SPÓŁKA AKCYJNA
Spółkę akcyjną może zawiązać jedna lub więcej osób, z tym że nie może być ona zawiązana przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 301 § KSH). Warto zwrócić uwagę, iż ww. przepis dotyczy zakazu zawiązywania spółki przez jednoosobową spółkę z o.o., nie chodzi w nim natomiast o zakaz bycia wspólnikiem w takiej spółce.
Utworzenie spółki akcyjnej wymaga:
zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli;
wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego oraz wniesienia agio;
ustanowienia zarządu i rady nadzorczej;
wpisu do rejestru.
Ważną rolę w procesie tworzenia spółki odgrywa podpisanie statutu, które jest warunkiem utworzenia spółki, a także zbiorem norm, które regulują jej funkcjonowanie. Statut należy odróżnić od „umowy założycielskiej”, obejmującej zarówno statut, jak i oświadczenia woli wymienione w art. 313 KSH. Statut powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego (art. 301 § 2 KSH). Statut podpisują założyciele, a po utworzeniu spółki następuje oddzielenie funkcji założyciela i akcjonariusza. Jeżeli założyciele nie obejmują akcji, to ich prawa ograniczają się do uprawnień wynikających ze świadectw założycielskich.
Zgodnie z art. 304 § 1 KSH do obligatoryjnych składników treści statutu należy określenie:
firmy i siedziby spółki,
przedmiotu działalności spółki,
czasu trwania spółki, jeżeli jest on oznaczony,
wysokości kapitału zakładowego oraz kwoty wpłaconej przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego,
wartości nominalnej akcji i ich liczby ze wskazaniem czy akcje są imienne czy na okaziciela,
liczby akcji poszczególnych rodzajów i związanych z nimi uprawnień, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
nazwisk i imion albo firm założycieli,
liczby członków zarządu i rady nadzorczej, albo co najmniej minimalnej lub maksymalnej liczby członków tych organów oraz podmiotu uprawnionego do ustalania składu zarządu lub rady nadzorczej,
pisma do ogłoszeń.
Ponadto statut powinien zawierać pod rygorem bezskuteczności wobec spółki postanowienia wynikające z art. 304 § 2 KSH. Statut może zawierać dodatkowe postanowienia, chyba że z ustawy wynika, ze przewiduje ona wyczerpujące uregulowanie albo dodatkowe postanowienie statutu jest sprzeczne z naturą spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami.
Firma może być wybrana dowolnie, musi jednak zawierać dodatek „spółka akcyjna”. Siedziba spółki to miejscowość w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Spółka akcyjna może być tworzona w każdym celu dozwolonym przez prawo. Możliwe jest istnienie spółki typu:
non profit – bez prowadzenia przedsiębiorstwa,
not for profit – podejmującą działalność gospodarczą, jednak zyski przeznaczającą na rozwój spółki lub na cele niegospodarcze
jako przedsiębiorca – prowadząca działalność gospodarczą.
Jednak w rozumieniu przepisów KrRejSU spółka akcyjna jest traktowana jako przedsiębiorca, bez względu na to, czy prowadzi działalność gospodarczą czy też nie.
Czas trwania spółki może być oznaczony lub nieoznaczony. Jeżeli czas trwania spółki jest ograniczony należy zaznaczyć to w statucie spółki, np. spółka utworzona w celu zrealizowania określonego zadania; spółka zawiązana na określony czas np. do 1.1.2015 r. Jeżeli spółkę utworzono na czas nieoznaczony, nie ma konieczności zaznaczania tego w statucie. Wysokość kapitału zakładowego musi wynosić co najmniej 100 000 zł kapitał może być zebrany przez objęcie akcji przez założycieli lub przez założycieli i osoby trzecie. Ponadto należy określić, z jakich wkładów kapitał zakładowy jest tworzony oraz liczbę i wartość akcji otrzymanych za wnoszone do spółki wkłady.
Kapitał zakładowy może być utworzony przez wniesienie do spółki wkładów pieniężnych, wkładów niepieniężnych (aportów), albo poprzez obie te formy łącznie. W zamian za wniesione do spółki wkłady, akcjonariusze otrzymują przydzielone przez spółkę akcje. Inaczej niż w spółce, z o.o., pokrycie kapitału zakładowego wkładami pieniężnymi, nie musi nastąpić w całości przed rejestracją spółki. Wpłaty na akcje powinny być dokonywane bezpośrednio lub za pośrednictwem domu maklerskiego na rachunek spółki w organizacji, prowadzony przez bank w RP.
Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Można je natomiast obejmować po cenie wyższej od tej wartości. W tej sytuacji nadwyżka (tzw. agio) powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki i wniesiona na kapitał zapasowy. Ważne jest aby wspólnicy w złożonych oświadczeniach zobowiązali się do objęcia akcji, natomiast wkłady w spółce akcyjnej nie zawsze muszą być w całości wniesione do momentu zarejestrowania spółki.
Kodeks różnicuje terminy wniesienia wkładów od ich rodzajów:
wkłady pieniężne – opłaca się przed zarejestrowaniem co najmniej w wysokości 25% ich wartości nominalnej;
wkłady aportowe – mogą być pokryte najpóźniej przez upływem roku od zarejestrowania.
Jednak jeżeli wkłady są niepieniężne albo niepieniężne i pieniężne, należy pokryć kapitał zakładowy w wysokości co najmniej ¼ do momentu zarejestrowania.
Minimalna wartość kapitału zakładowego wynosi 100 000 zł, a jednej akcji minimum 1 grosz. Statut może określić minimalną lub/i maksymalną wysokość kapitału zakładowego – tzw. widełkowe określenie wysokości kapitału zakładowego.
Ad. 3 ustanowienie zarządu i rady nadzorczej
Powołanie tych organów następuje przed wpisem do rejestru. Do czasu ustanowienia zarządu spółka w organizacji może być reprezentowana przez wszystkich założycieli działających łącznie lub przez pełnomocnika ustanowionego jednomyślną uchwałą założycieli( art. 323 § 2 KSH).
Ostatnim etapem tworzenia spółki jest wpis do rejestru. Wpis poprzedza się złożeniem wniosku o wpis (art. 316 KSH), zgłoszenie powinno zwierać elementy określone w art. 318 KSH, ponadto do wniosku dołącza się załączniki określone w art. 320 KSH.
Kapitał zakładowy określona cyfrowo wartość pieniężna będąca sumą wartości nominalnych akcji (wkładów) wspólników w tym kapitale. Przedmiotem wkładu do spółki akcyjnej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.
Podwyższenie kapitału zakładowego:
Możemy wyróżnić:
zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego;
podwyższenie w oparciu o kapitał docelowy;
warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego.
Podwyższenie może odbywać się przez:
emisję nowych akcji,
podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji,
emisję nowych akcji połączona z podwyższeniem poziomu wartości akcji dotychczasowych.
Emisja nowych akcji może odbywać się w drodze:
subskrypcji prywatnej,
subskrypcji zamkniętej,
subskrypcji otwartej.
Subskrypcja prywatna - polega na złożeniu przez spółkę oferty indywidualnie oznaczonemu adresatowi i jej przyjęciu (art. 431 § 2 pkt 1 KSH).
Subskrypcja zamknięta - polega na zaoferowaniu akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym służy pierwszeństwo objęcia akcji w podwyższonym kapitale zakładowym (art. 431 § 2 pkt 2 KSH).
Subskrypcja otwarta – polega na tym, że oferta jest skierowana do osób, którym nie służy prawo poboru (art. 431 § 2 pkt 3 KSH).
Podwyższenie ze środków własnych spółki
Określane inaczej jako kapitalizacja rezerw lub „papierowe” podwyższenie kapitału zakładowego.
Polega na przepisaniu środków finansowych wykazanych w bilansie spółki pod pozycją kapitału zapasowego lub kapitałów rezerwowych, utworzonych z zysku spółki na pozycję „kapitał zakładowy”.
Nowe akcje, czy przyrost akcji nie wymagają objęcia i są przydzielane akcjonariuszom w stosunku do ich udziałów w dotychczasowym kapitale zakładowym.
W przypadku przydzielania akcji w tym trybie mamy do czynienia z tzw. akcjami gratisowymi, a jeżeli następuje podwyższenie wartości akcji – z podwyżką gratisową.
Obniżenie kapitału zakładowego
Polega na obniżeniu kapitału zakładowego, co łączy się z obniżeniem wartości nominalnej akcji lub zmniejszeniem liczby akcji (umorzenie akcji) lub połączeniem akcji, ewentualnie podziałem spółki przez wydzielenie (art.. 455 § 1 KSH). Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać cel obniżenia, kwotę, o jaka kapitał zakładowy ma być obniżony, oraz sposób obniżenia. Nie można obniżyć kapitału zakładowego poniżej nominalnej jego wartości (100 000 zł), jak również w wyniku obniżenia wartości nominalnej akcji nie mogą powstać akcje poniżej wartości 1 grosza. O uchwalonym obniżeniu kapitału akcyjnego zarząd powinien ogłosić w MSiG oraz piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki, z wezwaniem wierzycieli spółki do wnoszenia sprzeciwu w ciągu 3 miesięcy licząc od daty ogłoszenia.
Przez pojęcie „akcja” można rozumieć:
udział kapitałowy w kapitale zakładowym,
związany z nią ogół praw i obowiązków wynikających z praw udziałowych,
dokument formalny.
Można wyróżnić następujące rodzaje akcji:
1) ze względu na sposób pokrycia wkładów:
- akcje uzyskane za gotówkę
- akcje aportowe
2) ze względu na szczególne uprawnienia, jakie mogą być przypisane do nich:
akcje zwykłe
akcje uprzywilejowane, art. 351 KSH wskazuje na następujące sposoby uprzywilejowania:
a) prawo głosu
b) do dywidendy
c) do podziału majątku w razie likwidacji
3) akcje nieme – jeżeli statut przewiduje wobec akcji uprzywilejowanych co do dywidendy, wyłączenie prawa głosu.
4) ze względu na oznaczenie osoby akcjonariusza:
akcje imienne,
akcje na okaziciela
5) akcje własne – art. 362 KSH;
6) akcje związane ze szczególnymi obowiązkami, w szczególności z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych;
7) akcje objęte wspólnością – wspólność może być następstwem dziedziczenia czy wspólnego nabycia akcji;
8) akcje gratisowe;
9) akcje winkulowane – czyli, te których zbycie jest ograniczone umownie.
PRAWA I OBOWIĄZKI WSPÓLNIKÓW
Należą do nich prawa:
A) o charakterze majątkowym,
B) o charakterze korporacyjnym,
C) inne.
Ad. A to m.in.:
prawo do dywidendy,
prawo do poboru nowych akcji,
prawo do udziału w masie likwidacyjnej,
prawo do rozporządzania akcją.
Ad. B to m.in.
prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu,
prawo głosu na walnym zgromadzeniu,
prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia,
Prawo do wytoczenia powództwa na rzecz spółki.
Ad. C to m.in.:
prawo do informacji,
prawo do kontroli,
a także prawa drobnych akcjonariuszy oraz akcjonariuszy większościowych.
Do obowiązków akcjonariuszy należą przede wszystkim:
obowiązek wniesienia wkładu do spółki,
obowiązek powtarzających się świadczeń pieniężnych.
Do obligatoryjnych organów spółki należą:
- zarząd,
rada nadzorcza,
walne zgromadzenie.
W spółce akcyjnej zarząd korzysta z tzw. domniemania kompetencji, polegającego na tym, iż wszystko, co nie zostało zastrzeżone dla kompetencji rady nadzorczej i walnego zgromadzenia wspólników, należy do kompetencji zarządu. Zarząd może składać się z jednego lub większej liczby członków. Członkami zarządu mogą być zarówno wspólnicy, jak i osoby powołane spoza ich grona.
Zasadą jest, że zarząd jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą, jeśli statut spółki nie stanowi inaczej. Członkami zarządu mogą być tylko osoby fizyczne o pełnej zdolności do czynności prawnych. Jest to organ menadżerski spółki, który reprezentuje spółkę na zewnątrz (dokonuje czynności prawnych, zawiera umowy, składa i przyjmuje oświadczenia woli) i prowadzi sprawy spółki (podejmuje decyzje gospodarcze, kadrowe)).
RADA NADZORCZA. Jest organem nadzoru, powoływanym zwykle przez walne zgromadzenie, jednak statut może określać inny sposób powołania. Jest to organ kolegialny, składający się z co najmniej 3 członków w spółkach niepublicznych, a z 5 członków w spółkach publicznych.
Jego kompetencje określone są np. w :
- art. 382 § 3 KSH – ocena sprawozdań,
- art. 368 § 4 KSH – powoływanie i odwoływanie członków zarządu,
- art. 383 KSH – zawieszanie członków zarządu z ważnych powodów,
- art. 384 § 1 KSH – udziela lub odmawia zarządowi zgody na dokonanie pewnych czynności prawnych.
Wspólnicy w spółce akcyjnej podejmują uchwały tylko na walnych zgromadzeniach. Rozróżnia się zwyczajne i nadzwyczajne walne zgromadzenie. Te pierwsze muszą się odbywać raz w roku w ciągu 6 miesięcy po zakończeniu roku obrotowego. Jego przedmiotem muszą być co najmniej:
rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,
powzięcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty,
udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.
Natomiast bez ograniczeń mogą odbywać się posiedzenia nadzwyczajnych zgromadzeń. Walne zgromadzenie najczęściej zwołuje zarząd, wyjątkowo rada nadzorcza, jeżeli uzna to za wskazane, a zarząd nie zwoła walnego zgromadzenia w terminie 2 tygodni od zgłoszenia tego żądania (art. 399 § 2 KSH).
Zarząd prowadzi sprawy spółki, choć w pewnych sprawach kompetencje należą do rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia. Jeżeli zarząd jest jednoosobowy sprawy prowadzi prezes. Przy wieloosobowym zarządzie wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej. Zgodnie z art. 371 § 2 KSH uchwały zarządu zapadają bezwzględna większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.
Zarząd spółki reprezentuje spółkę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa statut. Jeżeli nie zawiera on żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Do reprezentacji biernej (przyjmowanie oświadczeń woli) wystarczy jeden członek zarządu lub prokurent. W przypadku umowy między członkiem zarządu a spółką oraz w sporze między nimi, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia.
W spółce akcyjnej występują wyjątkowo przypadki odpowiedzialności osobistej akcjonariuszy. Do najważniejszych przypadków takiej odpowiedzialności można zaliczyć np.:
odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę w organizacji – art. 13 KSH,
- odpowiedzialność akcjonariusz za niedobór, gdy kwota uzyskana ze sprzedaży nie pokrywa kosztów i należności z wydaniem nowych akcji (art. 331 § 5 KSH).
Rodzaje odpowiedzialności, to m.in..:
solidarna odpowiedzialność członków zarządu przez 3 lata od zarejestrowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego w przypadku podania umyślnie lub przez niedbalstwo fałszywych danych w oświadczeniach (art. 320 § 1 pkt 3 i 4 KSH);
odpowiedzialność wobec spółki osób biorących udział w tworzeniu spółki - na zasadzie winy (art. 480 § 1);
odpowiedzialność wobec spółki osób, które w związku z powstaniem spółki lub podwyższeniem jej kapitału zakładowego zapewniają sobie lub osobie trzeciej nadmiernie wygórowane wynagrodzenie, ponad wartość zbywczą wkładów niepieniężnych – odpowiedzialność na zasadzie winy;
członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzona działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki., chyba że nie ponosi winy;
odpowiedzialność wobec spółki osób, które przy badaniu sprawozdania finansowego spółki wyrządziły spółce szkodę – za zasadzie winy;
- odpowiedzialność członków organów spółki oraz likwidatorów za szkodę wyrządzoną spółce – na zasadzie winy.
Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego (art. 478 KSH) z chwilą wykreślenia z rejestru. Wyjątkowo jeżeli przyczyną rozwiązania jest ogłoszenie upadłości, przeprowadzamy postępowanie upadłościowe.
KSH wskazuje na następujące przyczyny rozwiązania spółki (art. 459 KSH):
przewidziane w statucie spółki (np. upływ czasu na jaki spółkę zawarto);
uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki lub o przeniesieniu siedziby spółki za granicę;
ogłoszenie upadłości spółki;
inne przewidziane w przepisach prawa przyczyny, np. decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta nakazująca rozwiązanie spółki, jeżeli trwale ogranicza konkurencję.
Likwidatorami są członkowie zarządu spółki, jeżeli statut lub uchwała walnego zgromadzenia nie zawiera co do ustanowienia likwidatorów postanowień odrębnych (art. 463 § § 1 KSH). Do kompetencji likwidatorów należy prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentacja, ale tylko w zakresie zgodnym z celem likwidacji. Likwidatorzy powinni:
zakończyć interesy bieżące spółki,
- ściągnąć wierzytelności,
wypełnić zobowiązania,
upłynnić majątek.
Po zatwierdzeniu przez walne zgromadzenie sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między akcjonariuszy majątku pozostałego po zaspokajaniu lub zabezpieczeniu wierzycieli i po zakończeniu likwidacji, likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym złożeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.
Z chwilą wykreślenia z rejestru spółka akcyjna traci osobowość prawną (art. 476 § 1 KSH).