ŁĄKARSTWO

Prof. dr hab. Piotr Goliński

30 godzin wykładów; 45 godzin ćwiczeń audytoryjnych

„Łąkarstwo” – Maciej Rogalski

3 kolokwia na ćwiczeniach- wiedza o komponentach runi łąkowej

1 za 4 punkty na 3 ćwiczeniach, 2 za 10 punktów, 3

2 kolokwia z umiejętności rozpoznawania traw:

1 na bazie kolekcji kwiatostanów (5 punktów)

2 po zaliczeniu części terenowej, rozpoznawanie w stadium zielonym liści i pędów (5 punktów)

30 punktów można max zdobyć: na ocenę dostateczną- minimum 20 pkt.

Jeśli nie to wyjściówka z części teoretycznej

Rozpoznawanie trzeba zaliczyć na min. 3 punkty.

Ostateczny termin zaliczenia ćwiczeń – 30.06.2010r.

Egzamin- pisemny + ustny

23.02.1020r.

Zbiorowiska trawiaste a użytki zielone w rozwoju gospodarczym świata

Zbiorowiska trawiaste-

• zbiorowiska złożone z trwałych roślin zielnych, z dominacją lub z dużym udziałem traw

• Zajmują one około 24% powierzchni lądów na kuli ziemskiej

Użytki zielone-

• Zbiorowiska trawiaste wykorzystywane do celów paszowych

• Wykorzystywane przez człowieka, głównie poprzez wypas, zajmują 117 mln km² i zapewniają pasze dla 1,8 mld DJP zwierząt gospodarskich

Podział zbiorowisk trawiastych:

• Naturalne

• Sztuczne

Naturalne zbiorowiska trawiaste:

• Stepy i lasostepy

• Sawanny

• Tundra

• Łąki (naturalne zbiorowisko trawiaste)

Stepy- bezdrzewne formacje roślinne związane z klimatem umiarkowanym o charakterze kontynentalnym i subtropikalnym; zajmują około 14,5% powierzchni lądów

Czynniki sprzyjające wykształcaniu się stepów:

• Suchy, kontynentalny klimat (150-200 mm opadów w okresie wegetacji)

• Gleby o dobrej strukturze, dużej miąższości próchnicy, wysokiej zawartości w składniki pokarmowe (czarnoziemy)

Występowanie stepów na świecie:

• W Europie – np. stepy Ukrainy, „puszta” węgierska

• W Azji – np. stepy kazackie, stepy mongolskie

• W Ameryce Północnej – prerie

• W Ameryce Południowej – pampasy

• W Nowej Zelandii - tussock

Sawanny- zbiorowisko trawiaste z udziałem drzew, występujące w ciepłych strefach klimatycznych (w Afryce, Ameryce Południowej i Australii)

Tundra- bezleśne zbiorowisko trawiaste w polarnej strefie klimatycznej z przewaga kępkowych traw i turzyc

Łąki- bezdrzewne zbiorowiska trawiaste na siedliskach z reguły poleśnych, o zwartej runi, w zimie co najmniej częściowo zielone, występujące w strefach klimatycznych umiarkowanych i chłodnych.

Łąki naturalne – nietrwałe zbiorowiska roślinne, występujące na terenach, gdzie określone czynniki powstrzymują sukcesję roślinną prowadzącą do utworzenia leśnego zbiorowiska klimaksowego

Klimaks (ostatnie stadium sukcesji naturalnej- np. u nas las mieszany)

Czynniki sprzyjające utrzymywaniu się łąk naturalnych:

• Niskie temperatury

• Silne wiatry

• Lawiny śnieżne i kamienne w górach

• Krótki okres wegetacji przy chłodnym i dżdżystym lecie

• Niskie opady

• Duży niedosyt wilgotności – zasolenie gleb

• Wysoki poziom wody gruntowej

• Wody powodziowe na terenach nadrzecznych

Łąki naturalne – przykłady:

• Hale wysokogórskie

• Dealpejskie

• Łęgi nadrzeczne

• Watty i marsze

• Zbiorowiska ziołorośli

• Łąki słone

• Hale podbiegunowe (w Skandunawi)

Czemu nie rośnie inna roślinność – BO NIE!!!

Łąki sztuczne (antropogeniczne)- zbiorowiska roślinne ukształtowane przy udziale człowieka; ich utrzymywaniu się sprzyjają takie czynniki jak koszenie, nawożenie i wypas.

Kontekst znaczenia zbiorowisk trawiastych w rozwoju gospodarczym świata

• Populacja ludzi na świecie – wzrost liczby ludności zwiększa zapotrzebowanie na żywność i generuje intensyfikację wykorzystania zasobów naturalnych

• Produkcja żywności – jej wzrost determinuje zwiększanie powierzchni obszarów nawadnianych, głównie pól uprawnych

• Zużycie wody na świecie – wzrost stosowania nawodnień powoduje przekształcanie naturalnych siedlisk i krajobrazów

• Degradacja gleb- wzrost areału gruntów ornych zwiększa erozję gleb, zasolenie, podtopienia, itd.

• Zanieczyszczenie atmosfery – wzrost przekształcania ekosystemów trawiastych w polowe zwiększa stężenie CO₂ w atmosferze

Największy udział TUZ ma Irlandia(73%), Wielka Brytania(62%), Francja (36%); Polska niestety tylko koło 20%

Wysoka jakość produktów żywnościowych (mleko, mięso) z użytków zielonych

Cechy mleka i mięsa od zwierząt wypasanych na pastwisku lub żywionych runią łąkową:

• Zwiększona zawartość NNKT (PUFA) – Omega- 3, Omega -6, CLA cis9, trans11, Iso- C15:0

• Większa zawartość antyoksydantów- beta – karoten, witamina C

• Walory zapachowe, smakowe

Sposoby gospodarowania na użytkach zielonych

Teoria Stapledona – „Użytek zielony jako uprawa”

• Zastosowanie w produkcji pasz „prawa minimum” Liebiega

• Ryzyko nadmiernej eksploatacji zasobów siedliska

Produkcja pasz na UZ w systemie konwencjonalnym

Teoria Kempa „Użytek zielony jako ekosystem”

• Promocja wielogatunkowej runi

• Substytucja wysokoenergetycznych nakładów dostarczanych z zewnątrz mechanizmami tkwiącymi w ekosystemach

• Racjonalizacja procesów produkcyjnych bez ingerencji w obieg energii, wody i składników pokarmowych

Produkcja pasz na UZ w systemie zrównoważonym

Trendy w wykorzystaniu użytków zielonyuch do produkcji paszy na świecie

Europa, Australia, Nowa Zelandia

1960 2010

„produkcjo system” ekosystem

Chiy, Indie, Brazylia, Argenmtyna odwrotnie

2.03.2010r.

Funkcje użytków zielonych i zbiorowisk trawiastych

Funkcje zbiorowiska łąkowych !!!!!!!EGZAMIN!!!!!!

• Produkcyjna

  • Podstawowa:

    • Produkcja zielonki do bezpośredniego skarmiania dla zwierząt

    • Produkcja surowca dla pozyskiwania siana, kiszonek, suszu, koncentratów

  • Drugorzędna

    • Produkcja ściółki

Wskaźnik chłonności cieczy

Słoma zbożowa	220-240%
Siano z łąk ściółkowych	180-220%

Łąki ściółkowe to łąki jednokośne- kosi się ją raz w roku

• Produkcja biomasy na cele energetyczne

Kaloryczność 100g biomasy

Słoma żytnia	216,2 kcal
Trzcina pospolita	217,8 kcal
Siano łąkowe	127,8 kcal

Phragnites sp. (trzcina), Phalaris sp., Miscanthus sp. (miskant) => miskant olbrzymi – na opał

Użytki zielone jako źródło surowca do produkcji biogazu (trawy wysokoplonujące o dobrej jakości- materiał o bogatym składzie chemicznym- węglowodany, włókno

• Produkcja drewna

System silvopastoralny (pastwiska zadrzewione) – polega na połączeniu gospodarki leśnej i pastwiskowej, jego celem jest jednoczesna produkcja paszy o drewna oraz wywoływanie korzystnego oddziaływania na atmosferę, litosferę i biosferę, a także kształtowanie piękna krajobrazu

• Produkcja celulozy (roślinność trawiasta- źródło celulozy do produkcji różnych produktów celulozowych gorszego gatunku np. szarego papieru, różnych mas)

• Pastwisko dla pszczół (szczególnie w przypadku łąk ziołowych- miejsce pożytku dla pszczołowatych)

• Miejsce pozyskiwania surowców zielarskich (niektóre komponenty do mieszanek ziołowych pozyskujemy poprzez zbieractwo np. właśnie z łąk; np. żywokost lekarski- pozyskiwany z wilgotnych łąk)

• Pozaprodukcyjna

  • Ekologiczna !!!na egzaminie może być pytanie o wyjaśnienie jakiejś funkcji!!!!

    • Bariera migracji miogenów do wód

Zawartość N-NO₃ i P w wodzie rzeki Samica w zależności od sposobu wykorzystania użytków rolnych

Termin badań	Typ UR	N-NO3 (mg/l)	P (mg/l)
Wiosna	TUZ GO	1,5 28,0	0,000 0,008
Lato	TUZ GO	2,8 28,4	0,139 0,376
Jesień	TUZ GO	3,0 18,6	0,038 0,071

• Zbiorniki retencyjne wód – zdolności zatrzymywania wody w profilu glebowym

Znaczenie gleb torfowych- ogromna chłonność

Użytki zielone w profilu o głębokości 150 cm zatrzymują 250 mm wody wolnej

W skali kraju gromadzą 10 mld m³ wody

• Ścinanie fali powodziowej

Podstawowe znaczenie łęgów (łąk dolinowych)

Stanowią 20% ogólnego obszaru TUZ

• Ochrona gleb przed erozją

Darń łąkowa – trwała okrywa roślinna, która obejmuje dolne części pędów oraz przypowierzchniową warstwę gleby (5-6 cm) z masą korzeniową, mająca zdolność ciągłego odrastania

Erozyjne zmywy gleb pylastych w USA w ciągu roku (t/ha)

Darń wiechlinowa	0,9
Płodozmian: kukurydza – pszenica- owies	7,0
Corocznie pszenica	25,3
Corocznie kukurydza	49,3
Ugór orany na głębokość 10 cm	104,1

• Wzbogacenie gleby w materię organiczną

Współczynniki przyrostu (+) i degradacji (-) glebowej substancji organicznej (1 ha)

Okopowe	-1,40
Kukurydza	-1,15
Zboża, oleiste	-0,53
Strączkowe	+0,35
Trawy w uprawie polowej	+1,05
Mieszanki motylkowato- trawiaste	+1,96

• Sekwestracja węgla

Sekwestracja węgla to zbiór czynności mających na celu: separację, transport oraz zdeponowanie i odizolowanie od biosfery dwutlenku węgla

Sekwestracja węgla w zależności od zabiegów Agro- i pratotechnicznych

Rodzaj zabiegu	Sekwestracja C
Konwersja pola uprawnego na łąkę Melioracje nawadniające Nawożenie Wprowadzenie motylkowatych Wprowadzenie dżdżownic Uprawa wydajnych gatunków ttraw Stosowanie nawozów organicznych	0,17-1,34 0,12-3,46 0,32-0,74 0,82 2,60 3,36 0,07-4,94

• Oczyszczanie ścieków

Zdolności filtracyjne darni łąkowej

Phalaris arundinacea- mozga trzcinowata

Alopecurus pratensis- wyczyniec łąkowy

• Oczyszczanie powietrza (pochłanianie zanieczyszczeń pyłowych z powietrza)

• Kształtowanie klimatu (specyfika mikroklimatu)

• Naturalne siedlisko fauny

Ptaki lęgowe zbiorowiska trawiastych: czajki,

• Skarbnica gatunków flory (bank genów)

Znaczenie łąk półnaturalnych i naturalnych dla bioróżnorodności

Łąki wyróżnione w dyrektywie siedliskowej UE

• 6210 murawy kserotermiczne (Festuco- Brometea)

• 6410 zmiennowilgotne łąki trzęś licowe (Molinion coerulae)

• 6440 łąki selernicowe (Cnidion dubii)

• 6510 niżowe i górskie łąki świeże użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion)

• 6520 górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono- Trisetion)

Rzadkie i chronione gatunki roślin w zbiorowiskach trawiaste

• Krajobrazowa

  • Element kształtowanie krajobrazu

  • Element kolorytu i piękna

  • Miejsce uprawiania agroturystyki

Rolnictwo a środowisko przyrodnicze w użytkowaniu zbiorowisk trawiastych

Care goods Agricultural output

A-

B-

C-

D-

Zależność dóbr ekonomicznych i ekologicznych od intensywności produkcji pasz na użytkach zielonych

A-

B- charakterystyczny dla gospodarstw mlecznych

C- charakterystyczny dla użytków zielonych ekstensywnych

D- najgorszy

9.03.2010r.

Dopłaty bezpośrednie do TUZ

• JPO

• UPO- m.in. płatność zwierzęca (wsparcie z tytułu utrzymywania bydła, owiec, kóz i koni przyczynia się do polepszenia jakości użytków zielonych, polepsza bioróżnorodność środowiska oraz ma pozytywny wpływ na ekosystem i krajobraz obszarów wiejskich)

Płatności w programie rolno środowiskowym dotyczące użytków zielonych

• 3. Ekstensywne TUZ

• 3.1 Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach (do 10 ha) 500 zł/ha

• 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000

• 4.4 Łąki trzęś licowe i selernicowe 1200 zł/ha

• 4.6 Półnaturalne łąki wilgotne 800 zł/ha

• 4.7 Półnaturalne łąki świeże 800 zł/ha

Pakiety rolno środowiskowe – wymogi wariantu 4.6

• Koszenie od 15.06 do 30.09, nie więcej niż 2 pokosy

• 5-10% łąki nieskoszonej, co roku inny fragment

• Wysokość koszenia 5-15 cm

• Zakaz koszenia okrężnego do wewnątrz łąki

• Usunięcie ściętej biomasy do 2 tygodni o skoszenia

• Wypas od 20.07 do 15.10 przy obsadzie do 1 DJP/ha i obciążeniu pastwiska do 10 DJP/ha

• Dopuszczalne nawożenie N do 60 kg/ha rocznie

TYPY I RODZAJE UŻYTKÓW ZIELONYCH W POLSCE. KLASYFIKACJA ŁĄK I PASTWISK

Najwięcej łąk jest na Podlasiu, województwie Mazowieckim, natomiast pastwisk najwięcej jest w Warmińsko- Mazurskim, następnie Podlaskim.

20% udziału TUZ w strukturze UR – średnia krajowa

Wielkopolska ma ok. 12% łąk, pastwisk koło 2,3%.

Użytki rolne (tys. ha)

	1990	2000	2009
Grunty orne	14388	13940	12114
Łąki	2375	2503	2463
Pastwiska	2585	2369	717

Pogłowie zwierząt trawożernych (tys. szt.)

	1991-95	2000	2009
Bydło	7942	6083	5590
W tym krowy	4052	3098	2678
Owce	1585	345	223

Produkcja zwierzęca

	1991-95	2008
Udój mleka (l/krowy)	3083	4300
Wełna owcza (t)	5386	928

Produkcja zwierzęca (bydło)

	1990	2002	2008
Mleko krowie (mld l)	15,4	11,5	12,1
Mięso wołowe (tys. t)	625	231	358

Podział użytków zielonych w zależności od okresu użytkowania

• Trwałe

• Krótkotrwałe (przemienne) – są włączane w płodozmian polowy, na okres ok. 2-3 lat, na gruntach ornych

• Czasowe – zasiewy traw, lub mieszanek trawiasto- motylkowatych na gruntach ornych

Podział użytków zielonych w zależności od kompleksu przydatności rolniczej gleb

• 1z – łąki i pastwiska bardzo dobre i dobre

• 2z – łąki i pastwiska średnie

• 3z – łąki i pastwiska słabe

Podział użytków zielonych w zależności od lokalizacji w terenie

• Łąki i pastwiska przydomowe

• Łąki nadrzeczne

• Łąki smużne

• Łąki śródleśne- wykształcane np. na polanach leśnych

• Łąki nadmorskie

• Łąki podgórskie i górskie

Podział użytków zielonych w zależności od produkcyjności i intensywności użytkowania

• Nieużytki łąkowe

• Łąki małowartościowe

• Łąki nisko produktywne

• Łąki intensywne

Podział trwałych użytków zielonych w zależności od sposobu użytkowania

• Łąki (użytki kośne)

• Pastwiska (użytki pastwiskowe)

• Użytki kośno- pastwiskowe (użytkowanie przemienne)

Typologiczny podział użytków zielonych

(Ten podział odnosi się głównie do siedliska, w którym wykształcane są poszczególne typy florystyczne, ma bezpośredni związek z fizjografią terenu)

Typy łąk polskich:

• Niżowe dolinowe (0-300 m n.p.m.)

• Niżowe poza dolinowe (150-300 m n.p.m.)

  • Stokowe

  • Wierzchowinowe

• Terenów górzystych (pogórza 300-500 m n.p.m.; górskie 500-1000 m n.p.m.; wysokogórskie > 1000 m n.p.m.)

  • Dolinowo- kotlinowe

  • Stokowe

  • Wierzchowinowe

90% łąk niżowych w Polsce, 10% łąki terenów górzystych

Grupy i rodzaje łąk polskich

• Łąki łęgowe – łęgi (zastoiskowe, rozlewiskowe, właściwe, zgrądowiałe)

• Łąki grądowe – grądy (popławne, właściwe, zubożałe, podmokłe)

• Łąki murszowiskowe – pobagienne, mursze (grądowiejące, zdegradowane, właściwe, łęgowiejące)

• Łąki bagienne – bielawy (podtopione, wododziałowe, właściwe, zalewne)

Udział poszczególnych grup rodzajowych w ogólnym obszarze łąk polskich

Łęgi Grądy Mursze Bielawy	20% 40% 32% 8%

Trójkąt typologiczny (wg Prończuka)

I-łęgi

II- grądy

III-mursze

IV- bielawy

Schematy siedlisk łąkowych w typologicznym podziale UZ

Gleby mineralne Gleby organiczne

Gleby zasobne Gleby niedoborowe

Gleby namulone Gleby nienamulone

Strefa okresowo niedotleniona strefa natleniona strefa niedotleniona

Strefa posuszna Strefa zmiennie lub optymalnie uwilgotniona strefa mokra

Strefa mezotroficzna Strefa oligotroficzna Strefa eutroficzna

Łęgi (łąki łęgowe)

Rodzaje:

• Zastoiskowe

• Rozlewowi

Łęgi rozlewiskowe

• Gleby: mułowo- glejowe, mułowo- organiczne, torfowo- mułowe

• Troficzność gleb: bardzo duża lub duża

• Warunki wodne: długotrwałe zatopienie z okresowym zalewem i depresją letnią 60-70 cm

• Gatunki dominujące: manna wodna i jadalna, mozga trzcinowata, turzyca zaostrzona

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: związek Phragmition, Magnocariciob

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 3,5- 10 (ile uzyskamy plonu bez nawożenia)

• Jakość paszowa: średnia

Łęgi właściwe !!!!!!EGZAMIN!!!

• Gleby: mady rzeczne brunatne i próchniczne

• Troficzność gleb: bardzo duża i duża

• Warunki wodne: dość systematyczny zalew użyźniający, umiarkowanie wilgotne

• Gatunki dominujące: wyczyniec łąkowy, wiechlina błotna

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: rząd Arrhenatheretalia

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 4-5

• Jakość paszowa: bardzo dobra

Łęgi zgrądowiałe:

• Gleby: mady rzeczne – właściwe brunatne i próchniczne głębokie i średnio głębokie

• Troficzność gleb: duża i bardzo duża

• Warunki wodne: rzadko lub bardzo rzadko zalewane, wysoka amplituda wahań wód gruntowych

• Gatunki dominujące: wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: związek Arrhenatherion, Cynosurion

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 3-4

• Jakość paszowa: bardzo dobra, wyśmienita

Grądy popławne:

• Gleby: czarne ziemie właściwe, deluwialne właściwe, brunatne średnio zwięzłe

• Troficzność gleb: bardzo duża lub duża

• Warunki wodne: „popławne” wiosną i po opadach burzowych, przy umiarkowanym uwilgotnieniu w okresie wegetacyjnym

• Gatunki dominujące: wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy, koniczyna biała

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: rząd Arrhenatheretalia

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 3-5

• Jakość paszowa: bardzo dobra lub wyśmienita

Grądy właściwe:

• Gleby: murszowa te, mady rzeczne lekkie

• Troficzność gleb: mała lub średnia

• Warunki wodne: bardzo wysoka amplituda wahań, zasilanie gruntowe tylko wiosną, w lecie posuszne

• Gatunki dominujące: kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: klasa Molonio- Arrhenatheretea, rząd Molinietalia

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 1,5 – 2,5

• Jakość paszowa: średnia

Mursze właściwe:

• Gleby: torfowo- murszowe

• Troficzność gleb: mała lub średnia (niedoborowa)

• Warunki wodne: umiarkowanie wilgotne

• Gatunki dominujące: kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: klasa Molinio- Arrhenatheretea

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 1,5-2,5

• Jakość paszowa: średnia

Bielawy (łąki bagienne)

Bielawy właściwe:

• Gleby: bagienno- torfowe z torfu turzycowiskowego, olejowego i szuwarowego

• Troficzność gleb: mała

• Warunki wodne: bardzo mokro z długotrwałym zatopieniem

• Gatunki dominujące: turzyce (pospolita, dzióbkowata)

• Zbiorowisko roślinne w podziale fitosocjologicznym: klasa Scheuchzerio – Caricetea fuscae

• Naturalny potencjał produkcyjny (s.m. t/ha): 1,5 – 2,5

• Jakość paszowa: zła lub ściółka

16.03.2010r.

Fitosocjologiczny podział użytków zielonych

Fitosocjologia

• Jest nauką zajmującą się badaniem zbiorowisk roślinnych, czyli fitocenoz, oraz ich klasyfikowaniem

• Pojęcie to wprowadzi do literatury prof. Józef Paczoski

• Wykorzystywana do waloryzacji przyrodniczych, oceny warunków siedliskowych, planów zagospodarowania przestrzennego, planów ochrony

• Metoda badawcza Braun- Blanqueta

• Klasyfikacja roślinności następuje na podstawie zdjęcia fitosocjologicznego (odpowiednia procedura spisywania roślinności)

Jednostki fitosocjologiczne:

• Klasa -etea

• Rząd -etalia

• Związek -ion

• Zespół -etum

• Podzespół -etosum

• Wariant

• Facja

• Podstawową jednostką fitosocjologiczną jest zespół roślinny

Zespół rośliny (asocjacja)

• Zbiorowisko o ściśle określonym składzie gatunkowym i związane z typowym dla siebie siedliskiem

• Podstawą do wydzielenia zespołu jest obecność w zbiorowisku gatunków charakterystycznych

Najważniejsze klasy fitosocjologiczne z roślinnością trawiastą

• Molinio- Arrhenatheretea – łąki i pastwiska wilgotne i świeże

• Phragmitetea – zbiorowiska szuwarów trawiastych i wielko turzycowych (użytkowanie do celów energetycznych)

• Nardo- Callunetea – murawy bliźniczkowe i wrzosowiska

• Scheuchzerio – Caricetea fuscae - fitocenozy torfowisk niskich i przejściowych z roślinnością przywodną

• Festuco- Brometea - murawy ksenotermiczne

• Plantaginetea majoris – zbiorowiska muraw dywanowych i muraw okresowo zalewanych w dolinach wielkich rzek

• Sedo- Scleranthetea – murawy piaskowe

Najważniejsze z punktu widzenia łąkarskiego jednostki fitosocjologiczne

• Arrhenantherion

  • Arrhenanthereum elatoris medioeuropeum - zespół rajgrasu wyniosłego (łąka rajgrasowa)

  • Alopecuretum pratensis – zespół wyczyńca łąkowego (łąka wyczyńcowa)

• Polygono- Trisetion

  • Triseteum flavescentis – zepsół konietlicy łąkowej (łąka konietlicowa)

  • Gladiolo- Agrostietum – zespół mieczyka dachówkowatego i mietlicy pospolitej (łąka mieczykowo- mietlicowa)

• Cynosurion

  • Lolio – Cynosuretum – zespół życicy trwałej i grzebienicy pospolitej (pastwisko życicowe)

  • Festuco- Cynosuretum – zespół kostrzewy czerwonej i grzebienicy pospolitej (pastwisko kostrzewowo- grzebienicowe)

Warunki siedliskowe a wykształcanie się zbiorowisk trawiastych

Istota ekosystemu trawiastego

• Tworzenie darni

• Specyficzne wymagania termiczne roślin łąkowych

• Znaczne wymagania wodne roślin łąkowych

• Dodatni bilans materii organicznej

• Wielogatunkowość

• Duża plastyczność

• Zdolność krzewienie się i odrastania po defoliacji

• Zależność od działalności ludzkiej

Elementy siedliska kształtujące roślinność użytków zielonych

• Abiotyczne:

  • Klimatyczne:

    • Światło

    • Temperatura powietrza

    • Ilość i rozkład opadów atmosferycznych

    • Kierunki i natężenie wiatrów

    • Wilgotność powietrza

    • Zaleganie mgły i rosy

Krzywa plonowania (może być na egzaminie)

Wiosna lato jesień zima

• Edaficzne:

  • Właściwości fizyczne i chemiczne gleby

  • Struktura i skład mechaniczny gleby

  • Zawartość w glebie substancji organicznej

  • Zasobność gleby w składniki pokarmowe

  • Stopień uwilgotnienia gleby

  • Poziom wód gruntowych

  • Położenie w obrębie zlewni

  • Występowanie i żyzność zalewów

  • Stopień i kierunek nachylenia stoków

• Biotyczne:

  • Fitobiotyczne (konkurencyjność, allelopatia- wydzieliny korzeniowe zwane kolinami, symbioza, mikoryza, pasożyty roślinne)

  • Zoobiotyczne (zwierzęta trawożerne, fauna glebowa, owady)

  • Antropogeniczne (koszenie, wypas, zabiegi pratotechniczne, melioracje, wypalanie)

Woda – podstawowy czynnik abiotyczny decydujący o produkcyjności użytków zielonych

• Współczynnik transpiracji u traw kształtuje się w zakresie 600-850 g wody na 1 g suchej masy

• Specyfika gatunkowa, a nawet odmianowa

• Współczynnik transpiracji u traw – istotnie modyfikowany przez nawożenie

• Skutki nadmiaru wody:

  • Zbyt późne ruszenie wegetacji

  • Utrudnienia w stosowaniu nowoczesnych maszyn

  • Wykluczenie użytkowania pastwiskowego

  • Występowanie pasożytów zwierzęcych

• Skutki niedoborów wody:

  • Spadek plonowania

  • Wypadanie z runi wartościowych gatunków o płytkim systemie korzeniowym

• Dobre paszowiska są wyposażone w urządzenia melioracyjne

• Melioracje odwadniające i nawadniające

• System rowów otwartych systemów nawadniania

  • Podpowierzchniowe (podsiąkowe, podsiąkowo- wgłębne)

  • Powierzchniowe (zalewowe, stokowe, bruzdowe, deszczowniane)

• Optymalne warunki wilgotnościowe gleby zapewnia deszczowanie

Światło:

• Dobre wykorzystanie światła przez ruń użytków zielonych jest efektem urozmaiconego składu botanicznego

• Przyrost s.m. zaczyna się od momentu, gdy na 1 cm³ powierzchni liści dociera dziennie 1260 J energii słonecznej

• Najwyższy plon masy nadziemnej uzyskuje się wtedy, gdy natężenie światła przechodzącego przez ruń do powierzchni gruntu wynosi 2%

• Konkurencja o światło w wielogatunkowej runi

Temperatura:

• Decyduje o długości okresu wegetacji, który na niżu waha się od 180 do 210 dni, a w górach w granicach 100-120 dni

• Większe wymagania gatunków o typie fotosyntezy C₄ (kukurydza, ….)

• Zróżnicowana reakcja roślin łąkowych na mrozy oraz duże wahania temperatur zimą

Gleby łąkowe:

• Gleby semihydrogeniczne

  • Czarne ziemie

  • Gleby zabagniane

• Gleby hydrogeniczne

  • Gleby bagienne

    • Mułowe

    • Torfowe

  • Gleby pobagienne

    • Murszowe

    • Murszowate

• Gleby napływowe

  • Gleby aluwialne (mady rzeczne i mady morskie)

  • Gleby deluwialne

Żyzność gleb

• Żyzność gleby jest ściśle skorelowana z jej uwilgotnieniem

• Na glebach mineralnych naturalna żyzność jest mniejsza w porównaniu do organicznych

• Na glebach torfowych i murszowych czynnikiem limitującym plonowanie runi są fosfor i potas

Konkurencyjność: !!!!EGZAMIN!!!!!

• Konkurencyjność pośrednia polega na współzawodnictwie o światło, wodę i składniki pokarmowe

• Konkurencyjność bezpośrednia, czyli tzw. allelopatia, polega na konkurencyjnym oddziaływaniu gatunków na inne poprzez wydzieliny korzeniowe (koliny)

Symbioza z Rhizobium

• Ograniczenie dawki azotu podawanego w nawozach (1% udziału motylkowatych w runi pozwala na oszczędności 3-5 kg azotu w przeliczeniu na hektar rocznie)

• Poprawa składu chemicznego pasz i ich smakowitości

• Optymalny, z punktu widzenia efektywności procesu wiązania azotu atmosferycznego z powietrza , udział roślin motylkowatych w runi trwałych użytków zielonych powinien wynosić 20-30%

Mikoryza:

• Wpływa na wzrost i rozwój ważniejszych gatunków traw pastewnych

• Umożliwia pobieranie składników pokarmowych z trudno rozpuszczalnych związków w glebie

• Efektem jest zwiększenie konkurencyjności gatunków mikotroficznych

Wzajemne zależności pomiędzy czynnikami kształtującymi skład botaniczny i produkcyjność użytków zielonych

Warunki klimatyczne	Zabiegi pratotechniczne
Ruń użytków zielonych
Gleba

23.03.2010r.

Części morfologiczne pędów generatywnych odmian uprawowych Dactylis glomerata w %

Części pędów	Motycka	Rideau
Blaszki liściowe	15	40
Pochwy liściowe	15	14
Źdźbła	30	26
Kwiatostany	40	20

Duże znaczenie komórek ruchowych

Trwałość roślin łąkowych

Gatunki długotrwałe

Wiechlina łąkowa, kostrzewa trzcinowa, kostrzewa czerwona, stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, groszek łąkowy, wyka płotowa, wyka ptasia

Gatunki o średniej trwałości

Kupkówka pospolita, konietlica łąkowa, koniczyna biała, komonica zwyczajna

Gatunki o krótkiej trwałości

Życica wielokwiatowa, życica trwała, koniczyna łąkowa.

Długotrwałość gatunków traw

Gatunek	Liczba lat
Alopecurus pratensis Bromus inermis Lolium perenne	>10 15-20 2-6

Reakcja traw na częstotliwość defoliacji

Częstotliwośc defoliacji	Dactylis glomerata	Festuca arundinacea	Bromus carinarus
Plon korzeni (g s.m. /m^2
3 4 5 6	1382 1165 929 691	2298 1760 1497 981	1218 322 324
Długość korzeni
3 4 5 6

Wpływ częstotliwości defoliacji na plon masy naziemnej traw

Czym większa częstotliwość defoliacji tym plon globalny jest mniejszy

Gatunek	Częstotliwość defoliacji
	3
Kostrzewa trzcinowa Kupkówka pospolita Stokłosa uniolowata	2167 1858 1773

Zawartość substancji zapasowych (%s.m.)

Gatunek	Dolna część łodygi	Korzenie	Rozłogi
Wiechlina łąkowa	19,9	10,6	18,4
Życica trwała	15,6	13,2	-
kupkówka pospolitaa	13,2	9,6	-
Stokłosa bezostna	8,1	8,5	18,7

Zawartość substancji zapasowych determinuje żywotność roślin

Suma fruktozy u odmiany Phleum pratense wiosną w trzecim roku użytkowania (% s.m.)

Użytkowania w roku poprzednim	Odmiany południowe	Odmiany północne
	Forus	Grinstad
II kośne III kośne	24,0 7,2	31,9 16,5

Od fruktozy zależy:

• przezimowanie roślin,

• rozpoczęcie wegetacji wiosną

• dalszy rozwój rośliny

Im większa zawartość cukrów jesienią tym większy plon I odrostu po przezimowaniu.

Krzewienie się traw

Życica trwała	400
Kupkówka pospolita	150
Tymotka łąkowa	70

Życica trwała – doskonałą trawa pastwiskowa. Największe krzewienie ma miejsce w warunkach udeptywania.

Krzewienie się odmian traw

Gatunek	Odmiana	Liczba na 1 m^2
		Pędy generatywne
Festuca pratensis	Krzeszowicka	760

Liczba pędów roślin w zbiorowiskach trawiastych (na 1 m²)

Wiosna	3000-10000
Lato	2000-5000

Konkurencyjność roślin łąkowych

Duża	Życica wielokwiatowa, życica trwała, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, koniczyna biała
Średnia	Stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, mozga trzcinowata, wiechlina łąkowa, kostrzewa czerwona, komonica zwyczajna
Mała	Tymotka łąkowa, kostrzewa łąkowa, mietlica olbrzymia, wiechlina błotna, koniczyna łąkowa.

Żywotność nasion taraxacum officinale

Czas zalegania w odchodach [h]	Zdolność kiełkowania [%]
5 24 48	52 31 22

Starzenie się roślin

Szybkość pojawiania się w ścianach komórek roślinnych węglowodanów strukturalnych (celuloz, hemiceluloz i lignin).

Strawność

Warunki wzrostu i rozwoju traw

Wyszczególnienie	C-3	C-4
Temperatura optymalna skrajna	13-18 5-10
Oświetlenie

30.03.2010

Rośliny wskaźnikowe

• Gleb bogatych w azot ( mozga trzcinowata, perz właściwy, wiechliny zwyczajna i błotna, kłosówka wełnista, barszcz zwyczajny, szczaw tępo listny, pokrzywa zwyczajna)

• Gleb ubogich w azot ( trzęślica modra, kłosówka miękka, izgrzyca przyziemna, koniczyna pogięta).

• Gleb bogatych w fosfor ( wyczyniec łąkowy, konietlica łąkowa, kostrzewa łąkowa, koniczyny – biała i białoróżowa, ostrożeń warzywny, mniszek pospolity)

• Gleb ubogich w fosfor ( bliźniczka psia trawka, drżączka średnia, śmiałek darniowy, kuklik zwisły, złocień właściwy)

• Gleb bogatych w potas ( kupkówka pospolita, mozga trzcinowata, barszcz zwyczajny, ostrożeń warzywny)

• Gleb ubogich w potas ( trzęślica modra, drżączka średnia, śmiałek darniowy)

Trawy ozime wykształcają jedno pokolenie pędów generatywnych, w kolejnym odroście pędy wegetatywne.

Wartość paszowa runi

Czynniki decydujące o wartości paszowej runi łąkowej

• Skład botaniczny runi ( trawy pastewne, motylkowate drobnonasienne, zioła, rośliny niepożądane np. chwasty trujące)

• Faza rozwojowa roślin

• Czynniki siedliskowe ( zasobność gleby w składniki pokarmowe, uwilgotnienie gleby)

• Sposób użytkowania ( wysokość koszenia runi, sposób wypasu, pielęgnacja łąk i pastwisk)

Zmiany w składzie chemicznym traw od ich rozwoju wegetatywnego do generatywnego (% s.m.)

Zawartość komórek 65% 40%

Białko 33%, 7%

tłuszcz 10%, 3%

cukry10, 25%

związki mineralne 12% 5%

Ściany komórek 35% 60%

Stadium rozwoju :

Wegetatywne generatywne

Wpływ terminu koszenia I odrostu runi użytków zielonych z przeznaczeniem do konserwacji na jakość paszy i efektywność produkcji mleka

Wyszczególnienie	Termin koszenia I odrostu
	Kłoszenie
Zawartość energii	6,4
Plon energii	22400
Dzienne pobieranie paszy podstawowej przez krowę kg s.m.	13
Dzienna wydajność mleczna z paszy podstawowej od krowy kg	14,3
Produkcja mleka z paszy podstawowej kg/210dni	3003
Zużycie paszy treściwej w roku dt/krowę	8
Koszty pasz (DM/kg mleka)	0,16
Nadwyżka bezpośrednia (DM/kg mleka)	0,48

Elementy wartości paszowej runi użytków zielonych

1. Zawartość składników pokarmowych, zwłaszcza energii, związków azotowych, mineralnych

2. Strawność

3. Smakowitość

4. Struktura

5. Występowanie substancji swoistych

Pobieranie paszy= A+B+C+D+E+zwierzę

Skład wendeński – białko ogólne, tłuszcz surowy, włókno surowe, popiół surowy, bezazotowe związki wyciągowe,

Skład chemiczny traw

• Woda 75-80%

• Sucha masa 20-25% w tym

  • Białko ogólne 5-20%

  • Włókno surowe 20-30%

  • Tłuszcz surowy 1-3%

  • B.z.w. 30-50% w tym

    • Węglowodany rozpuszczalne w wodzie 7-15%

    • Popiół surowy 5-10%

Białko ogólne

• Wszystkie związki zawierające w swoim składzie azot ( metoda Kjeldahla)

• Składa się z białka właściwego ( 78-95%) i związków azotowych niebiałkowych 5-22%

• Skład aminokwasowy białek w paszach dla przeżuwaczy ma mniejsze znaczenie ( specyfika trawienia w żwaczu)

• Wpływ nawożenia azotem a zawartość białka w runi

• Metabolizm azotu a zawartość azotanów w paszy

Plon białka z różnych upraw rolniczych (t/ha)

Ruń pastwiskowa 2,1-3,2

Lucerna siewna 1,5

Zboża w uprawie na zielonkę 0,8

Zboża w uprawie na ziarno 0,4-0,7

Strączkowe 0,8-1,4

Wykorzystanie energii z runi łąkowej

		Ruń łąkowa		Straty energii
GE		Energia strawna		Energia w kale
DE		Energia metaboliczna		Energia w moczu i gazach
ME		Energia netto		Energia utrzymania temperatury ciała
NE		Energia bytowa i produkcyjna

Plon energii z upraw różnych roślin pastewnych (GJ/ha)

Życica wielokwiatowa – pastwisko	137
Życica wielokwiatowa – kiszonka	176
Życica trwała – pastwisko	110
Życica trwała – kiszonka	119
Lucerna mieszańcowa	143
Koniczyna łąkowa	125
Kukurydza	140
Żyto	70

Funkcje węglowodanów rozpuszczalnych w wodzie

• Stanowią podstawowe źródło energii

• Zwiększają strawność paszy ( przyswajalne w 100%)

• Zwiększają przyswajalność innych składników pokarmowych np. białka

• Zwiększają smakowitość paszy

• Pełnią funkcję antidotum (N-NO₃)

• Wpływają korzystnie na przezimowanie roślin

• Wpływają pozytywnie na intensywność odrastania

• Stanowią pożywkę dla bakterii kwasu mlekowego

Kompleks węglowodanowo – ligninowy

Metoda van Soesta oceny składu chemicznego ściany komórkowej:

	Zawartość w s.m.	Strawność
Ligniny	2-5%	1%
Celuloza	20-30%	50%
Hemicelulozy	15-20%	79%

Optymalne zawartości składników mineralnych w paszy

Makroelementy g/kg s.m.)
Ca
Mg
Mikroelementy (mg/kg s.m.)
Cu
Mn
Fe

Optymalne stosunki zawartości składników mineralnych w paszy

K: (Ca+Mg)<2,2 (1,62)

Ca:P 2:1

K:Na 5:1

Cu:Mo 3,5-4,5:1

Strawność runi

• Waha się od 50-80% (82%)

• Główne czynniki decydujące o poziomie strawności runi to udział treści komórek (trawiona w 100%) i udział ścian komórkowych

• O strawności ścian komórkowych decyduje stopień ich lignifikacji (r= -0,76)

• Ujemny wpływ na strawność ma zbyt duży udział krzemu w roślinach, obecność alkaloidów oraz porażenie roślin przez choroby

Zależność pomiędzy zawartością włókna surowego (x) a strawnością substancji organicznej (y)runi wg Axelsson’a

Przeżuwacze y= 87,6 -0,81x

Konie y=97-1,26x

Świnie y= 92,2 – 1,68x

Zależność pomiędzy zawartością krzemu (Si) a strawnością runi trawiastej

Wzrost zawartości krzemu o 1% w runi zmniejsza jej strawność o 3%, próg bezpieczeństwa zawartości krzemu w paszy wynosi 9g/kg s.m.

Czynniki decydujące o smakowitości paszy

• Skład chemiczny roślin ( zawartość wody, kwasów organicznych, alkaloidów, olejków eterycznych, kumaryny, glukozydów, cukrów, węglowodanów strukturalnych i lignin, składników mineralnych)

• Właściwości fizyczne roślin ( sztywność, owłosienie, udział części martwych)

• Udział motylkowatych i ziół w runi trawiastej

• Obecność patogenów ( rdze)

• Podatność roślin na zerwanie

• Nawożenie mineralne i organiczne ( azot+, sód+ , gnojowica-)

• Zwierzęta gospodarskie ( gatunek, rasa, wrażliwość na zapach, odchody, przyzwyczajenia, sposób dokarmiania)

Substancje swoiste występujące w roślinach łąkowych

1. Alkaloidy – substancje azotowe niebiałkowe ( gramina, pochodne tryptaminy i kaboliny – Pha; Perlolina – Fa; patogeny saprofityczne – Acremonium coenophjilalum na Fa-Fescue foot- sucha gangrena stóp)

2. Glukozydy cyjanogenne – cyjanowodór ( w stanie zielonym – motylkowate, sorgo)

3. Kumaryna (obniża krzepliwość) – dwukumarol ( nostrzyk, tomka wonna)

4. Saponiny – pochodne mydeł ( Ae, Tf, motylkowate)

5. Garbniki – taniny ( motylkowate , Bu)

6. Estrogeny – kumestrol ( motylkowate , Ae, Fr)

13.04.2010r.

Nawożenie użytków zielonych

Źródła pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe na UZ

• Nawożenie

• Naturalna żyzność gleby

• Ścieki i namuły rzeczne

• Odchody zwierzęce

• Procesy biologiczne zachodzące w glebie

• Masa roślinna niewykorzystana pod względem paszowym

• Opady atmosferyczne

Zapas azotu w glebie torfowej w warstwie 0-20 cm (t/ha)

Gęstość objętościowa gleby (g/dm^3)	2,0 % N	3,0 % N	4,0 % N
100	4	6	8
200	8	12	16
300	12	18	24

Ocena zasobności gleb torfowych w azot i potrzeb ich nawożenia

Zawartość N-NO3 w mg/ dm^3 gleby	Wycena zasobności	Nawożenie
0-5	Bardzo mała	Intensywne
5-10	Mała	Niezbyt intensywne
10-20	Średnia	Umiarkowane
20-40	Duża	Nieznaczne
>40	Bardzo duża	Zbędne

Wartość nawozowa namułów rzecznych

Składnik	Kg/ha
N P K Ca	100 33 183 250

Ilość składników pokarmowych pozostawianych w odchodach w sezonie pastwiskowym liczącym 170 dni przez 1 SD (kg/ha)

Wypas	N	P2O5	K2O
Całodobowy 12-godzinny 8-godzinny	31,0 16,0 11,0	11,0 5,5 4,0	31,0 16,0 11,0

Efekt symbiozy Rhizobium z roślinami motylkowatymi w runi

1% udziału motylkowatych w runi pozwala na oszczędności 3-5 kg azotu podawanego w nawozach w przeliczeniu na ha

Np. 20% motylkowych w runi => 60-100 kg N/ha

Wg metody Weissbacha

N (kg/ha) = (4,0x₁ – 0,01x₁² ) ( 1 – 0,000036 x₂² )

x₁ – roczny plon koniczyny białej w dt suchej masy na hektar

x₂ – poziom nawożenia azotowego pod odrost w kg/ha

ilość N_min potencjalnie wymywanego z gleby jesienią (mg/l)

• Trifolium repens 24

• Trifolium pratense 21

• Medicago sativa 19

• Mieszanka trawiasto – koniczynowa + nawożenie 200 kg/ha N 4

• Mieszanka trawiasto- koniczynowa + nawożenie 0 kg/ha N 3

Kryteria ustalenia potrzeb nawożenia na użytkach zielonych

• Zasobność gleby jako odzwierciedlenie plonotwórczego potencjału siedliska

• Oczekiwana wydajność runi

• Sposób użytkowania

• Przyswajalność składników pokarmowych przez ruń

• Termin stosowania w okresie wegetacji

• Skład florystyczny runi

Zasady nawożenia użytków zielonych

• Zmniejszenie dawki na glebach torfowych

• Maksymalny poziom nawożenia – plon krańcowy 1 kg azotu nie mniej niż 10 kg s.m. (2-3 krotny zysk energii w plonie)

• Zmniejszenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi (1% udziału – 3-5 kg/ha N)

• Dzielenie dawki azotu (pod odrost max 60-70 kg/ha), kryterium nawożenia jest obecność N-NO₃ poniżej 0,2% w s.m.

Formy nawozów azotowych na użytki zielone

• Mineralne: saletrzane (saletra wapniowa), saletrzano- amonowe (saletra amonowa, saletrzak, salmag), mocznik, RSM, agramid, disyjanoamid

• Naturalne: gnojowica, gnojówka, obornik

• Organiczne: komposty, np. wermikompost

Zasady nawożenia fosforem użytków zielonych

• Zwiększenie dawki na glebach torfowych

• Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi

• Stosować jednorazowo w okresie wegetacji jesienią lub wczesną wiosną

• Uwzględnić niską przyswajalność fosforu 40-60%

Formy nawozów fosforowych na użytki zielone

• Mineralne: granulowane superfosfaty prosty i potrójny, magnesowany (ba gleby o odczynie obojętnym lub lekko kwaśnym), mączka fosforytowa (na gleby kwaśne, torfowe)

• Naturalne: obornik

• Organiczne: komposty, np. wermikompost

Zasady nawożenia potasem użytków zielonych

• Zwiększenie dawki na glebach torfowych

• Zwiększenie nawożenia w przypadku obecności motylkowatych w runi

• Dzielenie dawki potasu (pod odrost max 50 kg/ha), kryterium nawożenia jest obecność K na optymalnym poziomie 1,7% w s.m.

• Uwzględnić luksusową przyswajalność potasu 90-100%

• Ograniczyć dawkę na pastwiskach o 20 kg/ha rocznie w przeliczeniu na DJP ze względu na odchody

Formy nawozów potasowych na użytki zielone

• Mineralne: sole potasowe (60%), siarczan potasu, kalimagnezja, kainit magnezowy, kamex

• Naturalne: gnojowica, gnojówka, obornik

• Organiczne: komposty, np. wermikompost

Nawożenie magnezem użytków zielonych

• Ważne wiosną, zwłaszcza na pastwiskach

• Głównym źródłem magnezu jest wapno magnezowe (dostarczenie w tym nawozie 50 kg/ha MgO jest wystarczające na 2-3 lata

• Najskuteczniej likwiduje niedobory magnezu nawożenie siarczanem magnezu

• Stosowanie magnezu w nawozach wieloskładnikowych

• Uwzględnić niską przyswajalność magnezu przez rośliny (10-30%)

Zasady nawożenia mikroelementami użytków zielonych

• Na pastwiska z niedoborem w runi kobaltu (0,08 – 0,1 mg/kg s.m.) aplikować siarczan kobaltu oraz chelat-Co jako domieszkę do superfosfatu

• Gdy w runi jest poniżej 0,1 – 0,5 mg selenu w kg s.m. należy nawozić pastwiska selenianem sodu

• Na zagospodarowanych pomelioracyjne użytkach zielonych na glebach torfowych stosować siarczan miedzi

20.04.2010r.

Wapnowanie użytków zielonych

• Celem wapnowania trwałych użytków zielonych jest usunięcie nadmiaru niepożądanej kwasowości wierzchnich warstw gleby

• Optymalny dla wzrostu i rozwoju roślinności łąkowej przedziału pH gleby w KCl:

  • Dla gleb mineralnych 5,5 – 6,0

  • Dla gleb organicznych 4,5 – 5,5

Przyczyny zakwaszania się gleb łąkowych

• Wynoszenie wapnia z plonem

• Wymywanie wapnia z gleby

• Wysokie nawożenie mineralne, zwłaszcza azotem

• Nieumiejętne stosowanie gnojowicy

• Odchody zwierząt na intensywnych pastwiskach

• Kwaśne deszcze

Zasady racjonalnego wapnowania UZ

• Dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy (najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t CaO/ha w odstępach co 6 lat)

• Częstotliwość stosowania (im lżejsza gleba, tym należy częściej wapnować, lecz mniejszymi dawkami)

• Stosowanie odpowiedniej formy nawozu (przeważnie jest nią węglan wapniowy, a przede wszystkim wapniowo- magnezowy oraz niekiedy siarczan wapniowy)

• Wybór optymalnego terminu stosowania (na ogół jest nim okres poza wegetacyjny – zwłaszcza późna jesień lub niekiedy wczesna wiosna, przed ruszeniem wegetacji)

• Możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją użytków zielnych, zwłaszcza przy wykorzystaniu metody pełnej uprawy

• Rodzaj sprzętu używanego do nawożenia.

Zasady stosowania gnojowicy na UZ:

• Termin – najlepszym jest okres wiosenny, na przełomie marca i kwietnia (wykorzystanie azotu dochodzi wówczas do 60%, a potasu do 100%, podczas gdy latem wykorzystanie azotu wynosi 25-40%, a potasu 60-80%)

• Zgodnie z KDPR nie należy stosować gnojowicy od 1.XII do 28.II oraz od 1.VII do ostatniego pokosu (łąki) i od 1.V do ostatniego wypasu (pastwiska) – (duże straty składników pokarmowych , szkodliwy wpływ na środowisko)

• Wysokość dawki wg pobrania składników pokarmowych i intensywności użytkowania oraz warunków pogodowych (w latach wilgotnych – wyższe dawki)

• Dla zachowania właściwego składu florystycznego runi roczne dawki odpowiednio rozcieńczonej gnojowicy (5-6% s.m.) na łąki nie powinny przekraczać 100 m³/ha, przy zastosowaniu 20-25 m³/ha pod każdy odrost. Na pastwiskach dawka roczna musi być mniejsza – 50-70 m³/ha (ujemny wpływ na smakowitość).

• W okresie wegetacji stosować bezpośrednio po wypasie lub skoszeniu runi (przez 10 dni po skoszeniu runi nie ma obawy zabrudzenia roślin)

• Wymieszanie gnojowicy w zbiorniku przed nawożeniem

• Nie gnojowicować użytków zielonych położonych na terenach narażonych na powodzie lub podmokłych

• Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem

• Stosować uzupełniające nawożenie mineralne fosforem

• Właściwe warunki pogodowe

• Wprowadzać gnojowicę możliwie jak najniżej gleby w postaci dużych kropel lub do gleby poprzez iniekcję

• Dostatecznie duży zbiornik dawkowania, jednorazowo 15-30 m³/ha

• Dokładność rozprowadzania nawozu (dopuszczalne odchylenia 10%)

Sposoby ograniczenia emisji amoniaku podczas stosowania gnojowicy na UZ

(w porównaniu do aplikacji tradycyjnej)

Iniekcja wgłębna lub płytka przy zamkniętej darni Iniekcja płytka przy otwartej darni Pasowe rozlewanie na powierzchnię darni Rozcieńczanie wodą (1:3) Deszczowanie w czasie i po stosowaniu tradycyjnym Zakwaszanie gnojowicy (pH < 5) Zakwaszanie gnojowicy (pH 5-6)	>95% >80% 50-80% 20-80% 25-75% 70-95% 30-80%

Plonowanie runi użytków zielonych w zależności od rodzaju nawozu azotowego (dt s.m./ha)

Poziom nawożenia azotem (kg/ha)	Gnojowica	Saletrzak
40	76,6	75,1
80	89,2	88,8
120	107,2	98,9
160	119,2	108,5

Znaczenie obornika na UZ

oddziaływanie na ruń

• Nawozowe:

  • Dostarcza i wyrównuje dysproporcje składników pokarmowych (makro- i mikroelementów)

  • Wpływa na wzrost plonów nie tylko w roku następnym po zastosowaniu, lecz następczo i w dalszych latach

• Fizyczne:

  • Chroni rośliny przed wymarzaniem i suszą

  • Przedłuża okres wegetacji

  • Poprawia bilans wilgoci w glebie

• Biologiczne:

  • Stabilność składu botanicznego runi

  • Wzrost udziału roślin motylkowatych drobnonasiennych (koniczyna, komonica)

  • Zwiększenie masy korzeniowej

  • Pobudzenie krzewienia się traw przez co wpływa na zagęszczenie darni i umożliwia szybsze zamknięcie jej uszkodzeń

Oddziaływanie na glebę:

• Poprawia fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby

• Przyczynia się do aktywizacji mikroflory (10-20 t/ha) i fauny glebowej (2t dżdżownic przerabiających i przemieszczających 50-60t masy glebowej na ha)

• Sprawia, że gleba łąkowa staje się ponownie biologicznie czynna, co ma szczególne znaczenie po suszy.

Zasady stosowania obornika na UZ

• Najkorzystniejszym terminem stosowania obornika na łąki i pastwiska jest listopad, ponieważ:

  • Rośliny są już w stanie spoczynku

  • Część azotu w formie amonowej jest absorbowana przez glebę, niska temperatura i wilgotna łąka zabezpieczają przed jego ulatnianiem się w powietrzu

  • Jesienią i zimą do gleby przechodzi około 90% potasu, 60% fosforu, 50% azotu

  • Dawki obornika powinny wynosić 30-40 t/ha co 3-4 lata, w zależności od żyzności gleby, stopnia żywotności runi (stanu jej degradacji)

• Dobre efekty daje też stosowanie niższych dawek obornika na zmianę z nawożeniem mineralnym

• Przy zastosowaniu dużych dawek obornika należy czesną wiosną zgrabić resztki słomy

• Obornik powinien być przefermentowany i drobny

• Nie należy stosować obornika zbyt wysuszonego, gdyż brakuje w nim drobnoustrojów mineralizujących materię organiczną

Stosując i zwiększając nawożenie azotowe musimy zadbać o odpowiednią częstotliwość zbioru plonu, jeśli tę racjonalność zaniedbamy np. zwiększając nawożenia i zmniejszając częstotliwość zbioru doprowadzamy do degradacji

27.04.2010r.

Pielęgnacja użytków zielonych

Zabiegi pielęgnacyjne na użytkach zielonych

• Wałowanie

• Włókowanie

• Bronowanie

• Wykaszanie niedojadów

• Gospodarowanie wodą (deszczowanie)

Znaczenie wałowania na użytkach zielonych

• Dociskanie warstwy darniowej do podglebia na glebach organicznych

• Wspomaganie darni w regeneracji uszkodzeń po zimie

• Wyrównywanie powierzchni łąk i pastwisk

• Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów (niszczenie chwastów grubo łodygowych, baldaszkowatych, sitów, turzyc)

• Stymulowanie rozwoju traw i roślin motylkowatych poprzez lepsze podsiąkanie wody i wzrost intensywności krzewienia

• Poprawa własności fizycznych gleby

Zasady wałowania użytków zielonych

• Optymalnym terminem dla wałowania jest zawartość w glebie 11-12% powietrza; praktycznie oznacza to moment, gdy darń ugina się pod naciskiem stopy, a w śladach brak oznak wilgoci.

• Najlepsze w działaniu są wały gładkie z zaokrąglonymi krawędziami, które można napełniać wodą; dobre rezultaty zapewniają także wały kątowe poprzecznie żeberkowane; powinny one przy prędkości 3-5 km/h posiadać obciążenie 1-1,2 t/m szerokości roboczej.

Wałowanie – na intensywnych pastwiskach, pomimo że są położone na glebach mineralnych.

Znaczenie włókowania użytków zielonych:

• Wyrównanie powierzchni łąk i pastwisk, zwłaszcza rozgarnięcia kretowisk powstałych w darni w okresie jesienno- zimowym

• Zapobieganie rozprzestrzenianiu się chwastów w runi

• Zapobieganie zanieczyszczeniu zielonki ziemią, zwłaszcza w procesie konserwacji w formie kiszonki bądź sianokiszonki

• Korzystny wpływ na regeneracje roślin łąkowych w momencie ruszenia wegetacji

• Przyczynianie się na pastwiskach do rozcierania starych tajniaków

Zasady włókowania użytków zielonych:

• Wiosną sygnałem do przeprowadzenia włókowania jest początek obsychania kretowisk

• Ostatnim momentem wykonania włókowania jest wysokość runi na poziomie 10 cm

• Stosować włóki łąkowe lub włóki z metalowych obręczy, starych opon, odwróconych bron, gałęziste

Znaczenie bronowania użytków zielonych (zabieg nie obligatoryjny):

• Ułatwia dostęp tlenu i pobudza uszkodzoną darń do życia

• Usuwa warstwę „filcu” złożoną z zeschłej roślinności po zimie

• Rozkrusza i częściowo usuwa warstwę namułów naniesioną z wodą zalewową

• Usuwa zamszenie

• Niszczy częściowo starą darń przed wykonaniem podsiewu

Zasady wykaszania niedojadów na pastwiskach

• Zabieg ten wystarczy przeprowadzić 1-2 razy w sezonie pastwiskowym

• Stosować specjalne kosiarki rotacyjne ścinające pozostawione elementy runi na wysokości 9-10 cm i rozrzucające rozdrobnione części roślin na powierzchni pastwiska

Renowacja użytków zielonych

Wskaźniki procesu degradacji użytków zielonych:

• Spadek plonów

• Pojawienie się pustych miejsc

• Wzrost jednostkowych produkcji paszy

Przyczyny procesu degradacji użytków zielonych:

• Czynniki siedliskowe, niezależne od użytkownika:

  • Susza

  • Zalewy w nietypowym czasie i siedlisku

  • Niekorzystne warunki w okresie zimy

  • Inne (dziki, norniki)

• Błędy w użytkowaniu

  • Nadmiar lub brak nawożenia mineralnego, zwłaszcza azotem

  • Nieumiejętne stosowanie gnojowicy

  • Stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu na użytkach zielonych

  • Nieodpowiednia wysokość i częstotliwość koszenia runi

  • Zła gospodarka pastwiskowa

Strategie i metody renowacji użytków zielonych

Renowacja runi pierwotnej	Częściowa renowacja darni	Całkowita renowacja darni
Nawożenie	Herbicydy	Podsiew
Pielęgnacja i użytkowanie

Warunki określające stosowanie strategii kierowania runią pierwotną w renowacji użytków zielonych:

• Ruń zachowuje zdolność reagowania na składniki [pokarmowe zawarte w nawozach

• Brak w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczenia za pomocą herbicydów

• Dobre uwilgotnienie gleby

Warunki określające stosowanie częściowej renowacji darni użytków zielonych:

• Udział wartościowych traw w runi > 50%, w tym traw niskich >20%

• Brak w runi uciążliwych chwastów łąkowych lub istnieje możliwość ich zwalczenia za pomocą herbicydów

• Rozluźniona darń z dużą ilością pustych miejsc

• Dobre uwilgotnienie gleby

Warunki określające stosowanie całkowitej renowacji darni użytków zielonych

• Niewielki udział wartościowych traw i motylkowatych w runi

• Udział uporczywych i trujących chwastów łąkowych oraz sitów i turzyc kępiastych w runi >40%

• Udział śmiałka darniowego w runi >20%

• Gleba wyjałowiona, silnie zakwaszona

• Zagospodarowanie użytków zielonych po wykonaniu melioracji

Ekonomiczne aspekty renowacji użytków zielonych:

• Wiąże się z kosztami

• Najbardziej praco i kosztochłonnym zabiegiem jest pełna uprawa i siew bezpośredni

• Najtańszy i najmniej pracochłonny jest podsiew siewnikiem

Wartości progowe wyznaczające potrzebę zwalczania chwastów na użytkach zielonych

Gatunek	Wartość progowa – udział w runi (%)
Szczaw tępo listny i kędzierzawy Jaskier ostry Gwiazdnica pospolita Sity i turzyce Śmiałek darniowy Ostrożnie Mniszek pospolity Barszcz zwyczajny Kminek zwyczajny Krwawnik pospolity	5 5 5 5 5 10 20 20 25 25

Technika stosowania herbicydów w zwalczaniu chwastów na użytkach zielonych

• Tradycyjna (herbicydy selektywne i ich mieszanki – pochodne fenoksykwasów, Starane 250 EC, Glean 75 DF, Asulox 400 SL, Fernando 225 EC, Rancho 242 EC)

• Proekologiczna (herbicydy nieselektywne – Roundup)

• Matacze ręczne

• Matacze ciągnikowe

Łączenie stosowania herbicydów z innymi metodami renowacji (nawożenie, podsiew)

Czynniki decydujące o powodzeniu podsiewu:

• Siedlisko

• Termin podsiewu

• Dobór gatunków i odmian hodowlanych

• Konkurencyjność darni pierwotnej

• Technika podsiewu

• Pielęgnacja runi po wschodach

Podsiew jest wskazany na glebach organicznych.

Siedlisko:

• Uwilgotnienie

• Zaopatrzenie w składniki pokarmowe

• Rozluźnienie darni

• Usunięcie filcu

• Typ gleby

Termin podsiewu

• Wczesnowiosenny

• Późnoletni

Termin podsiewu determinuje warunki wilgotnościowe gleby i konkurencyjność darni pierwotnej

Dobór gatunków do podsiewu:

• Trawy o szybkim tempie początkowego wzrostu i rozwoju: życica trwałą, życica wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, Festulolium

• Rośliny motylkowate: koniczyna biała, koniczyna łąkowa, koniczyna szwedzka (białoróżowa)

• Zioła łąkowe: kminek zwyczajny, babka lancetowata, krwawnik pospolity

Cechy odmian hodowlanych traw wykorzystywanych w podsiewie:

• Zdolność szybkiego ukorzeniania (instalacji) w starej darni

• Odporność na niedobór światła w początkowym etapie wzrostu i rozwoju

• Odporność na większe stężenie dwutlenku węgla w okresie wschodów

• Odporność siewek na porażenie przez choroby i szkodniki

• Duża konkurencyjność

18.05.2010r.

GOSPODARKA PASTWISKOWA

Zalety użytkowania pastwiskowego:

• Ruń pastwiskowa stanowi źródło pełnowartościowej paszy pod względem pokarmowym

• Żywienie dostosowane do specyfiki fizjologii trawienia przeżuwaczy

• Wysoka produkcyjność zwierząt z paszy podstawowej

• brak ujemnych zmian jakościowych w paszy

• najniższe koszty produkcji paszy

• ułatwienia w organizacji pracy i oszczędności czasu pracy

• możliwość wykorzystania użytków zielonych nie nadających się do koszenia oraz odrostów zbyt niskich

• zdrowy sposób chowu zwierząt, mniejsza jałowość oraz podatność na choroby nóg i wymion

• szybsze rozpoznawanie chorych czy też będących w rui zwierząt

• czas na remont, sprzątanie budynków inwentarskich, w określonych uwarunkowaniach możliwości prowadzenia chowu bez obór

• ograniczenie nakładów związanych z nawożeniem w gospodarstwie

• uzyskanie zbitej darni na użytkach zielonych, ważnej zwłaszcza w ochronie krajobrazu rolniczego

• poprawa aspektu krajobrazowego terenów rolniczych

Wady użytkowania pastwiskowego:

• lokalizacja pastwisk dla krów mlecznych w pobliżu obór do 1,5 km

• wysokie wymagania odnośnie organizacji wypasu

• wyższe w porównaniu do koszenia straty paszy (niedojady)

• możliwość zachorowania na specyficzne dla żywienia pastwiskowego choroby

• zagrożenia dla zwierząt wynikające z obecności owadów (gzy, meszki, itp.)

• ograniczona możliwość wypasu powierzchni zbyt uwilgotnionych (poniżej 50 cm wody gruntowe)

• stres w związku z ekstremalnymi zmianami pogodowymi

• koncentracja wycieleń w okresie jesiennym przy całodziennym wypasie krów

• wyższe nakłady w razie konieczności izolacji pojedynczych zwierząt

• braki nawozów organicznych niezbędnych do nawożenia gruntów ornych w gospodarstwie

Stały dostęp do wody jest nieodłącznym elementem wypasu krów mlecznych na pastwisku.

Wypas pasowy- powoduje że krowy ustawiają się w tzw. froncie pasienia. Przenośnym ogrodzeniem które jest przed głowami krów wyznaczamy pas. Potrzebny jest ciągły nadzór nad wypasem. Bydło jest zainteresowane pobieraniem runi, pobierają jej dużo. Po wypasie przeprowadza się je do obór.

Wypas kośno- pasowy- możliwość wypasania wyższej runi

Wypas kwaterowy- mniejsza ilość kwater (dla bydła mięsnego)- stado przebywa dłużej na jednej kwaterze. W przypadku bydła mlecznego krótkie przebywanie (ok. 3 dni).

Całodobowy wypas bydła mięsnego.

Pastwiska zimowe, szczególnie ważne dla krów mamek, część kwater nie jest spasana jesienią, tylko jest zostawiana na zimę. Jest ruń po części obumarła, uschnięta, bardziej słomiasta ale też dobra.

Pastwisko dla owiec, wypas pasterski, stały nadzór wypasu. Koszary- ogrodzenia z płotków, do szybkiego montażu i demontażu, służy do zamykania na noc stada. Koszarzenie = koszarowanie.

Wypasy mieszane zwierząt- wypasanie 2 gatunków zwierząt, np. owce z krowami itd. Stosowane po to aby poprawić stopień wykorzystania pastwiska.

Pastwisko dla koni- powinno być zlokalizowane w znacznej odległości od stadniny, aby umożliwić koniom intensywny galop na i z pastwiska. Pastwiska muszą mieć widoczne ogrodzenia (konie mają słaby wzrok), po za tym muszą być podzielone na kwatery o dużych powierzchniach.

Pastwisko dla świni.

Pastwisko dla drobiu (gęsi)- prowadzi się w grupach wypasowych, tworzy się bazy. (strusi)

Pastwisko dla zwierzyny płowej (wysokie ogrodzenia wymagane).

Okres (sezon) pastwiskowy

Czas liczony w dniach od rozpoczęcia wypasu wiosną do jego zakończenia w jesieni (w rejonach nizinnych 150-180 dni, w rejonach górskich 90-110 dni)

Sposoby (systemy) wypasu !!!!!!EGZAMIN!!!!!

• wolny

• pasterski

• ciągły

  • ekstensywny (bezplanowy na pastwiskach ogrodzonych)

  • intensywny (związany z ingerencją człowieka, wykorzystanie pastucha)

• rotacyjny:

  • kwaterowy

  • dawkowany

  • pasowo i kośno- pasowy

  • palikowany (na uwięzi)

Zalecana wysokość runi w systemie wypasu ciągłego

Rodzaj zwierząt Owce (wiosna i lato) Owce (jesień) Krowy zasuszone Opasy Krowy mamki Krowy mleczne	Wysokość runi (cm) 4-5 6-8 6-8 6-8 7-9 7-10

Rotacja pastwiskowa

Jednorazowe kolejne spasanie wszystkich kwater, z wyjątkiem kwater przeznaczonych do skoszenia. Długość rotacji obejmuje czas jaki upłynął od dnia rozpoczęcia wypasu danej kwatery do dnia ponownego rozpoczęcia jej wypasu.

Zasady racjonalnego użytkowania pastwisk w wypasach rotacyjnych !!!!EGZAMIN!!!

• krótki okres spasania (około 3 dni) wyznaczonego miejsca np. kwatery

• odpowiednio długi okres spoczynki runi

• zmienne użytkowanie runi

Dojrzałość pastwiskowa runi w wypasach rotacyjnych

Stan runi, której wysokość wynosi 18-23 cm, a plon zielonki waha się w granicach 7-9 t/ha

1 cm runi = wysokości plonu 1 dt suchej masy z ha

Przykład: 20% s.m. w runi

18 cm = 18 dt/ha => 18 * 5 = 90 dt zielonki/ha => 9 t zielonki z ha

Obsada pastwiskowa (siła obsady lub nośność pastwiska) !!!!EGZAMIN!!!

Ciężar stada przypadający na 1 ha użytkowanego pastwiska.

Obsada pastwiska = ciężar stada / powierzchnia pastwiska

Klasyfikacja jakości pastwisk wg obsady (t/ha)

Bardzo dobre Dobre i średnie Słabe Złe	1,5 – 2,0 1,0 – 1,4 0,5 – 0,9 <0,5

Np. 20 ha ; 40 krów 1 krowa => 1 DJP => 500 kg

Obsada pastwiska = 20 ton / 20 ha = 1 t/ha => pastwisko średnie

Obciążenie pastwiska (natężenie obsady) !!!EGZAMIN!!!

Ciężar stada przypadający na ha kwatery, na której wypasają się zwierzęta

Obciążenie pastwiska = ciężar stada / (powierzchnia kwatery x liczba grup)

Klasyfikacja jakości pastwisk wg obciążenia (t/ha)

Bardzo dobre Dobre Średnie Słabe	>20 15-20 10-15 5-10

Np. 20 ha; 40 krów ; 10 kwater; wypas w 1 grupie

Obciążenie pastwiska = 20 / (20 x 1) = 10 t/ha => słabe/średnie

Intensywność spasania

Ciężar przypadający na 1 ha kwatery i 1 dzień wypasu

Intensywność spasania = obciążenie x okres spasania kwatery

Wpływ obsady na wydajność mleka.

Optymalna obsada – wykres modelowy. w momencie gdy wydajność w przeliczeniu na krowę i wydajność w przeliczeniu na hektar się przecinają.

Pobranie paszy na pastwisku a wydajność

Jeśli chcemy ażeby więcej krowa pobrała runi tym bardziej zwiększają się niedojady.

„Przepasienie pastwiska”

Stan runi kiedy występuje konicznyna biała, trawa została przez nią wyparta. Przez intensywne udeptywanie trawy zostały wyparte na rzecz koniczyny. Zbyt duże obciążenie pastwiska

Wpływ rozkładu nawożenia azotowego na stabilność Tr w runi pastwisk

Rozkład dawki rocznej	Udział Tr w runi (%)
4 :2 : 1 :1 :0 1: 2: 2: 2: 1	10-60 20-25

1.06.2010r.

PRZEMIENNE UŻYTKI ZIELONE

Powierzchnia paszowa gospodarstwa
Główna powierzchnia paszowa
Trwałe użytki zielone
Użytki zielone absolutne

Przemienne użytki zielone (użytki zielone krótkotrwałe, lejsy)

Uprawy traw lub ich mieszanek z roślinami motylkowatymi na gruntach ornych wchodzące na pewien czas do płodozmianów polowych.

W gospodarowaniu przemiennym wyróżnia się dwa okresy:

• darniowy

• polowy

Specyfika przemiennych użytków zielonych

• wysoka wydajność (ponad 10 t s.m./ha, 45-60 t zielonki/ha)

• zdolność produkcyjnego wykorzystania wysokich dawek nawożenia azotowego

• uzyskiwanie paszy przez cały okres wegetacji

• dogodniejszy rozkład prac związanych z uprawą i zbiorem

• dobre stanowisko w płodozmianie (wydajność uprawianych roślin polowych zwiększa się w I roku średnio o 20%, a w drugim o 12% w porównaniu do zwykłych przedplonów)

• korzystne oddziaływanie na glebę: poprawa struktury i stosunków wodnych gleby, zwiększenie zasobności w składniki pokarmowe, wzbogacenie w próchnicę, uaktywnienie życia biologicznego

• przeciwdziałanie zmęczeniu gleby

• funkcja fitosanitarna: przeciwdziałanie wypłukiwaniu związków azotu, zwłaszcza azotanów, w głąb profilu glebowego oraz ich migracja do wód

Gatunki roślin łąkowych przydatne na przemienne użytki zielone:

• życica wielokwiatowa, westerwoldzka, mieszańcowa

• życica trwała (odmiany tetraploidalne)[diploidy na pastwiska]

• stokłosa uniolowata

• festulolium (brauni)

• kupkówka pospolita

• rajgras wyniosły

• koniczyna łąkowa (czerwona), biała (wielkolistna), perska, inkarnatka

• lucerna siewna, mieszańcowa

Mieszanki na przemienne użytki zielone:

• pojedynczy gatunek (odmiana)

• mieszanka kilku gatunków traw

• mieszanka kilku odmian (hodowlanych) w obrębie jednego gatunku

• mieszanka motylkowato-trawiasta

Korzyści uprawy mieszanek motylkowato- trawiastych w porównaniu z kukurydzą:

	Mieszanka	Kukurydza
Zagrożenie erozją	Nie występuje	Wysokie
Chemiczna ochrona roślin	Zbędna	Konieczna
Nawożenie mineralne	Nie konieczne	Konieczne
Stosowanie gnojowicy	Do 4 DJP/ha	Do 2 DJP/ha
Wymywanie azotanów	Małe	Duże
Struktura gleby	Dobra	Zagrożona
Bilans próchnicy	Pozytywny	Negatywny

Wykorzystanie przemiennych użytków zielonych:

• kośne do bezpośredniego skarmiania lub źródło surowca do zakiszania

• pastwiskowe- krótkotrwałe pastwiska polowe (brak pasożytów zwierzęcych)

NASIENNICTWO ROŚLIN ŁĄKOWYCH

Struktura areału zakwalifikowanych plantacji nasiennych w Polsce w 2008 roku (%)

Najwięcej: życica trwała, potem kolejno kostrzewa czerwona, życica wielokwiatowa, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa i inne.

Struktura areału zakwalifikowanych plantacji nasiennych motylkowatych drobnonasiennych w Polsce w 2008 roku (%)

Koniczyna łąkowa najwięcej, potem kolejno lucerna mieszańcowa, koniczyna biała i inne

Specyfika produkcji nasiennej traw:

• ujemna zależność wartości użytkowej odmian i ich zdolności reprodukcyjnej

• lokalizacja plantacji nasiennych

• czas użytkowania plantacji

• różnorodność właściwości biologicznych gatunków i odmian

• izolacja przestrzenna

Czasokres użytkowania plantacji nasiennych traw w Polsce

Lolium multiflorum Lolium perenne Festuca pratensis Dactylis glomerata Festuca rubra Phleum pratense Poa pratensis	1 rok 1-2 lata 2-3 lata 2-3 lata 2-4 lata 2-4 lata 3-4 lata

Izolacja przestrzenna w uprawie traw na nasiona

Dla plantacji materiału elitarnego:

• o powierzchni do 2 ha – 200 m; powyżej 2 ha – 100 m

dla plantacji materiału kwalifikowanego

• o powierzchni do 2 ha – 100 m; powyżej 2 ha – 50 m

Izolacja przestrzenna dotyczy:

• odmian, stopni kwalifikacyjnych oraz upraw niekwalifikowanych tego samego gatunku

• plantacji nasiennych z rodzajów Lilium i Festuca Agrostis

Plon potencjalny i zrealizowany na plantacjach nasiennych wybranych traw

Garunek	Plon nasion (kg/ha)
	Potencjalny
Llolium perenne	8000
Dactylis glomerata	4600
Festuca arundinacea	9000

Możliwości zwiększenia wydajności plantacji nasiennych traw

• poprawa aspektu nasiennego nowych kreacji hodowlanych

• właściwy sposób zakładania plantacji

• optymalizacja nawożenia azotem

• odpowiedni dobór herbicydów i fungicydów

• optymalny termin i sposób zbioru plantacji

• prawidłowy sposób pielęgnacji pożniwnej i jesiennej

Zależność pomiędzy wartością użytkową odmian traw a ich zdolnością reprodukcyjną

Postęp biologiczny w latach

Plon nasion – aktualny kierunek w hodowli traw

„Właściwą strategią zachowania wysokiego plonu nasion nowych odmian hodowlanych traw, mimo ich doskonalenia pod względem pastewnym i trawnikowym, jest dążenie do uzyskania jak najwyższego plonu w przeliczeniu na pęd generatywny”

Możliwości poprawy aspektu nasiennego u odmian Lolium perenne na dordze hodowli

Wyszczególnienie
Liczba nasion w kłosie Efektywność osadzenia nasion w kwiatach Plon nasion	88,6 62,5 848	96,5 67,0

Sposoby zakładania plantacji nasiennych traw

• wsiewka w roślinę towarzyszącą wiosną (festuca poratensis, Festuca rubra, Dactylis glomerata)

• siew czysty:

  • w terminie wiosennym (Poa pratensis)

  • w terminie późnoletnim (Llium perenne, Lolium multiflorum)

Rośliny towarzyszące (ochronne) w uprawie traw nasiennych

• zboża jare (jęczmień, pszenica)

• strączkowe na nasiona

• len

Normy wysiewu roślin towarzyszących zmniejsza się o 40-50%

Terminy stosowania azotu na plantacjach nasiennych traw:

• jesienią (wykształcenie odpowiedniej liczby skróconych pędów wegetatywnych)

• wczesną wiosną, przed ruszeniem wegetacji (optymalne odżywienie roślin po indukcji stożków wzrostu do rozwoju generatywnego oraz prawidłowe różnicowanie się struktury kwiatostanu)

• w stadium kłoszenia (odpowiednia żywotność roślin w czasie kwitnienia oraz tworzenie dorodnych ziarniaków)

Zabiegi pielęgnacyjne na plantacjach traw nasiennych:

• zaprawianie nasion

• zwalczanie chwastów (stosowanie herbicydów, pielęgnacja mechaniczna międzyrzędzi)

  • przed siewem traw

  • w roku siewu

  • w latach użytkowania

• zwalczanie chorób i szkodników

• zapobieganie wyleganiu roślin

• defoliacja odrostu jesiennego

Możliwość stosowania selektywnych herbicydów w uprawach nasiennych traw:

• Fusilade Forte 150 EC 2,5 l/ha – kostrzewa czerwona wiosną przed strzelaniem w źdźbło, kostrzewa owcza (perz w fazie 4-6 liści)

• Stomp- wiechlina łąkowa, życica trwałą, kostrzewa czerwona jesienią lub wiosną (dwuliścienne w fazie 2-4 liści)

• Starane, pochodne fenoksykwasów – różne gatunki traw (dwuliścienne)

Dobra mieszanka: Amino pielik D 1,5l , chwastom D 1,5 l, Starane 0,6 l

Wybrane wskaźniki optymalnego terminu zbioru traw nasiennych

• Barwa niektórych części morfologicznych pędów generatywnych i kwiatostanów (dokłosie, oś kwiatostanu, osadki kłoskowe)

• Stężenie chlorofilu w liściu flagowym

• Zawartość wody w ziarniakach

• Wymłacalność ziarniaków („próba dłoni”)

• Stężenie cukrów prostych w ziarniakach