Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający.
Współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, województwa, powiatu albo gminy, które dzięki temu mogą inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia, itp. Obecnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże w historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.
Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadać 4 cechy:
nieodpłatność
przymusowość
powszechność
bezzwrotność
Do podstawowych funkcji podatku należą:
fiskalna (inaczej dochodowa),
regulacyjna,
stymulacyjna,
informacyjna.
Podatki służą w pierwszej kolejności realizacji funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że podatek pełni bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych funkcji podatkowych. I w czasach nowożytnych, i w czasach współczesnych podatki zabezpieczają pokrycie głównych wydatków publicznych.
Ściśle związana z funkcją fiskalną jest funkcja regulacyjna. Polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Akceptowana jest w każdych warunkach społecznych i politycznych. Dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami, a związkami publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego. Zakres redystrybucji podatkowej zależy od struktury gospodarki.
Funkcja stymulacyjna natomiast, oznacza wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja stymulacyjna realizuje się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działalności. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych. Obecnie większa część ulg została zlikwidowana i zastąpiona poprzez wprowadzenie 19% podatku dochodowego dla przedsiębiorców.
Ostatnią z wymienionych funkcji podatku jest funkcja informacyjna. Polega ona na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądź nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów gospodarczych może świadczyć, np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności od niektórych kontrahentów.
Płatnik - osoba (fizyczna lub prawna) dokonująca zapłaty lub zobowiązana do jej dokonania
Podatnik - zgodnie z polskim prawem jest nim osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Przedmiot opodatkowania pomaga w udzieleniu odpowiedzi na pytanie od czego podatnik płaci podatek.
Podstawa opodatkowania - wielkość, która stanowi podstawę do obliczania wymiaru podatku zgodnie z określoną formułą obliczenia podatku
Skala podatkowa to wzór wynikający z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 27.1), na podstawie którego określa się wysokość podatku, jaki zapłaci podatnik od dochodu uzyskanego w jednym roku podatkowym.
| PODATKI | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| BEZPOŚREDNIE | POŚREDNIE | |||||||
| DOCHODOWE | MAJĄTKOWE | KONSUMPCYJNE | ||||||
| od osób fizycznych | PIT | rolny | ||||||
| od osób prawnych | CIT | leśny | cło | |||||
| od środków transportu | VAT | |||||||
| od nieruchomości | akcyza | |||||||
| od spadków i darowizn | ||||||||
| od posiadania psa |
Podatek od towarów i usług (VAT od ang. – Value Added Tax – podatek od wartości dodanej; PTU – rzadziej używany skrót: Podatek od Towarów i Usług)
Od początku 2011 r. obowiązują stawki VAT w wysokości 23 %, 8 % i 5 %. Stawka 0 % nadal będzie stosowana co do zasady do obrotu międzynarodowego.
Stawki VAT podwyższone 1 pkt procentowy (z 22 % na 23 % i z 7 % na 8 %) wprowadzone są na okres tymczasowy (na 3 lata, tj. do 31 grudnia 2013 r.).
Akcyza lub podatek akcyzowy jest podatkiem pośrednim nakładanym na niektóre wyroby konsumpcyjne.
Opodatkowaniu akcyzą podlegają następujące kategorie wyrobów:
produkty energetyczne (ogólnie wszystkie wyroby służące dla celów napędowych lub grzewczych),
napoje alkoholowe (piwo, wino, produkty pośrednie, wyroby spirytusowe),
wyroby tytoniowe (papierosy, cygara, cygaretki, tytoń do palenia),
Stawki akcyzy wyrażone są w:
kwocie na jednostkę wyrobu (paliwa, alkohol, energia elektryczna),
procencie maksymalnej ceny detalicznej (wyroby tytoniowe),
procencie ceny wyrobu (tylko wyroby „niezharmonizowane”).
Przykładowo: benzyna silnikowa podlega stawce 1565 zł/1000 l w, wódka – 4960 zł/100 l od 100% alkoholu etylowego zawartego w produkcie, wino – 158 zł/100 l, olej opałowy (prawidłowo zabarwiony, oznaczony znacznikiem fiskalnym i sprzedawany na cel opałowy) – 232 zł/1000 l (stan na dzień 1 stycznia 2007 r.).
| Benzyna Pb98, Pb95, U95 |
1565,00 PLN/m3 |
95,19 PLN/m3 |
|---|
5= 1,565 + 0,09519 + 23%*5