nie sa względem siebie substytucyjne lecz komplementarne. Ubytek pewnego zasobu powinien być rekompensowany przyrostem tego samego zasobu .

Restrykcyjna(bardzo silna) – zakaz uszczuplania któregokolwiek z zasobowe. Zasoby nieodnawialne nie mogą być eksploatowane, zasoby odnawialne wykorzystywane tylko w czesci która jest jego przyrostem rocznym, zasada konserwacji przyrody we wszystkich obszarach funkcj człowieka

Substensywny rozwoj – podtrzymanie, utrzymanie, zdnolnosc podtrzymania

Substensywny - oznacza oszczedna i troskliwa gospodarke naturalnymi i materialnymi zasobami czlopwieka, ani intensywny ani ekstensywny ale rozwoj w imie przetrwania, dajacy obecnym i przyszłym pokoleniom dalszego godziego korzystania z odnawialnych i niezbywalnych zasobow naszej ziemi

Wskazniki jako podstawa pomiaru zrow rozwoj

Podział = Meryforyczne , - formalne, - przestrzenne obszarowe-

-monitoruja zrow Roz

- umożliwiają diagnozowanie i prognozowanie

-daja możliwość okreslenia związków i uwarunkowan pomiedzy poszczególnymi ładami

Za ich pomoca można udzielic odpowiedzi na nast. Pytania :

Czy poszcz obszary podążają droga zrow rozwoju?

-jakie?

• Wiodące zasady trwałego rozwoju: -ochrona środowiska ,-równość i spójność społeczna, -dobrobyt gospodarczy, oraz realizacja zobowiązań na szczeblu mierdzynarodow

• Rozrwoj samopodtrzymujący się – proces zmian który podtrzymuje wartości Filary - podtrzymanie równości pokoleniowej – zasada sprawiedliwości , podtrzymanie wydajności środowiska – zasada nieprzekroczenia granic

• Wskaźniki Zrównoważonego Rozwoju:

• Realny PKB na mieszkańca

• Wydajność zasobów

• Zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym

• Wskaźnik zatrudnienia pracowników w starszym wieku

• Średnie trwanie życia i lata zdrowego życia

• Emisja gazów cieplarnianych; Zużycie energii ze źródeł odnawialnych

• Zużycie energii w transporcie w stosunku do PKB

• Występowanie pospolitych gatunków ptaków

Ochrona ławic ryb

• Oficjalna pomoc rozwojowa

Co to jest PKB? pojęcie ekonomiczne oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału, własność przedsiębiorstw itp.

PKB jako miernik rozwoju i dobrobytu:

-Suma sprzedazy finalnej wewnątrz określonego obszaru gosp

-suma wartości dodanej na danym obszarze, którą ostatecznie placi konsument

-powstajaca wartość dodana jest źródłem dochodow czynnikow produkcji, które sa stosowane przez przedsiębiorstwa i tym samym tworza PKB. Miernik dochodu – istotne znaczenie dla dobrobytu

PKB per capita to wielkość PKB przypadajaca na 1 mieszkanca

-wylaczone sa transakcje czysto finansowe i sprzedaz towarow uzyskanych

-PKB dla danego roku liczony w cenach bieżących oraz cenach stałych może się roznic co wynika z inflancji

-obejmujac jedynie rejestrowane transkacje rynkowe

-nie uwzglednia działalności w półlegalnej (szara strefa ) i nielegalnej (czarna strefa) wynikającej z unikniecia podatkow

-wartosc sprzedazy dobr dobr i usług jest mierzona w cenach sprzedazy.Dwa dobra jedno z upustem, przynsoza ten sam dobrobyt społeczny, ale zaznaczone jest to w PKB

-nie jest miara szcescia ale wyłącznie wzrostem użyteczności jako przyjemność dla konsumenta anieczyszczenia środowiska pochodzące z przemyslu nie sa odpowiednio uwzględniane w PKB

-PKB ujmuje produkcje antydóbt

-nie ujmuje wartości wolnego czasu, które jest dobrem rzadkim i poszukiwanym w takim samym stopniu jak inne usługi i dobra

Mierniki dzialanosci gosp uwzględniające aspekty ekologiczne

ISEW – Niepieniezna miara dobrobytu społecznego

Punktem wyjscia konsumpcja indywidualna,podzial dobr i degradacja środowiska

Od konsumpcji która jest pkt wyjscia odejmuje się:

-koszty związane z zanieczyszczeniem środowiska

-zuzycie zasobow nieodnawialnych

-straty gospodarstw rolnych na skutek erozji i urbanizacji

-straty na terenach nawadnianych

-koszty zanieczyszczenia środowiska

-dlugo szkody ekologiczne

W ISEW dodaje się :

-wartosc pracy w gosp domowym oszacowana na podst średnich plac w kraju

-wartosci usług z dobry konsumpcyjnych trwalego uzytku

--wartosc uslog z dobr i autostrat, gdy sama infrastruktura nie stanowi wzrostu ludności

-wzrost kapitalu netto

Roznie miedzy PKB a ISEW

-PKB wyższy od ISEW

-przyrosty w PKB wyższe

-ISEW pokazuje szybko rosnące straty straty środowiska dla kształtowania dobrobytu społecznego

Mierniki dobrobytu społecznego

Wskaznik rozwoju społecznego HD – human developer index - jest mirara rozwoju spol

HDI = 1/3 (LEI + EI + GDPI)

LEI- wskaźnik oczekiwanej długości zycia przy urodzeniu

LEI = ( LE – 25) (85-25)

LE- srednia długość zyciua danej populacji

EI- indeks edukacji

EI = 2/3 * ALR + 1/3* GER

ALR- stopa umiejętności pisania i czytania

GER- indeks osob przypisanych w edukacji

GDPI- wskaznik standardu zycia

Pomiar zrównoważonego rozwoju

Obszar zrow rozwoju : aspekt ekon, polecz, środowiskowy

3 filary zrow Roz = wzrost gosp, ochr srod, odpowiedzialność spoleczna

Jakie są różnice między wzrostem a rozwojem gospodarczym?

Wzrost gospodarczy oznacza dodatnie zmiany ilościowe w gospo­dar­ce i prze­jawia się wzrostem PKB i PKB per capita. Rozwój gospo­darczy jest po­jęciem szerszym. Zachodzi, gdy oprócz zwiększenia do­chodu na miesz­kańca następują dodatnie zmiany jakościowe wpły­wające na wzrost dobro­bytu społecznego. Zmiany jakościowe wiążą się ze wzrostem komfortu życia obywateli (np. dzięki poprawie warun­ków pracy, jakości kształcenia, ja­kości opieki zdrowotnej, wydłużenia życia itp.).

Dobrobyt - jego istotnym elementem jest ocena poziomu dobrego samopoczucia z dostępnych warunków gospodarczych, kulturowych, politycznych i środowiskowych.

Wyróżnia się następujące rodzaje dobrobytu:

-gospodarczy - opisuje za pomocą form ekonomicznych w jakim stopniu ludzie zaspokajają swoje potrzeby (z punktu widzenie ekonomii mówiąc o dobrobycie ma się na myśli dobrobyt majątkowy)

-społeczny - opisuje w jakim stopniu ludzie zaspokajają ogół swoich potrzeb, również potrzeb w zakresie oświaty, opieki medycznej, bezpieczeństwa itp. Nie jest on jednak możliwy do zmierzenia, gdyż taki pomiar odnosi się do jednostek lub większych zbiorowości, a dobrobyt społeczny nie jest suma dobrobytów jednostkowych.

-dobrobyt ekonomiczny netto - miernik produktu narodowego korygujący niektóre ograniczenia miernika PKB

Mierniki rozwoju i dobrobytu -> Przekrojowe, społeczeństw lokalnych , agregatowe (A- dobrobytu ekonomicznego Aa- PNB, PNN, PKB, PKN Ab- ISEW/ B- dobrobytu społecznego – HDI, HPI, GDI, HNA

Koncepcje wzrostu i dobrobytu a ochrona środ

-proces zmian prowadzacy do ulepszenia czegoś

Nadrzedny cel rozwoju to zaspokojenie potrzeb człowieka

Wzrost gosp

-strefa rzeczaca ( odtwarzanie lub powiekszanie PKB) obejmuje elementy ilościowe

-glowne czynniki wzrostu: nakłady -> kapitału,ziemi(zasady środowiska), pracy (kapital ludzki)

Inne uwarunkonowania wzrostu:

Historia,kultura,religia,polityka w skali miedzy narodowej i globalnej

Rozwoj gosp:

-oprocz sfery rzeczowej obejmuje reprodukcje w sferze osobowej oraz w sferze społecznej

-oprocz czynnikow ilościowych uwzglednia czynniki jakościowe, czynniki jakościowe:

-przemiany struk w gospodarce

-przemiany w polityce

-w kulturze

-w sys instytucjonalnym

-w srod przyrodniczym

*rozwoj gosp – jest polaczeniem zmian psychologicznych i społecznych ludności które czynia ja zdolna do komunikowania i trwalego zwiekszania swojego realnego produktu.

Rozwoj gosp wg Se Ne – rozwoj laczy się z ludzka wolnością i sprawiedliwością , a panstwo powinno zapewnic jednostce możliwości realizacji jej zdolności

-zdrowie-wyksztalcenie-woln wypowiedzi-prawo do przemieszczania

Cele rozwoju: - odpowiednio wysokie dochody rodziny – powszechna dostępność pracy-szeroki dostep do oswiaty-zapewniony udzial społeczeństwa w rzadzeniu krajem – szeroki zakres nieopodleglosci narodowej-rozwoj zawiera w sobie wzrost gosp

-może nastapic wzrost bez rozwoju – produkt społeczny rosnie w ujeciu realnym lecz nie przyczynia się do poprawy społecznej : -nierownosci w poziomie zycia – wykluczenie społeczne – patologie – wzrost przestępczości-degradacja środowiska

Bodzce finansowe wspierające egzekucje prawa kary za :

- przekroczenie i nieprzestrzeganie ustalen

-brak decyzji

-naruszenie ustalen

Kary sa wyższe od oplat

Funkcje kar:

Represyjna- obciaza wyniki gospodarcze

Prewencyjna- zmusza do działań ochronnych

Kompensacyjna- zasila fundusze ochrony srid

Tworzenie rynku pozowlen na emisje zanieczyszczen:

-pozwolenia zbywalne(handel uprawnieniami do emisji CO2(rynek europ i krajowy)

- posiadacz może odsprzedac innym jednostkom

1. interwencje w mechanizmy rynkowe

2 kreslenia odpowiedzialności finansowej i tworzenie rynku ubezpiczen od rynku ekologicznego

Tryb okreslania oplat

Tryb administracyjny decyzyjny (np. usuniecie drzew)

Tryb bezdecyzyjny – oplata obliczona samodzielnie

Etapy REOŚ

1 indetyfikacja bezpośrednich i pośrednich korzyści oraz ocenianej dzialanosci

1. Wycena skutkow ocenaniej dzialanosci

2. Analiza porównania i wnioskowania

Straty i korzsysci : straty ekolo,szkody ekol,koszty polecz,koszty och srod

Rodzaje strat ekolo

Bezposrednie:wywołują zmiany ilości i jakości wody,gleby,powietrza

Posrednie-gospodarcze – społeczne – mierzalne i latwe do ukazania w REOS

Starty ekologiczne w ujeciu makroekon

- uszczuplenie majatku narodowego na skutek uszkodzenia lub zanieczyszczenia roznego rodzaju dobr ekonomicznych i społecznych np. uszczuplenie wartości lasow

-utrate określonych możliwości wytwórczych spowodowanych zanieczyszczeniem lub przekształceniem roznych elementow srod np. pogorszenie możliwości prod gleb

Koszty ochr srod w skali Mirko:

Koszty inwestycyjne – zakupy w nowe rozwiązania , technologie, urzadzenia ograniczające niekorzystny wpływ na srod

Koszty biezace – odnosza się do sektora gosp